Давлат ҳокимиятининг амалга ошириш механизми - Юриспруденция - Рефераты

Давлат ҳокимиятининг амалга ошириш механизми

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62.5 KB

Давлат ҳокимиятининг амалга ошириш механизми Режа: 1. Давлат ҳокимиятининг моҳияти ва асосий белгилари 2. Давлат ҳокимяитининг тузилиши ва унинг амалга ошириш усуллари

1. Давлат ҳокимиятининг моҳияти ва асосий белгилари. Давлат ҳокимияти — бу зўрликка асосланган сиёсий ҳокимият бўлиб, у жамиятда турли миллат ва гуруқлар ўртасидаги иқтисодий, сиёсий ва маданий соқаларга раҳбарлик қилишни амалга оширади. Давлат ҳокимияти бу мураккаб ижтимоий ҳодиса бўлиб, у давлат ҳудудида кишилар ўртасида турли ижтимоий муносабатларни тартибга солиб, унинг вазифаларини амалга ошириб, давлатни ички ва ташқи ҳужумлардан ҳимоя қилади. Давлат вазифаларини амалга оширишда халқнинг иродасини ҳуқуқ ва ҳуқуқий нормаларда ифодалаб, уларнинг бажарилиши барча учун умуммажбурий бўлади. Бу нормалар давлатнинг зўрлик кучи билан амалга оширилади. Жамиятда иқтисодий, сиёсий ва маданий раҳбарлик қилиш жараёни мураккаб бўлиб, давлат ҳокимияти — давлат механизми унга кирувчи — давлат аппарати (давлат органларининг йиғиндиси ), корхоналари, муассасалари орқали бошқарилади ва халқ манфаатларини ҳимоя қилади. Давлат ҳокимияти муносабатларининг тузилиши қуйидаги элементлардан иборат: 1) давлат ҳокимиятининг субъектлари турли синфлар, миллат, гуруҳ, табақалар ва фуқаролар); 2) давлат ҳокимиятининг муносабатлари объекти (халқнинг бирлашмалари давлат органлари, ташкилот, муассаса корхоналар), 3) давлат қокимиятининг муносабатларини мазмуни — субъектларни давлатни идора этишда мажбурий ва ишонтириш усуллари, орқали иштироки. Давлат ҳокимияти сиёсий ҳокимият бўлиб, қуйидаги белгиларга эга. 1. Давлат қокимияти бу зўрликка асосланган бўлиб, махсус кишилар давлатни бошқариш билан шуғулланади. Бу ҳокимият кишилар ўртасида турли иқтисодий, сиёсий, маданий ва маърифий ижтимоий муносабатларнинг амалга оширади. 2. Давлат қокимияти — давлат механизмидан иборат бўлиб, бу мураккаб тузилишига эга. Чунки бу механизм барча давлат органлари муассасалари ва корхоналарни ўзида бирлаштиради. Булар бир — бири

