O`zbekistonda jamiyat va shaxs munosabatlarining konstitutsiyaviy belgilari - Юриспруденция - Рефераты

O`zbekistonda jamiyat va shaxs munosabatlarining konstitutsiyaviy belgilari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78.5 KB

O`zbekistonda jamiy a t va s haxs munosabatlarining konstitutsiy a vi y b elgilari Reja: 1. О `zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy tuzumining iqtisodiy negizlari. 2. О `zbekistonda moliya va pul- kredit tizimi. 3. О `zbekiston Respublikasida fuqarolik jamiyatining Konstitutsiyaviy asoslari. 4. Oila va jamiyat.

О `zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy tuzumining iqtisodiy negizlari . Iqtisodiyot insonning hayoti uchun eng zaruriy narsalarni yaratuvchi h о `jalik yuritish tizimidir. Inson iqtisodiy munosabatlarining markazida turadi. Iqtisodiyotning sub` y ekti sifatida amal qiluvchi inson, iqtisodiy faoliyat natijasida ma`lum bir narsalarni yaratadi, о `zi yaratgan narsalar uning hayotini u yoki bu darajada yahshilashga hizmat qiladi. Shu holatdan kelib chiqqan holda aytish mumkinki, aslida jamiyatni vujudga keltirgan asosiy narsa, odamlar о `rtasidagi iqtisodiy munosabatlar b о `ladi. Jamiyatning iqtisodiy negizlari asosida odamlarning iqtisodiy munosabatlari doirasida amal qiluvchi – mulkiy munosabatlar markaziy о `rinda turadi. Jamiyatdagi ijtimoiy - iqtisodiy islohotlarning zaruriyati rivojlanish tamoyillari va ularning huquqiy asoslarida k о `rinadi. Mamlakatimizda qurilayotgan demokratik huquqiy davlat va insonparvar fuqarolik jamiyati mulk shakllarining yangi tizimi, qudratli ishlab chiqarish kuchlari va vositalari, ilg`or fan va madaniyat barpo etish, xalq farovonligini oshirish, takomillashtirish, erkin shaxsni har tomonlama kamol toptirishga qulay sharoitlar vujudga keltirayotgan jamiyatdir. Shuning uchun "Mulkdorlar toifasiga keng y о `l ochish kerak, toki u jamiyatning y etakchi harakatlantiruvchi kuchiga, jamiyatning mas`ul shaxsiga aylansin". Bu masala oliy maqsad qilib belgilangan. Fuqarolik jamiyatining rivojlanishi shaxs manfaatlarining boshqa barcha manfaatlardan ustuvor darajada rivojlanishi bilan bog`liq. Ya`ni bu "shaxs— jamiyat—davlat" degan Konstitutsiyaviy prin s ipning amaliy ifodasidir. Bunday holat mazkur manfaatlarni qonunlar shaklida ifoda etadigan va himoya qiladigan huquqiy davlatsiz mavjud b о `la olmaydi. Har bir davlat о `zining mustaqil moliyasiga ega b о `lmog`i kerak. Hozirgi kunda О `zbekiston Respublikasi boshqa mustaqil davlatlar qatori faqat siyosiy mustaqillikka erishib qolmasdan, iqtisodiy mustaqillikka ham erishmoqda, ya`ni

