Mahalliy davlat hokimiyati organlari va fuqarolarni o’zini – o’zi boshqarish organlari - Юриспруденция - Рефераты

Mahalliy davlat hokimiyati organlari va fuqarolarni o’zini – o’zi boshqarish organlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

74 KB

Mahalliy davlat hokimiyati organlari va fuqarolarni o’zini – o’zi boshqarish organlari Reja: 1. Mahalliy davlat hokimiyati organlari tizimi. 2. Mahalliy hokimiyat organlari vakolatlari. 3. Mahalliy davlat hokimiyat organlari faoliyatining tashkiliy shakllari. 4. Fuqarolar o'zini o'zi boshqarish organlari tuzilish tartibi va vakolatlari.

Mahalliy davlat hokimiyati organlari tizimi. O'zbekiston Respublikasida mahalliy davlat hokimiyati faoliyatini tashkil etishning asosiy qoidalari Konstitutsiyada belgilanib qo'yilgan. Oliy hokimiyat organlari faoliyatini tashkil etish kabi mahalliy davlat hokimiyatini tashkil etishda ham Konstitutsiyada belgilab qo'yilgan asosiy qoidalarga asoslanish juda muhimdir. Chunki aynan mahalliy hokimiyat bevosita qonunlar va ijro etuvchi hokimiyat normativ hujjatlarini amalga oshiradi, bevosita jamiyatning turli sohalaridagi muammolar bilan to'qnashadi. Shuning uchun mahalliy davlat hokimiyati xalq farovonligini ta'minlash va shu kabi davlat oldida turgan muhim vazifalarni bajarishda asosiy o'rin tutadi. O'zbekiston Respublikasi dunyo tajribasidan kelib chiqqan holda o'ziga xos tarzda joylarda davlat hokimiyatini amalga oshirish mexanizmini yaratdi. Konstitutsiyaning 99-moddasiga binoan viloyatlar, tumanlar va shaharlarda (tumanga bo'ysunadigan shaharlarda, shuningdek shahar tarkibiga kiruvchi tumanlardan tashqari) hokimlar boshchilik qiladigan xalq deputatlari Kengashlari hokimiyatning vakillik organi bo'lib, ular davlat va fuqarolarning manfaatlarini ko'zlab o'z vakolatlariga taalluqli masalalarni hal qiladilar. Hokim vakillik va ijroiya hokimiyatini boshqaradi. Hokimlarning vakillik organlariga rahbarligi vakillik organlarining ishini tashkil qilishga qaratilgandir. Viloyat hokimi, Toshkent shahri hokimi O'zbekiston Respublikasining Prezidenti va tegishli xalq deputatlari Kengashi oldida hisobdordirlar. Tuman va shahar hokimi yuqori turuvchi hokim va tegishli xalq deputatlari Kengashi oldida hisobdordirlar. Toshkent shahridagi tumanlarda vakillik organlari bo'lmaganligi tufayli Toshkent shahridagi tuman hokimlarini bevosita Toshkent shahar hokimi tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi, ular Toshkent shahar Xalq deputatlari Kengashida tasdiqlanadi. O'zbekiston Konstitutsiyasi 93-moddasining 12-bandiga binoan, «Konstitutsiyani, qonunlarni buzgan yoki sha'ni va kadr-qimmatiga dog' tushiradigan xatti-harakat sodir etgan tuman va shahar hokimlarini Prezident o'z

