Меҳнат низолари ( мехнат низолари - Юриспруденция - Рефераты

Меҳнат низолари ( мехнат низолари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

www.arxiv.uz МЕҲНАТ НИЗОЛАРИ РЕЖА : 1. Меҳнат низолари тушунчаси ва уларни тўғри ҳал этишнинг аҳамияти 2. Меҳнат низолари комиссияси ва унинг ваколатлари 3- Якка меҳнат низоларини судда кўриш 4. Айрим тоифадаги ходимлар меҳнат низоларини кўриб ҳал этиш

www.arxiv.uz Бозор муносабатларига ўтиш шароитида турли мулкчилик шаклидаги корхона ва ташкилотларда ишлаётган ходимлар меҳнат ҳуқуқларини самарали ҳимоя қилиш, айрим иш берувчилар томонидан йўл қўйилиши мумкин бўлган ўзбошимчаликлар, қонун бузарликларни бартараф этиш, шу жумладан баъзи ходимларнинг ўз ҳуқуқларини суистеъмол қилишларига йўл қўймаслик меҳнат муносабатларида қонунчилик ва адолатни таъминлашнинг муҳим шартидир. Меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатларида ходим ва иш берувчи ҳуқуқлари тенг эътироф этилади, уларга бир хил иқтисодий ҳамда ҳуқуқий шароит яратиб берилади, шу орқали улар ўртасида келиштириб бўлмайдиган зиддиятлар юз беришининг олди олинади. Аммо тараққиёт диалектикаси ва ҳаёт қонунларига кўра ходим билан иш берувчи ўртасида турли ихтилофлар юз бериши учун ҳар доим сабаблар етарли бўлади ҳамда меҳнат қонунчилигининг вазифаларидан бири ушбу ихтилофлар юз бериши шарт-шароитларини бартараф эта бориш, юз берганда эса уларни адолат ва қонунчилик тамойилларига қатъий амал қилган ҳолда ҳал этилишини таъминлашдан иборат. Корхоналарда ходим ва иш берувчи ўртасида меҳнат низоси юз беришига бир қатор объектив ҳамда субъектив омиллар сабаб бўлади. Объектив омиллар қаторига ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятнинг етарли эмаслиги, ишлаб чиқаришни ташкил этишда йўл қўйиладиган камчиликлар, меҳнат муносабатларида иштирок этувчи шахслар мафаатлари ўртасида зиддиятлар юзага келиши ва бошқалар киради. Айрим ходим ва иш берувчининг ўз ҳуқуқларини суиистеъм ол қилиши, корхона меҳнат жамоасида носоғлом маънавий-психологик муҳитнинг юзага келиши каби ҳолатлар меҳнат низолари юз беришининг субъектив омиллари бўлиши мумкин. Меҳнат соҳасида ходим ва иш берувчи ўртасидаги якка меҳнат ихтилофлари, қоидага кўра, ҳар икки тарафнинг музокаралари, ўзаро келишувлари орқали тинч йўл билан ҳал этилиши лозим. Аммо бундай

