Tadbirkorlar ishtirokida oldi-sotdi shartnomasi - Юриспруденция - Рефераты

Tadbirkorlar ishtirokida oldi-sotdi shartnomasi

Загружено в:

16.09.2022

Скачано:

0

Размер:

63 KB

Tadbirkorlar ishtirokida oldi-sotdi shartnomasi Reja: 1. Oldi-sotdy shartnomasi tushunchasi 2. Oldi-sotdi shartnomasining mohiyati va shartnoma ishtirokchilari 3. Oldi-sotdi shartnomasi ishtirokchilarining huquqlari va burchlari

Oldi-sotdi shartnomasi tushunchasi Tadbirkorlar ishtirokidagi oldi-sotdi shartnomasy O`zbekiston respublikasi fuqarolik kodeksining 386-moddasida quyidagacha belgilab quyilgan. Oldi-sotdi shartnomasi bo`yicha bir taraf (sotuvchi) tovarni boshqa taraf (sotib oluvchi)ga mulk qilib topshirish majburiyatini, sotib oluvchi esa bu tovarni qabul qilish va uning uchun belgilangan pul (bahosi)ni to`lash majburiyatini oladi. Agar qonunda qimmatli qoyuzlar va volyuta qimmatlik-larining oldi- sotdisiga doir maxsus qoidalar belgilangan bo`lmasa, ularni olish=sotishga nisbatan ushbu paragrafda nazarda tutilgan qoidalar qo`llaniladi. Oldi-sotdi munosabatlariga O`zbekiston respublikasining fuqarolik kodeksining majburiyatlar hakdsagi umumiy qoidalari bilan birga boshqa huquk^sh me`yoriy hujjatlarda belgilangan oldi-sotdi shartnomasi to`g`risidagi moddalar tadbiq etiladi. Bundan tashqari respublikamizning birja va byrjalar faoliyati to`g`risidagi, korxonalar to`g`risidagi tadbirkorlik faoliyati erkinlikning kafolatlari va boshqa huquqiy hujjatlari ham qo`llaniladi. Lekin yuqorida sanab o`tilgan qonushar bevosita savdo xizmati bilan bog`liq munosabatlarni huquqiy tartibga solishni to`la-to`kis qdmrab olMaydi. Bu qonunlar savdo xizmatiga bir tomonlama tadbiq etiladi, chunki ularda belgilangan qoidalar oldi-sotdi shartnomasini bevosita tartibga solishga qaratilgan emaye, Qrnunlarning nomlanishidan ham ma`lumki, biri birja faoliyati, ikkinchisi korxonalar, uchinchisi esa tadbirkorlar faolsyatini huquqiy tartibga solishga muvofiqlashtirilgan. O`zbekisten Ressuylikasi Fuqarolik kodeksining oldi-sotdi shartnomayei to`griyeidagi qoidalari hozirgi bozor munosabatlari sharoitidagi savdo xizmatlariga to`la-to`kis tadbiq etiladi. Tadbirkorlar ishtirokida tuziladigan oldi-sotdi shartnomasi o`ziga xos huquqiy belgilariga ega. Ular quyidagilardir: 1. Shartnoma bo`yicha taraflar o`rtasida xuquq va burchlar shartnomaning barcha muhim shartlari to`g`risida o`zaro keyaishilgan va shartnoma qonunda talab etilgan shakdda rasmiylashtirilgan vaqtda vujudga keladi.