qarori bilan lavozimidan ozod etishga haqli». Bu tartib hokimlarda mas'uliyat hissini yanada kuchaytiradi. «Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risida»gi qonunning 2-moddasida ko'rsatilishicha, tuman markazlari hisoblangan shaharlarda, viloyat hokimi shahar hokimini tuman hokimiga bo'ysundirish va yagona boshqaruv organi tuzish vakolatiga ega. Bu xususdagi qaror xalq deputatlari viloyat Kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Qonunda bunday holatni ko'rsatishdan maqsad, hokimlik tizimini mustahkamlash va uning ishini samarali tashkil qilish, boshqaruv apparatini ixchamlashtirish va arzonlashtirishdir. Xalq deputatlari barcha pog'onasidagi Kengashlarining va hokimning vakolat muddati besh yil. Qoraqalpog'iston Respublikasining tuman va shahar xalq deputatlari Kengashlari va tegishli hudud hokimlarining faoliyati O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va «Mahalliy hokimiyat to'g'risida»gi qonun bilan hamda Qoraqalpog'iston Konstitutsiyasi va qonunlari bilan tartibga solinadi. Mahalliy hokimiyat organlari vakolatlari O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 100-moddasida mahalliy hokimiyat organlari ixtiyoriga berilgan vazifalar ko'rsatilgan bo'lib, ular mahalliy hokimiyat organlari vakolatlarining konstitlitsiyaviy asoslari hisoblanadi. Bu moddaga binoan, mahalliy hokimiyat organlari vakolatiga quyidagilar kiradi: - qonuniylikni, huquqiy tartibotni va fuqarolarning xavfsizligini ta'minlash; - hududlarni iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlantirish; - mahalliy byudjetni shakllantirish va uni ijro etish, mahalliy soliqlar, yig'imlarni belgilash, byudjetdan tashqari jamg'armalarni hosil qilish; - mahalliy kommunal xo'jalikka rahbarlik qilish; - atrof-muhitni muhofaza qilish; - fuqarolik holati aktlarini qayd etishni ta'minlash; - normativ hujjatlarni qabul qilish hamda O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga va qonunlariga zid kelmaydigan boshqa vakolatlarni amalga oshirish.

Bu vazifalaf mahalliy vakillik va ijroiya hokimiyati organlarining birgalikda amalga oshiradigan vazifalari bo'lib, ularning vakolatlari shu vazifalardan kelib chiqadi. Konstitutsiya vakillik va ijroiya hokimiyati organlarining vazifalarini aniq ajratib ko'rsatmagan bo'lsa-da, mahalliy davlat hokimiyati to'g'risidagi qonunda vakillik va ijroiya hokimiyati organlarining vakolatlari aniq belgilab berilgan. Mahalliy hokimiyat organlari tegishli hududda qonuniylik, huquqiy tartibot va fuqarolarning xavfsizligini ta'minlashda turli organlarni shu maqsad sari yo'naltiruvchi, ularning faoliyatini muvofiqlashtiruvchi rolni o'ynaydi. Ular mazkur hududda qonuniylikni va huquqiy tartibotni mustahkamlash, fuqarolarning xavfsizligini ta'minlash hamda jinoyatchilikka qarshi kurash choralarining umumiy yo'llarini, tadbirlarini ishlab chiqadi va shu tadbirlarning bajarilishini nazorat qiladi. Mahalliy hokimiyat organlarining bu sohadagi vakolatlari tegishli qonun hujjatlarida belgilab qo'yilgan. Mahalliy hokimiyat organlari o'z hududidagi iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy sohalarni rivojlantirishga rahbarlik qiladi. Mahalliy Kengashlar hududni rivojlantirishning istiqbolga mo'ljallangan dasturlarini, tuman, shaharning bosh rejasi va uni qurish qoidalarini tasdiqlaydi. «Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risida»gi qonunning 7-moddasiga asosan, mahalliy Kengashlar va hokimlar O'zbekiston Respublikasi mulki bo'lgan davlat mulki ob'ektlariga nisbatan ishlab chiqarish va ijtimoiy ob'ektlarni samarali joylashtirish, tabiiy va mehnat resurslaridan oqilona foydalanish, atrof-muhitni muhofaza qilish, aholini ijtimoiy himoya qilish kabi sohalarda nazoratni amalga oshiradilar. Bundan tashqari, xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashi davlat mulkini chegaralash natijasida o'ziga berilgan yoki qonunlarga muvofiq, o'zi sotib olgan ob'ektlarga nisbatan mulkdor vakolatlarini to'liq amalga oshiradi. Mahalliy hokimiyat organlari o'z ixtiyoridagi mulklarning xo'jalik faoliyatidan va boshqa vositalardan vujudga kelgan daromadlarni va shu daromadlar hisobidan orttirilgan mol-mulkni mustaqil tasarruf etish huquqiga egadirlar. Vakillik organlari, hokimlar o'z mulklarini qonunga zid bo'lmagan tartibda vaqtincha foydalanish yoki doimiy egalik qilish uchun boshqa shaxslarga berish

