Oila qonunchiligining rivojlanish tarixi - Юриспруденция - Рефераты

Oila qonunchiligining rivojlanish tarixi

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

82 KB

Oila qonunchiligining rivojlanish tarixi Reja: 1. O `zbekistonda oila munosabatlarining tartibga solinishi 2. Xorijiy mamlakatlar qonunchiligida oilaviy munosabatlarining tartibga solinishi

O `zbekistonda oila munosabatlarining tartibga solinishi. Xorijiy mamlakat qonunchiligida oilaviy munosabatlarning tartibga solishi. O `zbekistonda oila munosabatlarining tartibga solinishi Nikoh va oila munosabatlari uzoq tarixga ega. Uning tarixi haqida so `z ketganda bevosita insoniyat tarixi, ijtimoiy hayot, urf-odat, an’analar, turmush tarzi bilan bog`liq bo`lganligini ta’kidlash o`rinli bo`ladi. Zardushtiylik dinining asoschisi va Markaziy Osiyo, Ozarbayjon, Eron hamda yaqin va O `rta Sharq, ayniqsa, Xorazm xalqlari ko`p asrlik ijodining mahsuli, bir qancha elatlarning ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-nafosat va axloqiy-ta’limiy qarashlarining vujudga kelishi va rivojlanish tarixini o`rganishda qimmatli manba bo`lgan. “Avesto” da insoniy burch faqat axloqiy yo`l-yo`riqlarni o`z-lashtirishdan iborat bo`libgina qolmay, balki inson oilaviy turmush, yaxshi yor va farzand to`g`risida ham o`ylashi zarurligi ta’kidlanadi. O`sha davrda erkaklar roppa-rosa 16 yoshida uylanib, bir nechta xotin olish huquqiga ega bo`lgan. Hamma vaqt birinchi xotin boshqalariga bosh bo`lgan”. “Avesto” da qayd etilishicha, erkak kishi, avvalo, uylanish uchun moddiy va ma’naviy tomondan to`q va jismonan baquvvat bo`lishi lozim. Buning uchun o`z vaqtida ovqatlanishi zarur, aks holda erkak kishi o`z xizmat va axloqiy burchlarini bajara olmaydi. “Yeb ichmaydigan insonning toat-ibodat qilishga kuchi bo`lmaydi, er-xotinlik vazifasini ado etishga quvvati yetmaydi, bola tug`dira olmaydi” (“Yasna” 33-bob). “Avesto” da qarindoshlarning o`zaro oila qurishi man etilgan. Qavm va urug` qonini toza, avlodni benuqson saqlash uchun shunday qilingan. Ko`p bolali oilalarga davlat hisobidan nafaqa tayinlash lozimligi qayd etilgan, bir yo`la 2-3 ta tuqqan ayollar mukofot olishga sazovor, deb uqtiriladi. Patriarxal oila Markaziy Osiyo xalqlarida oilaning eng dastlabki paytda tarixiy shakli hisoblangan. Bu oila, ayni paytda, jamiyatning asosiy ishlab chiqarish jamoasi ham bo `lgan. Shuning uchun oilaviy munosabatlarga, har bir oila a’zolarining xatti-harakatlariga alohida e’tibor berilgan. Markaziy Osiyoda

