Er va xotinning huquq va majburiyatlari - Юриспруденция - Рефераты

Er va xotinning huquq va majburiyatlari

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

77.5 KB

Er va xotinning huquq va majburiyatlari Reja: 1. Er-xotinning shaxsiy-nomulkiy huquq va majburiyatlari 2. Er-xotinning mulkiy munosabatlari 3. Er-xotinning majburiyatlar bo `yicha javobgarligi

Er-xotinning shaxsiy-nomulkiy huquq va majburiyatlari. Er-xotinning mulkiy munosabatlari. Er-xotinning majburiyatlar bo `yicha javobgarligi Er-xotinning shaxsiy-nomulkiy huquq va majburiyatlari Er-xotin o `rtasidagi munosabat qanchalik barqaror bo`lsa, oila ham shunchalik mustahkam bo`ladi, bolalarni tarbiyalash ishi to`g`ri olib boriladi. Binobarin, mamlakatimizda insonparvar, demokratik huquqiy davlat qurishda hamda nikoh munosabatlarini tartibga solishda huquqiy normalarning ahamiyati yuqoridir. Qonunda belgilangan qoidalarga binoan tuzilgan nikoh er va xotin uchun huquq va majburiyatlarni keltirib chiqaradi, boshqacha qilib aytganda er-xotin munosabatlari vujudga keladi. Nikoh qayd etilgan paytdan boshlab shaxsiy huquqlar er va xotindan har birining subyektiv oila huquqini tashkil etadi hamda faqat oilaviy-huquqiy munosabatda namoyon bo`ladi. Demak, u faqat shu ma’noda oilaga oid qonun hujjatlari bilan himoya qilinadi. Er-xotinning har biriga tegishli bo`lgan shaxsiy huquq va majburiyatlar faqat oila huquqi bilan emas, balki huquqning boshqa sohalari bilan ham tartibga solinadi. Bunda xotin-qizlar siyosiy masalalarda erkaklar bilan teng huquqqa ega bo `lganlaridek, oilada ham barcha shaxsiy va mulkiy masalalarda erkaklar bilan teng huquqlardan foydalanadilar va bab-baravar majburiyatlarga egadirlar. Bu qoida O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 46-moddasida mustahkamlab qo `yilgan. Er-xotinning qayd etilgan nikohi natijasida vujudga kelgan huquq va majburiyatlari ikki xil ─ shaxsiy va mulkiy bo`ladi. Shaxsiy huquqlarning ko`pi er-xotinning nikohi tufayli yuzaga keladigan huquqi kabi, nikohga o`tgunga qadar ham ularga tegishli bo`ladi. Masalan, familiya tanlash huquqi, bolalar tarbiyasi va oila-turmush masalalarini hal qilish, mashg`ulot turi, kasb va turarjoy tanlash huquqlari shular jumlasidandir. Bunday holatlar ularning mehnat va fuqarolik huquqi muomala layoqatining elementi bo`lib, oila huquqi sohasiga kirmaydi. Nikoh qayd etilgan paytdan boshlab shaxsiy huquqlar er va xotindan har birining subyektiv oila huquqini tashkil etadi hamda faqat oilaviy- huquqiy munosabatda namoyon bo`ladi. Demak, u, faqat shu ma’noda oilaga oid