2. Oldi-sotdi haq baravariga tuziladi. Bunda sotuvchining topshirilgan mulki qiymatiga yarasha oluvchi muayyan miqdorda pul bilan belgilangan haqto`laydi. 3. Oddi-sotdi ikki tomonlama shartnomalar guruhiga kiradi. Taraflarda ma`lum huquq va shunga yarasha burch paydo bo`ladi. Sotuvchi ashyoni topshirish va buning uchun haq olish huquqini oladi. Oluvchi esa ashyoning o`ziga topshirilishini talab qilish huquqiga ega bo`ladi. Oldi-sotdi ashyoga nisbatan bo`lgan egalik huquqi (mulkni operativ boshqarish huquqi) boshqa shaxsga o`tkazishga qaratilgan shartnomadir. Mulk egasining o`z mulkiga nisbatan bo`lgan huquqlari (mulkni egallash, undan foydalanish va tassaruf etish huquqlari) oluvchiga o`tadi. Tadbirkorlar ishtirokidatuziladigan olli-sotDi shartnomasi savdo munosabatlarining xususiyatlari va shakliga qarab quydagi turlarga bo`linadi: a) chakana oldi-sotdi; b) mayda ulgurchi oldi-sotdi; v) ishlab chiqarishga oid mahsulotlarni sotish; g) tovarlarni nasiyaga sotish. Oldi-sotdi turlarining har qaysisi alohida xususiyatlarga ega. Ularning o`ziga xos xususiyalari shartnomaning shakliga qarab ham ajratiladi. Nakd pul baravariga tuziladigan va tuzish vaqgini o`zidayoq ijro etiladigan oldi-sotdi shartnomasi, umumiy qoida bo`yicha summasidan qat`i nazar, og`zaki tuzilishi mumkin. Binobarin, bu savdo do`konlarida, dexdon bozorlarida tuziladigan oldi-sotdi shartnomalari sotilgan ashyolarning xaridorlarga darhol topshirilgani va shu ovdayoqhaqto`langani tufayli og`zaki tuziladi.

Mrim turdagi oldi-sotdi shartnomasi notarial tasdiklanishi -. yoki davlat ro`yxatidan o`tkazilishi talab etiladi. Jumladan, shaharda va shaharga o`xshash tenglashtirilgan manzillarda, uy-joylarni oldi-sotdi shartnomasi, garchi taraflardan biri fuqaro bo`lgan takdirda ham, notarial guvohlantirilishi, tuman va shaharlardagi tuman hokimligidan ro`yxatdan o`tkazilishi lozim. Qishloqjoylarda bo`lgan uy- joylarni olish-sotish shartnomasi yozma shaklda tuzilishi va xalq deputatlari qishloq kengashida ro`yxatdan o`tkazilishi lozim. Uy-joylarni sotishning ushbu qoidasiga rioya etmaslik ushbu shartnomaning haqiqiy sanalmasligiga sabab bo`ladi. Agar uy-joyga nisbatan oldi-sotdi shartnomasi tuzilib, notarial tartibda guvoxlantirilgan bo`lsa ham, hatto shahar yoki tuman hokimligida yohud qishloq kengashi ro`yxatidan o`tkazilmagan bo`lsa va taraflar o`rtasida ushbu shargnoma bo`yicha nyzo kelib chiqqan taqgarda shartnoma hakdeqiy hisoblanmaydi, Uy- joyni oldi-sotdi shartnomasi qonun bo`yicha talab qilingan shakilga rioya qilinmaganligi sababli haqiqiy sanalmasa, har ikki taraf shartnoma bo`yicha olganlarini bir-biriga qaytarishga majbur bo`ladilar. Tadbirkorlar ishgirokidaga oddi-sotdi shartnomasi doirasida chakana olish- sotishning salmog`i juda yuqori turadi. Mamlakatimizda bozor munosabatlari orkeli chakana oddi-sotdiga nihoyatda keng yo`l ochiladi. Chakana oldi-sotdi shartnomasi naqg pul baravariga tuziladigan va tuzilishi bilan ijro etiladigan bo`lsa, umumiy qoida bo`yicha miqdoridan qat`iy nazar og`zaki tuzilishi mumkin. Binobarin, tadbirkor-larning savdo do`konlarida, bozorlarda sotiladigan tovarlari xususida tuzilgan oldi-sotdi shartnomalari sotilgan ashyolarning xaridorlarga darhol topshirilganligi va shu ondayoqhaq^o`langanligi tufayli og`zaki shakilda tuziladi. Ma`lumki, oldi-sotli shartnomasini tuzish yo`li bilan tadbirkorlar xaridorlarga shaxsiy iste`mol narsalarni, uy-ro`zg`or ashyolari, qulaylik tug`diradigan buyumlarni, shuningdek qiShloq xo`jaligida foydalaniladigan mashinalar, mexanizmlarni sotadilar. Hozirgi paytda tadbirkorlar tomonidan sotiladigan tovarlarning sifatiga har tomonlama alohida e`tibor berilmoqda.