patriarxal oila eramizdan oldingi birinchi ming yilliklarda vujudga kelgan. Uning eng rivojlangan davri eramizning birinchi asrlariga to `g`ri keladi. Oilaning bo`linib ketishi, o`rniga kichik-kichik oilalarning tarkib topishi eramizning birinchi ming yilligi o`rtalaridan boshlanadi va deyarli XX asrlargacha davom etgan. Kichik oilalarning vujudga kelishi bilan birga nikohning shart-sharoitlari ham o `zgarib boradi. Patriarxal oila amal qilgan davrda nikoh shartlari ancha qat’iy va cheklangan edi. Nikoh – bu erkak bilan ayol o`rtasidagi muayyan ittifoqi va bu ittifoqning jamiyat, davlat tomonidan tan olinishi va ma’qullanishining tarixiy shaklidir. Buyuk alloma Abu Rayhon Beruniyning fikricha, bironta ham xalq nikohdan holi emasdir. Jamiyat nikoh vositasi bilan erkak va ayol o `rtasidagi tabiiy munosabatlarni tartibga solib turadi, er-xotin, ota-ona va farzandlar o`rtasida axloqiy, huquqiy majburiyatlar o`rnatadi. Nikoh jinsiy ehtirosni maxfiylik pardasiga o`raydi, er- xotin orasidagi tabiiy munosabatga axloqiy, ma’naviy go`zallik, andisha baxsh etadi. Nikoh (arabcha – qo`shilish) so`zi o`zbek tiliga arab tilidan kirib kelgan. Ayrim tadqiqotlar islomgacha bizda erkak va ayol o`rtasida nikoh degan tushuncha bo`lmagan, deb e’tirof etadilar. Bu fikr haqiqatga to`g`ri kelmaydi. Qadimgi grek tarixchisi Strabonning yozishicha, har bir massagetning o`z xotini bo`lgan. Ana shu tarixchining fikriga qaraganda, erkaklar va ayollar jinsiy hayotda muayyan erkinliklarga ham ega bo`lganlar. Umuman olganda, Markaziy Osiyoda ayollarga qadimdan katta hurmat bilan qaralgan. Ular jamiyatda erkaklar bilan teng huquqlardan foydalanishgan. Gerodotning “Tarix” nomli asarida vatanparvar ayol To`maris haqida keltirilgan tarixiy ma’lumot bunga yorqin misol bo`la oladi. Bunga ko`ra, Turon aholisi To`maris boshchiligida bosqinchi Kayxusrav armiyasiga qaqshatqich zarba beradi. Boshqa bir qadimgi grek tarixchisi – Elion qoldirgan ma’lumotga ko`ra, Markaziy Osiyodagi yirik qabilalardan biri bo`lgan saklarning odatlari bo`yicha, uylanishni istagan har bir yigit o`zi uylanmoqchi bo`lgan qiz bilan yerosti uyida

kurash tushishi shart bo`lgan. Yigit kurashda g`alaba qilgan taqdirdagina uylanish huquqiga ega bo`lgan. Aks holda, uning o`zi qizning asiriga aylangan. Demak, bu yerda kurash o`ziga xos tarzda nikoh sharti vazifasini bajargan. Markaziy Osiyo xalqlarining mashhur dostonlari - “O`g`uznoma”, “Alpomish” va “Manas” larda nikoh bilan bog`liq odatlarda yigitning jismoniy qobiliyatlariga va uni sinab ko`rishga alohida ahamiyat berilgan. Yigitning qizga munosib yoki munosib emasligini aniqlash uchun talabgorlarning o`zaro ot poygasi, kamonda nishonni urishi, uzoqqa o`q uzishi, kurash tushishi kabi raqobatchilik shakllaridan ham foydalanilgan. Shuningdek, bu tanlov “Qiz quvlash”, “Tortishmachoq “singari ko`rinishda ham o`z ifodasini topgan, ularning qoldiqlari hozirgacha yetib kelgan. Lekin ana shu kurashlar, qiz quvlashlar chog`ida qanday so`zlar, duolar ishlatilganligi haqidagi xabarlar bizgacha yetib kelmagan yoki tarixchilar bunga e’tibor berishmagan. Lekin so`g`d yozma yodgorliklaridan bu xususda ancha ma ’lumotlar topish mumkin. Eramiz boshlaridan to X-XI asarlarga qadar yozilgan ana shunday noyob so `g`d yozma yodgorliklari bizgacha yetib kelgan. Panjikent yaqinidagi Mug` tog`i tepasidagi qadimgi qasr xarobasidan 80 ga yaqin so`g`d hujjatlari topilgan. VII asr oxiri ─ VIII asr boshlariga oid bu hujjatlar So`g`d arxivi deb yuritiladi. Ular orasida tadqiqotchilar tomonidan shartli ravishda “Nov. 3” (Navekat nomli shaharda tuzilgan hujjat bo`lgani uchun) deb belgilangan so`g`dcha nikoh guvohnomasi, “Nov. 4” deb belgilangan kuyovning kelin tomon oldidagi majburiyatlari bayon etilgan ikki hujjat bor. Mazkur hujjatlar qadim va ilk o`rta asrlardagi O`zbekiston xalqlarining nikoh-oila va u bilan bog`liq mulkchilik va boshqa ijtimoiy munosabatlari to`g`risida hikoya qiluvchi muhim yodgorlikdir. Islom dini Turkiston o `lkasida yoyilgandan keyin nikoh-oila huquqiy munosabatlari Qur’oni Karim, Shariat 1 va Odat qoidalari, shuningdek, payg`ambarimiz Muhammad (s.a.v) ning hadislari bilan tartibga solingan.