www.arxiv.uz келишмовчиликлар тинч йўл билан ҳал этилмаса, у ҳолда меҳнат низоси қонунда белгиланган тартибда махсус органлар томонидан кўриб чиқилиши ва ҳал этилиши лозим бўлади. Якка меҳнат низолари деганда иш берувчи ва ходим ўртасида меҳнат тўғрисидаги қонунлар ва бошқа меъёрий ҳужжатларни, меҳнат шартномасида назарда тутилган меҳнат шартларини қўллаш юзасидан келиб чиққан келишмовчиликлар тушунилади. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 260-моддасига кўра якка меҳна т низолари:  меҳнат низоларини кўриш комиссиялари томонидан ;  туман, шаҳар судлари томонидан кўриб чиқилади, шунингдек, айрим тоифадаги давлат хизматчиларининг меҳнат низолари бўйсуниш тартибида юқори турувчи органлар томонидан кўрилиши мумкин (276-моддаси);  ходим янги меҳнат шароитларини белгилаш ёки мавжуд шартларни ўзгартиришга доир меҳнат низоларини иш берувчи ёки касаба уюшмаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органи томонидан ҳал қилинади (МКнинг 280-моддаси). Ходим меҳнат низосини ҳал этишни сўраб меҳнат низоларини кўриш комиссиясига ёки бевосита судга мурожаат қилишга ҳақли бўлиб, низо дастлабки тарзда комиссияларда кўриб чиқилмаганлиги судда кўрилишига тўсқинлик қилмайди. Меҳнат кодексининг 270-моддасига биноан меҳнат низосининг ҳал этилишини сўраб меҳнат низолари комиссиясига ёки судга мурожаат қилиш юзасидан қуйидаги даъво муддатлари белгиланган:  ишга тиклаш низолари ходимга у билан меҳнат шартномаси бекор қилинганлиги ҳақидаги буйруқнинг нусхаси бер илган кундан бошлаб бир ой;  ходим томонидан иш берувчига етказилган моддий зарарни тўлаш ҳақидаги низолар бўйича зарар етказилганлиги иш берувчига маълум бўлган кундан бошлаб бир йил;

www.arxiv.uz  бошқа меҳнат низолари бўйича ходим ўз ҳуқуқи бузилганлигини билган ёки билиши лозим бўлган кундан бошлаб уч ойдан иборат. Ушбу даъво муддатлари узрли сабабларга кўра ўтказиб юборилган тақдирда бу муддатни суд ёки меҳнат низолари комиссияси томонидан қайта тикланиши мумкин. Меҳнат низолари юзасидан даъво муддатлари фуқаролик қонун ҳужжатларида белгиланган умумий қоидалар асосида тўхтатиб турилиши ёки узилиб қолиши мумкин. Қонунларда айрим турдаги талабларга нисбатан даъво муддатининг татбиқ этилмаслиги, яъни ҳуқуқ бузилиши ҳолати қачон юз берилганлигидан қатъи назар, ҳуқуқлар ҳимоя қилиниши белгилаб қўйилган. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Кодексининг 163-моддасига мувофиқ фуқароларнинг ҳаёти ёки соғлигига етказилган зарарни тўлаш ҳақидаги талабларга даъво муддати жорий этилмаслиги белгилаб қўйилган . Ходимда меҳнат муносабатларидан келиб чиқадиган низоларни ҳал этиб беришни сўраб судга мурожаат қилганларида (даъвогар ёки аризачи сифатида) суд харажатларини (давлат божи ва бошқа суд харажатларини) тўлашдан батамом озод қилинадилар. Меҳнат низосининг судловлиги ва тааллуқлигини ҳал этиш пайтида фуқаролик ишларини судга тааллуқлиги тўғрисидаги умумий қоидалар билан бир қаторда меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатларида талаблари ҳам тўлиқ ҳисобга олинмоғи лозим. 2. Меҳнат низолари комиссияси ва унинг ваколатлари Меҳнат низоларини корхонанинг бевосита ўзида кўриб ҳал этадиган орган – бу, меҳнат низолари комиссияси бўлиб, бу орган низолашаётган томонларга энг яқин турувчи орган сифатида уларнинг манфаатларини тез ва самарали ҳал қилишга хизмат қилади. Жамоа шартномасида, агар у тузилмаган бўлса, иш берувчи ва касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органи ўртасидаги келишувда меҳнат низолари комиссияларини тузиш назарда тутиш мумкин.