huquqiga egadirlar. Mahalliy organlar bu huquqdan o'z hududida ishlab chiqarishni rivojlantirish, aholining turmush farovonligini oshirish maqsadida foydalanadilar. Mahalliy hokimiyat organlarining yer munosabatlari sohasidagi vakolatlari qonunning 10-moddasida mustahkamlangan. Chunonchi, viloyat, shahar hokimi korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, dehqon xo'jaliklari va fuqarolarga egalik qilish, foydalanish uchun ijaraga yer berishga, bu sub'ektlarning yerga egalik qilish va yerdan foydalanish huquqini to'xtatib qo'yishga, shuningdek, yerlarni olib qo'yishga haqli bo'lib, uning bu xususda qabul qilgan qarorlari tegishli xalq deputatlari Kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Xalq deputatlari Kengashi, hokim, O'zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq, yer munosabatlariga doir boshqa masalalarni ham hal qiladilar. Bundan tashqari, mahalliy hokimiyat organlari o'z hududida sanoat, qurilish, aloqa vositalari, qishloq xo'jaligi, aholiga xizmat ko'rsatish sohalari, ijtimoiy va madaniy sohalarga rahbarlikni amalga oshiradilar. Ushbu organlarning rahbarlarini lavozimga tayinlash, lavozimidan ozod qilish, shu organlarning faoliyatini nazorat qilish, ularning hisobotlarini eshitish mahalliy hokimiyat organlarining vakolatiga kiradi. Bu ham rahbarlikning bir shaklidir. Mahalliy davlat hokimiyati organlarining rahbarlik bo'yicha aniq vazifalari va vakolatlari amaldagi qonunlarda va boshqa huquqiy hujjatlarda belgilangan. Mahalliy hokimiyat organlarining, mahalliy byudjetni shakllantirish va uni ijro etish, mahalliy soliqlar, yig'imlarni belgilash, byudjetdan tashqari jamg'armalarni hosil qilish vazifasi hududning iqtisodiy rivojlanishida, fuqarolarning turmush sharoitini yaxshilashda, davlat organlarini saqlab turishda zarur moddiy bazani vujudga keltirishga qaratilgan. Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risidagi qonunda mahalliy hokimiyat organlarining bu masaladagi vakolatlari ajratib ko'rsatilgan. Masalan, ko'rsatilgan qonunning 25-moddasiga binoan, hokimlarning vakolatiga byudjet loyihalarini tayyorlash, byudjetning ijrosi haqidagi hisobotni tayyorlash, ijroni tashkil qilish kirsa, 24-moddada ko'rsatilganidek, xalq deputatlari Kengashlari vakolatiga

hokimning taqdimiga binoan mahalliy byudjet va uning ijrosiga doir hisobotni tasdiqlash kiradi. Shuningdek, ularning har ikkalasiga taalluqli vakolatlar ham ko'rsatilgan. Masalan, mahalliy kommunal xo'jalikka rahbarlik qilish mahalliy hokimiyat organlari faoliyatining muhim qismidir. Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risidagi qonunda, hokimlar aholiga kommunal xizmat ko'rsatish sohasida qonun hujjatlarida o'z vakolatiga berilgan masalalarni hal qilishi ta'kidlangan. Hokimlar o'z hududida kommunal xo'jalik tarmoqlari faoliyatini muvofiqlashtiradi va ularga rahbarlik qiladi. Kommunal xo'jalik tarmoqlari, hokimliklarning tarkibiy bo'linmalari orqali boshqariladi. Ularning boshliqlari hokim tomonidan lavozimga tayinlanadi va ozod qilinadi. Bu masala mahalliy Kengash sessiyasida tasdiqlanadi. Mahalliy vakillik organlari va hokimlar kommunal xo'jalik tarmoqlari faoliyatini nazorat qilib boradilar. Bundan tashqari, Konstitutsiya normalariga asosan, mahalliy hokimiyat organlari o'z hududida fuqarolik holati aktlarini qayd etishni ta'minlaydilar. «Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risida»gi qonunda mahalliy davlat hokimiyati organlarining bu sohadagi vakolatlari bevosita qayd etilmagan, lekin qonunning moddalarida ko'rsatilishicha, hokimlarning va ularga qarashli ijroiya organlarining fuqarolar huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishni tashkil etish bo 'yicha vakolatlari fuqarolik holati aktlarini qayd etish organlarining faoliyati biIan bevosita bog'liqdir. Mahalliy davlat organlari fuqarolik holati aktlarini qayd etuvchi organlarning faoliyatiga rahbarlik qiladi, bu organlarning faoliyatiga umumiy rahbarlik qiladi. Qonunning 25-moddasida ko'rsatilishicha, yuqorida ko'rsatilganlardan tashqari hokimlarning asosiy vazifasi Konstitutsiya, qonunlar, Oliy Majlisning boshqa hujjatlari, Prezident va Vazirlar Mahkamasining hujjatlari, yuqori turuvchi organlar va tegishli xalq deputatlari Kengashlarining qarorlari ijrosini tashkil etishdir. Bundan tashqari hokimlar jamoat tartibiga rioya etilishi va jinoyatchilikka qarshi kurash, fuqarolarning xavfsizligini ta'minlash, ularning huquqlarini himoya