Shariat – bu kishilar amal qilishi uchun islom dini tarafidan buyurilgan hukmlar va nizomlardir. Shariat hukmlarini bilib olish har bir mo`min-musulmon uchun farz hisoblanadi. Odat qoidalari, asosan, ko `chmanchi xalqlarga tatbiq etilgan. Odat Turkiston o `lkasida ko`chmanchi xalqlar (qozoqlar, qirg `izlar) da nikoh- oila munosabatlarining asosi hisoblangan. Qozoqlarda bir xil huquqiy masalalar mazmuniga ko`ra har xil asosda hal qilinishi bo`yicha odat shariat normalaridan ajralib turgan. Odat huquqida turli tushunchalar bo`lgan. Masalan, “Baranta”. Bu kelinning ota-onasiga tegishli bo `lgan chorva mollarni zo`rovonlik bilan haydab ketishdir. “Alengerlik” – qozoq xalqining odat huquqiga asosan juda og`ir amal. Alengerlik – bu beva qolgan xotinning erning aka-ukalaridan biriga, qarindoshlariga yoki urug`iga erga chiqish majburiyati. Bevalik boshlangandan keyin bir yil o`tgach, mazkur bevaga uylanish huquqiga ega bo`lgan nomzod o`z huquqidan foydalanishga kirishishi mumkin bo`lgan. Alengerlik odatini bajarishdan bosh tortgan beva bolalaridan, chorvasidan, mol-mulkidan mahrum etilib, shundan so`nggina u o`z xohishi bo`yicha erga tegishi mumkin bo`lgan. Bu qoidalar o`troq aholi o`rtasida keng tarqalmagan. Shariat qoidalarining o `ziga xos xususiyatlari shundan iboratki, unda islom dini qoidalari davlat huquqiy normalarida mujassamlashadi. Musulmon huquqining hamma sohalari, shu bilan birga, nikoh, qon- qarindoshlik, taloq masalalarini qamrab olgan manbalardan biri “Hidoya” asari (to`liq nomi “Hidoya fifuru’al-fiqh” – “Fiqh sohalari bo`yicha yo`llanmasi”) dir. Bu qo `llanma to`rt jildlik, 57 kitob, 165-bob, 152-fasldan iborat bo`lib, uning muallifi marg`ilonlik Ali ibn Abu Bakr al-Farg`oniy al-Rishtoniy Burhoniddin Marg`inoniydir. U zot 1197-yilda vafot etgan bo`lib, uning mazkur asarida islomning qator masalalari bilan huquqiy va axloqiy me’yorlar, nikoh va oila masalalari bilan bog`liq bo`lgan qoidalar hamda jinoyat va jazoga oid tatbiq etish lozim bo`ladigan choralar batafsil yoritilgan. Bulardan tashqari, bu qonun-qoidalar majmuasida mulkiy va moliyaviy munosabatlar, fuqarolik huquqiga, fuqarolik jarayoni huquqiga va boshqa masalalarga o`rin berilgan.