qonun hujjatlari bilan himoya qilinadi. Er-xotinning har biriga tegishli bo`lgan shaxsiy huquq va majburiyatlar faqat oila huquqi bilangina emas, balki huquqning boshqa sohalari bilan ham tartibga solinadi. Fuqarolarning sha ’ni va qadr-qimmati O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 20-100-moddasiga muvofiq himoya qilinadi. Oilaviy munosabatlarda er-xotinning shaxsiy huquqlari mulkiy huquqlariga nisbatan ustuvor ahamiyatga ega bo `lib, ularning hajmi, mazmuni, xarakteri er va xotinning oilaviy huquqiy munosabatlarda qatnashuvchi sifatidagi huquqiy holatini belgilab beradi. Oilada er va xotinning teng huquqliligi. Konstitutsiyaning 18-moddasiga asoslangan va tenglik tamoyilidan kelib chiqib, Oila kodeksining 19-moddasida oilada er va xotinning teng huquqliligi belgilab qo `yilgan. Barcha huquqiy munosabatlarda er-xotin huquqning teng subyekti hisoblanib, ularga bab-baravar huquqlar beriladi va tegishli majburiyatlar ham yuklanadi. Bu tamoyil to`la amalga oshiriladi va moddiy ta’minlangan. Er-xotin mulkiy huquqqa tegishli bo`lmagan shaxsiy huquqlariga oid barcha masalalarni birgalikda hal qiladilar. Ular oilada hamma shaxsiy huquqlarda tengdirlar. Amaldagi qonunlar turmushga chiqqan ayolni muomala layoqatini hech qanday cheklamaydi, uni eriga bo `ysundirib, qaram qilib ham qo`ymaydi. Barcha huquqiy munosabatlarda er-xotin huquqning teng subyekti hisoblanib, ularga bab- baravar huquqlar beriladi va tegishli majburiyatlar ham yuklanadi. O`zbekistonda er va xotin rasmiy jihatdangina emas, balki oilada ham teng huquqqa egadir. Oila huquqiga asosan, er-xotin umumiy xo`jalik ishlarini birgalikda, o`zaro hamjihatlik asosida olib boradilar. Ular bir-birlariga ma’naviy yordam berib, ko`makdosh bo`lib yashaydilar, hamma masalalarni bamaslahat hal qiladilar. Biroq er-xotindan birining shaxsiy huquqini amalga oshirishga muntazam xalaqit berish (masalan, erning yoki xotinning mashg`ulot turi, kasb tanlashiga), shaxsiy huquqlarni amalga oshirishni suiiste’mol qilish, oila manfaatlariga qarshi qaratilgan xatti-harakatlar nikohdan ajralishga olib kelishi mumkin. Familiya tanlash huquqi er-xotining muhim shaxsiy huquqlaridan hisoblanadi.

Oila kodeksining 20-moddasiga binoan, “Nikoh tuzish vaqtida er va xotin o`z xohishi bilan eri yoki xotinining familiyasini umumiy familiya qilib tanlaydi yoki ularning har biri nikohgacha bo`lgan o`z familiyasini saqlab qoladi. Er va xotindan birining o `z familiyasini o`zgartirishi boshqasining ham familiyasi o`zgarishiga olib kelmaydi”. Keyinchalik familiyani o `zgartirishga faqat umumiy asoslarda, qonunda belgilangan hollarda yo`l qo`yiladi. Agar nikohni ro `yxatdan o`tkazish vaqtida nikohga o`tuvchilar o`zlarining nikohga qadar bo`lgan familiyalarida qolgan bo`lsalar, keyinchalik esa ular eri yoki xotinining familiyasiga o`tishni xohlasalar, bu masala qonunda belgilangan tartibda -fuqarolarning familiyasi, ismi va otasining ismini o`zgartirish tartibida hal qilinadi. Nikohga o `tuvchilarga ularning familiya tanlash huquqlarini tushuntirib berish nikohni qayd etuvchi mansabdor shaxsning majburiyati hisoblanadi. Mustaqil Davlatlar Hamdo `stligi tarkibiga kirgan davlatlar qonunchilik tajribasida er-xotinlar qo`sh familiyada, ya’ni er va xotinning familiyasida bo`lishi amaliyoti ham bor. Biroq Respublika hududida nikohni qayd etuvchi fuqarolar er-xotinning qo `sh familiyasini umumiy familiya qilib tanlab olmaydilar, chunki amaldagi qonunda bunday qoida mavjud emas. Er va xotinning bolalar tarbiyasi va oila turmushi masalalarini hal qilishi. Oila kodeksining 21-moddasida “Bolalar tarbiyasi va oilaviy turmush masalalarini er va xotin birgalikda hal qiladilar,”- deb belgilangan. Ota-onaning asosiy vazifalaridan biri ─ farzand ko`rish va tarbiyalashdan iborat. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida “Ota-onalar o`z farzandlarini voyaga yetgunlariga qadar boqish va tarbiyalashga majburdirlar,”- deb belgilab qo`yilgan. Huquqiy nuqtai nazardan oilaning asosiy belgilaridan biri oila a ’zolarining birgalikda yashashidir. Shuning uchun oilaviy turmushning hamma masalalari, umuman, oila manfaatlari va ayniqsa, voyaga yetmagan bolalar manfaatlarini

