Давлат эхтиёжлари учун махсулот ва товарларни етказиб беришни ташкил этилиши - Юриспруденция - Рефераты

Давлат эхтиёжлари учун махсулот ва товарларни етказиб беришни ташкил этилиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

157 KB

Давлат эҳтиёжлари учун маҳсулот ва товарларни етказиб беришни ташкил этилиши Режа 1. Давлат эҳтиёжлари учун маҳсулот ва товарларни етказиб бериш юзасидан давлат контракти тушунчаси. 2 . Давлат эҳтиёжлари учун маҳсулот ва товарларни етказиб бериш шартномасининг ҳуқуқий асослари.

Давлат ўзининг моддий эҳтиёжларини таъминлаш, жумладан, тегишли иқтисодий ва ташқи сиёсат олиб бориш, ўзининг давлат аппаратини сақлаш, мудофаа қудратини ошириш, ижтимоий-маданий ишлар учун сарф-ҳаражат қилишга мажбурдир. Шунинг учун давлат фуқаролик ҳуқуқининг бошқа субъектлари билан давлат эхтиёжлари учун товарлар етказиб бериш бўйича давлат контракти, шунингдек, унинг асосида тузиладиган давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисида шартномалар тузади ва уларнинг бажарилишига шароит яратиб беради. Товарларни давлат эхтиёжлари учун етказиб бериш шартномаси маҳсулот етказиб бериш шартномасининг бир кўриниши бўлиб ҳисобланади. Улар ўртасидаги фарқ товарларнинг давлат эҳтиёжлари учун ишлатилишида кўринади. Давлат бу товарларни резервда сақлаши, давлатнинг иқтисодий мавқеини мустаҳкамлаш учун фойдаланиши ёки давлат мудофааси ва хавфсизлигини таъминлаш мақсадида фойдаланиши мумкин. Давлат эҳтиёжлари учун товарларни етказиб бериш давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш бўйича давлат контракти асосида, шунингдек, унинг асосида тузиладиган давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаларига мувофиқ амалга оширилади. Товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контрактини ҳуқуқий тартибга солиш, асосан, Фуқаролик кодексининг 457-464-моддаларида белгилаб қўйилган. Айни вақтда, ФКнинг маҳсулот етказиб бериш шартномасини тартибга солувчи меъёрлари ҳам қўлланилади. ФК билан тартибга солинмаган муносабатларга нисбатан давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб беришни тартибга солувчи бошқа қонун ҳужжатлари, жумладан, “Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари, Низомлар ҳамда бошқа қонун ҳужжатлари татбиқ қилиниши мумкин. ФКнинг 458-моддасига мувофиқ, давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш юзасидан давлат контракти бўйича маҳсулот етказиб берувчи

давлат буюртмасига ёки унинг кўрсатмасига мувофиқ маҳсулот етказиб бериш шартномаси асосида бошқа шахсга шартлашилган муддатда товарлар етказиб беришни, давлат буюртмачиси эса, етказиб берилган товарлар ҳақини белгиланган муддатда тўлашни ўз зиммасига олади. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контрактларини ижро қилиш учун маҳсулот етказиб берувчи билан олувчи ўртасида тузиладиган, давлат эҳтиёжлари учун режалаштирилган товарларни олувчига ўтказиш мақсадида тузилган давлат эҳтиёжлари учун маҳсулот етказиб бериш шартномаси дейилади. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш давлат контракти ва давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаси консенсуал, ҳақ бараварига ва ҳар икки томонлама шартнома ҳисобланади. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш давлат контракти ва давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаси иштирокчиларининг таркиби бир-биридан фарқ қилади. Ҳар иккаласи ҳам (давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш давлат контракти ва давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаси) маҳсулот етказиб берувчи сифатида битта шахс, яъни тадбиркор иштирок этади. Иккинчи тараф сифатида эса давлат эхтиёжлари учун товарлар етказиб бериш давлат контрактида давлат буюртмачиси қатнашади. Қонунда “харидор” деб эмас, балки “давлат буюртмачиси” деб кўрсатилишининг сабаби шундаки, кўп холларда товарлар шахсан буюртмачининг ўзига эмас, балки у кўрсатилган шахсга топширилади. Давлат буюртмачиси сифатида Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан ваколат берилган маҳаллий ижроя ҳокимияти органлари, давлат органлари иштирок этадилар. Бундай ҳолларда давлат (унинг номидан қатнашадиган буюртмачи) шартноманинг бошқа иштирокчилари билан тенг ҳуқуқларга эга бўлади. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш натижасида иккинчи тараф-харидор сифатида давлат эҳтиёжларини қондиришга хизмат қилувчи