www.arxiv.uz Меҳнат низолари комиссиялари иш берувчи ва касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органи томонидан тенглик асосида тузилади. Комиссияга касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органларидан ажратилган аъзолар тегишли органнинг қарори билан, иш берувчининг вакили эса, унинг буйруғи билан тасдиқланадилар. Меҳнат низолари комиссиясининг ҳар бир мажлисида раислик вазифасини иш берувчининг ва касаба уюшмаси қўмитасининг ёки ходимлар бошқа вакиллик органининг вакиллари навбатма-навбат бажарадилар. Бунда бир мажлиснинг ўзида раислик ва котиблик вазифасини бир тарафнинг вакиллари бажариши мумкин эмас. Комиссиянинг ҳар бир мажлисида тарафлар томонидан кейинги мажлиснинг раиси ва котиби тайинланади, уларга мажлисни тайёрлаш ва чақириш вазифаси юклатилади. Меҳнат низолари комиссияларининг сон таркиби ва ваколат муддати жамоа шартномаларида, агар у тузилмаган бўлса, иш берувчи билан касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимлар бошқа вакиллик органининг келишувига биноан белгиланади. Башарти ходим мустақил равишда ёки касаба уюшмаси қўмитаси ёхуд ходимларнинг бошқа вакиллик органи иштирокида иш берувчи билан бевосита олиб борган музокараларида мавжуд келишмовчиликни ҳал эта олмаган бўлса, меҳнат низоси меҳнат низолари комиссияларида кўриб чиқилади. Меҳнат низолари комиссияси меҳнат низосини ариза берилган кундан эътиборан ўн кун муддат ичида кўриб чиқиши шарт. Низо ариза берган ходимнинг иштирокида кўрилади. Ходимнинг ёзма аризаси бўлгандагина, низо унинг иштирокисиз кўриб чиқилиши мумкин. Башарти, ходим узрсиз сабаб билан комиссия мажлисига келмаса, мазкур аризани кўриб чиқишни кун тартибидан олиб ташлаш хусусида қарор қабул қилиниши мумкин, бу эса ходимни такроран ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқидан маҳрум қилмайди. Ходим, касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа

www.arxiv.uz вакиллик органи меҳнат низоси кўриб чиқилишида иштирок этиш учун адвокат таклиф этиш ҳуқуқига эга. Меҳнат низорлари комиссиясининг қарорлари иш берувчи ва касаба уюшмаси қўмитаси ёхуд ходимлар бошқа вакиллик органининг вакиллари ўртасидаги келишувга биноан қабул қилинади. Комиссиянинг қарори далиллар билан исботланиб, меҳнат тўғрисидаги қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатларга, меҳнат шартномасига асосланган бўлиши керак. Комиссиянинг пул ундириш талабларига оид қарорида ходимга тегишли сумма аниқ кўрсатилиши лозим. Қарор мажлис раиси ва котиби томонидан имзоланади. У мажбурий кучга эга бўлиб, бирон бир тарзда тасдиқланмайди. Комиссия қарорининг нусхаси қарор қабул қилинган кундан эътиборан уч кун ичида ходимга, иш берувчига ва касаба уюшмаси қўмитасига ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органига топширилади. Меҳнат низолари комиссиясининг қарори бу қарор устидан шикоят қилиш учун белгиланган ўн кунлик муддат ўтгандан кейин уч кун ичида иш берувчи томонидан бажарилиши керак. Башарти, иш берувчи белгиланган муддат ичида комиссия қарорини бажармаса, меҳнат низолари комиссияси томонидан ходимга ижро варақаси кучига эга бўлган гувоҳнома берилади. Агар ходим ёки иш берувчи белгиланган муддат ичида туман (шаҳар) судига меҳнат низосини ҳал этиш тўғрисидаги ариза билан мурожаат этса, гувоҳнома берилмайди. Меҳнат низолари комиссияси берган ва олинганидан кейин кўпи билан уч ой ичида туман (шаҳар) судига тақдим этилган гувоҳнома асосида суд ижрочиси меҳнат низолари комиссиясининг қарорини мажбурий тарзда ижро эттиради. Ходим белгиланган уч ойлик муддатни узрли сабабларга кўра ўтказиб юборган тақдирда, гувоҳномани берган меҳнат низолари комиссияси ўтказиб юборилган муддатни тиклаши мумкин .