о `zining moliyasiga va о `zining milliy daromadiga egadir. О `zbekiston Respublikasining moliyasi mamlakatimiz iqtisodiy tizimining muhim va ajralmas qismi, uning tarkibiy elementidir. Mamlakatimiz iqtisodining rivojlanishi uning moliyasining yuksalish y о `nalishlarini belgilab beradi va mustahkamlab borishiga ijobiy ta`sir k о `rsatadi. О `zbekistonda moliya va pul kredit tizimi . Iqtisodimizning taraqqiyotini yakunlovchi k о `rsatkichlardan biri milliy daromaddir. Milliy daromadning о `sishiga mamlakatimiz sanoati, qishloq h о `jaligi va boshqa tarmoqlarning uzluksiz taraqqiyoti sababchi b о `ladi. Moliyani mustahkamlash murakkab vazifalardan biri, bu vazifani bajarmasdan turib, mamlakatimizni himoya qilish, h о `jalik va madaniy rivojlanishini ta`minlash va bozor iqtisodi sharoitiga yirik qadam q о `yish mumkin emas. Moliya — bu lotincha ibora b о `lib, pul t о `lovlari degan ma`noni bildiradi. Lekin moliyani pul t о `lovlari deb tushuntirish y etarli emas, balki bu ibora uning tashqi k о `rinishini ifoda qilib, ichki mazmunini ifoda qilmaydi. Ana shunday t о `lovlar bir tomondan byudjetga, sug`urta organlariga soliqlar, yig`imlar, t о `lovlar о `tkazish, ikkinchi tomondan esa, davlat byudjeti va fondlar hisobidan mablag`lar berish, bank orqali amalga oshiriladigan pul t о `lovlari holida pul harakatini ifoda qilar ekan, bu harakatlarda ijtimoiy munosabatlar aks etadi. Iqtisodiyotni rivojlantirish pul mablag`larini talab qiladi. Pul resurslarini hosil etish, ularni jamlash, taqsimlash va sarflash yuzasidan paydo b о `ladigan iqtisodiy munosabatlar moliya deyiladi. Moliyaning mazmuni uni bajaradigan vazifalarida ifoda etiladi. U quyidagi vazifalarni bajaradi: 1. Taqsimlash vazifasi — har hil yaratiladigan milliy mahsulot va jamg`arilgan milliy boylik pul shaklida taqsimlanadi, turli moliya fondlariga aylantiriladi. 2. Rag`batlashtirish vazifasi — moliya vositasida iqtisodiy faollik q о `llab- quvvatlanadi. Buning uchun soliqlar kamaytiriladi. Soliqlar kamaytirilsa, firmaning harajati qisqarib, uning foydasi k о `payadi. Davlat tomonidan kor x ona va tashkilotlarga moliyaviy k о `mak berish ham ular ishini rag`batlantiradi.

Iqtisodiy a x borot vazifasi — moliyada iqtisodiy faoliyatning yakuni jamlanadi va bu moliyaviy k о `rsatkichlar shaklini oladi. Ijtimoiy vazifasi — resurslarni ijtimoiy ehtiyojlarga y о `naltiradi. О `zbekiston Respublikasida pul tizimi — О `zbekiston Respublikasida pul muomalasini tartibga solish, О `zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga asosan hamda О `zbekiston Prezidentining 1994 yil 16 iyunda e`lon qilingan " О `zbekiston Respublikasining milliy valyutasini muomalaga kiritish t о `g`risida"gi Farmoni hamda О `zbekiston Vazirlar Mahkamasi va О `zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan chiqarilgan qonuniy aktlar asosida tartibga solinadi. О `zbekiston Konstitutsiyasining 122-moddasida О `zbekistop Respublikasi о `z moliya va pul-kredit tizimiga ega ekanligi k о `rsatiladi. О `zbekiston Respublikasida fuqarolik jamiyatining Konstitutsiyaviy asoslari . Prezidentimiz I. A. Karimov fuqarolik jamiyatining huquqiy asoslari t о `g`risida q о `yidagi fikrlarni aytib о `tdilar. “ О `zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi mamlakatni demokratik y о `ldan rivojlantirishning huquqiy kafolatidir. Asosiy qonun demokratik jamiyatning qaror topishiga q о `shgan juda katta hissa shundan iboratki, u mavhum jamiyat yoki umuman xalqning emas balki muayyan insonning ehtiyojlari, manfaatlari, huquq va erkinliklariga qaratilgandir. Konstitutsiya insonni eng katta boylik sifatida alohida k о `rsatgani holda fuqaro, jamiyat va davlat о `rtasidagi о `zaro munosabatlarni oqilona huquqiy hal etishni siyosiy jihatdan rasmiylashtiradi. Konstitutsiyaviy me`yorlar va qonun ustuvorligi, ular inson manfaatini k о `zlab ish tutishga va shu doirada ijtimoiy о `zaro munosabatlarni maqbul holga keltirishga yunaltirilganligi mamlakatda barqarorlikni huquqiy jihatdan ta`minlashning, fuqarolik jamiyati asoslarini qaror toptirish ning asosiy omilidir.Prezidentimiz ta`kidlaganlaridek: “ Biz uchun fuqarolik jamiyati – ijtimoiy makon. Bu makonda qonun ustuvor b о `lib, u insonning о `z – о `zini kamol toptirishga monelik qilmaydi, aksincha yordam beradi. Shaxs manfaatlari, uning huquq va erkinliklari t о `la darajada ruyobga chiqishiga k о `maklashadi. Ayni vaqtda boshqa odamlarning huquq va erkinliklari kamsitilishiga yul q о `yilmaydi.

