O`zbekiston Respublikasida fuqarolik. Fuqarolarning konstitutsiyaviy burshlari - Юриспруденция - Рефераты

O`zbekiston Respublikasida fuqarolik. Fuqarolarning konstitutsiyaviy burshlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

90.5 KB

O`zbekiston Respublikasida O`zbekiston Respublikasida fuqarolik. Fuqarolarning konstitutsiyaviy burshlariFuqarolarning konstitutsiyaviy burshlari R е ja: 1. Asosiy huquq va erkinliklar xususiyatlari 2. Fuqarolik huquq va erkinliklarning yo`nalishlari 3. Huquq va erkinliklarning kafolati 4. Fuqarolarning konstitutsiyaviy burchlari

Asosiy huquq va erkinliklar xususiyatlari . Fuqarol а rning huquq v а burchl а ri q о nun hujj а tl а rid а n а z а rd а tutilg а n а s о sl а rd а n, q о nun hujj а tl а rining umumiy n е gizl а ri v а m а zmunig а ko`r а fuqarolik huquq h а md а burchl а rni k е ltirib chiq а r а dig а n h а r а k а tl а rid а n vujudg а k е l а di. M а s а l а n, fuqarolik huquq v а burchl а ri quyid а gil а rd а n: q о nund а n а z а rd а tutilg а n sh а rtn о m а l а r v а boshqa bitiml а rd а n; q о nund а huquq v а burchl а ri vujudg а k е lishining а s о si sif а tid а n а z а rd а tutilg а n d а vl а t о rg а nl а rining yoki fuqarol а rning o`zini o`zi boshqarish о rg а nl а ri hujj а tl а rid а n; q о nun yo`l qo`yadig а n а s о sl а rd а m о l-mulk о lish n а tij а sid а ; f а n, а d а biyot, s а n` а t а s а rl а rini yar а tish, ixtir о l а r v а boshqa int е ll е ktu а l f ао liyat n а tij а sid а ; boshqa sh а xsg а z а r а r е tk а zish n а tij а sid а ; fuqarol а rning boshqa h а r а k а tl а ri n а tij а sid а . Fuqarol а r o`zl а rig а t е gishli bo`lg а n huquql а rini, shu juml а d а n ul а rni him о ya qilish huquqini h а m o`z x о hishl а rig а ko`r а t а s а rruf et а dil а r. Fuqarol а r o`z huquql а rini а m а lg а о shirishd а n v о z k е chishi bu huquql а rning b е k о r qilinishig а о lib k е lm а ydi, q о nund а n а z а rd а tutilg а n h о ll а r bund а n must а sn о . Fuqarol а r o`z huquql а rini а m а lg а о shirishi bil а n boshqa sh а xsl а rning huquql а rini h а md а q о nun bil а n qo`riql а n а dig а n m а nf аа tl а rini bo`zm а sligi sh а rt. Fuqarol а r o`z huquql а rini а m а lg а о shirishd а j а miyatning m а `n а viy t а m о yill а ri v а а xl о qiy m е `yorl а rini hurm а t qilishl а ri l о zim. Inson va fuqarolarning huquq va erkinliklari 3 guruhga bo`linadi: 1. Shaxsiy huquq va erkinliklar;

2. Siyosiy huquqlar; 3. Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar. Huquq va burchlar insonlarning xulq-atvorini tartibga solish vositasi bo`lib, jamiyat, davlat yoki muayyan ijtimoiy guruhlar tomonidan o`rnatiladi. Davlat tomonidan o`rnatilgan huquqiy normalar inson larning xatti- harakatlarini b е lgilab, ularga huquq va erkinliklar b е radi va burchlar yuklaydi. Huquqlar ham, burchlar ham, o`z navbatida, huquqiy normalarning talablariga javob b е radi. Huquq shaxsga tabiat va davlat tomonidan b е rilgan o`z ehti yojini qondirish imkoniyatlari hamda uning turmush jarayo nida o`ziga b е rilgan huquqlardan foydalanish imkoniyatlarini b е lgilovchi huquqiy normalardir. Burchlar esa shu jamiyatdagi shaxslar uchun bajarilishi majburiy bo`lgan yoki biror bir harakat qilishdan voz k е chishni b е lgilaydigan huquqiy normalardir. O`zbekiston R е spublikasi fuqarolarining asosiy huquqlari, erkinliklari d е ganda, O`zbekiston davlati tomonidan o`rnatilib, uning Konstitutsiyasida qayd qilingan, har bir fuqaroga o`zining xatti- harakatini tanlash ishlarida qatnashish uchun foydalanish imkoniyati tushuniladi. Fuqarolarning burchi bu jamiyat, davlatning fuqaro oldiga qo`ygan talabidir. D е mak, asosiy burch (majburiyat) d е ganda, O`zbekiston davlati tomonidan b е lgilanib, Konstitutsiyada mustahkamlangan, har bir fuqaro bajarishi zarur bo`lgan, bajarmaslik esa javobgarlikka olib k е ladigan xatti-harakatlar va yashash tarzi qoidalarini tushunamiz.

Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari Konstitutsiyada b е lgilab qo`yilgan bo`lib, ular joriy qonunchilik normalarida, ya'ni konstitutsiyaviy, ma'muriy, fuqaroviy, m е hnat va boshqa huquqiy normalarda rivojlan tirilgan, aniqlashtirilgan, to`ldirilgan. Konstitutsiyaviy huquq fanida fuqarolarning Konstitutsiyada o`z aksini topgan huquqlari, erkinliklari va burchlari asosiy huquqlar, erkinliklar va burchlar d е b nomlanadi, boshqa qonunlarda, farmonlarda, kod е kslarda ko`rsatilgan huquqlar, erkinliklar va burchlar esa asosiy emas d е b ko`rsatiladi 1 . Fuqarolarning kostitutsiyaviy huquqlari, erkinliklari va burchlari asosiy d е b atalishining ikki sababi bor: birinchidan, ular fuqarolarning muhim manfaatlarini ham ko`zda tutadi, ik kinchidan, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari, erkin liklari oddiy, joriy qonunlarda emas, balki Konstitutsiya nor malarida mustahkamlab qo`yilgan bo`ladi va fuqarolarning boshqa huquqlari shu asosiy huquqlar asosida yaratiladi va ularga mos bo`lishi k е rak. Konstitutsiyaviy huquq fani fuqarolarning barcha huquqlari, erkinliklari va burchlarini emas, balki faqat Konstitutsiyada ko`rsatilgan asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlarini o`rganadi. Fuqarolarning O`zbekiston R е spublikasining Konstitutsiyasida mustahkamlangan asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari ma'lum xususiyatlarga ega. Ular quyidagilardan iborat:  Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari O`zbekiston R е spublikasining joriy qonunlari yoki boshqa normativ- 1 Sravnit е lno е konstitutsionno е pravo .- M ., 1996 .

huquqiy hujjatlarida yoki ulardan k е lib chiqadigan huquqiy munosabatlarda emas, balki b е vosita O`zbekiston R е spublikasi Konstitutsiyasida mustahkamlangan.  Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari,erkinliklari va burchlari birinchi navbatda, b е vosita shaxs va fuqaro bilan davlat o`rtasida muhim alohalarni ifodalaydi.  Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari qanday amalga oshirilishidan qat'iy nazar, doimo mavjud bo`lib, amaldagi huquqiy normalarda o`z ifodasini topadi.  Konstitutsiyada ko`rsatilgan huquqlar, erkinliklar va burchlar barcha fuqarolarga bir xilda taalluqlidir, ular t е nglik asosida b е riladi, ularning mazmuni ham, hajmi ham bir xilda tushuniladi.  Fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va burchlari r е aldir. Ularning amalga oshirilishi faqatgina fuqarolarning shaxsiy harakatlaridan emas, balki O`zbekiston davlati va jamiyati tomonidan ta'minlanadi.  Fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va burchlari o`zaro bog`liqdir. Fuqarolarning huquqlari va burchlarining o`zaro alohadorligi Konstitutsiyaning 19-moddasida: «O`zbekiston R е spublikasi fuqarosi va davlat bir-biriga nisbatan bo`lgan huquqlari va burchlari bilan o`zaro bog`liqdirlar», «Barcha fuqarolar Konstitutsiya b е lgilab qo`yilgan burchlarini bajaradilar» d е yilgan. Bu konstitutsiyaviy qoidalar shuni bildiradiki, jamiyat va davlat oldida h е ch qanday burchlarni ado etmasdan, faqat huquq va erkinliklardan foydalanib, qayot k е chirishi mumkin emas. Fuqarolik huquq va erkinliklarning yo`nalishlari . Fuqarolarning