www.arxiv.uz 3. Якка меҳнат низоларини судда кўриш Меҳнат низолари суд томонидан фуқаролик ҳуқуқий даволар ни кўриб ҳал этиш юзасидан Фуқаролик процессуал қонунчилигада белгилаб қўйилган қоидалар асосида ҳал этилади. Судлар томонидан кўриладиган меҳнат низолари икки тоифага бўлинади: а) меҳнат низолари комиссиясида кўрилиши мумкин бўлган ва турли сабабларга кўра судга етиб келган низолар ва б) бевосита суднинг ўзи томонидан кўриб ҳал этилиши белгилаб қўйилган низолар. Биринчи тоифага мансуб меҳнат низолари ходимнинг хоҳишига кўра бевосита судга тақдим этилган бўлиши ёхуд комиссия чиқарган қарордан ходим ёки иш берувчи норози бўлганлари туфайли судга мурожаат қилинган бўлиши ёхуд корхонада меҳнат низолари комиссияси ташкил этилмаганлиги натижасида судга мурожаат қилинаётган бўлиши мумкин. Меҳнат низоларининг иккинчи тоифаси юзасидан манфаатдор шахс фақат судгагина мурожаат қилиш мумкинлиги кўзда тутилган. Меҳнат кодексининг 269-моддасига кўра қуйидаги меҳнат низолари бевосита судда кўрилади: 1) агар ходимнинг иш жойида меҳнат низолари комиссияси тузилмаган бўлса ; 2) улар меҳнат шартномасини бекор қилиш асосларидан қатъи назар ишга тиклаш тўғрисида, меҳнат шартномасини бекор қилиш вақти ва асослари таърифини ўзгартириш тўғрисида, мажбурий прогул ёки кам ҳақ тўланадиган ишни бажарган вақт учун ҳақ тўлашга доир бўлса ; 3) улар ходим томонидан иш берувчига етказилган зарарнинг тўланиши ҳақида бўлса; 4) улар меҳнат вазифаларини бажараётганда ходимнинг соғлигига шикаст етказилгани оқибатидаги зарарни (шу жумладан, маънавий зарарни) ёки унинг мол-мулкига етказилган зарарни иш берувчи томонидан тўланиши ҳақида бўлса; 5) улар ушбу Кодекснинг 78-моддаси 2-қисмида назарда тутилган ҳолларда ишга қабул қилиш рад этилганлиги ҳақида бўлса;

www.arxiv.uz 6) улар иш берувчи ва касаба уюшмаси қўмитаси ёхуд ходимларнинг бошқа вакиллик органи билан олдиндан келишиб ҳал этилган масалалар юзасидан келиб чиққан бўлса. Низо меҳнат низоси комиссиясида кўриб чиқилганлигини важ қилиб ходим аризасини кўриб чиқилишини рад этишга йўл қўйилмайди. Меҳнат кодексининг 268-моддасига кўра қуйидаги шахслар меҳнат низосини судда кўриб ҳал этишини сўраб мурожаат этишга ҳақли бўладилар: 1) ходим, касаба уюшмаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органи; 2) меҳнатнинг ҳуқуқ бўйича инспектори; 3) иш берувчи меҳнат низолари комиссиясининг қарорига рози бўлмаган ҳолларда, шунингдек унга ходим томонидан етказилган зарарни қоплаш ҳақидаги низолар бўйича; 4) прокурор. Меҳнат низоси юзасидан даъво қўзғаётган шахс ўз аризасини қоида бўйича жавобгар турган ердаги судга тақдим этиши керак. Даъво қўзғаш ҳуқуқига меҳнат шартномаси тузган барча ходимлар эгадирлар. Даъво аризасига талабни асословчи ҳужжатлар (буйруқ нусхаси, далолатнома, маълумотнома ва бошқалар) илова қилинади. Меҳнат низолари бўйича судга мурожаат қилган ходимлар давлат бож тўлаш мажбуриятидан батамом озод қилинадилар. Судга ёки меҳнат низолари комиссиясига мурожаат этиш учун қуйидаги муддатлар белгиланади: Ишга тиклаш низолари бўйича – ходимга у билан меҳнат шартномаси бекор қилинганлиги ҳақидаги буйруқнинг нусхаси берилган кундан бошлаб бир ой; Ходим томонидан иш берувчига етказилган моддий зарарни тўлаш ҳақидаги низолар бўйича – зарар етказилганлиги иш берувчи маълум бўлган кундан бошлаб бир йил; Бошқа меҳнат низолари бўйича – ходим ўз ҳуқуқи бузилганлигини билган ёки билиши лозим бўлган кундан бошлаб уч ой. Ушбу муддатлар узрли

