Pudrat shartnomasi turlari va ularga tavsif - Юриспруденция - Рефераты

Pudrat shartnomasi turlari va ularga tavsif

Загружено в:

26.10.2023

Скачано:

0

Размер:

1635.6650390625 KB

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR MOLIYA INSTITUTI INVESTITSIYA VA INNOVATSIYALAR fanidan MUSTAQIL ISH Mavzu: Pudrat shartnomasi turlari va ularga tavsif Guruh: SMMT-86 Bajardi: Turaeva Baxtigul Qabul qildi: Navruzov.I

Пудрат шартномаси турлари ва уларга тавсиф Режа: 1. Пудрат шартномасининг тушунчаси ва ҳуқуқий белгилари 2.Пудрат бўйича бажариладиган ишлар 3.Ишнинг бажариш муддати ва баҳоси 4.Пудрат шартномаси тарафларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари

Пудрат шартномасининг тушунчаси ва ҳуқуқий белгилари Пудрат шартномаси бозор иқтисодиёти шароитида кўп учрайдиган ҳамда кишиларнинг турмуш ҳаётида жуда кўп қўлланиладиган шартномалардан бири ҳисобланади. Пудрат шартномаси тузиш орқа ли ишлаб чиқариш техникасига оид техника воситаларини тайёрлаш, ясаб бериш, уй-жойлар, бинолар, иншоотлар қуриб бериш, қайта тиклаш, таъмирлаш, лойиҳалаш, қидирув ишлари, илмий-тадқиқот ишлари, тажриба- конструкторлик ва технологик ишларни бажариш каби муносабатлар вужудга келади. Пудрат муносабатлари турли даврларда аҳолининг маиший эҳтиёжларини қондиришнинг асосий воситаси ҳисобланган. Бу шартнома тури ҳар қандай “изм”ларда ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган, аксинча турли норматив ҳужжатлар орқали тартибга солинган ва такомиллаштирилиб борилган. Мамлакатимизда мустақилликнинг дастлабки кунлариданоқ пудрат ишларини бажариш иқтисодий ислоҳот ларни амалга ошириш борасида ички ва ташқи сиёсатнинг асосий меъзонларидан бирига айланган десак муболаға бўлмайди. Шу сабаб ҳам бозор иқтисодиёти қонуниятлари асосида пудрат ишларини бажариш ҳаётий заруратга айланиб бормоқда. Шундай қилиб пудратчи ишининг бажарилиши маълум бир натижага эришишни кўзда тутган. Масалан, ашёларни ишлаб чиқариш, унинг таъмирланиши, унинг истеъмол хусусиятларининг яхшиланиши ёки ўзгариши ёхуд ижрочидан аниқ ашёвий ёки моддий натижани олишга йўналган. Хозирги кунда пудрат муносабатлари алоҳида шартнома тури сифатида ҳуқуқий асослари ва назарий жиҳатлари яхши ишланган. Бу шартнома алоҳида шартнома тури сифатида фуқаролик қонунчилиги да махсус нормалар билан тартибга солинади. Пудрат шартномаси муносабатлари махсус қонунлар – ФКнинг 37-боби (Пудрат тўғ рисида умумий қоидалар (631-655-моддалар), маиший пудрат (656-665-моддалар), қурилиш пудрати (666-685-моддалар), лойиха ва қидирув ишлари пудрати (686-692-моддалар),

