logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Юриспруденция
  4. Oila huquqi

Oila huquqi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB
Скачать
Oila huquqi Reja: 1.Oila huquqi tushunchasi, maqsad va vazifasi 2.Oilaning rivojlanish tarixi 3.Oila huquqining boshqa huquq sohalardagi o`rni Oila huquqi tushunchasi, maqsad va vazifasi Respublikamiz mustaqilikka erishgan dastlabki kunlardan boshlab oilani mustahkamlash, onalik va bolalikni muhofaza qilish uchun bir qator tadbirlarni amalga oshirdi. O`zbekistonda 26 millionga yaqin aholi yashaydi, shulardan 52% xotin - qizlar tashkil qiladi. Bugungi kunda aholining 48 foizini 18 yoshgacha bo`lgan yigit va qizlar tashkil etadi. Hàr yili 170 mingdan ortiq nikohni rasmiylashtiruvchilar mavjud. Jami bugungi kunda O`zbekistonda 6 million 300 mingdan ortiq oila mavjud Respublikamizda 16 va undan katta yoshdagi ayollar 65,7 foizdan ko`prog`i nikohda, 50 yoshgacha bo`lgan ayollarning 1,04 va erkaklarning 0,75 foizi nikohda bo`lmaganlarni tashkil etadi.1998 yilda 91,6 foiz bolalar nikohdan o`tgan er – xotindan tug`ilgan. Mamlakatimizda aholining ko`p qismini bolalar va yoshlar tashkil qiladi. Ijtimoiy muammolar ham shunga ko`ra o`z ifodasini topadi. Respublikamiz Konstitutsiyasining 63-moddasida “Oila jamiyatning asosiy bo`g`inidir hamda jamiyat va davlat muhofazasida bo`lish huquqiga ega”, deb tasdiqlangan. Oilalar tinch-totuv yashashsa, jamiyatga keltiradigan ijobiy yutuqlar ko`payadi, farzandlar yaxshi tarbiya oladi. Oilaga esa g`amho`rlik qilish va unga har taraflama moddiy yordam berish, insonparvar demokratik davlatning muhim vazifasidan biridir. Respublikamiz Prezidenti oilaning jamiyatdagi o`rniga baho berib shunday deydilar: “Oila-jamiyatning negizi, Bizning davlatimiz ham katta bir oila deb tushunish mumkin va lozim. Bunda o`zaro hurmat va qattiq tartib bo`lmasa, oilaning barcha a`zolari o`z burchlarini ado etmasa, bir-biriga nisbatan ezgulik bilan mehr-oqibat ko`rsatmasa, yaxshi va munosib yashash mumkin emas. Oila turmush va vijdon qonunlari asosida quriladi, o`zining ko`p asrlik mustahkam va ma`naviy tayanchlariga ega bo`ladi, oilada demokratik negizlarga asos solinadi, odamlarning talab-ehtiyojlari va qadriyatlari shakllanadi. “O`zbeklarning aksariyati o`zining shaxsiy farovonligi to`g`risida emas, balki oilasining, qarindosh-urug`lari va yaqin odamlarining, qo`shnilarining omon-esonligi to`g`risida g`amxo`rlik qilishni birinchi o`ringa qo`yadi. Bu esa eng oliy darajada ma`naviy qadriyat, inson qalbining gavharidir” Oilaviy munosabatlarning rivojlanish tarixi Oilaviy munosabatlarga sharqda o`tmishdan boshlab ulkan ahamiyat berilib kelgan. Zardushtiylikda oilaviy burch va farzand tarbiyasi alohida o`rin tutgan. “Avesto” tadqiqotchisi H.Hamidov o`sha davrdagi oilalar to`g`risida shunday deb yozadi: “Erkak zurriyot qoldirish qobiliyatiga ega bo`lsa-yu, ammo uylanmasa, unga tamg`a bosishar yoki beliga zanjir bog`lab yurishga majbur qilishardi. Ba`zan