Hanafiya mazhabi xulosalariga asoslangan bu asardagi qoidalar ham shu mazhab qonunlari kabi nisbatan yumshoqroq va qulayroqligi, xalqlarning mahalliy an ’analari e’tiborga olinganligi sababli, u aksariyat musulmon davlatlarida keng yoyilgan, chunonchi, qozi (sudya)lar muomala munosabatlaridan kelib chiqadigan (fuqarolik, nikoh, oila) va boshqa nizoli ishlarni ko`rib hal etishda boshqa manbalar bilan bir qatorda “Hidoya” dan ham unumli foydalanishgan. Nikoh-oila munosabatlarini tartibga solishda XII asr davomida Turkiston hududida amalda bo `lgan diniy huquqiy tizim – shariat, musulmon huquqi normalari, hadislarning roli juda katta bo`lgan. Imom al-Buxoriyning “Al-Adab al- mufrad” (“Adab durdonalari”) nomli hadislar to`plami shular jumlasiga kiradi. To`plamda olti yuz hadis ikki yuz oltmish yetti bobga jamlangan bo`lib, unda ota- onani e’zozlash, kattaga hurmatda, kichikka izzatda bo`lish, qo`shnichilik, insoniylik va mehr-shafqatlilik, Saxiylik va baxillik, yolg `onchilik, chaqimchilik va maqtanchoqlik, isrofgarchilik va johillik, sharm-hayo va uyatchanlik kabi qator husni odob va go`zal xulq qoidalari yoritilgan. Ma ’rifatchi olim Rizouddin ibn Faxruddin XIX asrning oxirlaridan boshlab Sharq tarixi va madaniyati hamda ta’lim-tarbiyaga oid o`nlab asarlar yozgan. U musulmon qonunshunosligi - fiqhga oid asar ham yozgan. Bu borada uning “Qavoidi fiqhiya” - “Fiqh qoidalari” asarini (Qozon, 1910) eslab o`tishning o`zi kifoya. Asrimizning boshlarida yozilgan “Oila” asarida odob-axloq, oila masalasiga ko`p e’tibor qaratadi. Ma’lum bo`lishicha, u mazkur asarida ta’lim- tarbiya sohasiga alohida urg`u bergan; ota-onaning vazifasi, muallim burchi, ayniqsa, xotinlar vazifasi keng yoritilib, bola tarbiyasida xotinlarning o`rni muhim ekanligiga muallif katta ahamiyat beradi. Uning mulohazasiga ko`ra, yaxshi xotin bolalarini ham yaxshi tarbiyalay oladi. U: “Xotinlar birinchi navbatda murabbiydirlar, xotinning oila tebratishi murabbiylik xamiridan patir qilish-u, uning tandirida o`sha patirni yopish degan so`z”, - deydi. “Oila” asari bir necha bor qayta nashr etilgan va ko`pchilikning diqqatiga sazovor bo`lgan.

Nikoh-oila munosabatlarini tartibga solishda olim Ahmadhoji Maqsudiyning 1912-yilda maktab-madrasalar talabalari va barcha mo `min- musulmonlar uchun qo`llanma sifatida chop etilgan “Shar’iy hukmlar to`plami” muhim ahamiyatga ega. U tatar tilda yozilgan kitobdan tarjima qilingan. Shuningdek, Al-Hakim At- Termiziy ham axloq, nikoh va oila masalalariga bag`ishlab bir qator asarlar yaratgan. Uning “Solnoma”, “Najot” (”To`g`ri yo`l”), “Navodirul usul”, “Kitob al- furuq va man’ ut-tarozuf” singari o`lmas asarlari shular jumlasidandir. Bu manbalar o `z davrida nikoh-oila munosabatlarini tartibga solishga qaratilgan qoidalardan iborat bo`lib, diniy aqidalarga asoslangan edi. Xorijiy mamlakatlar qonunchiligida oilaviy munosabatlarining tartibga solinishi Oilaviy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan xorijiy mamlakatlarning moddiy-huquqiy qonunchiligi o `ziga xos va rang-barangdir. Qit ’a huquq tizimiga mansub davlatlarda (Germaniya, Shvetsariya, Fransiya) oila munosabatlarini huquqiy tartibga solish manbalari bo`lib Fuqarolik kodekslarining maxsus bo`limlari xizmat qiladi. Masalan, Germaniya Fuqarolik tuzuklarining 4-kitobi “Oila huquqi” deb nomlanadi va uning 1297-1921- paragriflaridagi normalar bevosita oila munosabatlarini tartibga solishga bag `ishlangan. Anglo-sakson huquq tizimiga oid mamlakatlarda esa oila munosabatlari alohida normativ-huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi. Xususan, Angliyada oila munosabatlarni tartibga solishning asosiy manbasi 1949-yilda qabul qilingan “Nikoh to`g`risida”gi Qonun hisoblanadi. Mazkur qonun u qabul qilingunicha amalda bo`lgan 40 ta normativ-huquqiy hujjatni birlashtirish yo`li bilan ishlab chiqilgan. Shu bilan birga, anglo-sakson huquq tizimiga oid mamlakatlarda aliment undirish, otalikni sud yo`li bilan belgilash, vasiylik tayinlash alohida qonunlar bilan tartibga solinadi. AQShda oila huquqi nihoyatda rangbaranglik kasb etadi. Chunki oila munosabatlarini tartibga solish shtatlarning vakolatlariga tegishlidir.