илмий-текшириш, тажриба-конструкторлик ва технология ишлари пудрат шартномалари (693-702-моддалар)), Шаҳарсозлик кодекси (масалан, ШКнинг 16 -моддаси объектлар қурилиши бўйича пудратчиларнинг ҳуқуқий ҳола тини белгилаб беради) 1 , Қурилиш соҳасидаги ҳуқуқбузарлик учун юридик шахсларнинг жавобгарлиги тўғрисидаги қонун 2 ва бошқа қонунлар билан тартибга солиниши билан бирга қонун ости ҳужжат лари асосида ҳам ҳуқуқий тартибга солинади. Жумладан, “Капитал қурилишда хўжалик муносабатлари механизмини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Ўзбекис тон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 12.09.2003 йилги 395-сонли Қарори, 2003 йил 6 майдаги ПФ-3240-сонли “Капитал қури лишда иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштиришнинг асосий йўналишлари тўғрисида”ги 3 Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармони, 2000 йил 13 апрелдаги “Капитал қурилишни бошқариш тузилмасини янада қайта ташкил этиш чора- тадбирлари тўғрисида”ги 144-сонли Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Қаро ри 4 , 2000 йил 5 августдаги “Капитал қурилишда иқтисодий ислохотларни чуқурлаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 305-сонли Вазирлар Маҳкамасининг қарори 5 , “Объект муддатидан илгари фойдаланишга топширилганлиги ва шартнома қийматига нисбатан маблағлар тежалганлиги учун пудратчи ташкилотни буюртмачи томонидан мукофотлаш тартиби тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 26.03.1999 йилги 135-сонли Қарори, “Аҳолига маиший хизмат кўрсатиш тизими фаолиятини ташкил этиш тўғриси”да Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси нинг19.09.1997 йил 446-сонли Қарори, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1995 йил 12 окгябрдаги 399-сон қарори билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси аҳолисига маиший хизмат кўрсатиш Қоидалари, Ўзбекистон Республикаси 1 Ўзбекистон Республикаси шаҳарсозлик кодекси. –Т.: Адолат. 2004. 2 Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Ахборотномаси. 2001. №1-2. -21-модда. 3 Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. 2003. №9-10. 69-модда. 4 Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлар тўплами. 2000. апрел. 5 Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. 2000. №3 38-модда.

Молия вазирлиги, Макроиқтисодстат вазирлиги ва Давархитектқурилиш қарори билан Тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси адлия вазирлиги томонидан 26.05.2001 йил 1035-сон билан рўйхатга олинган “Буюртмачилар ва пудрат ташкилотлари томонидан давлат бюджети маблағлари ва ҳукумат кафолати остидаги кредитлар ҳисобига молияланадиган қурилиш объектлари учун харид қилинадиган ускуналар, бинокорлик материаллари ва конструкцияларининг энг юқори нархларини белгилаш тартиби тўғрисида”ги Низом 6 ва бошқалар. Пудрат шартномаси бўйича шахсларнинг меҳнат натижалари товар топшириш ёки хизмат кўрсатиш эмас, муайян ишни бажаришга қаратилган бўлади. Пудрат шартномаси орқали бир неча турдаги ишлар бажарилади. Айнан мана шу бажариладиган ишлар пудрат шартномасининг предмети ҳисобланади. Пудрат шартномасига маиший таъминлаш, муайян объектни қуриш ва таъмирлаш, лойиҳалаш ва режалаштириш, илмий-текшириш, тажриба конструкторлик ва тажриба ишлари киради. Пудрат шартномаси тушунчаси ФКнинг 631-моддасида берилган. Пудрат шартномаси деб пудратчи ҳисобланган бир тарафнинг буюртмачи (иккинчи тараф) топшириғига биноан маълум бир ишни бажариш ва унинг натижасини буюртмачига белгиланган муддатда топшириш мажбуриятини, буюртмачи эса иш натижасини қабул қилиш ва бунинг учун ҳақ тўлаш мажбуриятини олиш билан боғлиқ шартномага айтилади. Пудрат шартномасининг айрим турлари (маиший пудрат, қурилиш пудрати, лойиҳалаш ёки қидирув ишлари пудрати, илмий-тадқиқот, тажриба- конструкторлик ва технология ишлари пудрати) га, агар ФКнинг бундай турдаги шартномалар тўғрисидаги қоидаларида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, пудрат тўғрисидаги умумий қоидалар қўлланилади. Пудрат шартномасини бошқа фуқаролик-ҳуқуқий шартномалардан фарқлаш лозим. 6 Бюллетень нормативных актов министерств, государственных комитетов и ведомств Республики Узбекистан., 2001., N 9-10