Fuqarolik jamiyatini barpo etish о `zbek xalqining asosiy maqsadi b о `lib, bevosita Asosiy Qomusimizda mustahkamlangan. Mustaqillikning ilk kunlaridanoq, Prezidentimiz boshchiligida fuqarolik jamiyatini barpo etish, rivojlantirish borasida keng qamrovli islohotlar amalga oshirilmoqda. Konstitutsiyaning 7-moddasida “Xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbaidir” deyilsa, uning 2-moddasida davlat xalq irodasini ifoda etib, uning manfaatlariga hizmat qilishi ta`kidlanadi. Oldingi Konstitutsiyada ham davlat xalq irodasini ifodalashi qayd etilgandi. Ammo aslida boshqacha b о `lib chiqdi. Xalq hokimiyatdan chetlatildi, davlat esa demokratiyani toptash, xalqqa qarshi z о `ravonlik quroliga aylandi. Jamiyatning davlatlashuvi sodir b о `ldi. Hozirgi jamiyatda davlatning roli kattadir. Uni vazifalari hamda funkciyalarining doirasi juda keng. Bu iqtisodiy asoslarni mustahkamlash, ijtimoiy munosabatlarni takomillashtirish, kishilarning moddiy va madaniy darajalarini oishirishga yordam berish, mamlakat havfsizligini ta`minlash, tinchlikni mustahkamlashga k о `maklashish, xalqaro munosabatlarini rivojlantirishdir. Ammo davlat funkciyalarining r о `yobga chiqarilishiga hokimiyatni kuchaytirish hisobiga emas, balki eng avvalo demokratik omilni faollashtirish, keng xalq ommasini boshqarishga jalb qilish orqali erishilishi kerak. Shuning uchun ham hozirgi kundagi eng muhim vazifa jamiyatni davlat tasarrufidan chiqarish b о `lib qoldi. Buning mohiyatini Konstitutsiya jamiyat hayotining barcha jabhalarida uni tashkil etishning fuqarolik shakllarini tiklash va rivojlantirish asosida davlat monopoliyasiga barham berishda, siyosiy va mafkuraviy hilma-hillikda, har bir jamiyat a`zosining ijtimoiy va siyosiy rivojlanishini, barcha fuqarolik huquq hamda erkinliklarni tiklashda deb biladi. Davlat jamiyat rivojining fuqarolik shakllarini bostirish vositasidan siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va boshqa jabhalarda fuqarolik asoslarni hamda shakllarni kafolatlovchi mehanizmga aylanishi kerak. Konstitutsiyaga k о `ra fuqarolik jamiyatining muhim tarkibiy elementlaridan biri jamoatchilik tashkilotlaridir. Bu tashkilotlar fuqarolarning faolliklari hamda