Tadbirkorlar sotadigan tovarlar oldi-sotdi shartnomasiga mos keladigan bo`lishi lozim. Oldi-sotdi shartnomasidatovarning sifati to`rrisidagi shartlar ko`rsatilmaganda, sotuvchi sotib oluvchiga belgilangan maqsadlar uchun yaroqli bo`lgan tovarni topshirishi shart (Fuqarolik kodeksining 402-moddasi). Sifatsiz mol sotilganda xaridor molning almashtirib berilishini yoki kamchiliklarning haq olmay turib bartaraf etilishini yoxud sotilgan narsalarning qayta qabul qilinib, to`langan pulningo`ziga qaytarilishini talab qilish xuquqiga ega. Uzoq muddat davomida foydalaniladigan televizor, radiopriyomnik, soat, fotoapparat, muzlatgich va boshqa ba`zi mollar uchun davlat standartlari yoki texnik shartlari bilan foydalanishning kafolatlangan mudsatlari belgilanishi mumyush. Bu muddatlar ashyo sotilgan kundan boshlab belgilanadi. Sotib oluvchi olingan ashyodan foydalanishga xalaqit beradigan kamchiliklar chiqib qolgudek bo`lsa, bu to`g`rida o`z talabini kafolat muddati mobaynida sotuvchiga bildira oladi. Sotuvchi sotilgan ashyoning kamchiligi shu ashyodan foydalanish yoki uni saklash qoidalari sotib oluvchi tomonidan buzilganligi natijasida kelib chiqqanligini isbotlay olmasa, ushbu ashyoning kamchiliklarini haqolmay tuzatishga yoki uni sifatli ashyo bilan almashtirib berishga yoxud uni qaytarib olib to`langan summani sotib oluvchiga berishga majbur. Demak:, tadbirkorlar tomonidan tuziladigan oldi-sotdi shartnomalari bozor munosabatlariga o`gish jarayonida aholini keng iste`mol mollari bilan ta`minlashga qaratilgan. Shu sababli mamlakatimizda ijtimoiy jihatdan yo`naltirilgan bozor iqgisodiyotini bosqichma-bosqich shakllantirish, tashabbuskorlik va

ishbilarmonlikni butun choralar bilan rivojlantirish, tadbirkorlikka erkinlik berish, tashabbuskorlik va iqgisodiy yangiliklarni raBbatlangirish, iqgisodiy omitshar vosigasini ishga solishga, tayyorga ayyorlikni batamom tugatishga ztabor berilyapgi. Respublikamizda mulk egalari huquklarini davlat yo`li bilan himoya k^shish ishini ta`minlash va mulkchnlyusningdavlat, xususiy hamda boshqa barcha shakllarining huquqiy tengligani qaror totsdirishga, shu asosda insonning mulkdan begonalashuviga barham berishga; iqgisodiyotni o`ta markazlashtir-maslik hamda yakka hokimlikka barham berish, korxonalar va tashkilotlarning mustaqilligini kengaytirish, davlataing xo`jalik faoliyatiga bevosita aralashuvidan voz kechishiga, buyruqbozlik bilan, o`z xukmini o`tkazib, hamma narsani to`ralarcha belgilab, cheklab qo`yish kabi o`zini oqlamagan eski usullarni qatiyan tugatishga aloxida diqqatni qaratmokda. Bu respublikamizda ijtimoiy adolat qoidalarini ro`yobga chiqarishda muhim omil hisoblanadi. «... Xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi daxlsiz va davlat ximoyasidadir. Mulkdor fakrt qonunda nazarda tutilgan hollarda va tartibdagina mulkdan mahrum etilishi mumkin» (O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 53-moddasi). O`z-o`zidan ma`lumki, bu qoida hozirgi paytda tadbirkorlik munosabatlarining rivojlanishiga va yangi mulkdorlar guruhining shakllanishiga muhim zamin yaratadi. Vaholanki tadbirkorlar bilan tuziladigan oldi-sotdi shartnomalari iqtisodiy islohotlar bilan uzviy bog`liq. Bu esa tovar ayirboshlash jarayonining rivojlanishini monopoliyaga qarshi kurashni, sog`lom raqobat muhitini shakllantirishni, mehnatni rag`batlantirish mexanizmini yaratishni taqozo etadi. Bozor munosabatlari sharoitida oldi-sotdi shartnomalarining rivojlanishi aholini turli ashyolar bilzn ta`minlashga, respublikamizning iqgisodini yanada

