Kонтрабанда жиноятларини тергов қилиш - Юриспруденция - Рефераты

Kонтрабанда жиноятларини тергов қилиш

Загружено в:

17.09.2022

Скачано:

0

Размер:

77.5 KB

K онтрабанда жиноят лар и ни тергов қилиш Режа: 1 . Контрабанданинг криминалистик тавсифи 2. Контрабанда ишини тергов қилиш

Сўнгги йиллар Ўзбекистон ҳудудига хом-ашё, саноат моллари, бадиий ва бебаҳо қадриятлар, савдодан чиқарилган товарларни контрабанда йўли билан олиб кириш ва олиб чиқиш кенг авж олганлиги билан ажралиб туради. Бунга: - МДҲ республикалари билан мавжуд очиқ чегаралар; - Ўзбекистон иқтисодий тизимининг ўзгариши ва Божхона назоратининг фаолияти етарлича такомил эмаслиги; - суверен ҳудудлар ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ўзаро муносабатлари ва ҳатти-ҳаракатларини йўлга солувчи ҳуқуқий- шартнома базасининг камчиликлари кенг йўл очиб беради. Ҳозирги шароитда контрабанда жуда кенг кўламга ёйилган бўлиб, у уюшган жиноятчилик томонидан корхона раҳбарлари, божхона ходимлари, маҳаллий маъмурият вакиллари ва ҳатто ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимларини ўз фаолиятига жалб этиш йўли билан амалга оширилмоқда. Ҳозирда гиёҳванд моддаларнинг янги турлари (кокаин, ЛСД), қурол-яроғ, қалбаки пул ва халқ истеъмоли моллари контрабандаси амалга оширилмоқда. Жумладан, бошқа МДҲ мамлакатларига транзит учун ҳужжат расмийлаштириш орқали контрабанда олиб кирилиши кенг тус олган. Бунинг натижасида ҳар йил давлатга ўнлаб миллиарддан зиёд зарар етказилмоқда. Контрабанданинг бу усули жуда оддий: товар транзит сифатида ҳужжат расмийлаштириш орқали олиб кирилади ва сохта фирмалар орқали сотилади. Баъзан чегарадаги манфаатдор божхона ходимлари эса пора эвазига юк чегарани кесиб ўтиши г а кўмаклашадилар. Контрабанданинг худди шундай усуллари маҳсулот ва хом- ашёни Ўзбекистондан олиб чиқишда ҳам ишлатилади. Кўпинча озиқ-овқат ва нефть маҳсулотлари билан тўлдирилган автомашиналар расмийлаштирилмай , ташқарига олиб кетилади. Кейинги йилларда рангли металларни контрабанда йўли билан

олиб чиқиб кетиш кенг тус олмоқда. Бу усул ҳам сохта ҳужжатлар ёки пора бериш орқали юкни транспорт воситаларида кўринишини ўзгартириш йўллари билан амалга оширилади. Контрабанданинг «анъанавий» усули ҳам катта ҳажмда сақланиб қолган, яъни қимматбаҳо буюмлар ва валютани яширин жойларда Ўзбекистонга олиб кириш ва олиб чиқиш. Контрабанданинг бу усулида кўплаб хорижий фуқаролар иштирок этади. Ҳозирги вақтда контрабандани тергов қилишнинг оддий ҳолатлари қуйидагилар: 1. Чегара ёки божхона назоратида сохта ҳужжатлар билан контрабанда қилган шахсларни қўлга олиш. 2. Ҳужжатларни тафтиш қилиш, шунингдек тезкор- қидирув тадбирлар чоғида хом-ашё ёки тайёр маҳсулотни контрабанда йўли билан олиб чиқиш ҳолатини аниқлаш. Биринчи ҳолатда терговчиларнинг хатти-ҳаракатлари қўлга олиш ҳолатини расмийлаштиришга ва контрабанда маҳсулотини мусодара қилишга қаратилган бўлиши керак. Бунда мусодара қилинаётган маҳсулотнинг миқдори, марк аланганлиги , ўралганлиги , илова қилинган ҳужжатлари, махфий жойларнинг мавжудлиги контрабанда кўринишини аниқ фиксация қилиш жуда ҳам муҳимдир. Буларнинг ҳаммасини баённомаларда аниқлик билан қайд этиш керак. Қўлга олиш ва мусодара қилишни аниқ фиксациялаш учун видеотасмага олиш мақсадга мувофиқ бўлиб, алоҳида эътибор контрабанда ва контрабандани олиб кириш ёки олиб чиқишга ҳаракат қилган шахс ўртасидаги алоқани аниқлашга қаратилиши керак. Баъзан, қўлга олинган шахснинг ҳис-туйғуларини - (сўкиш, ҳақорат, дўқ-пўписа, пора беришга ҳаракат қилиш, контрабандани амалга ошириш ниятини бошқа шакллардаги кўринишини) фиксациялаш ҳам ёрдам бериши мумкин. Шунинг учун магнит ва видеотасмалар ёрдамида фақат қўлга олиш ва контрабандани мусодара қилиш жараёнинигина эмас, балки қўлга олинган шахснинг қўлга олингандан ва тергов органларига олиб борилгандан кейинги хулқ-атворини