www.arxiv.uz сабаблар билан ўтказиб юборилган бўлса, низони кўраётган орган бу муддатни қайта тиклаши мумкин. Соғлиққа етказилган зарарни қоплаш ҳақидаги даъволар бўйича даъво муддати белгиланмаган. Меҳнат низоларини судда кўриш пайтида тарафлар сифатида ходим ва корхоналар қатнашишади. Корхона маъмурияти унинг вакили сифатида ишда қатнашиши мумкин. Даъво прокурор, касаба уюшмаси қўмитаси ёки меҳнат ҳуқуқий инспекция томонидан қўзғатилгани ҳолларда ҳам тарафлар бўлиб ходим ва корхона қатнашади. Даъво қўзғаган прокурор ёки касаба уюшмаси қўмитаси ишда қатнашувчи шахс мақомига эга бўлади, холос. Тарафлар ва ишда иштирок этаётган бошқа шахслар (вакиллар, учинчи шахслар)нинг процессуал ваколатлари фуқаролик процессуал қонунчилигига биноан белгилаб қўйилган. Суд иш материалларини атрофлича ўрганиш, бошқа далилларни бевосита кўриб чиқиш ва баҳолаш асосида низони мазмунан ҳал этади. Бунда ишдан ғайриқонуний бўшатилган шахслар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш алоҳида муҳим аҳамиятга эга ва шу туфайли бундай тоифадаги низоларни ҳал этишнинг алоҳида тартиблари жорий этилган. Жумладан, Меҳнат кодексининг 271-моддасида айтилишича: Меҳнат шартномаси қонуний асоссиз ёки белгиланган тартиб бузилган ҳолда бекор қилинган ёхуд ходим ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказилган тақдирда у меҳнат низосини кўриб чиқаётган орган томонидан аввалги ишга тикланиши керак. Меҳнат шартномаси иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилинганининг қонунийлиги ёки қонуний эмаслиги ҳақидаги масала ҳал қилинаётганида, суд ходим билан меҳнатга оид муносабатлар бекор қилинганининг асослилигига баҳо бериб ўтади. Меҳнат шартномасини бекор қилиш сабабларининг таърифи нотўғри ёки амалдаги қонун ҳужжатларига номувофиқ деб топилгани тақдирда, суд уни ўзгартиради ва ҳал қилув қарорида қонуннинг тегишли моддаси (банди) кўрсатилган ҳолда меҳнат шартномасини бекор қилиш сабабини амалдаги қо нун ҳужжатларига аниқ мувофиқ қилиб кўрсатади. Суд айни бир вақтда қонун