Keyingi yillarda xorijiy mamlakatlarda oila huquqining barqaror va noan ’anaviy rivojlanishini ko`rish mumkin. Ko`p hollarda oila munosabatlarida er- xotinning tengligi, ular mol-mulkining shartnomaviy tartibi qonun darajasida belgilangan. Biroq ayrim holatlarda bir davlatda tuzilgan nikohning boshqa davlatlarda tan olinmasligi “oqsoq nikohlar” deb ataladigan nikohlarning vujudga kelishiga asos bo`lib qolmoqda 1 . Bir qator mamlakatlarda esa er-xotinning mulkiy munosabatlari erning shaxsiy qonuni asosida aniqlanadi. Normativ-huquqiy hujjatlarda nikoh tushunchasining ta ’rifi berilmagan. Shuningdek, bugungi kunga qadar huquqshunoslik doktrinasida va qonunchilikda nikoh masalalari tugal o `z yechimini topmagan. Biroq, shunga qaramasdan, xorijiy mamlakatlar qonunchiligi va huquq doktrinasi asosida nikoh tushunchasiga quyidagicha ta’rif berish mumkin: Nikoh – erkak va ayolning oila qurishga qaratilgan va ular uchun o`zaro shaxsiy va mulkiy huquq va majburiyatlarni vujudga keltiradigan, yuridik rasmiylashtiriladigan ixtiyoriy ittifoqidir. Nikohning yuridik rasmiylashtirilishi milliy qonunchilikda nazarda tutilgan tartibda maxsus organlarda amalga oshiriladi. Bugungi kunga qadar nikoh munosabatlarini tartibga solishning shartnomaviy konsepsiyasi ustuvor tusga ega. Bunda qonunchilik nikoh shartnomasini tuzish tartibi va u bekor bo `lgach yuzaga keladigan oqibatlarga oid bir qator qoidalarni nazarda tutadi. Nikoh-shartnoma konsepsiyasining asosida er-xotin mol-mulkining shartnomaviy rejimini o `rnatish imkoniyatining mavjudligi yotadi. Biroq bu konsepsiyaga qarshi bo`lganlar nikoh shartnoma bo`la olmaydi, chunki er-xotinda faqatgina qonunda nazarda tutilgan huquq va majburiyatlar vujudga keladi va tomonlar ularning o`z xohish-irodalaridan kelib chiqib o`zgartira olmaydi, deb hisoblashadi. Nikoh-shartnomaning ustuvor jihati shu bilan belgilanadiki, er va xotin mol- mulkning oldindan kelishilgan rejimini belgilaydi. Huquqiy nuqtai nazardan nikohning bunday turi nikoh munosabatlari subyektlarining qonunda belgilangan

