O’zbеkistonning zamonaviy huquqi va roman-olmon huquqi oilasi - Юриспруденция - Рефераты

O’zbеkistonning zamonaviy huquqi va roman-olmon huquqi oilasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

O’zbеkistonning zamonaviy huquqi va roman- olmon huquqi oilasi Reja: 1. O’ZBЕKISTONNING ZAMONAVIY HUQUQIY TIZIMI 2. HUQUQNI ROMAN-OLMON HUQUQIY OILASIGA KIRITUVCHI JIHATLAR 3. O`ZBEKISTONDA UMUMIY HUQUQIY MAKONNI SHAKILLANISHI 4. O`ZBEKISTONDA OMMAVIY VA XUSUSIY HUQUQI SHAKILLANISHI 5. O`ZBEKISTONDA XUSUSIY HUQUQ VA OMMAVIY HUQUQIY YONDASHUV.

Tayanch so`z va iboralar. Mintaqaviy va roman-olmon huquqiy oilasi, Napoleon kodifikatsiyasi. 1 O’ZBЕKISTONNING ZAMONAVIY HUQUQIY TIZIMI O`zbe kiston Respublikasi qadam qo`ygan jamiyatning tabiati, iqtisodiyot sohasida hukmron mavqega ega bo`lgan davlat mulkchiligidan voz kechish , turli mulk shakllari ya`ni hususiy va davlat mulkchiligining tarkib topish , ularning teng huquqqa ega bo`lishi va babbaravar muhofaza qilinishi ,ular asosida bozor munosabatlarining rivojlanishi ,ma`muriy buyruqbuzarlikdan demokratik voz kechish va jamiyatni boshqarishga demokratik shakllardan foydalanish bilan ifodalanadi. Ya`ni davlat qurilishining hususiyatlari O`zbekistonning inson huquqlari va suverenititi g`oyalariga sodiqligini e`lon qilish insonparvar demokratik huquqiy davlat davlat barpo etish bilan ifodalanadi . Davlat hokimyatining manbai millatidan qat`iy nazar O`zbekiston Respublikasining xalqidir . Davlat hokimyatining tizimi qonun chiqaruvchi , ijro etuvchi va sud hokimyatiga bo`linishi tamoyillariga asoslanadi. Har qanday huquq insoniylik aloxidalik va yagonalik elementlarini birlashtiradi. Shu ma`noga u ham mavhum ham aniq ,xususan milliy tabiatga ega. Huquq umuminsoniy vaa milliy madaniyat hosilasi ,u yoki bu sivilizatsiyaning in`ikosidir.O`zbekistoning zamonaviy huquqiy tizimi, avvalo uning mintaqaviy roman –olmon huquqiy oilasiga mansubligi bilan ta`riflanadi. Muayyan solingan va yetarli darajada mavxumlashtirilgan qonunchilik normasi bu o`rinda boshqa huquq manbalaridan ustun turadi va ularning o`rnini butunlay egallash ehtimoli bor .Biroq, O`zbekiston Ovrupa mintaqasi mamlakatlarining huquq manbalari tizimi qanchalik bir-biriga yaqin bo`lmasin ular bir qator jihatlari bilan farqlanishlari tabiiydir.