билан узвий боғлиқ бўлиб, ҳокимиятни амалга ошириб, давлатнинг зўрлик кучига асосланади. 3. Давлат механизмига кирувчи таркибий қисмлар — давлат органлари муассасалари ва корхоналари маъмурий ва ҳудудий белгиларига қараб тузилади. 4. Давлат механизмига кирувчи бу таркибий қисмлар ўз аъзоларини — яъни фуқароларнинг ҳуқук ва бурчларини амалга оширади ва кафолатлайди. Давлат қокимиятининг моҳияти ва хусусиятлари унинг сиёсий ва синфий моҳиятида кўринади. Шунинг учун юридик адабиётда «давлат ҳокимияти» ва «синфий ҳокимият» иборалари бир хил маънони билдиради. Давлат ҳокимияти — бу сиёсий ва синфий характерга эгадир. Унинг синфийлиги қарама— қарши синфларга бўлинган жамиятларга (қулдорлик, феодал)га хосдир. Давлат ҳокимияти иқтисодий ва сиёсий жиҳатдан ҳукмрон синф қўлида эди. Давлат ҳокимияти — ҳукмрон синф қулдорлар, феодаллар манфаати учун хизмат қилади, Демократик жамиятда давлат ҳокимияти қукмрон синф манфаатларини ифодаламасдан, барча синф миллат, элат, табақалар ва халқ манфаатлари учун хизмат қилади. Давлат ҳокимияти моҳиятига кўра демократик (халқ ҳокимияти) ва ғайридемократик ҳокимиятларга бўлинади. Демократик ҳокимият — бу халқнинг барча миллат, элат, табақа ва гуруҳларнинг давлат ваколатли органига депутат сайлаб, улар барча ишларни сессияда кўриб, бу ишлар орқали манфаатларини ифодалайди. Масалан, Ўзбекистон Республикаси — мустақил демократик ҳуқуқий давлатдир. Бу конституцияга асосан инсонпарварлик қоидаларига асосланган миллати, дини, ижтимоий аҳволи, сиёсий эътиқодларидан қатъий назар, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлайдиган давлатдир. Ўзбекистонда демократик ҳокимият асосида бозор иқтисодига ўтилмайда. Президент И.А.Каримов кўрсатадики, Ўзбекистонни янгиланиш ва ривожлантиришнинг ўз йўли 4 —

та асосий негизга асосланади. Умуминсоний қадриятларга содиқлик, халқимизнинг маънавий меросини мустаҳамлаш ва ривожлантириш. Инсоннинг ўз имкониятларини эркин намоён ва — ватанпарварлик. Ғайридемократик ҳокимият — бу озчиликнинг кўпчилик кишилар устидан қукмронлигидир. Бу ҳокимият жазолаш, мажбур қилиш органларини кучайтиради. Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини чеклайди. Масалан, собиқ Совет давлатидаги ҳокимият — партия давлат бюрократиясини ҳимоя қилди. Бу ҳокимият марказнинг танхо қукмронлиги ва маъмурий буйруқбозлик асосида қурилди. Фуқароларни ва миллатларнинг ҳуқуклари қўпол равишда бузилди. Булар эса бу тузумни инқирозга учрашишга олиб келди. 2. Давлат ҳокимиятининг тузилиши ва унинг амалга ошириш усуллари. Давлат ҳокимияти сиёсий ҳокимият бўлиб, унинг зўрлик кучи билан давлат механизми орқали амалга оширилиб, жамиятга раҳбарлик қилади. Давлат механизми — бу давлат аппаратидан — яъни давлат органлари, давлат муассасалари ва корхоналаридан иборат. Давлат аппарати — бу давлат механизмининг бир қисми бўлиб, давлат органларини йиғиндисидир, булар давлат ҳокимиятини амалга ошириш учун ҳокимият ваколатига эга. Давлат органлари қуйидаги турларга бўлинади: 1) Олий давлат вакиллик органи — бу қонун чиқарувчи ҳокимиятни амалга оширади (ЎзРнинг Олий Мажлиси). Мазҳаллий ҳокимияти ва ўзини ўзи бошқариш органлари (вилоятлар, туманлар ва шаҳарлардаги ҳокимлар бошчилик қиладиган халқ депутатлари Кенгашлари ва шаҳарча, қишлоқ, овуллар фуқароларнинт ўзини — ўзи бошқариш йигинлари). 2) Давлатни ижро этувчи органлари (ЎзРси Президенти, Вазирлар Маҳкамаси, вазирликлар, давлат қўмиталари ва ҳокимиятлар). 3) Суд ҳокимияти — одил судловликни амалга оширади (ЎзРси Конституиявий суди, Олий суд, Олий хўжалик суди). 4) Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар: прокуратура, ички ишлар, адлия, миллий хавфсизлик хизмати ва бошқалар.

