Рим ҳуқуқида шахслар - Юриспруденция - Рефераты

Рим ҳуқуқида шахслар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

35.5 KB

Рим ҳуқуқида шахслар Режа: 1. Шахслар тушунчаси. 2. Рим фуқароларининг ҳуқуқий ҳолати. 3. Лотинлар ва перегринларнинг ҳуқуқий ҳолати. 4. Қулларнинг ҳуқуқий ҳолати. 5. Озодликка қўйиб юборилган шахсларнинг ҳуқуқий ҳолати. 6. Колонларнинг ҳуқуқий ҳолати. 7. Юридик шахслар.

Шахслар мавзуси Рим ҳуқуқида асосий институтлардан ҳисобланиб, Persona (персона) деб аталади. Бу мавзуни ёритишда ҳуқуқ лаёқати Caput (капут) ва унинг қандай ҳолатлардан ташкил топиши ва кимлар тўлиқ ҳуқуқ лаёқатига эга эканлиги, ҳамда қандай шахслар тўлиқ бўлмаган ҳуқуқий лаёқатига эга эканлигини билиш лозим. Чунки, Рим ҳуқуқида қуллар ҳуқуқ объекти бўлиб ҳисобланган, уларни «гапирувчи қурол» (инструментум вокале) сифатида тан олинган. Рим давлатида шахслар ҳуқуқ лаёқат и нинг тўлиқ бўлиши ва ўзгариши ишлаб чиқариш муносабатларининг ўсиши, ривожланиши билан боғлиқ бўлиб, айниқса савдо муносабатларининг янада кенгайиши натижасида ҳуқуқ лаёқати ҳам ўзгариб борган. Рим давлатининг иқтисодий–ижтимоий ва сиёсий ривожланишини эътиборга олиб, дастлаб нима учун фақат Рим фуқаролари ҳуқуқ субъекти сифатида тан олинганлигини, кейин Рим давлатида яшовчи бошқа шахсларнинг жумладан, либертинлар, калонлар, лотинлар ҳам Рим ҳуқуқининг субъекти сифатида тан олиниши ва хусусий ҳуқуқ томонидан формал асосда тенглик эълон қилишини диққат билан кузатиш мақсадга мувофиқдир. Ҳуқуқ лаёқатини ўрганиш ва муомала лаёқатига тушунча бериш, унинг турларига тўхталиш, қайси пайтдан ва қачон муомала лаёқатига эга бўлиш, қандай шахсларнинг муомала лаёқати чекланганлиги, эркаклар ва хотин- қизларнинг тўлиқ муомала лаёқатига эришган пайтини аниқлаш лозим. Мавзуни ёритишда васийликнинг ўрнатилиши (тутэла) хомийликнинг (кура) белгиланишига, ҳамда бир-биридан фарқини билиш ҳамда васийнинг роли, айниқса хомийлик (куратор) тушунчасига кўпроқ эътибор бериш керак. Фуқаролик ҳуқуқий муносабатларнинг янада ривожланиш натижасида қуллар ҳуқуқий ҳолатларининг ўзгариши, яъни (пекулий) асосида ҳуқуқий муносабатларда қатнашиши ва мулкий жавобгарликни белгилаш учун муҳимдир. Қуллар томонидан тузилган, ишлаб чиқариш характери билан боғлиқ бўлган битимлар юзасидан келиб чиққан моддий жавобгарлик учинчи

шахслар олдида дастлаб хўжайин жавоб бермаган бўлса ҳам, кейинчалик эса ҳуқуқий муносабатларнинг янада такомиллашиши натижасида қулларнинг хўжайини тўлиқ жавоб берган. Либертинларни (озодликка қўйилгану, аммо дастлабки хўжайинига қарам) ҳуқуқий ҳолатни аниқлашди, айниқса дастлабки хўжайинига қарамлиги, мерос ҳуқуқий муносабатларида, алимент олишликка бўлган ҳуқуқ, ёрдам олишга бўлган ҳуқуқлар асосида чегараланишига эътибор бериш лозим. Шуни эътиборга олиш керакки, Рим юристлари «юридик шахс» деган тушунчани тўлиқ англаб етмаганлар, аммо ҳуқуқ субъектини «жисмоний шахс» лардан ва ташкилотлардан иборат эканлигини англаганлар. Рим юристлари ҳуқуқ субъектлари сифатида юридик шахслар деб давлат хазинаси, жамоа муниципиал сенати, бир мутахассислик бўйича иттифоқлар, корпорацияларга, театрлар, нон ёпувчи ташкилотлар, дафн қилиш иттифоқи ва бошқа жамоа ташкилотларини тушунганлар. Жисмоний шахсларнинг йиғиндиси деб аталган ва баъзи ҳолларда юридик шахслар деб ҳам тушунилган. айниқса юридик шахсларнинг вужудга келиши ва бекор бўлиш асосларига, уларнинг бирлашиши, бир-бирига қўшилиши масалаларини диққат билан ўрганиш лозим.

Адабиётлар : 1.Косарев А.И. Римское право М., 1986. 2.Бартошек Милан. Римское право. Понятия, термины, определения. М., 1989. 3.Новицкий И.Б. Претерский И.С. Римское частное право. Учебник. М., «Юрист» 1996. 4.Черниловский З.М. Римское частное право. М., «Проспект» 2001. 5.Муҳамедов Ҳ. «Хорижий мамлакатлар давлати ва ҳуқуқи тарихи.» Т., «Адолат» 1999. 6.Дождев Д.В. Римское частное право. Учебник. М., «Юрист» 1996. 7.Уразаев Ш.З. Римское право. Т., «Академия» 2000. 8.Памятники Римского право: Законы XII таблиц, институция Гая, Дигесты Юстиниана. М., «Юрист» 1997.

Похожие

Юридик шахслар

Ислом ҳуқуқида тақиқлар

Ислом ҳуқуқида жиноят ва жазо

Фуқаролик процессида учинчи шахслар

Учинчи шахслар ҳаракатлари учун жавобгарлик