ҳар қандай юридик шахслар қатнашиши мумкин. Бу ўринда улар қандай шаклдаги мулкчиликка асосланганлигининг аҳамият йўқ . Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш давлат контракти ва давлат эҳтиёжлари учун товар етказиб бериш шартномасининг предмети бўлиб хўжалик мақсадларида, шунингдек, тадбиркорлик фаолиятида фойдаланиш мақсадларида ишлатилиши мумкин бўлган ҳар қандай маҳсулотлар бўлиши мумкин. Давлат э ҳ тиёжлари учун товарлар етказиб бериш давлат контракти ва шартнома ёзма шаклда тузилади. Шунингдек, давлат буюртмачисининг сотиб олувчи билан ма ҳ сулот етказиб берувчини бириктириш ҳ ақидаги кўрсатмалар ҳ ам ёзма шаклда ифодаланган бўлиши лозим. Бундай шартномани тузишда буюртмачи асосий рол ўйнайди. Буюртмачи давлатнинг маълум товарларга бўлган э ҳ тиёжини аниқлайди ва уларни қаноатлантириш чораларини кўради. Қ онун ҳ ужжатларида белгиланган тартибда аниқланадиган, давлат бюджети ва молиялашнинг бюджетдан ташқари манбалари ҳ исобига таъминланадиган Ўзбекистон Республикасининг э ҳ тиёжларига давлат э ҳ тиёжлари дейилади. ФКнинг 459-модда 1-бандига мувофиқ давлат контракти давлат буюртмачиси билан товарлар етказиб бериш тўғрисидаги буюртмани қабул қилган ма ҳ сулот етказиб берувчи (ижрочи) ўртасида тузилади. Берган буюртмаси ма ҳ сулот етказиб берувчи томонидан қабул қилинган давлат буюртмачиси учун давлат контрактини тузиш шарт ҳ исобланади. Давлат контрактини тузиш қонун ҳ ужжатларида белгиланган ҳ оллардагина ва давлат контрактини бажариш туфайли ма ҳ сулот етказиб берувчининг кўриши мумкин бўлган зарарни давлат буюртмачиси қоплаган тақдирдагина ма ҳ сулот етказиб берувчи учун мажбурий ҳи собланади. Ушбу қоида давлат корхонасига нисбатан тад қ иқ этилмайди. Чунки давлат корхонасининг мулкдори давлат бўлиб ҳ исобланади ва унинг асосий мақсади давлат э ҳ тиёжларини қондиришга қаратилган бўлади.

Давлат э ҳ тиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги шартнома буюртмачи ва етказиб берувчининг тўғридан-тўғри келишуви асосида ҳ ам, танлов бўйича ҳ ам тузилиши мумкин. Агар давлат э ҳ тиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги буюртма танлов бўйича жойлаштирилган, танлов ғолиби деб эълон қилинган ма ҳ сулот етказиб берувчи билан давлат контрактини тузиш давлат буюртмачиси учун мажбурий ҳ исобланади. ФКнинг 460-моддасига мувофиқ, давлат буюртмачиси ва ма ҳ сулот етказиб берувчи ўртасидаги келишувда бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, давлат контракти лойи ҳ аси давлат буюртмачиси томонидан ишлаб чиқилади ва ма ҳ сулот етказиб берувчига юборилади. Давлат контракти лойи ҳ асини олган тараф билан 30 кун муддат ичида уни имзолайди ва давлат контрактининг бир нусхасини бошқа тарафга қайтаради, давлат контракти шартлари юзасидан келишмовчликлар мавжуд бўлса, худди шу муддатда келишмочиликлар баённомасини тузади ва уни имзоланган давлат контракти билан бошқа тарафга юборилади, унга давлат контрактини тузишдан бош тортишини маълум қилади. Давлат контракти билан келишмовчиликлар баённомасини олган тараф 30 кун ичида келишмовчиликларни кўриб чиқиши, контракт шартларини бошқа тараф билан мувофиқлаштириш чораларини кўриши ва унга давлат контрактини келишилган та ҳ рирда қабул қилиши ёки келишмовчиликлар баённомасини рад этиши ҳ ақида хабар бериши лозим. Бу муддат тугагач, манфаатдор тараф ҳ ал қилинмаган барча келишмовчиликларни 30 кунлик муддатда суд му ҳ окамасига топшириши мумкин. Давлат контракти давлат э ҳ тиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги буюртмани жойлаштириш танлови натижалари бўйича тузатиладиган ҳ олларда давлат контракти танлов ўтказилган кундан бошлаб 30 кун ичида тузилиши лозим.