yuqori pogonaga ko`tarishga, sifat raqobatiga, mol ishlab chiqarishni yanada rivojlantirishga, tashabbuskorlikka, tadbirkorlikka keng yo`l ochib beradi. 2. Oldi-sotdi shartnomasining mohiyati va shartnoma ishtirokchilari Oldi-sotdi shartnomasining asosi (predmeti) mulkdir. Xususiy alomatlari bilan belgilanadigan (o`ziga xos belgilari bo`lgan) ashyolar, shuningdek jismiy alomatlari (son, ogirlik, o`lchov) bilan belgilanadigan ashyolar hamda qimmatli qogozlar mulk hisoblanadi. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullakadigan tashkilotlar o`rtasida tuziladigan oldi-sotdi shartnomasining asosi (predmeti) ishlab chiqarishga tayin-langan ashyolardir. Fuqarolar ishtirokida tuziladigan oldi-sotdi shartnomalarning asosi iste`mol buyumlari, uy-ro`zg`or ashyolari va boshqa vositalardir. Jamg`arma banklar tomonidan sotiladigan zayom obligatsiyalari, shuningdek respublikamizda o`tkaziladigan lotoreya o`yinlari biletlari ham oldi- sotdi asosi (predmeti) bo`ladi. Yer, yer osti boyliklari, suvlar, o`rmonlar, pul bilan baholanmaydi. Shuningdek qonunda belgilangan davlat korxonalarining ayrimlari ham fuqarolarga sotilmaydi, xususiylashtirilmaydi va oldi-sotdi shartaomasiga asos bo`lmaydi. Darhaqiqat fuqarolik muomalasidan chiqariladigan har qanday mulk oldi-sotdi shartnomasiga asos (predmet) bo`la olmaydi. Ma`lumki mamlakatimiz, o`z ehtiyojlarini ta`minlash uchun xomashyo, yoqilg`i, uskuna va texnologayaning ayrim gurlarinigina emas, balki xayotiy zarur oziq-ovqat mahsulotlarini, shuningdek, xalq iste`moli mollarining ayrimlarini chetdan olib kelishga majburdir. Bunda ham tadbirkorlarning ishtiroki muhim o`rin tutadi. Mulqsor mulkiga o`z xohishicha egalik qiladi, undan foydalanadi va uni tasarruf etadi. Mulqsan foydatanish ekologik muhitga zarar yetkazmasligi, fuqarolar, yuridik shaxslar va davlatning huquqlarini hamda qonun bilan - qo`riqlanadigan manfaatlarini buzmasligi shart (O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 54-moddasi). Binobarin tadbirkorlar oldi-sotdi

mo`nosabatlarida qatnashgavda boshqa shaxslarninghuquk^ga zarar yetkazmasligi kerak. Tadbirkorlar bilan tuzilgan oldi-sotdi shartnomasida fuqarolar va tadbirkor yuridik shaxslar taraflar, ya`ni ham oluvchi, ham sotuvchi bo`lib ishtirok etishlari mumkin. Tadbirkorlar bilan oldi-sogdi shartnomasini tuzish yo`li bilan fuqarolar shaxsiy iste`mol narsalari, uy-ro`zg`or ashyolari, qulaylik tug`diradigan boshqa buyumlarii sotib olishlari mumkin. Tadbirkorlarxshdi-sotdi shartnomasi vositasida o`zlariga qarashli mulk obyektlarini erkin tasarruf etib, boshqa shaxslar (fuqarolar, davlat, tashkilot)ga o`tkaza oladilar. Jumladan, dehqon, fermerlar ishlab chiqargan mahsulotlarini davlat yoki matlubot kooperatsiyasiningtayyorlash punkglariga belgilangan narxlar bo`yicha topshirishlari, bozorlarda erkin sotishlari mumkin. Respublikadagi savdo birjalari, xususiy savdo korxonalari egalari, chet el savdo tashkilotlari bilan tashqi savdoga oid oldi-sotdi shartnomalarini tuzishda ishtirok etadilar, Tadbirkorlik bilan shug`ullanuvchi fuqarolar to`la muomala layoqatiga ega bo`lishi lozim. «O`n olti yosyga to`lgan, voyaga yetmagan shaxs mexnat shartnomasi bo`yicha ishlayotgan bo`lsa yoki ota-onasi, farzandlikka oluvchilari yoxud homiysining roziligiga binoan tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullatsayottan bo`lsa, u to`la muomalaga layoqatli, deb elon qilinishi mumkin, Voyaga yetmagan shaxsni to`la muomalaga layoqatli deb e`lon qilish (emansipatsiya) ota-onaning, farzandlikka oluvchilarning yoki homiyning rozshshgi bilan vasiylik va homiy organining qaroriga muvofiqyoxud, bunday rozilik bo`lmagan takdirda, sudning qarori bilan amalga oshiriladi (Fuqarolik kodeksining 8-moddasi).