inobatga olgan holda, er-xotin tomonidan o`zaro rozilik asosida birgalikda hal qilinadi. Bolalar tarbiyasi va oilaviy turmushning ayrim masalalarini hal qilishda rozilik bo `lmasa, er-xotindan har biri yoki ularning ikkalasi birgalikda vujudga kelgan nizoni hal qilish uchun tegishli davlat organiga murojaat etish huquqiga egadirlar. Vujudga kelgan nizoning qaysi organ tomonidan hal qilinishi qonunda belgilangan. Nizoning xarakteriga qarab, bunday organlar tarkibiga sud, vasiylik va homiylik organi kiradi. Er-xotin o `rtasida bolalar tarbiyasiga oid nizolar, bolalarga familiya yoki ism berish masalasidagi kelishmovchilik vasiylik va homiylik organi tomonidan hal qilinadi. Respublika sudlari ota-onalar o `rtasidagi bolalarga doir nizolarni to`g`ri hal qilishga amaldagi oila qonunlari bilan bir qatorda, O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2013-yil 6-sentyabrdagi 19-sonli “Bolalar tarbiyasi bilan bog`liq bo`lgan nizolarni hal qilishda sudlar tomonidan qonunlarni qo `llash amaliyoti to`g`risida”gi qarori dasturiy ko`rgazmasiga asoslanishi lozim. Bu hujjat bolalarning tarbiyasi bilan bog`liq nizolarning sudlar tomonidan to`g`ri hal etilishini, ota-onalar va bolalar huquqlarining muhofazasini, ota-onalarning o`z bolalarini tarbiyalashdagi mas’uliyatlari oshirilishini ta’minlashga imkoniyat tug`diradi, ota-onalarning bolalari manfaatlariga zid kelishi mumkin bo`lgan xatti-harakatlardan foydalanishlariga barham beradi, voyaga yetmaganlarning qonunbuzarliklari oldini olish choralaridan hisoblanadi. Er va xotinning mashg `ulot turi, kasb va turar joy tanlash huquqlari . “Er va xotinning har biri mashg`ulot turi, kasb va turish hamda yashash joyini tanlashda erklidir”. Oila kodeksining 22-moddasida belgilab qo `yilgan mazkur qoida er-xotinning birgalikda oilaviy masalalarni hal qilishdagi huquqlarini ta’minlashga qaratilgan. Oilada mashg`ulot turi, kasb tanlash masalalari kelishilgan holda hal qilinadi. Ammo bu masalalarni uzil-kesil hal qilish huquqi er-xotinning har biriga tegishli bo`ladi.

Er-xotindan har biri qiziqishi, xislati, ijodiy qobiliyati, jismoniy rivojlanishiga qarab, o `ziga mos keladigan faoliyat turini tanlaydi. Er yoki xotin tanlagan kasb uni qanoatlantirib, oila ta’minoti uchun mablag` topishga xizmat qilishi lozim. Er- xotindan birining tekinxo`rlik bilan kun kechirishi, oilaning moddiy ta’minotida o`z mehnati bilan ishtirok etmasligi ham nikohdan ajralish uchun asos bo`lishi mumkin. Er-xotinning erkin kasb tanlash huquqi qonun bilan mustah-kamlangan. Bu er-xotin o `z kasbi masalalarini (o`quv yurtida va kurslarda o`qishi, to`garaklarda ishtirok etishi va boshqalar) mustaqil ravishda hal qilishni anglatadi. Bu masalalar voyaga yetmagan bolalar manfaatlarini hisobga olib hal qilinadi. Er-xotinning birga yashashi bolalarni tarbiyalash, mustahkam oila qurish uchun asos bo `lib xizmat qiladi. Qonun har bir er-xotinga qayerda yashashni erkin hal qilish huquqini berib, bir yo`la ularni rag`batlantiradi. Qonunchilik bunday maqsadlarga ko`maklashib, ulardan birortasi asosiy ish joyidan ko`chadigan bo`lsa, yo`l puli to`lash, o`quv yurtini tamomlagan mutaxassislarni ishga taqsimlashda ularni yashab turgan joyida ishda qoldirish va boshqa masalalarni hal etish tartibini belgilaydi. Er-xotinning turar joyiga qarab, ularning voyaga yetmagan far-zandlari turar joylari belgilanadi. Er-xotinning mulkiy munosabatlari Oila nafaqat ruhiy - ma ’naviy muhit manbai bo`libgina qolmasdan, balki u o`z a’zolarini moddiy jihatdan ta’minlash bilan oila a’zolarining iqtisodiy muammolarini bartaraf etishga ko`maklashadi, har bir oila a’zosining o`z mulkiga, o`zining iqtisodiy ma’nodagi mulkiy holatga ega bo`lishiga yordam beradi. Shu ma’noda olganda, oilaning bir butunligini tashkil qiluvchi er-xotinlar ham o`zlarining xususiy, umumiy, umumiy birgalikdagi ulushli hamda shaxsiy foydalanishdagi buyumlariga ega bo`ladilar. Oila kodeksining 23-moddasiga binoan, “Er va xotinning nikoh davomida orttirgan mol-mulklari, shuningdek, nikoh qayd etilgunga qadar, bo`lajak er-