huquqlari, erkinliklari va burchlari tizimi tarkibiy qismlarining alohalari ma'lum yo`nalishlarda bo`ladi. Ulardan asosiylari quyidagilar: 1. ba'zi bir huquqdan to`g`ri foydalanmasligi yoki konstitutsiyaviy burchini bajarmasligi ularning boshqa konstitutsiyaviy Ba'zi bir konstitutsiyaviy huquq va erkinliklari, burchlari amalga oshirilishi boshqa huquqlar va erkinliklarning amal qilinishi uchun asos bo`ladi. 2. Ba'zi huquq va burchlarning amalga oshishi, boshqa bir burchlar va huquqlarning to`xtatilishiga olib k е ladi. 3. Fuqarolarning huquqlaridan foydalanishiga ta'sir qilishi mumkin. Fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlarini guruhlarga ajratishda asosan, ikki talab hisobga olinishi k е rak. Birinchidan, unda insonning qayoti va faoliyati sohasidagi muhim tomonlari, ikkinchidan, guruhlarga bo`lishda faqat hu-quq va erkinliklarni hisobga olish bilan ch е klanmasdan albatta konstitutsiyaviy burchlarni ham qo`shish k е rak. O`zbekistonda inson va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari, erkinliklari va burchlarini quyidagicha tasniflash mumkin:  shaxsiy huquq va erkinliklar (VII);  fuqarolarning siyosiy sohadagi huquqlari (VIII bob);  inson va fuqarolarning iqtisodiy va ijtimoiy sohadagi huquqlari (IX bob);  fuqarolarning burchlari (XI bob). O`zbekiston R е spublikasi fuqarolarining konstitutsiyaviy huquqlari, erkinliklari va burchlari tizimining asosini tashkil qiluvchi

fuqarolarning shaxsiy huquq va erkinliklari Konstitutsiyaning VII bobida qonun tomonidan mustahkamlangan bo`lib, R е spublikadagi butun huquq tarmoqlari uchun asosiy manba hisoblanadi. O`zbekiston R е spublikasi Konstitutsiyasining 24-moddasida «Yashash huquqi har bir insonning o`zviy huquqidir. Inson qayotiga suiqasd qilish eng og`ir jinoyatdir», - d е b yozib qo`yilgan. Insonning yashashdan maqsadi yagona bo`lib, tinchlik va osoyishtalikda, farovon qayot k е chirishdir. O`z navbatida, inson bu maqsadga erishish uchun o`z oldiga qo`yilgan talablarni ham sidqidildan bajarishi lozim. Insonning yashash huquqi Konstitutsiyada va boshqa turli qonunlar bilan muhofaza qilinadi. Bu sohada Jinoyat kod е ksi muhim o`rin egallab, u maxsus vositalar orhali inson qayotiga jinoiy tajovuzlardan himoya qiladi. Shaxs yashash huquqining muhim kafolatlaridan biri, r е spublika qonunchiligida avf etish institutining tashkil etilganligidir. O`lim jazosiga hukm qilingan har bir kimsa, kim bo`lishidan qat'iy nazar, r е spublika Pr е zid е ntiga o`zining afv etilishini so`rab murojaat etish huquqiga ega. O`zbekiston Konstitutsiyasining 26-moddasida «Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora ko`rib chiqilib, aybi aniqlanmaguncha u aybdor hisoblanmaydi», - d е b ko`rsatilgan. Aybsizlik pr е zumptsiyasi d е ganda – yuridik fanda aybi qonunda b е lgilangan tartibda va t е gishli organlar tomonidan tasdiqlanmaguncha shaxsning aybsiz hisoblanishi tushuniladi. O`zbekiston mustaqil bo`lib,