www.arxiv.uz ҳужжатларида назарда тутилган кафолатларнинг берилиши тўғрисида ва ходимга тўланиши лозим бўлган ишдан бўшатиш нафақасининг миқдори ҳақидаги масалани ҳал қилади. Ходимнинг илтимосига кўра суд меҳнат шартномасини бекор қилиш асосининг таърифини унинг ўз хоҳишига биноан ёки тарафларнинг келишуви бўйича деб ўзгартирилганлиги тўғрисида ҳал қилув қарори чиқариш билан чекланиши мумкин. Башарти, ходим меҳнат шартномасини бекор қилишнинг таърифи ўзининг шаъни ва қадр-қимматини камситган деб ҳисобласа, у ҳолда туман (шаҳар) суди низони кўриш билан бир вақтда, ходимнинг талабига кўра, унга етказилган маънавий зарарни тўлаш масаласини ҳам ҳал этади. Ходим билан тузилган меҳнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинганда уни ишга қайта тиклаш, меҳнат шартномасини бекор қилиш таърифини ўзгартириш, ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказилган ходимни аввалги ишга тиклаш ҳақидаги суд ҳал қилув қарори дарҳол, эълон қилинган куниёқ ижро этилади 1 . Иш берувчи томонидан бундай қарорнинг ижроси кечиктирилган тақдирда, қарорни қабул қилган меҳнат низоларини кўрувчи орган кечиктирилган барча вақт учун ходимга ўртача иш ҳақи тўлаш ёки иш ҳақидаги фарқни тўлиқ миқдорда тўлаш ҳақида тегишлича ажрим ёки қарор чиқаради. Агар ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказилган ходим меҳнат низолари комиссияси томонидан берилган гувоҳнома асосида комиссия қарорини мажбурий равишда ижро этилишини сўраб судга мурожаат қилган бўлса, суд меҳнат низолари комиссияси қарорининг ижроси кечиктирилганлиги туфайли юзага келган мажбурий прогул вақти учун ходимга иш ҳақи тўлаш тўғрисида ажрим чиқаради. Ходимга уч ойдан кўп бўлмаган вақт учун иш ҳақи ундириш тўғрисида низони кўрган орган томонидан чиқарилган қарор ҳам дарҳол ижро этилади. Иш берувчи ходимнинг пул ундиришга доир талабларини ҳеч қандай меҳнат билан чекламай, ҳамма вақт учун қондиришга ҳақлидир. 1 Қаралсин: Ўзбекистон Республикаси «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонуни. Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари тўплами, 2001 йил, №21, 145-модда.

www.arxiv.uz Иш ҳақини ундириш тўғрисида низо келиб чиққан тақдирда, меҳнат низоларини кўрувчи орган ходимнинг пул ун диришга доир қуйидаги талабларини тўлиқ қондиради: Меҳнат шартномаси бекор қилинганда ходимга меҳнат дафтарчасини ўз вақтида бермаганлик оқибатида келиб чиққан мажбурий прогул вақти учун ҳақ тўлаш тўғрисидаги; Меҳнат низоларини кўрувчи органнинг ходимни аввалги ишига тиклаш тўғрисидаги қарорини иш берувчи ижро этмаганлиги оқибатида келиб чиққан мажбурий прогул вақти учун ҳақ тўлаш тўғрисидаги; Фойдаланмаган таътил учун ходимга тегишли бўлган компенсацияни тўлаш тўғрисидаги. Меҳнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинганлиги, бошқа ишга ғайриқонуний равишда ўтказилганлиги ёки ишдан ғайриқонуний равишда четлатилганлиги оқибатида келиб чиққан мажбурий прогул вақти учун ходимга ҳақ тўлаш тўғрисидаги меҳнат низоларини кўриб чиқиш чоғида меҳнат низоларини кўрувчи орган томонидан ходимнинг пул ундиришга доир талаблари бир йилдан ортиқ бўлмаган муддат учун қондирилади. Ходимнинг пул ундиришга доир бошқа талаблари уч йилдан ортиқ бўлмаган муддат учун қондирилади. Меҳнат низолари юзасидан меҳнат низолари комиссияси чиқарган қарор, шунингдек суд чиқарган қарор асосида тўланган суммаларни, башарти қарор ходимнинг берган ёлғон маълумотларига ёки тақдим этган сохта ҳужжатларига асосан қабул қилинган бўлиб, пировардида у назорат тартибида бекор қилинган ҳоллардагина, ходимдан қайта ундиришга йўл қўйилади. Иш берувчи томонидан ихтиёрий равишда тўланган, шу жумладан қонунни нотўғри қўллаш оқибатида тўланган ортиқча иш ҳақи қайта ундириб олиниши мумкин эмас, ҳисоб-китобда йўл қўйилган хато оқибатидаги ортиқча тўловлар бундан мустасно. Ходимга у берган ёлғон маълумотлари ёки тақдим этган сохта ҳужжатлари оқибатида тўланган суммалар ундан суднинг қарори ёки ҳукми асосида ундириб олинади.