qilish va salomatligini muhofaza qilish chora-tadbirlarini ko'radilar, tabiiy ofatlar, epidemiyalar va boshqa favqulodda hollarda tegishli ishlarni tashkil etadilar, agar quyi turuvchi hokimlarning qarorlari Konstitutsiya, qonunlar va boshqa yuqori tashkilotlar qarorlariga zid bo'lsa, ularni bekor qiladilar; rahbarlari tegishli xalq deputatlari Kengashlari tomonidan lavozimga tayinlanadigan va lavozimidan ozod etiladigan ijroiya hokimiyati bo'linmalarining ishini nazorat qiladilar; xalq deputatlari Kengashi va hokim qabul qilgan va chiqargan hujjatlarni bajarmaganliklari uchun mansabdor shaxslarni intizomiy javobgarlikka tortish to'g'risida taqdimnoma kiritadilar; davlat mukofotlari bilan taqdimlashga doir iltimosnomalarni qarab chiqadilar va ular yuzasidan takliflar kiritadilar, respublika va xorijda viloyat, tuman hamda shaharning rasmiy vakili sifatida ish ko'radilar; aholini qabul qilishni tashkil etadilar, fuqarolarning taklif va shikoyatlarini ko'rib chiqadilar va o'z vakolatiga berilgan boshqa masalalarni hal etadilar. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ko'rsatilishicha, mahalliy hokimiyat organlari o'z vakolatlari doirasida normativ hujjatlar qabul qiladilar. Ular qaror va farmoyishlar shaklida bo'lishi mumkin. Mahalliy Kengash o'z qarorlarini kollegial asosda qabul qilsa, hokim yakkaboshchilik prinsipi asosida qabul qiladi. Ular qabul qilgan qarorlarning ushbu hududda bajarilishi shartdir. Mahalliy hokimiyat organlari Konstitutsiya va qonunlarga zid kelmaydigan boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishlari mumkin. «Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risida»gi qonunda, yuqorida keltirilganlardan tashqari, faqat xalq deputatlari Kengashlarining o'ziga taalluqli bo'lgan vakolatlar ham ko'rsatilgan. Masalan, amaldagi qonunlarga muvofiq, mahalliy soliqlar, yig'imlar, boj miqdorini belgilash, mahalliy byudjetga tushadigan mahalliy soliqlar, yig'imlar va to'lovlar bo'yicha imtiyozlar berish; hokim va uning o'rinbosarlarini lavozimga tasdiqlash va lavozimidan ozod etish; xalq deputatlari Kengashining ish tartibini; xalq deputatlari Kengashi doimiy va boshqa komissiyalari to'g'risidagi nizomlarni tasdiqlash; xalq deputatlari Kengashining doimiy va muvaqqat komissiyalarini, boshqa organlarini tuzish, saylash va tugatish; bo'limlar, boshqarmalar va boshqa bo'linmalarning hisobotlarini tinglash;