3. Oldi-sotdi shartnomasi ishtirokchilarining huquqlari va burchlari Tadbirkorlar bilan tuzilgan oldi-sotdk shartnomasi ikki tomonlama bo`lganligi sababli har ikki tzrafning muayyan huquq va burchlari bo`ladi. Xususan sotuvchining asosiy xuquq va burchlari sotilgan mulkning shartnomaga muvofiq oluvchiking egaligiga topshirish va uning bahosi, haqini (FKning 388-, 399- va 393-moddalari) olishdan iborat. Oluvchining asosiy huquqva burchlari sotilgan ashyoni qabul qilish va kelishilgan bahoni to`lashdan, agar sotilgan narsa shartnoma shartlariga muvofiq ravishda topshirilmasa, uning o`ziga topshirilishini sotuvchidan talab qilishdan iborat bo`ladi. Oldi-sotdi shartnomasini sjro etish yuzasidan qilinadigan harakatlar, ya`ni shartnoma narsalari, topshirilish va olinishi, agar qonunda shartnoma yoki o`zaro olingan majburiyat mazmunidan boshqacha hol anglashilmasa, bir vaqtning o`zida ijro etilishi kerak. Sotuvchining yuqorida ko`rsatalgan asosiy burchlari bilan bir qatorda yana bazi qo`shimcha majburiyatlari ham bor. Sotuvchi tovarni sotib oluvchiga uchinchi shaxsning har qanday huquqlaridan ozod holda topshirishi shart, sotib oluvchi uchinchi shaxsning huquqi bo`lgan tovarni qabul qilishga rozilik bergan hollar bundan mustasno. Bu qoidani bajarmaslik sotib oluvchiga xarid narxini kamaytirishni yoki oldi-sotdi shartnomasini bekor qilishni va ko`rilgan zararni qoplashni talab qilish huquk^shi beradi, sotib oluvchi bu toshrga uchinchi shaxslarning huquqlari borligini bilgani yoki bilishi lozim bo`lgani isbotlanadigan hollar buchdan mustasno. Sotilgan tovarga egalik huquqining kelib chiqishini belgilash ham juda muhim ahamiyatga ega bo`ladi. O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 390-moddasida sotuvchining toshr topshirish majburiyatini bajarish payti ko`rsatilgan. Bu