bunday erkakni qopga solishib kaltaklashgan. “Avesto”da qarindoshlarning o`zaro oila qurishi man etilgan. Qavm va urug` qonini toza, avlodni benuqson saqlash uchun shunday qilingan. Ko`p bolali oilalarga davlat hisobidan nafaqa tayinlash lozimligi qayd etilgan, bir yo`la ikki-uch tuqqan ayollar mukofot olishga sazovor, deb uqtiriladi”. Patriarxal oila Markaziy Osiyo xalqlarida oilaning eng dastlabki tarixiy shakli hisoblangan. Bu oila ayni zamonda jamiyatning asosiy ishlab chiqarish jamoasi ham bo`lgan. Shuning uchun oilaviy munosabatlarga, har bir oila a`zolarining xatti-harakatlariga alohida e`tibor berilgan. Markaziy Osiyoda patriarxal oila eramizdan oldingi birinchi ming yilliklarda vujudga kelgan. Asta- sekin o`sha davrlarda kichik-kichik oilalar vujudga kela boshlagan. Kichik oilalar vujudga kelishi bilan nikohning shart-sharoitlari ham o`zgarib borgan. Nikoh – bu erkak bilan ayol o`rtasidagi muayyan ittifoq va bu ittifoqning jamiyat, davlat tomonidan tan olinishi va ma`qullanishining tarixiy shaklidir. Jamiyat nikoh vositasi bilan erkak va ayol o`rtasidagi tabiiy munosabatlarni tartibga solib turadi, er-xotin, ota-ona va farzandlar orasida axloqiy, huquqiy majburiyatlar o`rnatadi. Nikoh (arabcha - qo`shilish) so`zi o`zbek tiliga arablardan kirib kelgan. Qo`shilish ma`nosiga sharh beradigan bo`lsak, nikoh natijasida oilalar o`rtasida qarindoshliklar o`rnatiladi. Oila a`zolari to`ldirilib boriladi. Bunga birinchidan, yangi oilalada farzandlar tug`ilishi bo`lsa, ikkinchidan, nikoh sababli qarindoshlik vujudga keladi. Quda-andalar ham bir-birlariga yaqin insonlar bo`lib qoladi. Bizning yurtimizda azaldan oilani mustahkamlash, onalik va bolalikni muhofaza qilish masalalariga katta e`tibor berilib kelgan. Umuman olganda, Markaziy Osiyoda ayollarga qadimdan katta hurmat bilan qaralgan. Ayollar jamiyatda erkaklar bilan teng huquqlardan foydalanishgan. Gerodotning “Tarix” nomli asarida vatanparvar ayol To`maris haqida keltirilgan tarixiy ma`lumot bunga yorqin misol bo`la oladi. Turon aholisi To`maris boshchiligida bosqinchi Kayxusrav armiyasiga zarba beradi. Boshqa bir qadimgi grek tarixchisi-Elion qoldirgan ma`lumotga ko`ra, Markaziy Osiyodagi yirik qabilalardan biri bo`lgan saklarning odatlari bo`yicha uylanishni istagan har bir yigit o`zi uylanmoqchi bo`lgan qiz bilan yer osti uyida kurash tushishi shart bo`lgan. Bu kurashda g`alaba qilgan taqdirdagina uylanish huquqiga ega bo`lgan. Demak, bu yerda kurash o`ziga xos tarzda nikoh vazifasini bajargan. Markaziy Osiyo xalqlarining mashhur dostonlari – “O`g`uznoma”, “Alpomish” va “Manas”larda nikoh bilan bog`liq odatlarda, yig`inning jismoniy qobiliyatlariga va uni sinab ko`rishga alohida ahamiyat berilgan. Yigitning qizga munosib yoki munosib emasligini aniqlash uchun talabgorlarning o`zaro ot poygasi, kamonda nishonni urishi, uzoqqa o`q uzishi, kurash kabi raqobatchilik shakllaridan ham foydalanilgan. Shuningdek bu tanlov “Qiz quvlash”. “Tortishmachoq” kabilarda ham o`z