ёзиш ҳам эътиборга моликдир. Сўнгра қуйидагиларга қаратилган тергов ҳаракатлари ва тезкор- қидирув тадбирлари мажмуи амалга оширилиши лозим: - контрабандани олиб ўтишга ҳаракат қилган шахснинг айбини аниқлаш; - шерикларни аниқлаш; - контрабанда маҳсулотини келиб чиқишини аниқлаш; - олиб чиқишга мўлжалланган контрабанда маҳсулотларининг бошқа партияларини аниқлаш. Қўққисдан амалга оширилган ҳаракат омилини ишлатиш биринчи навбатда жиноят иши қўзғатиш билан боғлиқдир. Тергов ишларини иложи борича тезроқ бошлаш мақсадга мувофиқдир. Тергов қўлга олинган ва контрабандага алоқаси бор бошқа шахслар ўз хатти-ҳаракатларини келишиб олмасликлари учун иложи борича тезроқ ўтказилиши лозим. Иккинчи ҳолатда терговчилар ва тезкор ходимлар одатда контрабандани қўлга туширишга қаратилган тактик операцияни тайёрлаш учун етарли вақтга эгалар. Бунда контрабандани янги партиясини олиб ўтиш вақтида кўрсатилган шахсларни қўлга олишдан бошлаш зарур. Бир вақтнинг ўзида терговчилар ва тезкор ходимлар: а) контрабандага алоқаси бор шахсларнинг уй ва иш жойларини тинтув қилиш; б) контрабандани қўшимча ҳолатлари қайд этилиши мумкин бўлган ҳужжатларни олиб қўйиш; в) контрабандага алоқаси бор барча шахсларни дарҳол сўроқ қилиш; г) аниқланган контрабанда ҳолатлари бўйича қўшимча тафтишлар белгилаш ишларини амалга оширишлари зарур.

2. Контрабанда ишини тергов қилиш Контрабанданинг моҳияти божхона чегараси орқали товар ёки бошқа қимматбаҳо буюмларни махфий ёки алдаш йўли билан олиб ўтишдан иборат. Ушбу масала учун Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 182-моддасига биноан жавобгарлик ўрнатилган. Ма х фий ҳаракат усуллари қуйидагилар: - « к ўринмас» ёки яхши қўриқланмайдиган чегараларни кесиб ўтиш учун айланма йўл ёки яширин сўқмоқлардан фойдаланмоқ; - товар ёки бошқа қимматбаҳо нарсаларнинг транспорт воситаларида махсус жойлаштирилган махфий жойларидан фойдаланмоқ; - товар ёки бошқа қимматбаҳо буюмларга бож тўланмайдиган ва декларация талаб қилмайдиган объектлар каби тус бериш. - о бъектларнинг инсон танасининг аъзоларида яшириш. Божхона органларини алдаш йўли билан контрабанда қуйидаги ҳолларда амалга оширилади: 1. Божхона назоратига қалбаки ҳужжатлар тақдим этиш; 1. Сохта тамға лар, муҳрлар, идентификация белгилари ва ҳоказоларни ишлатиш; 2. Объектни ноҳаққоний декларация қилиш. Ушбу жиноят қас д дан амалга оширилади. Контрабандани давлат чегарасидан ноқонуний олиб ўтишда кўпинчалик чегара ва божхона ходимлари, кузатувчилар иштирок этишади. Шериклик одатда шахсий ғараз хусусиятига эга ва уюшган гуруҳ таркибида эпизодик ёки доимий кўринишга эга бўлиши мумкин. Контрабанданинг энг кўп тарқалган объектлари гиёҳванд моддалар, қурол-яроғ, заргарлик буюмлари, қимматбаҳо тошлар ва антиквариатдир. Баъзан бу Ўзбекистон орқали ўтаётган, жўнатувчиси ва қабул қилувчиси сохта фирма ёки шахс бўлган транзит юкдир. Шу каби объектларнинг божхона назоратидан озод қилинган дипломатик почтада ёки