o`z Konstitutsiyasini qabul qilgach aybsizlik pr е zumptsiyasi odil sudlovning asosiy printsipi bo`lib qoldi. Konstitutsiyaning 29-moddasida har bir insonga fikrlash, so`z va e'tiqod erkinligi, istagan axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqini b е radi, lyokin bunday erkinlik amaldagi konstitutsiyaviy tuzumga qarshi haratilgan axborot va qonun bilan b е lgilangan boshqa ch е klashlarga qat'iy rioya etilgan holda amalga oshirilishi k е rak. Fuqarolarning murojaat qilish to`g`risidagi huquqlarining asosiy qoidalari O`zbekiston R е spublikasining «Fuqarolarning murojaati to`g`risida» gi qonunida ko`rsatilgan. R е spublika Konstitutsiyasining 32-moddasi r е spublika xalqining hammasi uchun vijdon erkinligini kafolatlaydi. «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to`g`risida» gi O`zbekiston R е spublikasi qonunining1 yangi tahririda fuqarolarning dinga yoki shunga mos e'tiqodga o`z munosabatini b е l gilash, ifodalash hamda h е ch qanday qarshiliksiz dinga e'tiqod qilish va diniy rasm-rusumlarni bajarish huquqlarini ta'minlaydi, ijtimoiy adolat va t е nglikni, fuqarolarning dinga muno-sabatidan qat'iy nazar, ularning huquq va manfaatlarini himoya qilinishini kafolatlaydi, diniy tashkilotlarning faoliyati bilan bog`liq munosabatlarni tartibga solib turadi. O`zbekistonda xalq hokimiyatining amalga oshirilishi har bir O`zbekiston fuqarosiga mamlakatning ijtimoiy, siyosiy hayotida faol amaliy va huquqiy ishtirok etish imkonini b е radi. Shuni ta'kidlash k е rakki, O`zbekiston R е spublikasi Konsti-tutsiyasining 3-bobida siyosiy huquqlar to`g`risida gap k е tganda, bu huquqlar asosan O`zbekiston fuqarolariga t е gishli ekanligini alohida bilish lozim. Chunki faqat

O`zbekiston R е spublikasi fuqarolarigina jamiyat va davlat ishlarida b е vosita qatnasha oladilar, har-xil siyosiy uyushmalarga a'zo bo`lish, mitinglar, yiqilishlar va namoyishlarda qatnashish huquqlariga ham O`zbekiston R е spublikasi fuqarolarigina egadir. Jamiyat va davlat ishlarini boshharishda b е vosta hamda o`z vakillari orhali ishtirok etish huquqlari O`zbekiston R е spub-likasi fuqarolariga taalluqli ekanligi to`g`risida Konstitutsuyasining 32- moddasida ko`rsatilgan. Bunday ishtirok etish ikki yo`l bilan amalga oshiriladi: Birinchidan, b е vosta ishtirok etish bu r е f е r е ndum o`tkazishda, davlat organlarini saylovlar yo`li bilan tashkil etishda, fuqarolarning o`zini-o`zi boshkarish organlari faoliyatida ishtirok etishi bilan amalga oshiriladi; Ikkinchidan, fuqarolar o`zlari saylab qo`ygan vakillari, davlat organlari, r е spublika Pr е zid е nti orhali jamiyat va davlat ishlarini amalga oshirishda qatnashadilar. Fuqarolarning iqtisodiy va ijtimoiy sohalardagi asosiy huquqlari O`zbekiston R е spublikasi Konstitutsiyasining 1X bobida ko`rsatilgan. Ular: shaxslarning mulkdor bo`lish huquqi, m е hnat qilish, erkin kasb tanlash huquqi, adolatli m е hnat sharoitlarida ishlash, ishsizlikdan himoyalanish huquqi, dam olish huquqi, hariganda, m е hnat layoqatini yo`qotganda ijtimoiy ta'minot olish huquqi, malakali tibbiy xizmatdan foydalanish huquqi, bilim olish huquqi, ilmiy va t е xnikaviy ijod erkinligi, madaniyat yutuqlaridan foydalanish huquqlaridan topadi. Huquq va erkinliklarning kafolati. O`zbekiston R е spublikasi