Агар давлат контрактини тузиш мажбурий бўлган тараф уни тузишдан бош тортса, иккинчи тараф бошқа тарафни давлат контрактини тузишга мажбур қилиш тўғрисидаги талаб билан судга мурожаат қилишга ҳ ақли. Агар давлат контрактида сотиб олувчиларга товарлар етказиб бериш ма ҳ сулот етказиб берувчи томонидан давлат буюртмачиси белгилайдиган давлат э ҳ тиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаларига мувофиқ амалга оширилиши назарда тутилган бўлса, давлат буюртмачиси давлат контракти тузилган кундан бошлаб кечи билан 30 кун муддатда сотиб олувчининг етказиб берувчига бириктирилгани ҳ ақида ма ҳ сулот етказиб берувчи ва сотиб олувчига билдириш хати юборади. Билдириш хати ижрочи ва сотиб олувчи ўртасида давлат э ҳ тиёжлари учун ма ҳ сулот етказиб бериш шартномасини тузишга асос бўлиб хизмат қилади. Сотиб олувчи бириктириш ҳ ақидаги билдириш хатида кўрсатилган товарлардан ҳ амда уларни етказиб бериш шартномасини тузишдан тўлиқ ёки қисман бош тортишга ҳ ақли, бундай ҳ олда ма ҳ сулот етказиб берувчи бу ҳ а қ да дар ҳ ол давлат буюртмасини хабардор қилиши лозим ва давлат буюртмачисидан бошқа сотиб олувчини ўзига бириктириш тўғрисидаги билдириш хати беришни талаб қилиш ҳ уқуқига эга. Давлат буюртмачиси ма ҳ сулот етказиб берувчининг билдириш хатини олган кундан бошлаб 30 кун ичида унга бошқа сотиб олувчини бириктириш тўғрисидаги билдириш хати беради ёки унга товарларни ким олиши кўрсатилган жўнатиш разнарядкасини юборади ёхуд товарларни қабул қилиш ва улар ҳ ақини тўлашга розилиги хусусида хабар беради. Давлат буюртмачиси юқорида кўрсатилган ўз мажбуриятларини бажармаган тақдирда ма ҳ сулот етказиб берувчи давлат буюртмачисидан товарларни қабул қилиш ва ҳа қини тўлашни талаб қилиш ёки товарларни реализация қилиш билан боғлиқ мақбул ҳ аражатларни, шунингдек, товарларнинг нархлари ўртасидаги кўрган зарарлари қопланишини давлат буюртмачисидан талаб қилиш ҳ уқуқига эга.

Давлат э ҳ тиёжлари учун товар етказиб бериш давлат контракти шартномаси бажарилишида унинг ба ҳ оси му ҳ им а ҳ амиятга эга. Ба ҳ о тарафларнинг ўзаро келишуви асосида, баъзи ҳ олларда давлат томонидан белгиланган тарифлар асосида амалга оширилади. Тарафларнинг ўзаро келишуви асосида ба ҳ о бозор қонунлари конъюнктурасига асосланади. Давлат этиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти бўйича товарлар ҳ а қ қи сотиб олувчи томонидан тўланганда давлат буюртмачиси сотиб олувчининг ушбу мажбурияти бўйича кафил деб ҳ исобланади (ФКнинг 461-моддаси). Агар давлат э ҳ тиёжлари учун товар етказиб бериш тўғрисидаги қонун ҳ ужжатларида ёки давлат контрактида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, давлат контрактининг бажарилиши муносабати билан ма ҳ сулот етказиб берувчига етказилган зарар ФКнинг 459-моддаси 3-қисмига асосан ва давлат контрактига мувофиқ товар топширилган кундан эътиборан 30 кун муддатда давлат буюрмачиси томонидан қопланиши лозим. Давлат контрактининг бажарилиши муносабати билан ма ҳ сулот етказиб берувчига етказилган зарар двлат контрактига мувофиқ қопланмаган тақдирда ма ҳ сулот етказиб берувчи давлат контрактини бажаришдан бош тортишга ва давлат контракти бекор қилинганлиги туфайли келиб чиққан зарарнинг қопланишини талаб қилишга ҳ ақли. Давлат э ҳ тиёжлари учун товар етказиб бериш шартномасини бажаришдан бош тортиш натижасида сотиб олувчига етказилган зарар давлат буюртмачиси томонидан юқорида кўрсатилган асосларга ва тартибга кўра қопланади. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш бўйича давлат контракти асосида, шунингдек унинг асосида тузиладиган давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаларига мувофиқ амалга оширилади. Қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда аниқланадиган, давлат бюджети ва молиялашнинг бюджетдан ташқари манбалари ҳисобига таъминланадиган Ўзбекистон Республикасининг эҳтиёжлари давлат эҳтиёжлари дейилади.

Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш борасидаги муносабатларга ФК нинг 437-456-моддалари қоидалари ҳам татбиқ этилади. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш юзасидан давлат контракти бўйича маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) давлат буюртмачисига ёки унинг кўрсатмасига биноан маҳсулот етказиб бериш шартномаси асосида бошқа шахсга шартлашилган муддатда товарлар етказиб беришни, давлат буюртмачиси эса, етказиб берилган товарлар ҳақи белгиланган муддатда тўланишини таъминлашни ўз зиммасига олади. Давлат контракти давлат буюртмачисининг маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) қабул қилган давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги буюртмаси асосида тузилади. Берган буюртмаси маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) томонидан қабул қилинган давлат буюртмачиси учун давлат контракти тузиш шарт ҳисобланади. Давлат контрактини тузиш қонун ҳужжатларида белгиланган ҳоллардагина ва давлат контрактини бажариш туфайли маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) кўриши мумкин бўлган барча зарарни давлат буюртмачиси қоплаган тақдирдагина маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) учун мажбурий ҳисобланади. Агар давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги буюртма танлов бўйича жойлаштирилса, танлов ғолиби деб эълон қилинган маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) билан давлат контрактини тузиш давлат буюртмачиси учун мажбурий ҳисобланади. Агар тарафлар келишувида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, давлат контракти лойиҳаси давлат буюртмачиси томонидан ишлаб чиқилади ва маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи)га юборилади. Давлат контракти лойиҳасини олган тараф кечи билан ўттиз кунлик муддатда уни имзолайди ва давлат контрактининг бир нусхасини бошқа тарафга қайтаради, давлат контракти шартлари юзасидан келишмовчиликлар мавжуд бўлса, худди шу муддатда келишмовчиликлар баённомасини тузади

ва уни имзоланган давлат контракти билан бошқа тарафга юборади ёки унга давлат контрактини тузишдан бош тортишини маълум қилади. Давлат контракти билан келишмовчиликлар баённомасини олган тараф ўттиз кун ичида келишмовчиликларни кўриб чиқиши, контракт шартларини бошқа тараф билан мувофиқлаштириш чораларини кўриши ва унга давлат контрактини келишилган таҳрирда қабул қилиши ёки келишмовчиликлар баённомасини рад этиши ҳақида хабар бериши лозим. Бу муддат тугагач, манфаатдор тараф ҳал қилинмаган барча келишмовчиликларни ўттиз кунлик муддатда суд муҳокамасига топшириши мумкин. Давлат контракти давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги буюртмани жойлаштириш танлови натижалари бўйича тузиладиган ҳолларда давлат контракти танлов ўтказилган санадан бошлаб ўттиз кун ичида тузилиши лозим. Агар давлат контрактини тузиши мажбурий бўлган тараф уни тузишдан бош тортса, иккинчи тараф бошқа тарафни давлат контрактини тузишга мажбур қилиш тўғрисидаги талаб билан судга мурожаат қилишга ҳақли. Давлат контракти шартларига мувофиқ товарлар бевосита давлат буюртмачисига ёки унинг кўрсатмаси (жўнатиш разнарядкаси)га мувофиқ бошқа шахс (олувчи)га етказиб бериладиган ҳолларда контрактни бажариш бўйича тарафларнинг муносабатлари ФКнинг 437-456-моддаларида назарда тутилган қоидалар билан тартибга солинади. Агар давлат контрактида сотиб олувчиларга товарлар етказиб бериш маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) томонидан давлат буюртмачиси белгилайдиган давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаларига мувофиқ амалга оширилиши назарда тутилган бўлса, давлат буюртмачиси давлат контракти тузилган кундан бошлаб кечи билан ўттиз кунлик муддатда сотиб олувчининг етказиб берувчи (ижрочи)га бириктирилгани тўғрисида маҳсулот етказиб берувчи-ижрочи ва сотувчига билдириш хати юборади.