дипломатик иммунитетга эга бўлган шахслар орқали ўтказиш контрабанданинг алоҳида, ўзига хос турларидан биридир. Бошланғич тергов ҳаракати. Контрабанда ишини тергов қилиш одатда божхона ёки чегара ходимлари томонидан уни фош этилишидан бошланади. Агар контрабанда объектига эга бўлган шахс қўлга олинса жино ят иш и қўзғатилади ва қуйидаги тергов ишлари амалга оширилади: Кўздан кечириш. Контрабанда объектлари ва ошкор қилинган яширин жойларни кўздан кечириш. Яширин жойлар транспорт воситаларида жойлаштирилган бўлиши мумкин: эшикларда, ўриндиқларда, юкхонада, капот остида, ёритгичларда ва ҳоказо. Контрабанда предметлари ёқилғи бакида, ғилдирак камераларида, прицеп бортларида ва ҳоказоларда бўлиши мумкин. Топилган нарсаларнинг ҳаммаси синчиклаб кўздан кечирилади ва зарурият бўлса мутахассис иштирокида хусусиятлари, мақсади ва жойлашиши кўздан кечириш баённомасида қайд қилинади. Контрабанда га оид далилий ашёлар қийматини аниқлаш учун экспертлар таклиф қилиниши мумкин. Қалбаки ҳужжатлар, тамға лар, муҳрлар ва сохталаштирилган идентификация белгилари кўздан кечирилиши шарт. Контрабанд ачи ни қўлга олиш ва сўроқ қилиш. Қўлга олишда контрабандистни шахси аниқланади ва шахсий тинтув ўтказилади. Агар қўлга олинган шахснинг танасида контрабанда ашёлари (гиёҳванд моддалар, қимматбаҳо буюмлар) яширилганли к эҳтимоли бўлса, рентгеноскопик текширув, ич сурадиган дориларни ишлатиш, тананинг табиий тешикларини кўздан кечириш ёрдамида суд-тиббиёт текшируви амалга оширилади. Суд- тиббиёт эксперти хулосасига текширув пайтида топилган ҳамма контрабанда объектлари илова қилинади ва сўнгра кўздан кечириш тергов ҳаракати ўтказилади. Қўлга олинган шахсни сўроқ қилишда қуйидаги ҳолатлар аниқланиши зарур:

1) қўлга олинган шахснинг оилавий ва хизмат ҳолати, турар жойи ва бошқа алоқалари; 2) контрабанда ашёлари кимга тегишлилиги; қўлга олинган шахс ташувчи бўлса, кимнинг топшириғига биноан, қандай шарт билан ташувчи бўлишга рози бўлганлиги, транспорт воситаси кимга тегишлилиги; контрабанда эгасини нг ходими бўлса, а в валлари шундай ташувчиликни амалга оширганлиги; 3) транспорт воситасидаги яширин жойлар ким томонидан жойлаштирилган ва жиҳозланган, авваллари ҳам шу каби мақсадларда ишлатилганлиги, контрабандани махфий ташиш учун ошкор этилмаган бошқа жойлар борлиги; 4) қаерда, қачон ва ким томонидан контрабанда юкни қабул қилиб олганлиги, қаерда, кимга ва қандай шароитда топшириши; сўроқ қилинаётган шахсга юк ҳақида, уни жўнатувчи ва қабул қилувчи шахслар ҳақида нималар маълумлиги; 5) ким ва қандай ҳолатда ташувчини божхона назоратидан ўтиш учун қалбаки ҳужжатлар ва бошқа воситалар билан таъминлаганлиги; муваффақиятсизлик ҳолатида қандай йўл тутиш тўғрисидаги кўрсатувлар; 6) чегарани қийинчиликсиз кесиб ўтишда божхона ходимлари ёрдами тўғрисида келишув борлиги ва бу келишув қандай шартлар асосида амалга оширилиши кераклиги, ўз ичига нималарни олиши, аввал ҳам бундай ёрдам кўрсатилганлиги; 7) юк ташиш тўғрисида контрабанда эгасидан бошқа яна ким хабардор эканлиги, бу шахслар юк эгасининг фаолиятига, юкнинг ўзига қандай алоқаси борлиги; ташувчининг контрабанда эгасининг шериклари, контрабанданинг келиб чиқиши манбалари тўғрисида х абардорлиги. Агар контрабанда қўлга олинган шахсга тегишли бўлса, қўлга киритиш манбалари ва сотиш каналлари тўғрисидаги саволлардан ташқари шерикларнинг шахси ва контрабанд ачи нинг бошқа алоқаларини аниқлаш, контрабанд ачи аъзо бўлиши мумкин бўлган уюшган жиноий гуруҳ

