Ички ишлар органлари тизимида жисмоний ва юридик шахслар вакилларини қабул қилишнинг ҳуқуқий асослари - Юриспруденция - Рефераты

Ички ишлар органлари тизимида жисмоний ва юридик шахслар вакилларини қабул қилишнинг ҳуқуқий асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

104 KB

Ички ишлар органлари тизимида жисмоний ва юридик шахслар вакилларини қабул қилишнинг ҳуқуқий асослари Режа: 1. Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларининг принциплари 2. Давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш фаолиятининг ташкилий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш – давр талаби

Ички ишлар органлари тизимида жисмоний ва юридик шахслар вакилларини қабул қилишнинг ҳуқуқий асослари Мамлакатимизда амалга оширилаётган туб ислоҳотларнинг пировард мақсади ҳуқуқий давлат ва адолатли фуқаролик жамиятини барпо этишдир. Ушбу ислоҳотлар замирида, энг аввало, инсон ҳуқуқлари ва манфаатлари ётади. Конституциямизда белгилаб берилган нормалар асосида мамлакатимизда инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари, қадр-қиммати энг олий қадрият даражасига кўтарилди. Ушбу олий қадрият нафақат миллий қонунчилик, балки халқаро ҳуқуқ нормалари билан ҳам кенг ҳимоя қилинмоқда. Бош қомусимиз қабул қилинганлиги тантанасида давлатимиз раҳбари томонидан алоҳида эътироф этилганидек, ўтган йилларда амалга оширилган конституциявий ислоҳотлар фуқароларимизнинг ҳуқуқий онги, сиёсий ва ҳуқуқий маданияти тобора юксалиб бораётганида намоён бўлмоқда. Ўз навбатида, фуқароларимиз онгу тафаккурида юз бераётган ушбу ўзгаришлар, ҳаётимизда рўй бераётган янгиланишлар миллий қонунчилигимизни замон талабларидан келиб чиқиб такомиллаштириб боришни тақозо этяпти. 2014 йилнинг 4 декабрида кучга кирган «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонуни ҳам замон талаби, маҳсулидир. Янги қонуннинг мақсади фуқароларнинг давлат органларига мурожаат этиш тартибини янада такомиллаштириш, шунингдек, юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатларни тартибга солишдаги ҳуқуқий бўшлиқни тўлдиришдан иборат. 5 боб, 31 моддадан иборат ушбу қонунда бир қатор янгиликлар бўлиб, улар қуйидагиларда акс этади: Биринчидан , тобора ривожланиб бораётган фуқаролик жамияти институтларининг ҳуқуқларини таъминлаш, жумладан юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатларни тартибга солишдаги ҳуқуқий бўшлиқ тўлдирилди.

Иккинчидан, мамлакатимизда ахборот технологиялари ривожланиши билан боғлиқ равишда кенг тарқалаётган «электрон мурожаат» турининг ҳуқуқий мустаҳкамланиши таъминланди. Учинчидан, давлат органлари, мансабдор шахсларнинг мурожаатларни кўриб чиқиш ва ҳал этишдаги масъулияти оширилди. Тўртинчидан, қонунда амалиётда дуч келинаётган такрорий мурожаат, мурожаатнинг дубликати, қўшимча мурожаатлар масалаларига аниқлик киритилиб, таъриф берилди ва уларни кўриб чиқишнинг тартиби такомиллаштирилди. Бу давлат органлари, бошқа ташкилотлар томонидан мурожаатларни кўриб чиқишда ҳуқуқни қўллашнинг ягона амалиётини жорий қилиш имконини беради. Шунингдек, қонунда мурожаатларнинг шакли, тури, уларга қўйиладиган талаблар белгиланди, жисмоний ва юридик шахсларнинг вакилларини қабул қилиш, мурожаат этиш ҳуқуқларининг кафолатлари мустаҳкамланди. Мурожаатларни бериш, уларни кўриб чиқиш тартиби, муддатлари, мурожаатларни кўрмай қолдириш асослари, мурожаатларни кўриб чиқишда жисмоний ва юридик шахслар мажбуриятлари, моддий зарарнинг ўрнини қоплаш, маънавий зиённи компенсация қилиш, мурожаатлар тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарликка оид қоидалар ҳам ушбу янги қонунда ўз ифодасини топди. Жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳокимият органларига мурожаатлари институти ҳам миллий, ҳам халқаро ҳуқуқни муҳофаза қилиш даражасида тартибга солинган мустақил комплекс ҳуқуқий институт бўлиб, унда фуқароларнинг ўз ҳуқуқлари, қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, қўллаш мақсадида давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига оғзаки, ёзма ёхуд электрон шаклда мурожаат қилиш ҳуқуқи мустаҳкамланган.

Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларини комплекс ҳуқуқий институт сифатида кўриб чиқишда ушбу қонунни қўллаш механизми замиридаги қуйидаги асосий умум ҳуқуқий, миллий принципларни ажратиб кўрсатиш лозим 1 : 1. Мурожаат қилишга тааллуқли умумий ҳуқуқ принципи ҳокимият органларига мурожаат қилиш ҳуқуқини суиистеъмол қилишни тақиқлашни аниқлаштиради. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 20-моддасига асосан, фуқаро томонидан ҳуқуқ ва эркинликларнинг амалга оширилиши бошқа шахслар, давлат, жамиятнинг қонуний манфаатлари, ҳуқуқ ва эркинликларига дахл қилмаслиги лозим. 2. Мурожаат қилиш эркинлиги, ихтиёрийлиги принципи. Унга мувофиқ, жисмоний ва юридик шахслар давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ёки мансабдор шахсларга ёзма таклифларини, ариза ёки шикоятларини ҳеч бир монеликсиз юборишга, шунингдек, давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига оғзаки, электрон шаклда мурожаат қилишга ҳақлидирлар. 3. Умумийлик принципига кўра, Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари ва қонунларида белгиланганидан ташқари, ҳар бир жисмоний шахс мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Бу чеклов сиёсий хусусиятга эга мурожаатларга тегишлидир. 4. Тенг ҳуқуқлилик принципига кўра, жисмоний ва юридик шахслар давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига мурожаат қилиш ҳуқуқини амалга оширишда тенг ҳуқуқлидир. 5. Ошкоралик принципига мувофиқ, жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларидаги ҳамма нарса истисносиз кўриб чиқилиши, мурожаат қилиш ташаббускори бўлган жисмоний ва юридик шахсларнинг хавфсизлиги кафолатланиши лозим. 1 Исмоилов Н.Т. Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари: миллий қонунчилик тамойиллари // POSTDA. – 2015. – 24 янв. – № 4.

6. Жисмоний ва юридик шахслар ҳамда давлат ҳокимияти, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, мансабдор шахсларнинг тенг жавобгарлиги принципи. 7. Мурожаатни кўриб чиқиш ундаги масалани ҳал этиш ваколатига кирадиган давлат ҳокимияти, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ёки мансабдор шахс томонидан амалга оширилишини ифодалайдиган қарашлилик принципи. 8. Қонунийлик, холислик, ҳар томонламалик ва ўз вақтидалик принципи. Таъкидлаш жоизки, қонуннинг номи ҳам бирмунча ўзгартирилди ва кенгайтирилди. Бунда хорижий тажрибалар ўрганилиб, унинг миллий қонунчилигимиз билан уйғун, илғор жиҳатларига эътибор берилди. Қонунда янги субъект – юридик шахслар киритилишини ҳисобга олган ҳолда, уни амалдаги қонунчилик терминологияси билан мувофиқлаштириб, бир-бирига мутаносиб номланиши мақбул деб топилди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Давлат органлари ва давлат муассасаларида жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш тартиби тўғрисидаги намунавий низомни тасдиқлаш ҳақида»ги 2015 йил 31 мартдаги қарорига 2 ҳамда Ички ишлар вазирлигининг 2015 йил 6 июндаги буйруғи билан тасдиқланган «Ички ишлар органларида жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш тартиби тўғрисидаги Низом»га мувофиқ, мурожаат ички ишлар органлари томонидан кўриб чиқилаётганда жисмоний ва юридик шахс мурожаат кўриб чиқилишининг бориши ҳақида ахборот олиш, шахсан важларини баён этиш ва тушунтиришлар бериш, мурожаатни текшириш материаллари ҳамда уни кўриб чиқиш натижалари билан танишиш, қўшимча материаллар тақдим этиш ёки уларни бошқа органлардан сўраб олиш тўғрисида илтимос қилиш, адвокат ёрдамидан фойдаланиш ҳуқуқига эга. Жисмоний ва юридик шахслар қонун ҳужжатларига мувофиқ мурожаатларни кўриб чиқишда бошқа ҳуқуқлардан ҳам фойдаланадилар. 2 Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2015. – №13. – 154-м.