Пудрат шартномавий муносабати мол-мулкни ёки бошқа ашёвий ҳуқуққа бўлган мулк ҳуқуқини бошқа шахсга ўтказиш билан боғлиқ муносабатлардан келиб чиқадиган шартномалар (олди-сотди (чакана олди- сотди, маҳсулотни етказиб бериш, товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти, контрактация, энергия таъминоти, кўчмас мулкни сотиш, уй-жой биноларини (квартираларни) сотиш, корхонани сотиш), шунингдек айрибошлаш, ҳадя, рента, умрбод таъминлаш шарти билан уй-жой (квартира)ни бошқа шахсга бериш) 7 дан фарқи шу билан белгиланадики, пудрат муносабатлари муайян ишни бажариш ва унинг натижасини топшириш билан боғлиқ бўлса, мол-мулкни ёки бошқа ашёвий ҳуқуққа бўлган мулк ҳуқуқини бошқа шахсга ўтказиш билан боғлиқ шартномавий муносабатларда мулк тайёрлаш, бажариш қайта таъмирлаш мутлақо аҳамиятсиз бўлиб, келишувга асосан кредиторга мулк топширилишининг ўзи кифоя бўлади. Шунингдек, пудрат шартномасининг предмети пудратчи меҳнатининг ижобий натижаси ҳисобланиб, у буюртмачининг топши риғига асосланади ва буюртма асосида яратилади. Хизмат кўрсатиш билан боғлиқ муносабатлардан келиб чиқади ган шартнома (масалан, ҳақ эвазига амалга ошириладиган турли хил, шунингдек юридик хизматлар, турли хил транспорт воситаларида йўловчи, багаж ва юк ташиш, транспорт экспедицияси, омонат сақ лаш, молиявий хизматлар (суғурта, қарз ва кредит) репититорлик, сайёҳлик хизмати шартномалари) ларнинг предмети моддий (пудрат шартномаси каби) кўринишда бўлмасдан, хизмат кўрсатиш шартномаларининг натижаси одатда, ғоявий, номоддий кўринишда бўлади. Пудрат шартномаси меҳнат шартномаларидан ҳам фарқланади. Мазкур фарқ муносабат субъектларида, объектларида ҳамда муносабатнинг вужудга келиш асосида кўринади. Меҳнат муносабатларида тузиладиган меҳнат шартномаларининг тарафлари иш берувчи ҳамда ходим ҳисобланиб, топшириқни бажарувчи хизматчи-ходим фақатги на жисмоний шахс 7 Раҳмонқулов Ҳ. Мажбурият ҳуқуқи. –Т.: ТДЮИ. 2005. Б. 18-19.

ҳисобланади. Пудрат шартномасида эса пудратчи фуқаролар билан бир қаторда юридик шахслар ҳам бўлиши мумкин. Меҳнат шартномаси объекти ходимнинг меҳнат фаолияти ҳисоблан са, пудрат шартномасида эса пудратчининг меҳнат натижаси ҳисоб ланади. Меҳнат шартномасида ходим ташкилотга қўшилган ҳолда у белгилаган ички тартиб қоидаларга бойсунган ҳолда меҳнат фаолиятини амалга оширса, пудрат шартномасида пудратчи ўз фаолиятини ўзи мустақил белгилайди ва иш натижаси юзасидан бутун масъулиятни зиммасига олган ҳолда нуқсонли ишнинг оқибати фуқаролик- ҳуқуқий жавобгарлик билан якунланишини эътиборга олиб, фаолият юритади. 2.Пудрат шартномасида тарафлар. Пудрат шартномасида икки тараф – пудратчи ва буюртмачи иштирок этади. Пудратчи – ишни бажарувчи, буюртмачи эса – иш бўйи ча топшириқ берувчи ҳисобланади. Шунингдек шартномада пудратчи томонидан ёрдамчи пудратчи иштирок этади. Пудрат шартномасида ҳам буюртмачи ҳам пудратчи ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўлган лиги сабабли бир пайтнинг ўзида ҳар икки тараф ҳам кредитор ҳам қарздор сифатида мажбурият муносабатларида қатнашади. Пудрат ҳуқуқий муносабат тарафлари (субъектлари) сифатида муомала лаёқатига эга фуқаролар, ҳуқуқий ҳолати бўйича ўз номидан мулкий ва шахсий номулкий ҳуқуқларга эга бўладиган ва уларни амалга ошириш имкониятга эга бўлган юридик шахслар ва алоҳида тарзда ўз ваколати доирасида давлат ҳам иштирок этади. Демак, пудратчи ёки буюртмачи бўлиб, фуқаролик ҳуқуқининг субъектлари ўз лаёқатлари доирасида шартномавий муносабатга киришишлари мумкин. Давлат корхоналари агар таъсис ҳужжатларида белгиланган бўлсагина пудратчи бўлиб иштирок этиши мумкин. Буюртмачи. Маълум бир ашёни тайёрлаш, ишлаб чиқариш техникасига оид бўлган маҳсулот етказиб бериш шартномаси бўйича олиши мумкин бўлмаган асбоб-