xotinning umumiy mablag`lari hisobiga olingan mol-mulklari, agar qonun yoki nikoh shartnomasida boshqacha hol ko`rsatilmagan bo`lsa, ularning birgalikdagi umumiy mulki hisoblanadi. Er va xotinning nikoh davomida orttirgan mol-mulklariga (er va xotinning umumiy mol-mulkiga) turli asoslarga ko `ra olingan masalan, mehnat faoliyatidan, tadbirkorlik faoliyatidan va intellektual faoliyat natijalaridan orttirgan daromadlari, ular tomonidan olingan pensiyalar, nafaqalar, shuningdek, maxsus maqsadga mo`ljallanmagan boshqa pul to`lovlari (moddiy yordam summasi, mayib bo`lish yoki salomatligiga boshqacha zarar yetkazish oqibatida mehnat qobiliyatini yo`qotganlik munosabati bilan yetkazilgan zararni qoplash tarzida to`langan summalar va boshqalar) kiradi. Er va xotinning umumiy daromadlari hisobiga olingan ko`char va ko`chmas ashyolar, qimmatli qog`ozlari, paylari, omonatlari, kredit muassasalariga yoki boshqa tijorat tashkilotlariga kiritilgan ustav kapitaldagi ulushlari hamda er va xotinning nikoh davomida orttirgan boshqa har qanday mol- mulklari, ular er yoki xotindan birining nomiga rasmiylashtirilgan yoxud pul mablag`lari kimning nomiga yoki er va xotinning qaysi biri tomonidan kiritilgan bo`lishidan qat’i nazar, ular ham er va xotinning umumiy mol-mulki hisoblanadi. Er va xotindan biri uy-ro `zg`or ishlarini yuritish, bolalarni parvarish qilish bilan band bo`lgan yoki boshqa uzrli sabablarga ko`ra mustaqil ish haqi va boshqa daromadga ega bo`lmagan taqdirda ham, er va xotin umumiy mol-mulkka nisbatan teng huquqqa ega bo`ladi”. Er-xotindan har birining sovg `a sifatida nikoh tuzishdan keyin olgan mulklari, jumladan, to`y munosabati bilan yoki to`ydan keyin olgan sovg`alari, agar ular umumiy foydalanish buyumlaridan iborat bo`lsa, er-xotinning birgalikdagi umumiy mulki tarkibiga kiradi. Nikohni tegishli tartibda qayd ettirmasdan turib er-xotin bo `lib yashash ularning mulkini er-xotinning birgalikdagi umumiy mulk deb topish uchun asos bo`lmaydi. Nikohni qayd etmagan holda birga yashagan shaxslarning mulkiy munosabatlari fuqarolik qonunlari normalari bilan tartibga solinadi.