Мурожаатни кўриб чиқувчи ички ишлар органларининг мансабдор шахслари ёки бошқа ваколатли шахслари: жисмоний ва юридик шахсга уларнинг ҳуқуқларига, эркинликларига ҳамда қонуний манфаатларига дахлдор ҳужжатлар, қарорлар ва бошқа материаллар билан, агар уларда давлат сирларини ёки қонун билан қўриқланадиган бошқа сирларни ташкил этувчи маълумотлар мавжуд бўлмаса, жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқларига, эркинликларига ҳамда қонуний манфаатларига, жамият ва давлат манфаатларига зарар етказмаса, танишиб чиқиш имкониятини таъминлаши; мурожаатни кўриб чиқиш натижалари юзасидан қабул қилинган қарорнинг ижросини назорат қилиши, шунингдек, агар жисмоний ёки юридик шахсга унинг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатлари бузилиши натижасида моддий зарар ёки маънавий зиён етказилган бўлса, қонунда белгиланган тартибда моддий зарарнинг ўрнини қоплаш ёки маънавий зиённи компенсация қилиш бўйича чора-тадбирлар кўриши; мурожаат этувчига кўриб чиқиш натижалари ҳамда қабул қилинган қарор юзасидан мурожаат кўриб чиқилганидан сўнг, зудлик билан ёзма ёхуд электрон шаклда хабар қилиши шарт. Мурожаат юзасидан қарор қабул қилган ички ишлар органининг мансабдор ёки бошқа ваколатли шахси, агар жисмоний ёки юридик шахс ушбу қарорга рози бўлмаса, унинг юзасидан шикоят бериш тартибини тушунтириши шарт. Мурожаатларни қабул қилиш ва кўриб чиқишни қонунга хилоф равишда рад этиш, уларни кўриб чиқиш муддатларини узрли сабабларсиз бузиш, ёзма ёхуд электрон шаклда жавоб юбормаслик, жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисидаги қонун ҳужжатларига зид қарор қабул қилиш, жисмоний ва юридик шахсларнинг бузилган ҳуқуқлари тикланишини, мурожаат муносабати билан қабул қилинган қарорнинг бажарилишини таъминламаганлик, жисмоний шахсларнинг шахсий ҳаёти ёхуд юридик шахсларнинг фаолияти тўғрисидаги маълумотларни уларнинг розилигисиз ошкор этиш, жисмоний ва юридик шахснинг мурожаат қилганлиги