ускуналар ва шунга ўхшаш маҳсулотларни ясатиб олиш, маиший эҳтиёж учун буюмлар тайёрлаш, ашёларни қайта ишлаш ҳамда таъмирлаш, хом ашёга қайта ишлов бериш каби бир қатор топшириқларни берувчи шахс буюртмачи ҳисобланади. Буюртмачи фуқаро бўлган тақдирда, у истеъмолчи ҳуқуқлари дан фойдаланади. Агар у якка тадбиркор ёки юридик шахс ёхуд давлат ва унинг органлари бўлса бундай ҳуқуқдан фойдалана олмайди. Пудрат шартномасида агар фуқаро иш натижасидан фойда олиш билан боғлиқ бўлмаган ҳолда, шахсий ва бошқа мақсадларда фойдаланиш учун буюртма берса у истеъмолчи мақомига эга бўлади. Истеъмолчи деб, бундай муносабатларда, иш натижасидан шахсий, оилавий, уй-рўзғор ва бошқа тадбиркорлик билан боғлиқ бўлмаган, яъни фойда олишни мақсад қилиб қўймаган ҳолда фойдаланаётган жисмоний шахс – фуқаро тушунилади. Ҳозирги кунда аҳолига ишлар ва хизматлар кўрсатиш соҳаси ривожланиб бормоқда. Ишлар бажариш ва хизматлар кўрсатиш билан боғлиқ муносабатларда истеъмолчи асосий ўринни эгаллайди, чунки барча иш ва хизмат унинг истеъмолчисига, яъни буюртмачисига қаратилади. Бу муносабатлар бозорида жуда шиддатли “кураш” кетади 8 . Агар буюртмачи якка тадбиркор ёки юридик шахс ва давлат бўлса ФК ва амалдаги қонун ҳужжатларига асосан буюртмачи мақомини қўлга киритади. Буюртмачи иш натижасидан манфаатдор шахс. Шу сабабли айрим ҳолларда ўзи топшириғи асосида айрим ҳолларда эса пудратчининг касбий маҳоратига таяниб муайян ишни бажариш бўйича топшириқ беради. Кўпинча буюртмачи мутахасиси бўлмаганлиги сабабли пудратчига ишонч билдиради. Буюртмачи – истеъмолчи бўлган ҳолларда айниқса “мутахассис бўлмаганлик” қоидаси кўп қўлланилади. Иш натижасидан қониқмаслик, ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини паймол этилиш ҳоллари “истеъмолчи ҳамиша ҳақ” қоидасидан келиб чиқиб низони ҳал қилишга имкон яратади. 8 Бабаев Ж.И. Истеъмолчи ҳуқуқлари ва уларни бузганлик учун фуқаролик ҳуқуқий жавобгарлик муаммолари. дисс. ю.ф.н. –Т.: 2005.

Давлат ва унинг органлари буюртмачи бўлган ҳоллар айрим алоҳида ҳуқуқий тартиботни юзага келтиради. Давлат ўзининг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, ҳуқуқий вазифаларини ҳал қилиш ва амалга ошириш учун муайян ишларга нисбатан эҳтиёж сезади. Лекин давлат ўз эҳтиёжларини бозор муносабатлари қонуниятларига таянган ҳолда маъмурий буйруқбозликдан воз кечиб, пудратчини танлов асосида танлаб, унинг имкониятларини ўрганган ҳолда фуқаролик-ҳуқуқий муносабатга пудратчи билан тенг ҳуқуқли тараф сифатида муносабатга киришади. Давлат ўз буюртмаларини тендерлар, танлов савдолари ўтказиш орқали пудратчиларга бермоқда. Давлатнинг мамлакат ички муносабатидаги ўзига хос иштироки, илгари мавжуд бўлган объектларни янгилаш, таъмирлаш, кенгайтириш, янги замонавий бинолар, иншоатлар қуриш, лойиха-қидирув ишларини амалга ошириш зарурати хозир ҳам давлат эҳтиёжлари учун буюртмалар бериш давом этаётганлигини, бозор иқтисодиёти қарор топиб бўлса-да бундай давлат эҳтиёжларини муайян пудрат ишларини бажариш орқали қондирилишини билдиради. Шунингдек, Уй-жой кодексининг 137-моддасига асосан уй-жой фондини бошқарувчи ташкилотлар уй-жой фондини қараш ва таъмирлаш, истеъмолчиларни коммунал хизматлар билан таъминлаш юзасидан пудратчилар билан тузиладиган шартномалар бўйича барча ишларни амалга оширишда буюртмачи вазифасини бажаради. Бундай буюртмачи ташкилотларнинг ҳуқуқий ҳолати ва ваколатлар доираси Уй-жой кодексининг тегишли нормалари билан тартибга солинади. Пудратчи. Шартномада келишилган буюртмани бажариш учун мажбурият олган шахс пудратчи ҳисобланади. Одатда шартномада белгиланган ишни пудратчининг ўзи бажариши лозим. Агар қонун ҳужжатларида ёки пудрат шартномасида пудратчининг шартномада кўрсатилган ишни шахсан ўзи бажариш мажбуриятлари келиб чиқмаса, пудратчи ўз мажбуриятларининг бир қисмини бажариш учун бошқа шахслар (ёрдамчи пудратчилар) ни жалб