Сотиб олувчи етказиб берувчи (ижрочи)га бириктирилгани тўғрисидаги билдириш хати давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасини тузишга асос бўлиб хизмат қилади. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар жўнатиш разнарядкаларида кўрсатилган олувчиларга етказиб берилган ҳолларда, агар давлат контрактида бошқача ҳисоб-китоб тартиби назарда тутилган бўлмаса, товарлар ҳақи давлат буюртмачиси томонидан тўланади. Товарлар сотиб олувчиларга давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномаси бўйича етказиб берилган ҳолларда, агар давлат контрактида баҳо белгилаш ва ҳисоб-китобларнинг бошқача тартиби назарда тутилган бўлмаса, сотиб олувчилар товарлар ҳақини давлат контрактига мувофиқ белгиланадиган баҳоларда тўлайдилар. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти бўйича товарлар ҳақи сотиб олувчи томонидан тўланганда давлат буюртмачиси сотиб олувчининг ушбу мажбурияти бўйича кафил деб ҳисобланади. Агар давлат контрактида шартнома лойиҳасини тайёрлашнинг бошқача тартиби назарда тутилган бўлмаса ёки шартнома лойиҳаси сотиб олувчи томонидан тақдим қилинган бўлмаса, маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) бириктириш тўғрисидаги билдириш хатида кўрсатилган сотиб олувчига давлат буюртмачисидан билдириш хати олинган вақтдан бошлаб ўттиз кундан кечиктирмай давлат эҳтиёжлари учун товар етказиб бериш шартномасининг лойиҳасини йўллаши лозим. Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасининг лойиҳасини олган тараф кечи билан ўттиз кунлик муддатда уни имзолайди ва шартноманинг бир нусхасини иккинчи тарафга қайтаради, шартнома шартлари бўйича келишмовчиликлар бўлганда эса худди шу муддатда келишмовчиликлар баённомасини тузади ва уни имзоланган шартнома билан биргаликда бошқа тарафга юборади.

Давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасини келишмовчиликлар баённомаси билан олган тараф ўттиз кун ичида келишмовчиликларни кўриб чиқиши, шартнома шартларини бошқа тараф билан мувофиқлаштириш чораларини кўриши ва унга шартномани келишилган таҳрирда қабул қилиши ёки келишмовчиликлар баённомасини рад этиши ҳақида хабар бериши лозим. Манфаатдор тараф ҳал қилинмаган келишмовчиликларни ўттиз кунлик муддатда суд муҳокамасига топшириши мумкин. Агар маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш шартномасини тузишдан бош тортса, сотиб олувчи маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи)ни сотиб олувчи ишлаб чиққан шартнома лойиҳаси шартларида шартнома тузишга мажбур қилиш ҳақидаги талаб билан судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Сотиб олувчи бириктириш ҳақидаги билдириш хатида кўрсатилган товарлардан ҳамда уларни етказиб бериш шартномасини тузишдан тўлиқ ёки қисман бош тортиш ҳуқуқига эга. Бундай ҳолда маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) бу ҳақда дарҳол давлат буюртмачисига маълум қилиши лозим ва давлат буюртмачисидан бошқа сотиб олувчини ўзига бириктириш тўғрисида билдириш хати беришни талаб қилиш ҳуқуқига эга. Давлат буюртмачиси маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи)нинг билдириш хатини олган кундан бошлаб кечи билан ўттиз кун ичида ёки маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи)га бошқа сотиб олувчини бириктириш тўғрисида билдириш хати беради, ёки маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи)га товарларни ким олиши кўрсатилган жўнатиш разнарядкасини юборади, ёхуд товарларни қабул қилиш ва ҳақини тўлашга розилигини хабар қилади. Давлат буюртмачиси мажбуриятларини бажармаган тақдирда, маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) ёки давлат буюртмачисидан товарларни қабул қилиш ва ҳақини тўлашни талаб қилиш, ёхуд товарларни ўз ихтиёри билан реализация қилиб, товарларни реализация қилиш билан боғлиқ оқилона харажатларни давлат буюртмачисига юклаш ҳуқуқига эга.

Агар давлат эҳтиёжлари учун товарлар етказиб бериш тўғрисидаги қонун ҳужжатларида ёки давлат контрактида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, давлат контрактининг бажарилиши муносабати билан маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи)га етказилган зарар давлат контрактига мувофиқ товар топширилган кундан эътиборан кўпи билан ўттиз кун ичида давлат буюртмачиси томонидан қопланиши лозим. Давлат контрактининг бажарилиши муносабати билан маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи)га етказилган зарар давлат контрактига биноан қопланмаган тақдирда маҳсулот етказиб берувчи (ижрочи) давлат контрактини бажаришдан бош тортишга ва давлат контракти бекор қилинганлиги туфайли келиб чиққан зарарнинг қопланишини талаб қилишга ҳақли. Давлат контракти бекор қилинганида маҳсулот етказиб берувчи давлат эҳтиёжлари учун товар етказиб бериш шартномасини бажаришдан бош тортишга ҳақли. Маҳсулот етказиб берувчининг бундай бош тортиши туфайли сотиб олувчига етказилган зарар давлат буюртмачиси томонидан қопланади.