mustaqilliklarini k о `tarishga, ularning davlat ishlarini boshqarishda qatnashishlariga yordam berishga, ularning siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, shaxsiy huquq va erkinliklarini himoyalashga, vatanparvarlik va insoniy tarbiya t о `g`risida g`amh о `rlik qilishga da`vat etilganlar. Jamoatchilik birlashmalari jamiyatda hali о `zlariga munosib о `rinni egallaganlari y о `q. Uzoq yillar mobaynida ular kommunistik partiyaning “uzatish tasmasi” b о `lib kelganlar va asosan uning topshiriqlarini bajarib, aholi о `rtasida ilmiy-ma`rifiy ishlarni olib borish bilan cheklaganlar. Kommunistik partiyaning tashkil etuvchilik va etakchilik kuchi Konstitutsiya bilan mustahkamlangan edi. Oila va jamiyat . Ma`lumki , oila jamiyatning birinchi va birlamchi zarrasidir. Jamiyat ana shu kichik zarralardan tashkil topadi. Lekin u shunchaki zarra emas, tirik vujudlar ittifoqidir. Har bir tirik vujudning о `zi alohida bir olam. Er yuzida agar 6 milliarddan ortiq odam yashasa, ularning har biri о `ziga hos fe`l – atvorga ega, bir odam ikkinchi odamdan nimasi bilandir farq qiladi, bu dunyoda aynan bir – birini takrorlaydigan kishilar y о `q. Odamlar betakror ekanlar, oilalarning bir – biriga о `hshamasligi о `z - о `zidan ayondir. Er va hotinning, tirik vujudning, ikki olamning о `zaro ittifoqidan paydo b о `lgan uchinchi bir olam – bu oiladir. О `zbekistonda 25 milliondan ortiq aholi yashaydi. Ayni mahalda 4 million 800 mingga yaqin oila b о `lib, har yili 540—550 ming bola tug`ilmoqda. Aholining о `rta yoshi 70. Ayollar 72 yosh, erkaklar 68 yosh. Mamlakatimizda 5 milliondan ortiq tug`ish yoshidagi ayollar mavjud. Yiliga о `rta hisobda 170 ming yosh oila vujudga kelmoqda. О `zbekistonda har bir oila va har bir insonning turmush farovonligini oshirish, fuqarolar totuvligini mustahkamlash davlat siyosati darajasiga k о `tarilgan. Prezident I. A. Karimov bu boradagi vazifalar haqida gapirib: "Eng muhim vazifa xalqchil, adolatparvar jamiyatni vujudga keltirish. Bu jamiyat poydevorini eng avvalo, boy va badavlat, mehnat qadrini biladigan, ma`naviy sog`lom hamda madaniy saviyasi baland minglab va millionlab oilalar tashkil etadi" — deb ta`kidlaydi.