қилишга ҳақли. Бундай ҳолларда пудратчи бош пудратчи жалб қилинган учинчи бир шахс ёрдамчи пудратчи ҳисобланади. Бош пудратчи ёрдамчи пудратчиникелишилган шартнома бўйи ча ишни бажариш билан боғлиқзарур материаллар билан таъминлаш мажбуриятини олади. Ишни бажариш муддати бош пудратчи билан ёрдамчи пудратчининг келишувчига асосан белгиланади. Лекин бу муддат асосий пудрат шартномасида буюртмачи билан келишилган муддатдан кўп бўлиши мумкин эмас. Ёрдамчи пудратчи муддат ва келишилган ишни бажариш усул ва воситаларига шартнома шартларига қатъий риоя этиши шарт. Ёрдамчи пудратчига ишни бажариш усулини ўзи белгилаш имкони берилган ҳоллар бундан мустасно. Бош пудратчи буюртмачининг пудрат шартномаси бўйича ўз мажбуриятларини бажармаганлиги ёки лозим даражада бажармаганлиги учун ёрдамчи пудратчи олдида жавобгар бўлса, ёрдамчи пудратчи ўз мажбуриятларини бажармаганлиги ёки лозим даражада бажармаганлигининг оқибатлари учун буюртмачи олдида жавобгар бўлади. Агар қонун ёки пудрат шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, буюртмачи ва ёрдамчи пудратчининг ҳар бири бош пудратчи билан тузган шартномалар бузилиши билан боғлиқ талабларни бир-бирига қўйишга ҳақли эмас. ФКнинг 634-моддасининг биринчи қисмидаги қоидаларни ёки пудрат шартномасини бузиб, шартномани бажариш учун ёрдамчи пудратчини жалб қилган пудратчи ушбу ёрдамчи пудратчи шартномани бажаришда қатнашиб, етказган зарар учун буюртмачи олдида жавобгар бўлади. Бош пудратчининг розилигини олган ҳолда буюртмачи айрим ишларни бажариш учун бошқа шахслар билан шартнома тузишга ҳақли. Бу ҳолда бевосита буюртмачи олдида мазкур шахслар ишни бажармаганлиги ёки лозим даражада бажармаганлиги учун жавобгар ҳисобланадилар. Бош пудратчи ишнинг бир қисмини бажарган бошқа шахслар билан иш бўйича хеч қандай ҳуқуқий муносабатда бўлмайди. Шу туфайли бош пудратчи бошқа шахслар ишни