ifodasini topgan. Ma`lumki, bugungi kungacha nikohiy munosabatlarda ayrim udumlarimiz xanuz saqlanib qolgan. Bunga misol qilib sovchiliklarga borish, unashtirish, tanishtirish marosimlari, to`y-tantana, challov udumlarini ko`rsatish mumkin. Jamiyatimiz rivojlangan sari udumlarimiz ham takomillashib bormoqda. Oila huquqining boshqa huquq sohalardagi o`rni Oila huquqi boshqa huquq sohalari bilan chambarchas bog`liq. Chunki oila a`zosi jamiyatimizning barcha sohalarida mehnat qiladi. Oilada farzand tarbiyalanadi, jamiyatga kerakli shaxs bo`lib yetilishida oilaning o`rni juda kattadir. Davlat va huquq nazariyasi fani oila huquqining umumiy tushunchasini, maqsadini izohlab beradi. Konstitutsiyaviy huquq inson huquqlari, burchlari, ularning kafolati masalalarini, oila davlat himoyasida ekanligini, ota-onalar va farzandlarning huquqiy munosabatlarining asosini tasdiqlab beradi. Mehnat huquqi onalik va bolalikni himoya qilish, ko`p bolalik oilalarga yordam berish, voyaga yetmaganlarning mehnat munosabatlarini tartibga solish masalalarini yoritishda oila huquqi, oila munosabatlaridan kelib chiqqan holda ish tutadi. Ma`muriy huquqda ham ma`muriy tartib buzish, ma`muriy javobgarlikka tortish shaxslarga, oila a`zolariga nisbatan qo`llanadi. Demak, oilada tarbiya masalasi, qonunga rioya qilish, qonun doirasida ish tutush masalalariga e`tibor berishni talab qiladi. Jinoyat huquqida oiladagi tarbiyaga bog`liq muhim masala o`z ifodasining natijasini bildiradi. Jinoyatchi bizning jamiyatimizda nega vujudga keladi? Qaysi sharoitda, qanday oilada u shakllanadi, tarbiyalangan, degan savollarning yechimini topish uchun oila, undagi muhit o`z ijobiy yoki salbiy o`rnini ko`rsatadi. Фойдаланиладиган адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т., “ Ўзбекистон”, 2002. 2. Каримов И.А. –Ўзбекистон буюк келажаг сари. Т., “Ўзбекистон”, 1998. 3. Каримов И.А. – Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т., “Ўзбекистон”, 1999. 4. Каримов И.А. – Хавсизлик ва ьарқарор тараққиёт йўлида. Т., “Ўзбекистон”, 1998. 5. Ўзбекистон ХХ1 асрга интилмоқда. Т., “Ўзбекистон”, 2000. 6. Ўзбекистон Республикаси оила кодекси. Т., “Адолат”, 2000. 7. Ўзбекистон Республикасининг оила кодексига шарҳлар. Т., “Адолат”, 2000. 8. Хотин-қизлар ҳуқуқлари камситилишининг барча шаклларига барҳам бериш тўғрисида Конвенция, Тошкент-1998. 9. Бағрикенглик тамойиллари Декларацияси. ЮНЕСКО 1995 йил 16 ноябрь, Париж. 10. О.А.Каримова. Қонун, оила, фарзанд ва жамият. Т-2000. 11. О.А.Каримова. Оила ҳуқуқи. Маърузалар матни. ТДПУ. 2002; 12. И.Овчинников. Родительское счастье. М., Из-во политической лит., 1987. 13. Қадриятлар ва ижтимоий тараққиёт. Т., “Ўзбекистон”, 1997. 14. П.Азаров. Семейная педагогика. М., Изд-во политической лит.,1985. 15. Гендер и развитие в Узбекистане. Т., 1998. 16. Положение детей в мире. ЮНИСЕФ, 2000. 17. www.akadmvd.uz

Похожие

Oila huquqi asoslari
Oila huquqi tushunchasi, tamoyillari va manbalari
Musulmon huquqi
Islom huquqi
Mulk huquqi