xalq deputatlarining so'rovlarini ko'rib chiqish va ular yuzasidan qarorlar qabul qilish; hokimning va quyi Kengashning O'zbekiston Respublikasi qonunlariga mos kelmaydigan qarorlarini bekor qilish. Mahalliy davlat hokimiyat organlari faoliyatining tashkiliy shakllari Mahalliy vakillik organlari kollegial organdir. Ular o'z vakolatlarini amalga oshirishlari uchun deputatlarning to'la ishtiroki talab etiladi. Shuning uchun, mahalliy Kengash ishining asosiy tashkiliy-huquqiy shakli sessiyadir. Faoliyatning sessiya shaklidagina vakillik organlari to'laqonli davlat hokimiyati organi sifatida ishlaydilar. Sessiyada, asosan, Kengash vakolatiga kiradigan masalalar muhokama qilinadi, hisobotlar eshitiladi va bajarilishi shart bo'lgan qarorlar qabul qilinadi. Xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashlarining sessiyalari tegishli darajadagi hokim, hokim yo'qligida esa uning o'rinbosarlaridan biri tomonidan zaruratga qarab yiliga kamida ikki marta chaqiriladi. Shuningdek, sessiya tegishli Kengash deputatlari kamida uchdan ikki qismining tashabbusi bilan ham chaqirilishi mumkin. Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlar o'z faoliyati yuzasidan va vakolati doirasida tegishli qarorlar va farmoyishlar chiqarishi to'g'risida aytib o'tilgan edi. «Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risida»gi qonunda mahalliy vakillik organlari va hokimlarining aktlari Konstitutsiya, qonunlar, Oliy Majlis qarorlari, respublika Prezidentining farmonlari va farmoyishlari, Vazirlar Mahkamasining hujjatlariga zid bo'lmasligi kerakligi ta'kidlangan. Viloyat, tuman va shahar xalq deputatlari va hokimlar faoliyatining qonuniy bo'lishi turli vositalar orqali nazorat qilinadi. Ma'lumki, Mahalliy Kengashlarning Konstitutsiyaga, qonunlarga, respublika Prezidentining farmonlari, farmoyishlari va qarorlariga zid keladigan qarorlari O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan bekor qilinadi. Quyi pog'onadagi Kengashlarning qarorlari yuqori pog'onadagi Kengashlar tomonidan bekor qilinishi mumkin. Hokimlarning Konstitutsiya va qonunlarga, Prezident farmonlari, farmoyishlari va qarorlariga, Vazirlar Mahkamasi hujjatlariga zid keladigan, shuningdek,

hokimlarning respublika manfaatlariga zid keladigan hujjatlari O'zbekiston Prezidenti tomonidan yoki Vazirlar Mahkamasi tomonidan to'xtatib qo'yiladi yoki bekor qilinadi. Hokimlarning qarorlarini xalq deputatlari Kengashlari ham, quyi hokimlarning qarorlarini yuqori turuvchi hokimlar ham bekor qila oladi. Bularning hammasi Mahalliy Kengashlar va hokimlarning faoliyatida qonuniylik prinsipining amalga oshirilishini kafolatlaydi. Ularning o'z faoliyatlarini qonuniylik asosida olib borishlarining yana bir kafolati hokimlar chiqargan hujjatlar (qaror va farmoyishlar) yuzasidan sudga shikoyat qilish mumkinligidir. Ushbu qonunning 28-moddasida ko'rsatilishicha, fuqarolar, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar hokimlar chiqargan huquqiy hujjatlar yuzasidan sudga shikoyat qilishlari mumkin. Shikoyat bo'yicha sud qabul qilgan hujjatlar barcha davlat organlari, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun, shu jumladan, hokimlar uchun ham majburiydir. Mahalliy hokimiyat organlari faoliyatida qonuniylikni ta'minlashda prokuratura organlarining o'rni katta. O'zbekiston Respublikasi «Prokuratura to'g'risida»gi qonunning 1-moddasida O'zbekiston Respublikasi Bosh prokurori va unga bo'ysunuvchi prokurorlar barcha davlat idoralari kabi hokimlarning qonunlarni aniq va bir xilda ijro etishini nazorat qilishi belgilab qo'yilgan. Prokuratura to'g'risidagi qonunning 22moddasiga binoan, prokuror hokimlarning qarorlariga nisbatan protest bildirish huquqiga ega. Shuning uchun ham hokimning O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlariga, Prezident va hukumatning hujjatlariga zid bo'lgan va prokuror protest bildirgan qarorlarini shu hokimning o'zi yoki yuqori turuvchi hokim yoinki O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, zaruratga qarab esa, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti qayta ko'rib chiqadi. Prokurorning protestini ko'rib chiqish natijasi darhol prokurorga ma 'lum qilinadi.