мавжудлиги ҳақидаги тахминни ва унинг жиноий фаолиятининг бошқа эпизодларини текшириб кўриш керак. Қўлга олинган шахснинг кийимида ёки танасида гиёҳванд моддалар топилганда гиёҳванд ёки токсикоман эмаслиги аниқланиши зарур ва бу нарсалар ким учун мўлжалланганлиги ва ким орқали сотиш режалаштирилганлигини аниқлаш лозим. Қўлга олинган шахснинг гиёҳвандлиги масаласи уни текширув даврида суд-тибби ёт эксперт и заси олди г а ҳам қўйилади. Контрабанд ачи билан бирга қўлга олинган олиб ўтувчиларни сўроқ қилишда чегарани кесиб ўтиш билан боғлиқ бевосита саволлардан ташқари уларнинг контрабанд ачи билан алоқалари хусусиятлари, шу каби уринишлар улар иштирокида ёки унга таниш бўлган шахслар ёрдамида аввал ҳам амалга оширилганлиги, уларнинг шахси; чегарадан нима олиб ўтилганлиги, чегарани кесиб ўтгандан сўнг уларни ким, қаерда ва қандай шароитда қабул қилиб олганлиги аниқланади. Тинтув. Контрабанда ашё лари ва уларни ташиш воситаларини кўздан кечириш ёки қўлга олинган шахсни сўроқ қилиш натижасида аниқланган шахсларнинг уй ва хизмат жойлари, транспорт воситалари ва юк сақлайдиган жойлари тинтув қилиниши керак. Агар бу жойлар чегара ёки божхона назорати бекатларидан узоқда жойлашган бўлса ички ишлар органларига прокурорнинг санкцияси олинган қарор билан тинтув қилиш тўғрисида талабнома жўнатилади. Тезкор ҳаракат мақсадида бу талабнома ва санкцияланган қарор факс билан, бир вақтнинг ўзида асл нусхаларини хизмат почтаси орқали жўнатилади. Сусткашлик муҳим далилларни йўқотишга олиб келиши мумкин. Тинтув қўлга олинган шахснинг турар жойи бўйича ҳам амалга оширилиши керак; агар у хорижлик фуқаро бўлса, унинг вақтинча турар жойи ва юкни топшириш жойи ҳам тинтув қилиниши керак. Кейинги тергов ҳаракатлари. Уларнинг асосийлари контрабанда шерикларини аниқлаш ва сўроқ қилиш, контрабанда қилишга мўлжалланган юклар, жиноий фаолиятнинг далили бўлган бошқа нарсалар сақланиши

мумкин бўлган жойларни тинтув қилиш ва топилган объектларни кўздан кечиришдир. Сўроқ қилишнинг мақсади-шериклар ўртасидаги алоқани аниқлаш, контрабанда асосий даромад манбаи бўлган уюшган жиноий гуруҳни, контрабанда товарлари ёки қимматбаҳо буюмларни қўлга киритиш манбаларини, божхона ёки бошқа давлат структураларида жиноятчиларнинг ғаразли алоқаларини, жиноий фаолиятнинг ҳамма эпизодларини аниқлаш. Антиквариат ёки санъат асарлари бўлган контрабанда қўлга киритиш манбаини аниқлаш жуда ҳам муҳимдир. Бундай вазиятларда музей, кўргазма ва шахсий коллекциялардан ўғрилик қилишга ихтисослашган уюшган гуруҳлар изига чиқиш имконияти мавжуд. Экспертизалар. Бу тоифа ишларда қуйидаги экспертизалар ўтказилади: криминалистик: контрабанда ашё ларидаги қўл изларига мувофиқ шахсни аниқлаш; қалбакилаштирилган муҳр, штамп, идентификация белгилари ва ҳоказоларни текшираётган ҳужжатларни техник- криминалистик экспертизаси; сохта ҳужжатлардаги қўлёзма текстларни текширувчи ёзувга оид; трасологик, яширин жойлар ва уларнинг жиҳозланишига оид; материаллар ва моддалар экспертизаси: наркотик, кучли таъсир қилувчи ва за ҳ арли моддалар таркибини, объектларнинг ўзаро таъсири фактини, умумий келиб чиқиш манбаини белгилашга оид; санъатшунослик: санъат асарлари ва унинг атрибуцияси, антиквариат предметлар, коллекци явий буюмларнинг ҳақиқийлиги билан шуғулланувчи; шунингдек, контрабанда объекти кўкрак белгилари ва коллекци явий тангалар бўлса нумизматик экспертиза ўтказилиши мумкин; коллекци явий қурол-яроғни ноқонуний йўл билан олиб чиқиб кетиш билан боғлиқ бўлса, қуролга оид; контрабанда ҳажмини белгилаш мақсадида ашё ларнинг қийматини аниқлаш учун товаршуносликка оид. Агар контрабанда