2 . Давлат эҳтиёжлари учун маҳсулот ва товарларни етказиб бериш шартномасининг ҳуқуқий асослари. Давлат эҳтиёжлари учун маҳсулот ва товарларни етказиб бериш шартномаси ҳуқуқий жиҳатдан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Кодекси, амалдаги қонунлар ва қонун ости норматив ҳужжатлар орқали тартибга солинади. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва Марказий банкнинг 2001 йил 23 июндаги қарори билан тасдиқланган “ Давлат эҳтиёжлари учун харид қилинадиган қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштириш мақсадида етказиб берилган минерал ўғитлар ва бошқа кимё маҳсулотлари учун кимё саноати корхоналарининг қишлоқ хўжалик корхоналари билан ҳисоб-китоблар механизми тўғрисида”ги НИЗОМ да қишлоқ хўжалик корхоналари ва “Ўзкимёсаноат” ДАК га қарашли корхоналарнинг Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 7 октябрдаги 428-57-сонли қарорига мувофиқ Компания заводлари томонидан етказиб берилган минерал ўғитлар ва уларга ҳақ тўлаш бўйича банклар томонидан амалга оширилган факторинг хизматлари учун тўлов мажбуриятларини ижро этилишини таъминлашларига қаратилган. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК ва “Ўзкимёсаноат” ДАКларининг минерал ўғитлар, заҳарли химикатлар ва банкларнинг факторинг хизматлари бўйича мажбуриятларини бажарилишини таъминлашга доир қарздорлик тўловлари учун сўмдаги маблағлар манбаи бўлиб, белгиланган тартибга асосан давлат эҳтиёжлари учун қишлоқ хўжалиги корхоналари томонидан ишлаб чиқиладиган маҳсулотлар учун бўнак тўловлари ва ҳисоб-китобларни молиялаштиришга йўналтириладиган Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги қошидаги Жамғарма (кейинги ўринларда “Жамғарма”)нинг давлат эҳтиёжларига сотиб олинадиган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари учун ҳисоб- китоблар маблағлари ҳисобланади.

Жамғарманинг пул маблағлари айланиши тартиби қатнашчилари учун махсус 23222-сонли ҳисобварақлар очилади. “Ўзкимёсаноат”, “Ўзқишлоқхўжаликкимё” компаниялари ва уларнинг ҳудудий бирлашмалари: 1) Ўзсаноатқурилишбанк ва Пахтабанк билан ҳамкорликда қишлоқ хўжалиги корхоналари билан “Ўзқишлоқхўжаликкимё” бирлашмасининг туман ва туманлараро филиаллари ўртасидаги ўзаро қарзлар бўйича текширишлар ўтказилаётганлиги устидан назоратни амалга оширадилар ; 2) “Ўзқишлоқхўжаликкимё” бирлашмасининг туман ва туманлараро филиаллари олдида қарзлари бўлган корхоналарнинг ва ўз навбатида “Ўзкимёсаноат” ДАКнинг заводлари олдида қарзлари бўлган “Ўзқишлоқхўжаликкимё” бирлашмаси бўлинмаларининг рўйхатини “Жамғарма”га тақдим этадилар. Пахтабанк ва Ўзсаноатқурилишбанки: 1) Жамғарманинг “Ўзқишлоқхўжаликимё” ДАК ва “Ўзкимёсаноат” ДАК билан келишиб тузган схемаларига мувофиқ 23222-сонли ҳисобварақ бўйича тўловларнинг қатъий ўтказилишини; 2) Жамғарма билан бўлган келишувга асосан ҳисоб-китоблар механизмини такомиллаштириш ва бюджетга бўладиган тўловлар интизомини мустаҳкамлаш бўйича ҳукумат комиссияси томонидан ўрнатиладиган ҳажмда қишлоқ хўжалиги корхоналарининг минерал ўғитлар ва заҳарли химикатлар учун қарздорлик тўловлари борасида компанияларга мақсадли факторинг хизматларини кўрсатишни таъминлайдилар. Жамғарма қуйидагиларни белгилайди: 1) махсус траншлар маблағларини қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчиларининг “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК ва “Ўзкимёсаноат” ДАК корхоналари ва ташкилотлари билан ҳисоб-китобларни амалга ошириш учун йўналтирилишининг устуворлиги; 2) қишлоқ хўжалиги корхоналари-қарздорларнинг траншлар бўйича маблағларидан биринчи навбатда “Ўзқишлоқхўжаликкимё” бирлашмасининг