2 HUQUQNI ROMAN-OLMON HUQUQIY OILASIGA KIRITUVCHI JIHATLAR Hozirgi o`zbek huquqini jihatlariga ko`ra ,bemalol roman- olmon huquqiy oilasiga kiritish mumkin. Birinchidan, O`zbekiston asosiy huquq sohalari kodifikasiya qilingan mamlakatdir. Huquqning asosiy manbai qonunchilik ,ya`ni davlatning oliy organlari qabul qilinuvchi normativ-huquqiy aktlardir. Ekkinchidan,huquq manbalarining qat`iy shparxiyasi .O`zbek huquqi manbalarining tizimi Konstitutsiyani, konstitutsiyaviy qonunlarni, joriy qonunlarni ,Prezident farmonlarini ,Vazirlar Mahkamasining qarorlarini ,maaarkaziy va mahalliy davlat hokimyatining boshqaruv organlari tomonidan chiqariladigan normativ-huquqiy aktlarni o`zichiga oladi. Roman-olmon huquqi an`analariga asoslangan huquqiy tizim borasida kodekslarning mavjudligi ,ya`ni Napaleon kodifikasiyasi modeli bo`yicha chiqarilgan kodekslar muhim ahamyat kasb etadi. O`zbekistonga ham 16 ta shu jumladan fuqorolik (1 qism ,1995, 2 qism 1996), fuqorolik –prosessual (1995) jinoyat (1994) jinoyat-prosessual (1994) oila (1998) er(1998) kodekslari qabul qilinadi. Uchinchidan qonun ustuvorligi prinsipi bu huquq manbalari tizimi ierarxiyasining muhim tarkibiy qismidir .Bunda Konstitutsiyaustuvorligi prinsipi muhim ahamyat kasb etadi. Bu Konstitutsiyaga zid bo`lgan har qanday qonun ijodkorligi faoliyatining hammon normalarni ustuvor hisoblash ; barcha meyor ishlab chiquvchi organlarning konstitutsiyaviy normalarining rivojlanishiga mos ravishda harakat qilishiga majbur ekanligi, konstitutsiyani qabul qilishning o`ziga xos tabiati va konstitutsiyaviy qayta ko`rib chiqishning murakkab tartibi; Konstitutsiyaning alohida muhofaza etilishi, boshqacha qilib aytganda konstitutsiyaviy nazoratning mavjudligini anglatadi. To`rtinchidan, odil sudlovchi tashkil etish va sud tizimini tashkil etuvchi asosiy prinsiplar. Sud hokimyati yagona sud tizimini tashkil etuvchi konstitutsiyaviy sud, oliy sud va oliy xo`jalik sud faoliyati orqali amalga oshiriladi. Roman-olmon huquqiy oilasining asosiy elementlari o`zbek huquqiga O`rta

Osiyoning Rossiya tomonidan istilo qilinishdan boshlab, sovet huquqi amalga bo`lgan davrga tadbiq etila boshlagan. 3.O`ZBEKISTONDA UMUMIY HUQUQIY MAKONNI SHAKILLANISHI Yangi prinsip lar tufayli o`zbek huquqi r oman-olmon huquqiy oilasiga jadal suratlarda yaqinlashmoqda. Uni xalqaro-huquqiy sohalar bilan birlashtirish milliy huquqiy tizimlarni yaqinlashtirishning keng tarqalgan usuli bo`lishiga qaramay, u yagona usul emas. Umumiy huquqiy makonni shakllantirish uchun bu tizimlarning asosiy yuriqlari yuriqlari, huquqiy normallar va shunga yarasha sud amaliyotidagi umumiy tomonlarni kengaytirish yuli bilan yaqinlashtirish katta axamiyat kasb etadi. Shu bilan birga, o`zbek qonun ijrokorligi urushdan keyingi r oman-olmon qonunchilik an`analari, ya`ni “hususiy kodifikatsiya” yo`lidan boradi. G`arb qonun ijodkorning kodekslarini tubdan isloh qilish yo`lidan bormaganligi, balki qisman o`zgartirishlar bilan chegaralanganligi va bu o`z navbatiga ularning ichki strukturasini buzub yuborganligi kodifikatsiya huquqiy rivojlanishning o`tilgan bosqichi deb xisoblaydigan va “huquq dekodifikatsiyasi” to`g`risida gapiradigan olimlarning nuqtai nazarlarini kuchaytiradi. Shunday qilib, klassik ma`nodagi Napaleon kodekslarini huquqiy aktlar, odatlar va sud qarorlarining majmuasi sifatida namoyon bo`luvchi hozirgi zamon fransuzcha soha kodekslarini (mehnat, ijtimoiy ta`minot, qishloq xo`jaligi, o`rmon, tog` va h.k) farqlay olish lozim. Shuni ta`kidlash lozimki, O`zbekiston huquqiy tizimini “kodifikatsiya qilinmagan” va “kodifikatsiya qilingan” qismlarining o`zaro munosabati masalasi “yoki-yoki” prinspi asosida ko`rilmasligi lozim. O`zbek huquqi asosan kodefikatsiya qilingan huquq. Biroq bu unda qilinmagan sohalar umuman yo`q degani emas. Hamma gap ularning nisbatida tarixan shundayki, agar mo``tadil huquqiy tizimda kodifikatsiya qilingan huquq hukmronlik qilsa, ingliz-amerika umumiy huquqida kodifikatsiya qilinmagan huquq hukmronlik qiladi.