нуқсонли бажарганликлари учун буюртмачи олдида жавобгар бўлмайди. Аксинча учинчи шахслар буюртмачи олдида бундай ҳолат учун жавобгарликни ўз зиммаларига оладилар. 3. Пудрат бўйича бажариладиган ишлар Пудрат шартномаси ишни бажариш билан боғлиқ муносабатлардан келиб чиқадиган мажбуриятлар туркумига кирганлиги сабабли унинг предмети моддий кўринишга эга бўлган ашёни яратиш ёки таъмирлашга қаратилади. ФКнинг 632-моддасига асосан пудрат шартномаси ашёни тайёрлаш ёки уни қайта ишлаш (ишлов бериш) ёхуд бошқа ишни бажариб, натижасини буюртмачига бериш ёки бошқача тарзда топшириш ҳақида тузилади. Агар пудрат шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, иш пудратчининг материаллари, унинг кучи ва маблағлари ҳисобидан бажарилади. Агар буюртмачи берган материалдан фойдаланган ҳолда ишни бажариш шартномада назарда тутилган бўлса пудратчи буюртмачи берган материалдан тежаб-тергаб ва режали фойдаланиши, иш тугаганидан сўнг ишлатилган материал тўғрисида буюртмачига ҳисобот бериши, шунингдек унинг қолдиғини қайтариб бериши ёхуд ўз ихтиёридаги фойдаланилмай қолган материалнинг қийматини ҳисобга олиб, буюртмачининг розилиги билан ишнинг баҳосини камайтириши шарт. Пудратчи буюртмачи берган материални тегишли суратда қабул қилиб олаётганида ундаги камчиликларни аниқлаш мумкин бўлма ганлигини исбот қила олмаса, у буюрмачи берган материалнинг камчиликлари туфайли ишнинг лозим даражада бажарилмаганлиги учун жавобгар бўлади. Пудрат шартномасини бажариш муносабати билан буюртмачи берган материал, ускуна, қайта ишлашга (ишлов беришга) топширилган ашё ва пудратчи ихтиёрига ўтган бошқа мол-мулк сақланмаган лиги учун пудратчи жавобгар бўлади.

Агар пудрат шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, буюртмачининг топшириғини бажариш усулларини пудратчи мустақил белгилайди. Пудратчи ўзи берган материаллар ва ускуналарнинг сифати тегишли даражада бўлмаганлиги учун, шунингдек учинчи шахслар ҳуқуқлари бўлган материаллар ва ускуналарни берганлиги учун жавобгар бўлади. Пудратчи бажарган иш пудрат шартномасининг шартларига, шартлар бўлмаганида ёки тўлиқ бўлмаганида эса, одатда тегишли турдаги ишларга қўйиладиган талабларга мос келиши керак. Агар қонун ҳужжатларида ёки шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, бажарилган иш натижаси буюртмачига топшириш пайтида шартномада кўрсатилган ёки одатда қўйиладиган талаблар билан белгиланган хусусиятларга эга бўлиши ва оқилона муддат давомида шартномада назарда тутилганидек фойдаланиш учун, агар у шартномада белгиланган бўлмаса, бундай турдаги ишнинг натижасидан одатдагидек фойдаланиш учун яроқли бўлиши керак. Агар қонун ҳужжатларида пудрат шартномаси бўйича бажариладиган ишга қўйиладиган мажбурий талаблар назарда тутилган бўлса, тадбиркор сифатида иш олиб бораётган пудратчи ишни бундай мажбурий талабларга амал қилган ҳолда бажариши шарт. Пудратчи белгиланган мажбурий талабларга нисбатан сифат жиҳатидан бирмунча юқори талабларга жавоб берадиган ишни бажаришни пудрат шартномаси асосида ўз зиммасига олиши мумкин. Қонун ҳужжатларида ёки пудрат шартномасида пудратчи буюртмачига ишнинг сифатига кафолат бериши назарда тутилган бўлса, пудратчи бутун кафолат муддати давомида ФК 647-моддасининг биринчи қисми талабларига мос келадиган иш натижаларини буюртмачига топшириши шарт. Агар пудрат шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, ишлар натижасининг сифатига берилган кафолат ишнинг натижасини ташкил этувчи ҳамма нарсага тегишли бўлади.