harakatlarni amalga oshirish natijasida qo `lga kiritilgan mol-mulklarning maqomini belgilaydi. Xorijiy mamlakatlarda tuziladigan nikoh fuqarolik yoki diniy shaklda bo `lib, bu borada barcha mamlakatlarni uch guruhga bo`lish mumkin: 1) faqat fuqarolik nikohlari huquqiy oqibat tug `diradi (GFR, Fransiya, Shvetsariya, Yaponiya, Rossiya va boshqalar); 2) nikoh muqobil tarzda – fuqarolik yoki diniy shaklda tuzilishi mumkin (Angliya, AQShning bir qator shtatlari, Daniya, Ispaniya, Italiya, Kanada va boshqalar); 3) faqat diniy shakldagi nikoh mavjud (Isroil, Iroq, Eron, AQShning ayrim shtatlari, Kanadaning alohida viloyatlari). Nikohdan o `tkazish marosimi har doim qonunda belgilangan sondagi voyaga yetgan guvohlar ishtirokida o`tkaziladi (ikkitadan oltitagacha). MDH mamlakatlarida nikohni qayd etishda guvohlarning ishtiroki majburiy bo`lgan holatlar faqat Gruziya va Litva qonunchiligida belgilangan. Barcha xorijiy mamlakatlarda nikohdan o `tish nikoh tuzilishi xususida ommaviy e’lon qilish bilan birgalikda amalga oshiriladi (masalan, cherkovda e’lon qilinishi yoxud munitsipalitet uyida bu haqda xabarni osib qo`yish). Nikohning rasmiylashtirish marosimi o`tkaziladigan organ nikoh tuzilishi va uning tuzilganligini e’lon qilish davrida uning tuzilishi xususida e’tiroz bildirishi mumkin. Agar mazkur e’tirozlar kelin va kuyov tomonidan tan olinmasa, ular sud tomonidan ko`rib chiqilishi lozim. Angliya va AQShda nikohdan o`tish e’lon qilish taomilisiz cherkov va rasmiy hokimiyat tomonidan berilgan ruxsatnoma olish bilan amalga oshirilishi mumkin. Nikohdan o`tish uchun tomonlar majburiy tartibda diniy xizmatchi oldida qasam ichishi yoki fuqarolik tartibda nikoh tuzishga monelik qiladigan holatlar yo`qligi xususida va’da berishi lozim. Nikohni e’lon qilish va nikohdan o`tishga ruxsatnoma belgilangan muddat mobaynida (bir oydan bir yilgacha) amal qiladi va bu muddat o`tgach bu taomillarni qaytadan amalga oshirish talab etiladi.

Nikohdan o `tishda tomonlarning ishtiroki majburiydir. Agar nikohdan o`tish paytida nikohlanuvchilardan biri qandaydir sabab bilan marosimda ishtirok eta olmasa (bir-biridan uzoqroq masofada yashashi, kasalligi, harbiy xizmatdaligi), ikkinchisi tomonlarning ikkalasi ham imzo qo`ygan arizani topshirishi zarur. Bunda marosimda ishtirok eta olmayotgan tomonning imzosi vakolatli organ yoki shu shaxs turar joyidagi mahalliy ijro organining mansabdor shaxsi tomonidan tasdiqlangan bo`lishi talab etiladi. Ayrim hollarda nikoh munosabatlarini rasmiylashtirishga nisbatan taqiqlar belgilanadi. Xususan, quyidagilar taqiqlanadi: – birinchi nikoh bekor qilinmaguniga qadar ikkinchi nikohdan o`tish; bunday qoida ko`plab davlatlarning qonunchiligida belgilangan va uning buzilishi uchun jinoiy javobgarlik belgilangan; – yuqoriga va pastga to`g`ri tutashgan (bobo, ota, o`g`il va buvi, ona, qiz) qarindoshlar o`rtasida, tug`ishgan va o`gay aka-uka va opa-singillar o`rtasida nikoh tuzishga yo`l qo`yilmaydi; ayrim mamlakatlarda (Fransiya, AQSh, Shvetsariya) yon qarindoshlik darajasidan kelib chiqib nikoh taqiqlanishi mumkin; GFRda uchinchi darajadagi yon qarindoshlar (amaki, tog`a va qiz jiyan, amma, xola va o`g`il jiyan) o`rtasidagi nikoh taqiqlanadi; Angliya va AQShning bir qator shtatlarida nisbatan uzoqroq, ya’ni to`rtinchi darajadagi qarindoshlar (amakivachcha, tog`avachcha, ammavachcha, xolavachcha) o`rtasidagi nikohlarga ham yo`l qo`yilmaydi; – farzandlikka oluvchilar va farzandlikka olinganlar o`rtasidagi (Shvetsariya, Fransiya), farzandlikka oluvchi va farzandlikka olinganning qarindoshlari o`rtasidagi nikoh (ayrim hollarda bunday nikohlar uchun maxsus ruxsat olinadi) lar ham taqiqlanadi; – ikkinchi tomonning sog`lig`iga xavf tug`diradigan kasallikka chalingan shaxs bilan nikoh tuzish (Angliya qonunchiligi va AQShning ayrim shtatlarida ruhiy kasallar bilan nikohlanish taqiqlanadi);