муносабати билан ёхуд билдирган фикри ва мурожаатидаги танқид учун таъқиб қилиш, шунингдек, жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бошқача тарзда бузиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади. Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларининг принциплари Мамлакатимизда Конституцияда белгиланган нормалар асосида инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари, шаъни ҳамда қадр-қиммати энг олий қадрият даражасига кўтарилди. Бугунга келиб ушбу олий қадрият нафақат миллий қонунчилик, балки халқаро ҳуқуқ нормалари билан ҳам кенг ҳимоя қилинади. Зеро, «халқаро ҳуқуқ нормаларининг ички қонунлардан устунлиги республикада қонунчилик фаолиятини ривожлантириш ва такомиллаштиришнинг асосий қоидаларидан бири»дир 1 . Жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳокимият органларига мурожаатлари институти ҳам миллий, ҳам халқаро ҳуқуқни муҳофаза қилиш даражасида тартибга солинган мустақил комплекс ҳуқуқий институт бўлиб, унда фуқароларнинг ўз ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш ва қўллаш мақсадида давлат органлари ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига оғзаки ёки ёзма шаклда мурожаат қилиш ҳуқуқи мустаҳкамланган. Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларини комплекс ҳуқуқий институт сифатида кўриб чиқишда ушбу қонунни қўллаш механизми замиридаги асосий умумҳуқуқий, миллий принципларни ажратиб кўрсатиш лозим. 1. Мурожаат қилишга тааллуқли умумий ҳуқуқ принципи ҳокимият органларига мурожаат қилиш ҳуқуқини суиистеъмол қилишни тақиқлашни аниқлаштиради. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 20-моддасига асосан, фуқаро томонидан ҳуқуқ ва эркинликларнинг амалга оширилиши бошқа шахслар, давлат ва жамиятнинг қонуний манфаатлари, ҳуқуқ ва эркинликларига дахл қилмаслиги лозим.

2. Мурожаат қилиш эркинлиги ва ихтиёрийлиги принципи. Унга мувофиқ, жисмоний ва юридик шахслар давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ёки мансабдор шахсларга ёзма таклифларини, ариза ёки шикоятларини монесиз юборишга, шунингдек давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига оғзаки, электрон шаклда мурожаат қилишга ҳақлидир. Умумийлик принципи. Яъни, Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари ва қонунларида белгиланганидан ташқари, ҳар бир жисмоний шахс мурожаат қилиш ҳуқуқига эгадир. Бу чеклов сиёсий хусусиятга эга мурожаатларга тегишлидир. 3. Тенг ҳуқуқлилик принципи. Яъни, жисмоний ва юридик шахслар давлат органлари ва ўзини ўзи бошқариш органларига мурожаат қилиш ҳуқуқни амалга оширишда тенг ҳуқуқлидир. 4. Ошкоралик принципи. Унга мувофиқ, жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларидаги ҳамма нарса истисносиз кўриб чиқилиши ва мурожаат қилиш ташаббускори бўлган жисмоний ва юридик шахсларнинг хавфсизлиги кафолатланиши лозим. 5. Жисмоний ва юридик шахслар ҳамда давлат ҳокимияти, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва мансабдор шахсларнинг тенг жавобгарлиги принципи. 6. Мурожаатни кўриб чиқиш ундаги масалани ҳал этиш ваколатига кирадиган давлат ҳокимияти, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ёки мансабдор шахс томонидан амалга оширилишини ифодалайдиган қарашлилик принципи. 7. Қонунийлик, холислик, ҳар томонламалик ва ўз вақтидалик принципи. Таъкидлаш жоизки, қонуннинг номи аввалги қонунга нисбатан бирмунча ўзгартирилди ва кенгайтирилди. Бунда хорижий тажрибалар ҳам ўрганилиб, унинг миллий қонунчилигимиз билан уйғун, илғор жиҳатларига

эътибор берилди. Қонунда янги субъект – юридик шахслар киритилишини ҳисобга олган ҳолда, уни амалдаги қонунчилик терминологияси билан мувофиқлаштириб, бир-бирига мутаносиб номланиши мақбул деб топилди. «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонунда нафақат фуқаролар, балки юридик шахсларнинг ҳам мурожаатлари тўғрисидаги қонунчиликни бузганлик учун ҳам маъмурий ва жиноий жавобгарлик белгиланди. Зеро, аввалги қонунда фақат фуқароларнинг мурожаатлари тўғрисидаги қонунчиликни бузганлик учун маъмурий ва жиноий жавобгарлик белгиланган эди. Юқоридагиларни ҳисобга олиб, қонунда юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқишдаги қонунбузарлик учун тегишли маъмурий ва жиноий жавобгарликни белгилаш мақсадида, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 144-моддасига ва Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 43-моддасига тегишли ўзгартишлар киритилди. Хусусан, қонунда давлат органлари томонидан жисмоний ва юридик шахслар мурожаатларининг кўриб чиқилиши жараёни ҳақида ахборот олиш, шахсан ўзи важларини баён этиш ва тушунтиришлар бериш, мурожаатни текшириш материаллари ҳамда кўриб чиқиш натижалари билан танишиш, қўшимча материаллар тақдим этиш ёки уларни бошқа органлардан (ташкилотлардан) сўраб олиш тўғрисида илтимос қилиш, адвокат хизматларидан фойдаланиш ҳуқуқига эгалигини назарда тутувчи янги нормаларнинг киритилиши инсон ҳуқуқларини таъминлашнинг мақсад ва вазифаларига ҳамоҳанг келади. Шунингдек, мурожаатни кўриб чиқаётган давлат органларининг мансабдор ва ваколатли шахслари жисмоний ҳамда юридик шахсларни ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларига дахлдор ҳужжатлар, қарорлар ва бошқа материаллар билан танишиб чиқиш имкониятини таъминлаши, жамият ва давлат манфаатлари бузилишини келтириб чиқарувчи сабабларни аниқлаш ва бартараф этиш мақсадида мурожаатларни