туман ва туманлараро филиаллари олдидаги қарзларини тўлашга фойдаланиш. Кейинчалик “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК корхоналарининг 23222- сонли ҳисобварақларидан маблағлар Жамғарма билан келишилган миқдорда жорий ишлаб чиқариш харажатларига, иш ҳақини тўлашга, хорижий ҳамкорлар билан ҳисоб-китобларни амалга ошириш учун конвертацияга, “Ўзкимёсаноат” ассоциацияси корхоналари олдидаги кредиторлик қарзларини тўлашга 23222-сонли ҳисобвараққа йўналтирилади ва ушбу корхоналар, ўз навбатида, “Ўзкимёсаноат” ассоциацияси томонидан тасдиқланадиган тақсимотга асосан, маблағлардан иш ҳақини тўлаш, хорижий ҳамкорлар билан ҳисоб-китобларни амалга ошириш мақсадида конвертация учун ва ишлаб чиқаришнинг бошқа мақсадларига фойдаланадилар. Банклар томонидан кўрсатилган факторинг хизматлари бўйича қарзларни тўлаш Марказий банкнинг 2000 йил 15 июлда 476-сон билан тасдиқланган (2000 йил 3 августда 953-сон билан рўйхатга олинган) “Ўзбекистон Республикаси ҳудудида тижорат банклари томонидан факторинг операцияларини амалга ошириш тартиби тўғрисидаги Низом”га асосан амалга оширилади. Қишлоқ хўжалик корхоналарининг 23222-сонли ҳисобварақларига келиб тушган мақсадли маблағлар, қишлоқ хўжалиги корхоналари ва “Ўзқишлоқхўжаликкимё” корхоналари ўртасида ўзаро тузилган шартномаларга кўра тўлов топшириқномалари асосида белгиланган тартибда минерал ўғитлар ва заҳарли химикатлар учун ҳисоб-китоб қилишга йўналтирилади. Агар қишлоқ хўжалик корхоналари “Ўзқишлоқхўжаликкимё” бирлашмасининг туманлар ва туманлараро филиаллари олдида улардан олинган минерал ўғитлар ва заҳарли химикатлар учун қарзлари бўлса, 23222- сонли ҳисобварақларга келиб тушадиган маблағлар белгиланган тартибда

қўйилган тўлов талабномалари асосида “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК бўлинмаларининг 23222-сонли ҳисобварақларига йўналтирилиши мумкин. “Ўзкимёсаноат” ДАК бўлинмаларига 23222-сонли ҳисобварақ бўйича келиб тушган маблағлар мақсадли факторинг операциялари бўйича мавжуд қарзларни қоплаш учун ишлатилади. “Ўзкимёсаноат” ДАКга қарашли корхоналар (химзаводлар) икки кун муддат оралиғида ўсимликларни ҳимоя қилиш учун жўнатилган минерал ўғитлар ва кимёвий воситалар учун ўзларига хизмат кўрсатаётган банк (Ўзсаноатқурилишбанк) орқали “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАКнинг бўлинмаларига белгиланган тартибда тўлов талабномалари қўядилар. Саноатқурилишбанк, ўз навбатида, тўлов талабномаларини “Ўзқишлоқхўжаликкимё”нинг ҳудудий бўлинмаларига хизмат кўрсатаётган Пахтабанкнинг ҳудудий бўлинмаларига белгиланган тартибда тўлов учун юборади. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАКнинг ҳудудий бирлашмалари кимё заводларининг улар томонидан юборилган минерал ўғитлар ва кимёвий воситалар учун қўйилган тўлов талабномалари асосида тўлов талабномалари тўлдириб, ўзларига хизмат кўрсатаётган банкларга (Пахтабанкнинг вилоят ҳудудий бошқармалари ёки бошқалар) берадилар. Бу талабномалар эса ўз навбатида тегишли хизмат кўрсатаётган банклар орқали “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАКнинг туманлар ва туманлараро бўлинмаларига қўйилади. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАКнинг ҳудудий бирлашмалари қишлоқ хўжалиги корхоналари, фермерлик хўжаликларига жўнатилган минерал ўғитлар ва заҳарли химикатлар учун туман бўлинмалари томонидан тўлов ҳужжатларининг ўз вақтида қўйилиши устидан назорат ўрнатадилар. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАКнинг туман ва туманлараро бўлинмаларига хизмат кўрсатадиган Пахтабанк ва бошқа банкларнинг бўлинмалари ўз навбатида юқорида кўрсатиб ўтилган кимё маҳсулотларини олувчи қишлоқ хўжалик корхоналарига хизмат кўрсатувчи банклар