moddada belgilanishicha «Basharti, oldi-sotdi shartnomasida boshqacha hol nazarda tutilgan bo`lmasa, sotuvchining sotib oluvchiga tovarni topshirish vazifasi: agar shartnomada sotuvchining tovarni yetkazib berish majburiyati nazarda tutilgan bo`lsa, tovarni sotib oluvchiga yoki u ko`rsatgan shaxsga topshirish paytida; agar tovar sotib oluvchiga tovar turgan yerda berilishi lozim bo`lsa, tovarni sotib oluvchi ixtiyoriga topshirish paytida yuzaga chiqadi. Shartnomada nazarda tutilgan muddatda tovar tegashli yerda sotib oluvchiga topshirish uchun tayyor bo`lgan va sotib oluvchi shartnoma shartlariga muvofiq tovar topshirishga tayyor ekanligidan xabardor qilingan vaqtda tovar sotib oluvchi ixtiyoriga topshirilgan deb hisoblanadi. Agar tovarning shartnoma maqsadlariga mosligi tamgalash yoki boshqa yo`l bilan tasdiqlangan bo`lmasa, tovar topshirish uchun tayyor deb hisoblanmaydi. Oldi-sotdi shartnomasidan sotuvchining tovarni sotib oluvchiga yetkazib berish yoki tovarni turgan yerida sotib oluvchiga topshirish majburiyati kelib chiqmaydigan hollarda, agar shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo`lmasa, tovarni sotib oluvchiga yetkazib berish uchun tashuvchiga yoki aloqa tashkilotiga topshirish paytida sotuvchining tovarni sotib oluvchiga topshirish majburiyati bajarilgan hisoblanadi. Oldi-sotdi shartnomasi bo`yicha mulk oluvchida egalik huquqining paydo bo`lishi to`g`risidagi masala bilan tovarning tasodifan nobud bo`lishi yoki tasodifan shikastlanishi xavfining o`tishini belgilash muhim ahamiyatga ega. «Agar oldi-sotdi shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo`lmasa, tovarning tasodifan nobud bo`lishi yoki tasodifan shikastlanishi xavfi sotuvchi tovarni sotib oluvchiga topshirish bo`yicha o`z majburiyatini qonun yoki shartnomaga muvofiq bajargan deb hisoblangan paytdan boshlab sotib oluvchiga o`tadi. Agar taraflar kelishuvida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo`lmasa yo`lda bo`lgan paytida sotilgan tovarning tasodifan nobud bo`lishi yoki tasodifan shikastlanishi xavfi shartnoma tuzilgan paytdan boshlab sotib oluvchiga o`tadi.

Oldi-sotdi shartnomasiningtovar tasodifan nobud bo`lishi yoki tasodifan shikastlanishi xavfi u birinchi tashuvchiga topshirilgan paytdan boshlab sotib oluvchiga o`tishi haqidagi sharti, agar shartnoma tuzilgan paytda sotuvchi tovar yo`qolgani yoki shikastlanganini bilgan yoki bilishi lozim bo`lgan bo`lsa va bu hakda sotib oluvchiga ma`lum qilmagan bo`lsa, sotib oluvchi talabiga ko`ra sud tomonidan haqiqiy emas deb topilishi mumkin (FKning 392-modsasi). 4. Oldi-sotdi shartnomasi shartlarining buzilganlik uchun taraflarning javobgarligi Ma`lumki, shartnoma ishtirokchilari o`z burchlariNi bajarmasa, unga nisbatan qonunda belgilanganidek javobgarlik qo`llaniladi. Bozor munosabatlari sharoitida sotilayotgan ashyoning sifatiga alohida javobgarlik belgilangan. «Sotuvchi sotib oluvchiga sifati oldi-sotdi shartnomasiga mos keladigan tovarni topshirishi shart. Oldi-sotdi shartnomasida tovarning sifati to`g`risidagi,, shartlar ko`rsatilmaganda, sotuvchi sotib oluvchiga belgilangan maqsadlar uchun yaroqli bo`lgan tovarni topshirishi shart. Agar sotib oluvchi shartnoma tuzish paytida sotuvchiga tovarni qanday aniq maqsadlar uchun sotib olayotganini xabar* qilgan bo`lsa, sotuvchi sotib oluvchiga Ushbu maqsadlarda foydalanish uchun yaroqli bo`lgan tovarni topshirishi shart. Tovar namunasi bo`yicha va (yoki) ta`rifi bo`yicha sotilganda sotuvchi sotib oluvchiga namuna va (yoki) ta`rifga mos keladigan tovarni topshirishi shart. Agar qonunda belgilangan tartibga muvofiq sogilayotgan tovar sifatiga nisbatan majburiy talablar nazarda tutilgan bo`lsa, tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan sotuvchi sotib oluvchiga ushbu majburiy talablarga javob beradigan tovarni topshirishi shart...» (FKning402-moddasi). Tovarning sifatiga nisbatan kafshat mupdati xam belgalanadi. Kafolat muddati tovar sotib oluvchiga topshirilgan paytdan boshlab hisoblanadi. Shu muddat dayumida tovarning kamchiliklari aniqlansa bu kamchiliktekinga tuzatab