камида бир йилда бир марта умумлаштириб, таҳлил этиб боришни назарда тутувчи нормаларнинг мавжудлиги ҳам бошқарувда очиқлик, ҳисобдорлик тамойилларини ўзида акс эттиради. Шу билан бирга, давлат органлари ва муассасалари масъул ходимларининг ҳам жисмоний, ҳам юридик шахслардан келиб тушган мурожаатларга бўлган эътиборини, бу борадаги масъулиятини оширишни назарда тутувчи Жиноят кодекси ва Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг тегишли моддаларига киритилаётган ўзгартиш ва қўшимчалар қонун устуворлигини таъминлашнинг самарали ҳуқуқий механизмлари такомиллашувига, шунингдек, давлат органлари мансабдор шахсларининг фуқаролар ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш борасидаги масъулиятини янада кучайтиришнинг таъсирчан чораси яратилишига оид ғоялар билан мос эканлиги ҳам алоҳида аҳамиятга эга. Бир сўз билан айтганда, «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонун жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш самарадорлигини оширишга, уларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини бутун чоралар билан таъминлашга, шунингдек, давлат органлари ва ташкилотларининг мурожаатлар ўз вақтида ҳамда ҳар томонлама кўриб чиқилиши учун жавобгарлигини кучайтиришга хизмат қилади. Юқорида таъкидланганларни, шунингдек мурожаат қилиш ҳуқуқи ўзига икки жиҳат (фуқароларнинг давлат органлари ва ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятига фаол таъсир кўрсатиш имконияти ҳамда шикоят ва аризалар орқали бузилган ҳуқуқларни тиклаш усули)ни қамраб олишини ҳисобга олган ҳолда, айтиш мумкинки, фуқароларнинг мурожаат қилишга оид конституциявий ҳуқуқининг амалга оширилиши билан боғлиқ масаланинг долзарблиги шубҳасиздир.

Давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш фаолиятининг ташкилий- ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш – давр талаби Мустақиллик йилларида мамлакатимизда барча соҳаларда давлат ва жамият тараққиёти, инсон манфаатлари йўлида кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилди. Бу борадаги ислоҳотларнинг туб моҳияти инсон ҳуқуқларини таъминлаш, уларнинг қонуний манфаатларини ғайриқонуний тажовузлардан ҳимоя қилишга қаратилди. Мурожаат қилиш ҳуқуқининг мамлакатимизда конституциявийҳуқуқий тартибга солинганлиги ҳам инсон ҳуқуқлари таъминланиши ва самарали ҳимоя қилинишининг муҳим омилларидан биридир. Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятининг асосий йўналишларидан бири бўлиб, ушбу фаолиятнинг ташкилий-ҳуқуқий механизмларини мустаҳкамламасдан туриб, шахснинг бу борадаги ҳуқуқларини тўлиқ кафолатлашнинг имкони йўқ. Шунинг учун ҳам бугунги кунда жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш масаласи давлат сиёсати даражасига кўтарилган. Сўнги йилларда бир қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар, жумладан Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 3 декабрда қабул қилинган «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонуни 3 ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг ушбу қонун ижросини таъминлашга қаратилган 2015 йил 31 мартдаги «Давлат органлари ва давлат муассасаларида жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш тартиби тўғрисидаги намунавий низомни тасдиқлаш ҳақида»ги 73- сонли қарорининг қабул қилинганлиги фуқароларнинг мурожаатлар соҳасидаги ҳуқуқларини ҳуқуқий кафолатланди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 21 мартдаги «Замонавий ахборот-коммуникация технологияларини янада жорий этиш ва 3 Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2014. – №49. – 578-м.

ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-1730-сонли қарори 4 ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 30 декабрдаги «Интерактив давлат хизматлари кўрсатишни ҳисобга олган ҳолда Интернет тармоғида Ўзбекистон Республикасининг ҳукумат портали фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 378-сонли қарори 5 жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш тизимида замонавий коммуникацион технологияларни жорий этиш, бу орқали эса давлат органлари фаолиятининг самарадорлигини ошириш мақсадида қабул қилинган эди. Шу ўринда алоҳида таъкидлаш лозимки, қабул қилинган норматив ҳужжатлар давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг мурожаатлар билан ишлаш фаолиятини моддий-техник, молиявий ҳамда кадрларга оид таъминотини яхшилашга имкон берди. Натижада Интернет тармоғида Ўзбекистон Республикасининг Ҳукумат портали доирасида, шу жумладан «бир дарча» режимида фаолият кўрсатувчи «Ягона интерактив давлат хизматлари портали» жорий этилди. Ягона портал давлат органлари томонидан кўрсатиладиган, жумладан пулли асосда кўрсатиладиган интерактив давлат хизматларидан эркин фойдаланишнинг ягона нуқтаси бўлиб, унинг асосий вазифаси қуйидагилардан иборат: – фойдаланувчилар учун давлат органларига тўғридан-тўғри мурожаат қилиш имкониятини бериш; – фойдаланувчиларнинг давлат органлари билан ўзаро ҳамкорлиги самарадорлигини ошириш; – давлат органларига мурожаат қилинганда фойдаланувчилар учун бюрократик тўсиқларни қисқартириш ва уларни бартараф этиш; – «электрон ҳукумат»ни янада ривожлантириш ва давлат бошқару-вига замонавий ахборот технологияларини жорий этишда кўмаклашиш. 4 Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2012. – №13. – 139-м; 2013. – №44. – 578- м; №45. – 584-м. 5 Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2013. – №2. – 23-м; 2015. – №10. – 113-м.

Шунингдек, давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари тизимида электрон ҳужжат айланиши йўлга қўйилиб, жисмоний ва юридик шахсларнинг ушбу соҳадаги ҳуқуқларини таъминлашга кенг йўл очиб берилди. Хусусан, Президентимиз ташаббуси билан тадбиркорлик субъектлари ва барча суд процесси иштирокчиларига қулайликлар яратиш мақсадида 2014 йил 1 сентябрдан хўжалик судларида суд мажлисларини, шахсий қабуллар ва суд процессларини видеоконференцалоқа режимида ўтказиш амалиёти яратилганлиги давлат ҳокимияти органлари тизимида энг замонавий ахборот технологияларини жорий этиш ишларини янги босқичга кўтарди. Ўзбекистон Республикасининг Адлия вазирлиги 6 ва бошқа ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизимида «ишонч телефонлари» жорий этилиб, улар орқали жисмоний ва юридик шахсларнинг оғзаки мурожаатларини қабул қилиш тизими йўлга қўйилди. Ички ишлар органлари тизимида Тошкент шаҳар ИИББда жорий этилган жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишловчи «102» алоқа хизмати имкониятлари ёрдамида бугунги кунда жиноят ва бошқа ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги мурожаатлар самарали кўриб чиқилмоқда. Шу билан бирга, давлат органларида бу борадаги ишлар тўлиқ амалга оширилмоқда дейиш учун етарлича асос йўқ. Бугунги кунда жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари соҳасидаги қонун ҳужжатларининг янгиланганлиги шахсларнинг электрон шаклдаги мурожаатлари сонининг ошишига олиб келди. Таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, жисмоний ва юридик шахслардан Ягона интерактив давлат хизмати портали ҳамда давлат органлари сайтларига бўлаётган мурожаатларнинг аксарияти бир қатор мурожаат талабларига мос келмайдиган (электрон рақамли имзосиз, тегишли идентификацион реквизитлари тўлдирилмаган, аноним ҳолдаги ва бошқ.) 6 Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 19 мартдаги «Адлия органларида махсус «ишонч телефони» ташкил этиш тўғрисида»ги 80-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – №12–13. – 117-м; 2012. – №37. – 429-м.