Agar er-xotinning har biriga tegishli bo `lgan mulkiga nikohlari davomida shu mulkning qiymatidan ancha oshiq mablag` sarflanganligi (qayta ta’mirlash, qo`shimcha qurilish qilish, qayta o`zgartirish va h. k.) aniqlansa, bu mulk er- xotinning birgalikdagi umumiy mulki deb topilishi mumkin. Fermer xo `jaligi yoki dehqon xo`jaligi a’zolarining birgalikdagi mulki bo`lgan mol-mulkka nisbatan er va xotinning egalik qilish, foydalanish va tasarruf etish huquqlari “Fermer xo`jaligi to`g`risida”gi va “Dehqon xo`jaligi to`g`risida”gi qonunlar bilan tartibga solinadi. Fermer xo `jaligi yoki dehqon xo`jaligining mol-mulkini bo`lish O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 223 va 225-moddalarida nazarda tutilgan qoidalar asosida amalga oshiriladi. Er va xotinning majburiyatlari bo `yicha haq undirish faqat uning mol-mulkiga qaratilishi mumkin. Er va xotinning umumiy mol-mulki hisobidan o `rtadagi voyaga yetmagan bolalar nomiga qo`yilgan omonatlar o`sha bolalarga tegishli hisoblanib, er- xotinning umumiy mol-mulkini bo`lish paytida e’tiborga olinmaydi. O `zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2011-yil 20-iyuldagi 6-sonli “Sudlar tomonidan nikohdan ajratishga oid ishlar bo`yicha qonunchilikni qo`llash amaliyoti to`g`risida”gi qarorida ko`rsatishicha, “Er va xotinning umumiy mol- mulkini bo`lishda hamda ularning shu mol-mulkdagi ulushlarini aniqlashda, agar er va xotin o`rtasidagi nikoh shartnomasida boshqacha hol nazarda tutilmagan bo`lsa, er va xotinning ulushlari teng hisoblanadi. Sud voyaga yetmagan bolalarning manfaatini yoki er-xotindan birining e ’tiborga sazovor manfaatlarini hisobga olib, jumladan, agar er yoki xotin uzrsiz sabablarga ko`ra daromad olmagan bo`lsa yoki er va xotinning umumiy mol- mulkini oila manfaatlariga zarar yetkazgan holda sarflagan bo`lsa, er va xotinning umumiy mol-mulkidagi ulushlari tengligidan chekinishga haqlidir”. Er va xotinning har birining xususiy mulki. Oila kodeksining 25-moddasiga muvofiq, er va xotinning nikohga qadar o `ziga tegishli bo`lgan mol-mulki, shuningdek, ulardan har birining nikoh davomida hadya, meros tariqasida yoki

boshqa bepul bitimlar asosida olgan mol-mulki ulardan har birining o`zining xususiy mulki hisoblanadi. Nikoh davomida er va xotinning umumiy mulki yoki ulardan har birining mol-mulki yoki er va xotindan birining mehnati hisobiga mol-mulkning qiymati ancha oshishiga olib kelgan mablag `lar (kapital ta’mirlash, qayta qurish, qayta jihozlash va boshqalar) qo`shilgani aniqlansa, er yoki xotindan har birining mol- mulki ularning birgalikdagi mulki deb topilishi mumkin”. Er yoki xotindan faqat bittasiga tegishli bo `lgan va u tomonidan tasarruf etiladigan mulk xususiy mulk hisoblanadi. Ular qatoriga quyidagilar kiradi: -er yoki xotinning nikohga qadar o `zlariga tegishli bo`lgan mulki (masalan, uy, uy jihozlari, omonat kassasiga qo`yilgan pul, qimmatbaho qog`ozlar va boshqalar); -nikoh davomida hadya yoki meros tariqasida olgan mulklari; -to `y sovg`alari, agar ular er yoki xotindan birining shaxsiy foy-dalanishi uchun mo`ljallangan bo`lsa (qimmatbaho va serhasham buyum-lar bundan mustasno); -er yoki xotin tomonidan olingan Davlat mukofotlari va sovg `alar (masalan, oltin soat, mototsikl, mashina va boshqalar); -er-xotinning nikoh tuzishga qadar olgan hadyalari (kelinning sepi va hokazolar), bu buyumlardan turmushda birgalikda foydalanishdan qat ’i nazar, ularning birgalikdagi umumiy mulki tarkibiga kirmaydi; -er-xotinning biriga nikohga qadar tegishli bo `lgan yoki u nikoh davomida hadya yoxud meros tarzida olgan ko`chmas mol-mulk, jumladan, uy-joy nikoh davomida er-xotindan birining yoki ikkalasining mablag`lari hisobiga kapital ravishda ta’mirlanganligi yoki qayta qurilganligi sud tomonidan aniqlangan taqdirdagina, er-xotinning birgalikdagi umumiy mulki deb hisoblanishi mumkin. Er va xotinning umumiy mol-mulkini bo `lish. Oila kodeksining 27-moddasiga ko`ra, er va xotinning umumiy mol-mulkini bo`lish er va xotindan birining talabiga ko`ra, ular nikohda bo`lgan davrda ham, nikohdan ajralishgandan keyin ham, shuningdek, kreditor er va xotindan birining umumiy mol-mulkdagi ulushiga