beriladi. «Sotib oluvchiga sifati tegishli darajada bo`lmagan tovar sotilganda, agar uning kamchiliklari shartnoma tuzish paytida ma`lum qilinmagan bo`lsa, sotib oluvchi o`z xohishiga ko`ra: xuddi shu marka (model, artikul)dagi sifati tegashli darajada bo`lgan tovarga almashtirishni; xarid narxini tegishlicha qayta hisoblagan holda boshqa marka (model, artikul)dagi sifati tegishli darajada bo`lgan tovarga almashtarishni; tovarning kamchiliklarini tekinga bartaraf etishni yoki sotib oluvchi yoxud uchinchi shaxs tomonidan tovarning kamchiliklarini bartaraf etish uchun qilingan xarajatlar qoplanishini; xarid narxini muganosib darajada kamaytirishni; ko`rilgan zarar o`rnini qoplagan holda shartnoma bekor qilinishini talab qilish huquqiga ega»... (FKning 434-moddasi). «Sotib oluvchi o`ziga, oziq-ovqat mahsuloti bo`lmagan tovar topshirilgan paytdan boshlab o`n kun mobaynida, agar bundan uzoqroq muddat sotuvchi tomonidan e`lon kdyainmagan bo`lsa, xarid qilingan tegishli sifatli tovarni xa^id joyida yoki sotuvchi e`lon qilgan boshqa joylarda o`lchami, shakli, hajmi, andozasi, rangi, to`plami boshqacha bo`lgan xuddi shunday tovarga almashtirishga haqli, bunda u narxlarda farq bo`lgan takdirda sotuvchi bilan zarur xisob-kitobni amalga oshiradi...» (FKning 433-moddasi). Sotuvchi sotib oluvchiga oldi-sotdi shartnomasining butlik to`fisidagi shartlariga muvofiq bo`lgan tovarni topshirishi shart. But bo`lmagan tovar topshirilgan taqsirda, sotib oluvchi o`z ixtiyoriga ko`ra sotuvchidan: - xarid narxini mutanosib ravishda kamaygirishni; - tovarni oqilona muddatda butlashni talab qilish huquqiga ega. -Agar sotuvchi oqilona muddatda sotib oluvchining tovarni butlash to`g`risidagi talabini bajarmasa, sotib oluvchi o`z ixtiyoriga ko`ra: - buglanmagan tovarni bug tovarga almashtarishni talab qilishga;

- oldi-sotdi shartnomasini bajarishdan bosh tortishga va tovar uchun to`langan pul summasini qaytarib berishni, shuningdek yetkazilgan zararni qoplashni talab qilishga haqli..,» (FKning 411-413-moddalari). «Sotuvchi oldi-sotdi shartnomasyda nazarda tutilgan tovarlarni shartnomaga mos kelmaydigan assortimentda topshirgan taqdirda sotib oluvchi ularni qabul qilshsdan va haqini to`lashdan bosh tortishga, bordi-yu, ularning haqi to`lab qo`yilgan bo`lsa, to`langan pul summasini qaytarib berishni talab qilishga xaqli...» (FKning 401-moddasi). Sotib oluvchi sotilgan tovardagi kamchiliklar maqbul muddatda, biroq tovar, sotib oluvchiga topshirilgan kundan boshlab ikki yil davomvda aniqlangandagina talab qo`yishga haqli. Tovarning kafolat muvdati yoki yaroqlilik muddati belgilangan bo`lsa, aniqlangan kamchiliklar ana shu mudsat dayumida sotuvchiga bildiriladi. Bundan tashqari sotuvchi tovarni o`rat va vdishga solib topshirishi shart. Shartnomaning ana shu shartlari buzilgavda ham sotuvchi qonunda belgilanganidek javobgar bo`ladi.

Adabiyotlar: 1 Karimov I. A.. O`zbekiston buyuk kelajak sari (O`zbekiston XXI asr bo`sagasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafo-latlari). T., «O`zbekiston», 1998, 567-6. 2. «Xalq so`zi», 2000 yil 15 iyun. 3. Karimov I. A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo`lida. T., «O`zbekiston», 1995, 241-6. 4. O`zbekiston Respublikasining Korxonalar, Ijara, Mulkchilik to`g`risidagi qonunlari. T., «Adolat», 1997. 5. www.akadmvd.uz

Похожие

Oldi-sotdi shartnomasi

Chakana va ulgurji oldi-sotdi shartnomasi

Ayirboshlash shartnomasi

Tadbirkorlik faoliyati sohasida qo`llaniladigan shartnomalar tizimi

Tadbirkorlik sohasida qo'llanadigan shartnomalar to'g'risida umumiy qoidalar