www.arxiv.uz 4. Айрим тоифадаги ходимлар меҳнат низоларини кўриб ҳал этиш Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 276-модасида: Айрим тоифадаги давлат хизматчиларининг меҳнат шартномасини бекор қилиш, бошқа ишга ўтказиш, асоссиз равишда бошқа ишга ўтказиш ёки меҳнатга оид муносабатларни бекор қилиш билан боғлиқ ҳолда етказилган зарарни ундириш ва интизомий жазо бериш масалаларига тааллуқли меҳнат низолари қонунда белгиланган тартибда кўриб чиқилади деб кўрсатиб қўйилган. Меҳнат низолари махсус тартибда кўриб чиқиладиган ходимлар доираси чекланган бўлиб, улар қаторига бугунги кунда: а) ўз лавозимига юқори турувчи давлат ҳокимияти ёки бошқарув органи томонидан тайинланади ган, тасдиқланадиган ёки сайланадиган раҳбар мансабдор шахслар (ҳокимлар, вазирлар, бошқарма бошлиқлари ва бошқалар); б) судьялар; в) прокурорлар, уларнинг ўринбосарлари, ёрдамчилари, терговчилар киритилган. Ушбу шахсларнинг юқорида келтирилган, Меҳнат кодексининг 276-моддасида санаб ўтилган масалалардаги, яъни: 1) меҳнат шартномасини бекор қилиш; 2) бошқа ишга ўтказиш; 3) асоссиз бошқа ишга ўтказиш ёки ишдан бўшатиш туфайли мажбуран бекор юрган вақти учун кўрилган моддий зарар ўрнини қоплаш; 4) интизомий жазо бериш юзасидан меҳнат низоларигина махсус тартибда кўриб ҳал этилади. Бу тоифаларга мансуб шахслар бошқа асослардан келиб чиқувчи меҳнат низоларини ҳал этилиши юзасидан умумий асосларда судга мурожаат қилишлари мумкин. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 1996 йил 30-августдаги қарори билан тасдиқланган « Ўзбекистон Республикаси прокуратура органларининг ходимларини рағбатлантириш ва уларнинг интизомий

www.arxiv.uz жавобгарлиги т ўғрисида »ги Низомга кўра прокурор-тергов ходимлари ўзларига қўлланилган интизомий жазо устидан жазо бериш тўғрисида буйруқ чиқарган прокурорга ёки Ўзбекистон Республикаси бош прокурорига интизомий жазо қўллаш тўғрисидаги буйруқ эълон қилинганидан кейин икки ҳафта ичида шикоят қилишлари мумкин. Шикоятни кўриб чиқиш муддатлари ва тартиблари юқоридаги Низомда белгиланган 2 . Умумий юристдинция судлари ва хўжалик судларининг судьяларини интизомий жазога тортиш ва қўлланилган интизомий жазо устидан шикоят бериш тартиблари Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг 1993 йил 2 сентябрдаги қарори билан тасдиқланган «Судьяларнинг малака ҳайъати тўғрисидаги Низомга» кўра интизомий жазо қўллаш юзасидан судьянинг берган шикояти малака ҳайъати томонидан белгиланган муддатда ва тартибда кўриб ҳал этилади 3 . 2 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1996 йил 9-сон, 145- модда. 3 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1993 йил, 10-сон, 370-модда. Ушбу Низом Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 2000 йил 14 декабрдаги 164- II сонли қарорига кўра янги таҳрирда (ўзгартиришлар ва қўшимчалар билан) тасдиқланган. Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари тўплами, 2001 йил, №8, 38-модда.

Похожие

Меҳнат низолари

Мехнат низолари ва уларни хал этиш йуллари

Меҳнат интизоми ( мехнат интизоми

МЕҲНАТ ИНТИЗОМИ ( мехнат интизоми

Юридик меҳнат психологияси ) Юридик мехнат психологияси