Fuqarolar o'zini o'zi boshqarish organlari tuzilish tartibi va vakolatlari O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 105-moddasida va O'zbekiston Respublikasining 1999-yil 14-aprelida qabul qilingan «Fuqarolarning o'zini-o'zi boshqarish organlari to'g'risida»gi qonunning yangi tahririda shahar, qishloq va ovullarda, shuningdek, ular tarkibidagi mahallalarda hamda shaharlardagi mahallalarda tuziladigan fuqarolarning o'zini-o'zi boshqarish organlari tuzilishi va ularning huquqiy holati belgilab berilgan. «Fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish to'g'risida»gi qonunning 1-moddasiga asosan, fuqarolarning o'zini o'zi boshqarishi - fuqarolarning O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlari bilan kafolatlangan, ularning o'z manfaatlaridan, rivojlanishning tarixiy xususiyatlaridan, shuningdek milliy va ma'naviy qadriyatlaridan, mahalliy urf-odatlar va an'analardan kelib chiqqan holda mahalliy ahamiyatga molik masalalarni hal qilish borasidagi mustaqil faoliyatidir. O'zini o'zi boshqarishga bo'lgan huquqning ikki muhim tomoni mavjuddir. Birinchidan, o'zini o'zi boshqarish huquqining ta'minlanishi bu insonlarning siyosiy huquqlarining amalga oshishi, xalq hokimiyatchiligining ta'minlanishi bo'lsa, ikkinchi tomondan, ijtimoiy boshqaruvni takomillashtirishdir. O'zini o'zi boshqarish institutining o'zi ham aynan mana shu ikkita omilni ta'minlash maqsadida paydo bo'ldi. O'zbekistonda shahar, qishloq va ovullarda, shuningdek, ularning tarkibidagi mahallalarda hamda shaharlardagi mahallalarda fuqarolar yig'ini o'zini o'zi boshqarish organlari hisoblanadi. Bu organlar o'z majlislarida rais (oqsoqol)ni va uning maslahatchilarini ikki yarim yil muddatga saylaydilar. O'zini o'zi boshqarish organlarining asosiy maqsadi jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda fuqarolarga ko'maklashish, o'z hududlaridagi ijtimoiy va xo'jalik vazifalarini hal etish, ommaviy-madaniy tadbirlarni o'tkazish, davlat hokimiyati va boshqaruv organlariga O'zbekiston qonunlarini, respublika Prezidentining farmonlarini, O'zbekiston hukumatining, xalq deputatlari Kengashlari va hokimlarning qarorlarini bajarishda yordamlashish uchun fuqarolarni birlashtirishdir.