– ayolning nikohdan ajralganidan yoki eri vafotidan keyin nikohga kirishishi qonunda belgilangan muddat mobaynida taqiqlanishi (Germaniyada – 10 oy, Fransiya va Shvetsariyada – 300 kun). Qonunda belgilangan shartlarga rioya etmasdan tuzilgan nikoh mutlaq haqiqiy bo `lmagan (o`z-o`zidan haqiqiy sanalmaydigan) yoki nisbiy haqiqiy bo`lmagan (nizoli) hisoblanadi.

Adabiyotlar: 1. Атаходжаев Ф.М. Развитие законодательства о браке Республики Узбекистан и проблемы его дальнейшего совершенствования: автореф. дисс. … доктора юрид. наук. - Т., 2000. - С. 52. 2. Джураева И.Б. Личные и имущественные права супругов по национальному законодательству и по международному частному праву: Автореф. дисс…канд. юрид. наук. - Т., 2006. -С. 24. 3. Имомов Н.Ф. Уй-жой ҳуқуқи. Дарслик. -Т.: ТДЮИ нашриёти, 2012. - Б.315. 4. Иномжонова Г.С. Ота-она ва болалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш муаммолари. - Т.: Адолат, 2006. -Б.134. 5. Отахўжаев Ф.М. Никоҳ ва унинг ҳуқуқий тартибга солиниши. - Т.: Ўзбекистон, 1995. 6. Отахўжаев Ф.М. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва оила. -Т.: ТДЮИ, 2002. -Б.32. 7. Отахўжаев Ф.М. Эр-хотиннинг шахсий ҳуқуқлари ва мажбуриятлари //Соғлом авлод учун. 1998. 8. Отегенова Л.Ж. Брачный договор по семейному законодательству Республики Узбекистан: Автореф. дис.канд.юрид.наук. -Т.: 2012. -С. 26. 9. Раҳмонқулова Н. Ҳ. Халқаро хусусий ҳуқуқда никоҳ муносабатлари. -Т.: “ ART FLEX ” нашриёти, 2011. -Б. 182. 10. Семейное право. Учебник. Гонглаго Б.М., Крашенинников П.В., Михеева Л.Ю., Рузакова О.А. //Под ред. П.В.Крашенинникова.- М.: Статут, 2008. 10. Семейное право. Учебник. -3-е изд., перераб. и доп. - М.: Юрист, 2008. 11. Топилдиев Б.Р. Оила ҳуқуқи. Ўқув-услубий қўлланма. - Т.: ТДЮИ, 2009.

Похожие

Oila huquqi

Oila huquqi asoslari

O'zbekiston Respublikasida Oila qonunchiligi

O`zbekiston Respublikasida zamonaviy davlat hokimiyati vakillik organlarining tarixi va rivojlanish bosqichlari

O’zbekistonda tezkor qidiruv faoliyatini shakllanishi, uni rivojlanish tarixi hamda jinoyatchiqlikka qarshi kurashdagi o’rni