Ишнинг бажариш муддати ва баҳоси Пудрат шартномасининг мухим шартларидан бири унинг муддатидир. Пудрат шартномасида ишни бажаришнинг бошланғич ва охирги муддатлари кўрсатилади. Аксарият ҳолларда шартномада ишнинг якунлаш қисми кўрсатилади. Пудратчи мазкур муддатдан келиб чиқиб ишни ўзига режалаштириб олади. Аммо тарафлар келишуви асосида, шартномада ишнинг айрим босқичларини тугаллаш муддатлари (оралиқ муддатлар) ҳам назарда тутилиши мумкин. Бу оралиқ муддатлар пудратчининг муйаян ишнинг маълум бир қисмини бажариш ва уни топшириши билан боғлиқ бўлади. Пудрат шартномасида кўрсатилган ишни бажаришнинг бошланғич, охирги ва оралиқ муддатлари шартномада назарда тутилган ҳолларда ва тартибда ўзгар тирилиши мумкин. Пудрат шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлма са, пудратчи ишни бажаришнинг бошланғич ва охирги, шунингдек оралиқ муддатларини бузганлик жавобгардир. Айрим ҳолларда шарт номада белгиланган охирги муддатда иш натижаси буюртмачи лозим даражада топширилса, оралиқ муддатда юзага келган жавобгарликдан озод этилади. Тарафлар келишувисиз шартнома муддатини ўзгартиришга йўл қўйилмайди. Муддатларни ўзгартириш ўзаро келишувга кўра шартномада назарда тутилган ҳолларда ва тартибда ўзгартирилиши мумкин. Пудрат шартномасида бажариладиган ишнинг баҳоси ёки уни аниқлаш усуллари кўрсатилади. Пудрат шартномасида баҳо назарда тутилмаган бўлса шартномани бажарганлик учун ўхшаш вазиятларда одатда шундай товарлар, ишлар ёки хизматлар учун олинадиган баҳо бўйича ҳақ тўланиши лозим бўлади. Пудрат шартномасидаги ишнинг баҳоси пудратчининг чиқимла рини ва унга тўланадиган ҳақни ўз ичига олади. Пудратчининг чиқимлари иш натижасини яратиш учун буюртмачи бирор материал бермаганлик натижасида пудратчи томонидан ишни бажариш учун қилган сарф харажатлари киради. Масалан, пояфзални таъмирлашда уста томонидан

ишлатилган ямаш, тикиш учун материаллар, мих қоқиши, елимлаши натижасида уларнинг қийматини ўз-ўзидан пудрат қийматига киритиб юборади. Иш бажарганлик учун тўланган ҳақ пудратчининг меҳнатида рағбатлантириш ҳисобланади. Бу иккиси бир бўлиб шартнома баҳосини ташкил этади. Айрим ҳолларда пудратчининг чиқимларисиз ҳам шартноманинг баҳоси белгиланиши мумкин. Бунда буюртмачи пудратчини барча материаллар билан таъминлаши лозим бўлади. Ишнинг баҳоси смета тузиш йўли билан аниқланиши мумкин. Иш пудратчи томонидан тузилган смета бўйича бажарилган тақдирда, смета буюртмачи томонидан тасдиқланган пайтдан бошлаб кучга эга бўлади ва пудрат шартномасининг бир қисми бўлиб қолади. Ишнинг баҳоси (смета) тахминий ёки қатъий бўлиши мумкин. Пудрат шартномасида бундай кўрсатма бўлмаса, ишнинг баҳоси (смета) қатъий ҳисобланади. Агар қўшимча ишларни бажариш зарур бўлиб қолса ва шу сабабли ишнинг тахминан белгиланган баҳосини (тахминий сметани) анча оширишга тўғри келса, пудратчи бу ҳақда буюртмачини вақтида огоҳлантириши шарт. Буюртмачи пудрат шартномасида кўрсатилган ишнинг баҳосини (сметани) оширишга рози бўлмаган тақдирда, шартномадан воз кечишга ҳақли. Бундай ҳолларда пудратчи буюртмачидан ишнинг бажарилган қисмининг баҳосини тўлашни талаб қилиши мумкин. Буюртмачини пудрат шартномасида кўрсатилган ишнинг баҳо сини (сметани) ошириш зарурлиги тўғрисида ўз вақтида огоҳлантир маган пудратчи иш учун шартномада кўрсатилган баҳо бўйича ҳақ олиш ҳуқуқини сақлаб қолган ҳолда шартномани бажариши шарт. Пудратчи, қоида тариқасида, қатъий баҳо (қатъий смета)ни оширишни, буютмачи эса уни камайтиришни талаб қилишга, шу жумладан бажарилиши керак бўлган ишнинг тўла ҳажмини ёки бунинг учун зарур харажатларни пудрат шартномаси тузилаётган пайтда назарда тутиш имконияти бўлмаган ҳолларда ҳам, ҳақли эмас.

Похожие

Ayirboshlash shartnomasi

Mehnat shartnomasi va uning munosabatlari

Oldi-sotdi shartnomasi

Chakana va ulgurji oldi-sotdi shartnomasi

Tadbirkorlar ishtirokida oldi-sotdi shartnomasi