Муассасаларга эса — олий ўқув юртлари кино — театрлар ва бошқалар киради. Корхоналар эса — маҳсулот ишлаб чиқариш учун тузилади ва давлатнинг фаолиятини мустақкамлайди. Масалан, фермер ва тадбиркорлар хўжалиги, турли фирмалар, концерналар, завод фабрикалар ва бошқалар. Давлат органлари бир қанча белгилардан иборат. Давлат номидан унинг вазифа ва функцияларини амалга оширади. Ҳокимият ваколатига эга, бу билан давлат корхоналари ва муассасаларидан фарқ қилади. Тегишли вазифаларга, ҳуқуқ ва мажбуриятга эга. Маълум маъмурий тузилишга ва ҳудудий фаолиятга эга. Қонунга асосан ташкил топади ва ҳуқуқий акт чиқариб, ишонтириш ва мажбурлаш чораларини қўллайди. Давлат ҳокимиятининг амалга ошириш усуллари икки хил бўлади. Ишонтириш ва мажбурлаш усуллари. Ишонтириш усулида давлат ҳокимиятини мақсади, моқияти ва функцияларини кишиларнинг онги, эрки, ахлоқи ва ғоявий тушуниши асосида олиб борилади. Бу усул жамиятдаги барча мафкуравий, ижтимоий — руҳий қарашлар ҳар бир фуқаронинг шахсий ва кўпчилик жамоа онгини ривожланиши орқали олиб борилади. Жамиятда давлат ҳокимиятини амалга ошириш учун иккита мафкура мавжуд. Биринчиси диний мафкура, бу диний таълимотга асосланади. Бунга асосан давлат ҳокимиятини амалга оширишда диний қарашларга асосланади. Иккинчиси дунёвий мафкура бу давлат ҳокимиятини амалга оширишда жамиятдаги ҳукмрон назария, урф —одат ва ахлоқий қоидаларга асосланади. Масалан, келгусида фаровон коммунистик жамият қуриш. Америка намунасидаги гуллаган капиталистик жамият қуриш ғояларни амалга ошириш учун жамиятдаги бир қисм аҳоли давлат ҳокимиятидан фойдаланмоқда. Мажбурлаш усулида давлат манфаатини амалга ошириш мақсадида давлат қокимияти томонидан кишиларга моддий, руҳий ва жисмоний таъсир қилинади. Мажбурлаш усули ҳуқуқий ва ноқуқуий усуллар орқали амалга оширилади. Ноҳуқуқий усул — бу давлат ҳокимиятини амалга оширишда ҳуқуқий нормаларга амал қилмасликдир. Бу усул нодемократик, тоталитар,

деспотик сиёсий тартибдаги давлатларга хосдир. Ҳуқуқий усул давлат қокимиятини амалга оширишда ҳуқуқий нормаларга амал қилишликдир. Давлат ҳокимкятини амалга ошириш учун қонунийлик ва адолатни амалга оширади. Қонунийлик бузилган давлатни ҳуқуқни муқофаза қилувчи органлар ҳимоя қилади. Давлат қокимиятини амалга оширишнинг ҳуқуқий усули демократик сиёсий тартибдаги давлатларда кафолатланган бўлиб, бу ғоя давлатда ҳуқуқий тизимнинг умумий тамойиллар билан, давлат ҳудудида барча фуқаролар учун ягона ва умумийлиги, давлатни зўрлик кучи орқали амалга оширилиши, тарафларга ҳуқуқ ва бурч белгилайди.

Адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т., «Ўзбекистон», 2003 2. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида, хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т., 1998 3. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси тўғрисида Қонун. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1993, №5. 4. Ҳусанов О. Ўзбекистон Республикасининг давлат органлари. 1996. 5. Холмўминов Қ. Давлат ва ҳуқуқ назарияси, ўқув қўлланма. Тошкент, 2000. 6. Бобоев Ҳ.Б., Одиловқориев Ҳ.Т. Давлат ва ҳуқуқ назарияси. Дарслик, Тошкент, 2000 7. www.ziyonet.uz

Похожие

Давлат ҳокимиятини амалга ошириш механизми муаммолари

Давлат ҳокимиятининг тузилиши

Давлат механизми

Давлат механизми

Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш асослари