мурожаатлар бўлиб, ушбу ҳолат аноним турдаги мурожаатларнинг ошиб боришига олиб келмоқда. Жисмоний ва юридик шахсларнинг электрон шаклдаги мурожаатларни тўлдириш ва юбориш тартиби тўғрисида марказий ва маҳаллий оммавий ахборот воситаларида тушунтириш ишларини олиб бориш, уларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари юзасидан амалга оширадиган мурожаатлари қайси давлат органларининг ваколатларига кириши ва мурожаат қилишнинг батафсил тартиби келтирилган буклетлар тайёрлаш, жисмоний ва юридик шахслар томонидан мурожаатлар соҳасидаги қонун ҳужжатларининг аниқ ва бир хилда тушунилиши учун Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 3 декабрдаги «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонунини мазмун-моҳиятини кенг тарғиб қилиш ва унга оид шарҳлар тайёрлаш мақсадга мувофиқдир. Ягона интерактив давлат хизмати порталига (https://my.gov.uz.), бошқа давлат органлари сингари, Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг соҳавий хизматларига оид маълумотлари ҳам киритилган. Аммо, бугунги кунда порталга ички ишлар органлари томонидан кўрсатиладиган давлат хизматлари тўғрисидаги барча маълумотлар жойлаштирилмаган. Шу сабабли, аҳолининг мурожаатларига оид эҳтиёжларни ўрганган ҳолда ИИВнинг соҳавий хизматлари томонидан кўрсатилаётган хизматларнинг хусусиятларини инобатга олиб, порталга ушбу соҳавий хизматлар (масалан, ёнғин хавфсизлиги, қўриқлаш, йўл ҳаракати хавфсизлиги, хорижга чиқиш, келиш ва фуқароликни расмийлаштириш хизматлари) томонидан кўрсатилаётган хизматлар бўйича тегишли маълумотларни жойлаштириш ва уларни мунтазам равишда янгилаб бориш ҳамда мониторинг қилиб бориш мақсадга мувофиқдир. Келтирилган таклифларнинг амалиётда инобатга олиниши, давлат ҳокимияти ва бошқаруви органларининг жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш фаолиятини янада такомиллаштиришга хизмат қилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Жиноят-ижроия ҳуқуқи. Дарслик. Муаллифлар жамоаси. Масъул муҳаррир-ю.ф.н., дотс. Б.Ж.Ахроров. –Т.: Ўқитувчи, 2002. – 208б. 2. Жиноят-ижроия кодексига шарҳлар. Рустамбоев М.Ҳ., Ахраров Б.Ж. ва бошқалар. Маъсул муҳаррир: ю.ф.д., проф. М.Ҳ.Рустамбоев. – Т.: ТДЮИ, 2007. – 574 б. 3. Комментарий к Исправително-трудовому кодексу Республики Узбекистан. –Т.: Узбекистан, 1997. - 345с. 4. Абдухалиқов М.А., Пайзуллаев Қ., Абдуқодиров Ш.Й. Жиноят -ижроия ҳуқуқи (альбом схемалар). –Т.: ТДЮИ, 2005. – 142 б.

Похожие

Жисмоний ва юридик шахслар мурожаатларининг ҳуқуқий кафолатлари

Ички ишлар органларида жисмоний ва юридик шахслар мурожаатлари билан ишлашда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш

Ички ишлар органларида жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш

Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар органлари

Ички ишлар органлари томонидан жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат қилиш ҳуқуқини таъминлашнинг ўзига хос хусусиятлари