O'zbekiston Respublikasining «Fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari to'g'risida»gi qonuniga ko'ra, o'zini o'zi boshqarish organlari ikki bosqichda tuziladi. Birinchisi, Konstitutsiyaga asosan quyi ma'muriy-hududiy birliklardagi qishloq, shahar va ovullarda; ikkinchisi, tuman va shahardagi mahallalarda tuziladi. O'zbekiston Respublikasida hayotga tatbiq etilgan o'zini o'zi boshqarish tizimi, birinchidan, O'zbekistonning bozor munosabatlariga o'tish talablarini hisobga olib amalga oshirilgan bo'lsa, ikkinchidan, u shu sohada dunyoda qabul qilingan tizimlarga ham mos keladi. O'zbekiston sharoitida mahalla o'z tarixiy ildizlariga ega. U O'rta Osiyoda shaharlar doirasidagi hududiy-ma'muriy birlik bo'lgan va bizga o'tmishdan meros bo'lib qolgan. Mahalla cheklangan hududda istiqomat qiluvchi odamlar birlashmasi bo'lib, unda odamlar faqat qo'shnichilik rishtalari bilan emas, balki yuzlab yillar davomida yaratilgan ichki tartib-qoida, ma'naviy-axloqiy normalar, urf-odatlar va an'analar bilan bog'langanlar. «Fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari to'g'risida»gi qonunga asosan o'zini o'zi boshqarish organlari hududiy prinsip bo'yicha tuziladi. Fuqarolar yig'inlari ishida o'n sakkiz yoshga yetgan va mazkur hududda doimiy yashovchi fuqarolar qatnashadi. Fuqarolar yig'inining raisi (oqsoqol) tegishli hokim bilan kelishilgan holda saylanadi. Fuqarolar yig'inlarida qatnashish huquqiga ega bo'lgan barcha aholining yarmidan ko'prog'i kelgan taqdirda, yig'inlar vakolatli hisoblanadi, vakillar yig'ilishlari esa ularga delegatlarning kamida uchdan ikki qismi kelgan taqdirda vakolatli hisoblanadi. Yig'ilishni rais yoki uning maslahatchilaridan biri boshqaradi. Barcha masalalar bo'yicha qarorlar ochiq ovoz berish orqali va oddiy ko'pchilik ovoz bilan qabul qilinadi. Yig'in bayonnomasi va qarorlarini rais, uning yo'qligida esa, maslahatchilaridan biri imzolab, tegishli tuman, shahar hokimiga yuboradi.

Rais va uning maslahatchilarini fuqarolar yig'ini tegishli tuman, shahar hokimi bilan kelishgan holda saylaydi. Maslahatchilarning miqdorini yig'in belgilaydi. Yig'inga maslahatchilarning nomzodlarini rais tavsiya etadi. Rais va maslahatchilar ularga yig'inda ishtirok etgan fuqarolarning yarmidan ko'prog'i ovoz bersa, saylangan hisoblanadilar. O'zini o'zi boshqarish organlari o'z mulklariga va moliyaviy manbalariga ega. Ular o'zlari qurgan, sotib olgan yoki qonunda belgilangan tartibda o'zlariga berilgan jamoat ob'ektlariga, ijtimoiy-maishiy va boshqa ob'ektlarga, shuningdek, sotib olingan transport vositalari, xo'jalik anjomlari hamda boshqa mol-mulkka ega bo'lib, ulardan foydalanadilar. O'zini o'zi boshqarish organlarining moliyaviy resurslari Xalq deputatlari Kengashlari tomonidan ajratiladigan byudjet mablag'laridan, fuqarolar va mehnat jamoalarining ixtiyoriy xayr-ehsonlaridan, xayriya jamg'armalari ajratgan mablag'lardan tashkil topadi. O'zini-o'zi boshqarish organlarining faoliyatini tashkil etish tartibi bu organlar to'g'risidagi qonunda belgilangan.

Adabiyotlar: 1. “O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi.” T. 2009 y. 2. O’zbekiston Respublikasining Sudlar to’g’risida”gi qonuni. Xalq so’zi. 2001 yil 13 fevral. 3. O’zbekiston Respublikasi “Prokrutura to’g’risida”gi qonun. 1992 yil 9dekabr. O’zbekiston yangi Qonunlari 7-soni T. “Adolat” 1993 yil. 4. I.A. Karimov “O’zbekiston XXI asrga intilmoqda”. T. “O’zbekiston”. 1998 yil. 5. “O’zbekiston Respublikasini Vazirlar mahkamasi to’g’risida”gi qonun 1993 yil 6 may. O’zbekistonning yangi qonunlari 6-son. T. “Adolat” 1994 yil.

Похожие

Mahalliy davlat hokimiyati organlari yuridik xizmati faoliyatining asosiy yo'nalishlari

O`zbekiston Respublikasi davlat hokimiyati vakillik organlari

Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari

Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining asosiy prinsiplari

O`zbekiston Respublikasi mahalliy davlat hokimiyati vakillik organlari tizimi va ish faoliyatining shakllari