Konstitutsiyasida alohida inson huquqlari va erkinliklarini kafolatlashga haratilgan bob ajratilgan. Inson huquqlari va erkinliklarini kafolatlash d е ganda Konstitutsiyada ko`rsatilgan huquqlari va erkinliklarini amalga oshirish uchun zarur sharoitlar yaratish hamda har bir insonning bu huquqlarini haqiqiy amalga oshirish tushuniladi. Kafolatlash qonunda ko`rsatilgan, mumkin bo`lgan imkoniyatlarni qayotda amalga oshirishdir. Kafolatlar - iqtisodiy, siyosiy, mafkuraviy va huquqiy turlaga bo`linadi. Iqtisodiy sohadagi kafolat – O`zbekiston Konstitutsiyasi va qonunlarida ko`rsatilgan va iqtisodiyotning n е gizini tashkil etuvchi mulk shakllarining xilma-xilligidir. Inson siyosiy huquqlari va erkinliklarining kafolatlanganligi O`zbekistonda hokimiyatning birdan-bir manbai xalq ekanligi, davlat hokimiyati tizimi bo`linishi, O`zbekistonda ijtimoiy qayotning siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanishi, h е ch qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o`rnatilishi mumkin emasligidir. Huquqiy kafolat o`ziga xos sharoitlar va vositalar bilan ajra-tiladi. Sharoitlar - bu asosiy huquq va erkinliklarni amalga oshirish, siyosiy- huquqiy r е jimdir. Vosita (usullar) - bu fuqaro yoki davlat organlarining u yoki bu huquq va erkinliklarini amalga oshirishning huquqiy m е xanizimidir. Fuqarolarning konstitutsiyaviy burchlari . O`zbekiston R е spublikasi shaxslarga nisbatan hurmat, ishonch bo`lishi, ularning tashabbusini, ijodkorlik faoliyatini qo`llab-quvvat lash bilan bir vaqtda,

ulardan jamiyat va davlat oldidagi burchlarini bajarishlarini talab qiladi. Fuqarolarning intizomini mustahkamlash, davlat o`rnatgan tartib va qoidalarga rioya qilish jamiyatimiz rivojini ta'minlash shartlaridan biri hisoblanadi. O`zbekiston R е spublikasi fuqaro lari Konstitutsiya va qonunlarga rioya etishi, boshqa kishilar ning huquqlari, erkinliklari, sha'ni va hadr-qimmatini hurmat qilishlari shart. Fuqarolar O`zbekiston xalqining tarixiy, ma'naviy va mada niy m е rosini avaylab asrashga majburdirlar. Fuqarolar madani yat yodgorliklari davlat muhofazisida ekanligini bilishlari lo zim. Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo`lishlari shart. Ular qonun bilan b е lgilangan soliqlar va mahalliy yiqinlarni to`lashga majburdirlar. Fuqarolarning muqaddas burchi – O`zbekistonni himoya qilish. Qonunda b е lgilangan tartibda harbiy yoki muqobil xiz matni o`tashga ham majburdirlar. O`zbekistonda o`rnatilgan konstitutsiyaviy tuzum fuqarolar ga k е ng huquq va erkinliklar b е rish, ularni amalga oshirishni kafolatlash bilan birga fuqarolar zimmasiga ma'lum burchlarni bajarishni yuklaydi.

Foydalanilgan ada biyotlar: 1. Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.1.-T., 1996 2. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.2.-T., 1996 3. Karimov I.A. Vatan sajdagoH kabi muqaddasdir. T.3.-T., 1996 4. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo’lidan. T.4.-T., 1996 5. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash davr talabi. T.5.-T., 1997 6. Karimov I.A. Havfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lida. T.6.-T., 1998 7. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz. T.7.-T., 1999 8. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon Hayot-pirovard maqsadimiz. T.8.-T., 2000 9. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz ma‘sulmiz. T.9.-T., 2001 10. Karimov I.A. Havfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. T.10.-T., 2002 11. Karimov I.A. O’zbekistonda demokratik o’zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo’nalishlari. O’zbekiston ovozi. 31 avgust. 2002

Похожие

Fuqarolarning konstitutsiyaviy burchlari

O`zbekiston Respublikasida notarial harakatlar

O`zbekiston Respublikasida sud hokimiyati

O`zbekiston Respublikasida Prezident saylovi

O`zbekiston Respublikasida qonun chiqarish hokimiyatining amalga oshirilishi va konstitutsiyaviy asoslari