О `zbekiston Respublikasida oilaga jamiyat va davlat g`amh о `rligi kun sayin oshib bormoqda. Chunki katta-kichik jilg`alar va irmoqlardan ulkan daryo hosil b о `lgani kabi oilalar majmuidan jamiyat paydo b о `ladi. Shunday ekan, jamiyatni rivojlantirish uchun barcha diqqat-e`tibor, eng avvalo, oilaga qaratilmog`i lozim. Har bir oila a`zosining jamiyatni tushunishi, hayot, mehnat, qonun va huquqni qay darajada anglashi va unga rioya qilishi jamiyat ravnaqini belgilovchi muhim omildir. Shu sababli О `zbekistonda oila haqida g`amh о `rlik Konstitutsiyaviy y о `l bilan amalga oshiriladi. О `zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining uchinchi b о `lim XIV bobi "Oila" deb ataladi. 63-modda. Oila jamiyatning asosiy b о `g`inidir hamda jamiyat va davlat muhofazasida b о `lish huquqiga ega. (Konstitutsiyasining63-moddasi) Nikoh tomonlarning ihtiyoriy roziligi va teng huquqliligiga asoslanadi.Oilaning jamiyat tomonidan muhofaza qilinishi unga nisbatan g`amh о `rlikning yangi shakli hisoblanib, bunga alohida e`tibor berish kerak. Biz adolatli fuqarolik jamiyatini shakllantirishni maqsad qilgan ekanmiz, jamoat birlashmalari, notijorat va nodavlat tashkilotlari, jumladan, turli fondlarning oilani muhofaza qilishdagi ahamiyati oshib boraveradi. Ma`lumotlarga qaraganda, ayni paytda mamlakatimizda ikki yarim mingdan ziyod jamoat birlashmalari, notijorat va nodavlat tashkilotlari faoliyat kо`rsatyapti, 40 ga yaqin fondlar bor. Bolalarning ota-onalari tо`g`risida g`amhо`rlik qilish majburiyatlari avvalo ularning ahloqiy majburiyati bо`lib hisoblanadi. Mustaqil respublikamiz yangi Konstitutsiyasini qabul qilish bilan bolalarning bu majburiyati qonuniy Konstitutsiyaviy majburiyatga aylanadi. Farzandlyar ota-onalarini mehnatga layoqatsiz bо`lib qolganlarida, ayniqsa betob bо`lib qolganlarida, ularga har hil yordam berishlari, ular nimaga muhtoj bо`lsalar, shularni muhayyo qilib turishlari lozim. Voyaga yetgan farzandlarning ota-onalari tо`g`risida g`amxо`rlik qilishlari nafaqa majburiyati vujudga kelganmi yoki yо`qmi undan qatiy nazar, paydo bо`ladi. Kо`pincha ota-onalar qarilik yoki kasal bо`lgan davrlarida yahshigina

pensiya olib moddiy tomondan yahshi ta`minlangan bо`lsalarda, ammo ular о`z farzandlarining ular tо`g`risida g`amhо`rlik qilishlariga, ma`naviy e`tiborlariga muhtoj bо`ladilar. Aksariyat holatlarda ma`naviy e`tiborlariga muhtoj bо`ladilar. Ammo bolalarning muhtoj va mehnatga layoqatsiz ota-onalari tо`g`risida g`amhо`rlik qilmasliklari ularni nafaqa undirish haqida sudga da`vo arizasi bilan murojaat etishga majbur etadi. Farzandlar ota-onalari tо`g`risida g`amhо`rlik qilmasalar, ularga nisbatan qonuniy kafolatlar belgilanmaydi.

Adabiyotlar: 1. О `zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi.Toshkent.,2003 2. Karimov I.A. О `zbekiston milliy istiqlol iqtisod, siyosat, mafkura. Toshkent., 1996y 3. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. Toshkent.,1996y 4. Karimov I.A. Bunyodkorlik y о `lidan. Toshkent., 1996y 5. Karimov I.A. Konstitutsiya haqida. Toshkent., 2001y 6. Rahmonqulov H. Fu q arolik: erkinliklar, huquqlar, burchlar. Toshkent., 1993y 7. О `zbekistonning Yangi Qonunlari. Toshkent.,2000 y 8. О `zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaga sharhlar.Toshkent.,2001y 9. О `zbekistonda parlament taraqqiyotining yangi bosqichi.Toshkent.,2004 10. О `zbekistonning yangi qonunlari. Toshkent., 2005y 11. О `zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi. Toshkent.,2005y 12. www.akadmvd.uz

Похожие

O’zbekistonda jamiyat va shaxs munosabatlarining konstitutsiyaviy belgilari

O`zbekistonda jamiyat va shaxs

O`zbekistonda jamiyat iqtisodiy tuzilishining konstitutsiyaviy asoslari

O`zbekistonda jamoat birlashmalari faoliyatining konstitutsiyaviy asoslari

O`zbekistonda inson va fuqarolar ijtimoiy va iqtisodiy huquqlarining konstitutsiyaviy asoslari