4.O`ZBEKISTONDA OMMAVIY VA XUSUSIY HUQUQI SHAKILLANISHI O`zbekiston milliy huquqiy tizimining tashkil topishi huquqiy taraqqiyotning umumiy qonuniyatlarining to`la tasdiqlaydi .Ommaviy huquq siyosiy buhronlar daavrida tez o`zgarsa , hususiy huquq ijtimoiy inqiloblar natijasida o`zgaradi. Birinchi hodisada allomalar va mutafakkirlarning o`rni katta. Chunki, ular huquqni paydo qiluvchi g`oyalarni shakllantiradilar. Agar davlat mustaqilligi e`lon qilingandan keyin ommaviy huquq sohalari tezkor rivojlangan bo`lsa, hozir hususiy huquqqa kiradigan bozor qonunchiligi faolroq rivojlanmoqda. Ommaviy huquqning konstitutsiyaviy, ma`muriy, jinoyat va sud tizimi haqidagi qonunchili, fuqorolik haqida, xo`jalik va jinoyat sudlarini yuritish, prokuratura haqidagi sohalarda kodifikatsiya bo`lmoqda. Qonunchilikning ommaviy-huquqiy sohasi bevosita davlatning iqtisodiy siyosatini ifodalaydi va fuqorolik-huquqiy, mehnat munosabatlari, tabiatdan foydalanish munosabatlariga ta`sir etadi. Bozor munosabatlarini huququy tartibga solish negizi bilan hususiy huquq sohasiga talluqli O`zbekistonning yangi fuqorolik kodeksi hususiy huquqning asosiy kodifikatsiya qilingan akti bo`lib, u mulkchilik munosabatlarining barcha jabhalarini, shu bilan birga, tadbirkorlik faoliyati haqidagi normalarini tartibga soladi. Tadbirkorlik qonunchiligi davlat tomonidan tartibga solinishi zarur bo`lgan, biroq hususiy-huquq normalari ustun sanaladigan kompleks normativ manba sifatida rivojlanmoqda. O`zbekistonda klassik fuqarolik huquqi sohalaridan mexnat va oilaviy huquq sohalari va o`z navbatida qonunchilikning ham o`sha tarmoqlari ajralib chiqdi. Soliq va byudjet munosabatlari moliya huquqi tomonidan tartibga solinadi. 5.O`ZBEKISTONDA XUSUSIY HUQUQ VA OMMAVIY HUQUQIY YONDASHUV. O`zbek huquqining tirli sohalarida hozirgi sharoitda huquqiy tartibotda solishning hususiy-huquqiy va ommaviy-huquqiy yondashuvlarning

muvofiqligi kengaymoqda. Masalan, atrof muhitni muhofaza qilish, yer va suv qonunchiligi kabilar. O`zbekistonda aholini ijtimoiy himoya qilishni huquqiy jihatdan tartibga solish amaliyotida jamiyat hayotini ijtimoiy sjhasiga talluqli qonunchilikni kodifikatsiya qilish jadal shakllanmoqda. Nafaqat qonunchiligi ajralib chiqdi. Unga aholining muhtoj qatlamiga beriluvchi kompensatsiya va imtiyozlar tizimi qushiladi. Shu sababdan ta`kidlash mumkinki, ijtimoiy ta`minot to`g`risidagi qonunchilik mehnat qonunchiligi tarkibidan mustaqil soha bulib ajralib chiqdi. O`zbekistondagi kuchli ijtimoiy siyosat ishtimoiy huquq rivojini belgilab beradi. Unga ijtimoiy ta`minot va muhtoj aholini ijtimoiy himoyalashning boshqa sohalaridagi shuningdek, ma`muriy huquq doirasidan tobora uzoqlashib borayotgan sog`liqni saqlash ,va ta`lim sohalaridagi normalar va prinsiplar birlashadi. Ular ijtimoiy huquqning bir tarmoqchasi maqomini egallashi mumkin. Shunday qilib O`zbekistonda Evropa roman-olmon huquqiy oilasiga xos huquq manbalari tizimi hamda ko`p tarmoqli qonunchilik va ichki qonunchilik tizimlari shakllandi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Saidov A.X.Hozirgi zamon asosiy huquqiy tizimlari.T., TDY u I 2004 yil 428 b . 2. Raxmonqulov H.O`zbekiston Respublikasi milliy huquq tizimi: sohalar va yo`nalishlar. T: I.M.Mo`minov nomidagi falsafa va huquq instituti , 2005- 60 b 3. Z. M. Islomov Davlat va huquq nazariyasi. T.: 2007 y.

Похожие

Hozirgi zamon huquqiy tizimining asosiy tasnifi

O`zbekistonning zamonaviy huquqi va fiqh an`analari

Oila huquqi

Musulmon huquqi

Islom huquqi