undiruvni qaratish uchun umumiy mol-mulkni bo`lish talabi bilan arz qilingan hollarda amalga oshirilishi mumkin. Umumiy mol-mulkni bo `lishda sud er va xotinning har biriga mulkning qaysi qismi berilishi lozimligini aniqlaydi. Er (xotin)ga unga qarashli ulushdan oshiq qiymatga ega bo`lgan mol-mulk beriladigan hollarda, xotin (er)ga tegishli pul yoki o`zga kompensatsiya belgilanishi mumkin. Qonun sudni masalani bunday asosda hal qilishga majbur etmaydi. Pul summasini undirib berish masalasini ko`rayotganda sud ishning aniq sharoitiga qarab (er-xotin har birining moddiy va boshqa oilaviy holatlarini inobatga olib) hal qiladi. Bunday holatda er-xotindan bittasiga birgalikdagi umumiy mulk tarkibiga kirgan uyning qismi uchun pul to`lash belgilansa, u egallagan xonani bo`shatib berishi lozim. Mulkdor o `z mulkiga nisbatan egallash, foydalanish va tasarruf qilish huquqlariga ega. Agar er-xotinning birgalikdagi umumiy mulki nikohdan ajralish vaqtida bo`linmagan bo`lsa, bunda er-xotindan biri amalda faqat mol-mulkka nisbatan egalikdan mahrum bo`lmasdan, undan foydalana olmasligi ham mumkin. Shunday qilib, ajralish er-xotinlarga yoki ulardan biriga ularning qonuniy huquqini amalga oshirishga muqarrar ravishda ta’sir qilishi mumkin. Nikohdan ajralgan er va xotinning umumiy mol-mulkini bo `lish to`g`risidagi talablariga nisbatan uch yillik da’vo muddati qo`llaniladi. Er-xotinning majburiyatlar bo `yicha javobgarligi Er-xotindan birining qarzi uchun haq uning o `z xususiy mulkidan, er- xotinning birgalikdagi umumiy mulki bo`lganida esa unga tegishli bo`lgan hissadan undirilishi mumkin. Umumiy qarz er-xotinning ikkalasi yoki ulardan bittasi (ikkinchi tomon bilan kelishilmagan bo `lsa-da), yoki butun oila manfaatiga qaratilgan bo`ladi. Shaxsiy qarzlar esa bunday belgilarga ega bo `lmaydi. Qarzlar bo`yicha javobgarlik er-xotinning umumiy mulkini bo`lishda, undan tashqari ham qo`llanishi mumkin.