товарларининг қиймати юздан уч юзгача бўлган энг кам иш ҳақи миқдоридан ошса, ЖК 8-бўлимидаги изоҳга биноан у катта ҳажмда амалга оширилган деб ҳисобланади. Контрабанда қиймати ундан ортиқ бўлса – жуда кўп миқдорда амалга оширилган деб ҳисобланади ва ЖК 182-модда 2 қисми билан квалификация берилади. Контрабанда эгаси аниқланмаган ҳоллардаги терговнинг ўзига хос хусусиятлари. Амалиётда контрабанда эгаси топилмаган ҳоллар ҳам учраб туради. Бу нарса поезд, денгиз кемалари, баъзан самолётларни текширганда учраб туради. Бундай ҳолларда жиноятчини аниқлаш учун чоралар кўрилади: контрабанда беркитилган жой устидан яширин кузатув ўрнатилади, пистирма ташкил қилинади, контрабанда предметлари люминофор билан белгиланади ва ҳоказо. Агар шу каби тезкор тадбирлар натижасида контрабанд ачи топилмаса, жино ят иш и қ ў зғатилиб , биринчи навбатда поезд бригадаси, кема ва самолёт экипажлари сўроқ қилинади. Ораларида контрабандист бўлиши мумкин бўлган айнан шу шахсларнинг контрабанд ачи тегишлилиги тўғрисидаги тахмин синчиклаб текширилиши керак. Лекин контрабанд ачи пассажир бўлиши ҳам мумкин, шунинг учун сўроқ жараёнида пассажирлардан бирортаси ўзининг ғайритабиий хатти-ҳаракатлари билан ўзгалар эътиборини тортган-тортмаганлигини аниқлаш лозим. Контрабанда юк ёки багаж аниқ бир шахсга тегишлилигини аниқлаш мақсадида синчиклаб кўздан кечирилиши лозим. Маълум бир ҳолатларда контрабанда юкни ошкор этилганлиги сир сақланади ва ошкор этадиган ҳаракатлар бажарилмайди: 1) контрабандани фақат ташувчиси эмас, балки қабул қилувчиси ва сотиш йўлларини аниқлаш лозим бўлганда. Бу ҳолат гиёҳванд моддалар ёки қурол-яроғ контрабандасида юзага келиши мумкин. Тезкор усул билан контрабанда ҳаракатининг тўлиқ «занжири»ни кузатиш имконияти туғилади: ташувчи-ю қабул қилувчидан, сотувчигача; 2) юк Ўзбекистон орқали транзит бўйича олиб ўтилаётганда

бизнинг божхона органларимиз тегишли хабарнома юбориб, юкни қабул қилувчиларни манзилда жиноят устида қўлга олишни уюштирилиши лозим бўлганда; 3) чегара ёки божхона ходимларини контрабанда билан алоқалари борлиги тўғрисида асосли шубҳалар бўлса ва бу шубҳалар уларнинг Ички хавфсизлик органлари томонидан текширилаётганда. Контрабанда ҳолати бўйича қўзғатилган жино ят иш и бўйича тергов жараёнида қўшни чегара ўтиш бекатлари ва божхона структуралари хабардор қилинади. Контрабанда учун илгари маъмурий жавобгарликка тортилган шахслар томонидан контрабанда ҳолатлари қайд содир этилганида уларнинг аввалги ҳаракатларининг моҳияти нимадан иборатлиги аниқланади. Шу билан бир қаторда маъмурий жавобгарликка оид ҳаракатлар жиноий жавобгарликка оид кейинги ҳаракатлар билан таққосланиб аввалгиси синов тарзида қилинганми ёки йўқлиги аниқланади.

Похожие

Экология жиноятларини тергов қилиш

Қотиллик жиноятларини тергов қилиш услубиёти ( Котиллик жиноятларини тергов килиш

Ўғирлик, талончилик ва босқинчилик жиноятларини тергов қилиш

Давлат ва жамоат мулкини мансабдор шахслар томонидан талон-тарож қилиш жиноятларини тергов қилиш

Ўт қўйиш ( Ут куйиш ) ва ёнғин (енгин) хавфсизлиги қоидаларини бузиш жиноятларини тергов қилиш