Er-xotinning voyaga yetmagan bolalari harakatlari tufayli zarar ko `rgan tomonning talabi er-xotinning mulkidan haq undirishning alohida turi hisoblanadi. Ota-onalarning moddiy javobgarlik masalasi fuqarolik qonun hujjatlari normalari asosida hal qilinadi. Yetkazilgan zararni er-xotindan bittasining xususiy mulkidan, shuningdek, ularning birgalikdagi umumiy mulkidan ham undirish mumkin. Masalan, agar er-xotin qayd etilgan nikohda bo `lib, alohida yashayotgan bo`lsalar, ularning voyaga yetmagan bolalari moddiy zarar keltirsa, bu holat ulardan birining aybi bilan bevosita bog`liq bo`lsa, uning xususiy mulkidan yoki unga tegishli umumiy mulkidan haq undirish mumkin. Biroq er-xotinning nikohdan ajralib alohida yashashi yoki ota-onalarning bolalardan alohida yashashi er-xotinning yoki ulardan birining voyaga yetmagan o`z bolalari keltirgan zararni to`lashdan ozod qilish uchun asos bo`lmaydi. Agar nizo chiqsa, sud bolaga yetkazilgan zarar uchun ota-onaning har ikkalasini ham javobgar qilib, yetkazilgan moddiy zararni ularga to`latishi mumkin. Aksariyat hollarda esa, bola yetkazgan zarar uchun bola bilan birga yashaydigan ota yoki ona javobgar hisoblanadi. Er-xotinning birgalikdagi umumiy mulki hisoblangan mulkidan haq undirishga, ulardan bittasi tomonidan sodir qilingan jinoyat tufayli keltirilgan zararni undirishga, agar bu mol-mulk jinoyat sodir qilish yo `li bilan topilgan mablag`ga olinganligi aniqlansa va bu boyicha jinoyat ishi materiallari, sud hujjatida (qaror, ajrim) mavjud bo`lsa, yo`l qo`yiladi. Zararni undirish to `g`risidagi da’voni ko`rayotgan sud er-xotindan har biri yetkazgan zararning aniq miqdorini belgilash masalasini hal qiladi. Sud bunday ishlarni ko `rishda, avvalo, er-xotinning birgalikdagi umumiy mulkdagi tegishli qismini aniqlab, qarzdorga tegishli bo`lgan mulkni belgilaydi. Shundan so`ng, agar bunga yetarli asos bo`lsa, ikkinchi tomonga tegishli mol- mulklar taqiqdan chiqariladi.

Adabiyotlar: 1. Атаходжаев Ф.М. Развитие законодательства о браке Республики Узбекистан и проблемы его дальнейшего совершенствования: автореф. дисс. … доктора юрид. наук. - Т., 2000. - С. 52. 2. Джураева И.Б. Личные и имущественные права супругов по национальному законодательству и по международному частному праву: Автореф. дисс…канд. юрид. наук. - Т., 2006. -С. 24. 3. Имомов Н.Ф. Уй-жой ҳуқуқи. Дарслик. -Т.: ТДЮИ нашриёти, 2012. - Б.315. 4. Иномжонова Г.С. Ота-она ва болалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш муаммолари. - Т.: Адолат, 2006. -Б.134. 5. Отахўжаев Ф.М. Никоҳ ва унинг ҳуқуқий тартибга солиниши. - Т.: Ўзбекистон, 1995. 6. Отахўжаев Ф.М. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва оила. -Т.: ТДЮИ, 2002. -Б.32. 7. Отахўжаев Ф.М. Эр-хотиннинг шахсий ҳуқуқлари ва мажбуриятлари //Соғлом авлод учун. 1998. 8. Отегенова Л.Ж. Брачный договор по семейному законодательству Республики Узбекистан: Автореф. дис.канд.юрид.наук. -Т.: 2012. -С. 26. 9. Раҳмонқулова Н. Ҳ. Халқаро хусусий ҳуқуқда никоҳ муносабатлари. -Т.: “ ART FLEX ” нашриёти, 2011. -Б. 182. 10. Семейное право. Учебник. Гонглаго Б.М., Крашенинников П.В., Михеева Л.Ю., Рузакова О.А. //Под ред. П.В.Крашенинникова.- М.: Статут, 2008. 10. Семейное право. Учебник. -3-е изд., перераб. и доп. - М.: Юрист, 2008. 11. Топилдиев Б.Р. Оила ҳуқуқи. Ўқув-услубий қўлланма. - Т.: ТДЮИ, 2009.

Похожие

Er-xotinning mulkiy huquq va majburiyatlari

Birjaning huquq va majburiyatlari

O`zbekistonda nikoh tuzish shartlari, er-xotinning huquq hamda burchlari

Mahalliy hokimiyat organlarining mahalliy byudjetlarni boshqarishdagi huquq va majburiyatlari

Ota-ona va voyaga yetmagan bolalarning huquq hamda majburiyatlari