бўлинмаларига ушбу корхоналар ҳисобварақларидан маблағларни чиқариш учун тўлов талабномаларини жўнатадилар. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАКнинг туман ва туманлараро бўлинмаларига хизмат кўрсатувчи Пахтабанк ва бошқа банкларнинг бўлинмалари маблағларнинг келиб тушиши устидан мониторинг ўрнатадилар ва қўйилган тўлов талабномаларининг тўлиқ ва ўз вақтида тўланишини таъминлайдилар. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАКнинг туман ва туманлараро бўлинмалари “Ўзкимёсаноат” ДАКга қарашли корхоналарининг олдида қарзлари бўлса ва уларни тўлаш учун тўлов ҳужжатлари бўлмаса, “Ўзқишлоқхўжаликкимё”нинг бўлинмалари икки кун муддатда(маблағ тушган кундан бошлаб) ўзларига хизмат кўрсатувчи банкларга “Ўзкимёсаноат” ДАКга қарашли корхоналарнинг ҳисобварақларига тегишли пул маблағларини ўтказиш учун тўлов топшириқномалари тақдим этадилар. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК ўзининг ҳудудий бирлашмалари билан бирга 23222-сонли ҳисобварақ бўйича маблағларни махсус тасдиқланган схемага асосан ўз вақтида ўтказилишини таъминлаш учун тегишли чораларни кўрадилар. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ва “Ўзкимёсаноат” ДАК корхоналарининг 23222-сонли ҳисобварақларига келиб тушган маблағлар Ўзсаноатқурилишбанкнинг амалиётлар бўлимида жамғарув ҳисобвараққа, кейинчалик ундан конвертация қилиш ва хорижий ҳамкорлар билан ўрнатилган тартибда ҳисоб-китоб қилиш учун ўтказилади. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК туман бўлинмаларининг ва “Ўзкимёсаноат” ДАК корхоналарининг тўлов ҳужжатлари бўлмаган ҳолда, тижорат банклари 23222-сонли ҳисобварақ бўйича маблағларнинг ҳаракатини вақтинча тўхтатиб қўядилар. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК ҳар ойда “Давлат эҳтиёжларига харид қилинадиган қишлоқ хўжалик маҳсулотлар учун ҳисоб-китоблар Жамғарма”сига, Пахтабанкка ва Ўзсаноатқурилишбанкка вилоятлар бўйича

қишлоқ хўжалик корхоналарининг “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК туман бўлинмалари олдидаги мавжуд қарзлари ва ўзининг “Ўзкимёсаноат” ДАК корхоналари олдидаги кредиторлик қарзлари тўғрисида ахборот беради. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК туман бўлинмалари олдида қарзлари мавжуд бўлган қишлоқ хўжалик корхоналарига ва “Ўзкимёсаноат” ДАК корхоналари олдида қарзлари мавжуд бўлган “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК туман бўлинмаларининг ҳисобварақларига хизмат кўрсатувчи тижорат банклари Низомга мувофиқ 23222-сонли ҳисобварақ бўйича пул маблағларининг тўлиқ ва ўз вақтида ўтказилишини таъминланиши устидан назорат ўрнатадилар. “Ўзқишлоқхўжаликкимё” ДАК туман бўлинмалари ва “Ўзкимёсаноат” ДАК корхоналарининг раҳбарлари тўлов талабномаларининг ўз вақтида юборилмаслиги ва маблағларни белгиланган мақсадлар учун ҳамда тўлиқ фойдаланилиши юзасидан шахсан жавобгар бўладилар. Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирининг 2005 йил 6 ноябрдаги 223-сонли буйруғи билан тасдиқланган “Топширилган пахта ҳосилидан фермер ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналарига тегишли бўлган пахта истеъмол ёғи, шелуха ва кунжарани етказиб бериш тартиби тўғрисида” ги НИ3ОМ қабул қилинди. Пахта етиштирувчи хўжаликлар томонидан амалда сотилган пахтани қайта ишлашдан ҳосил бўлган ўсимлик мойининг 50 фоизи, кунжара ва пахта шелухасининг 70 фоизи улар ихтиёрида қолади. Ёғ-мой корхоналари туман ҳокимлиги билан келишган ҳолда ҳар бир туманда фермер ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналарининг сони, ҳудудий жойлашувидан келиб чиққан ҳолда ёғ-мой маҳсулотлари етказиб бериш учун бир ёки бир нечта шохобчалар очади. "Ёғмойтамакисаноат уюшмаси "Ўзпахтасаноат" уюшмасининг ҳудудий бирлашмалари билан биргаликда пахта тозалаш корхоналарини техник чигит етказиб бериш бўйича ёғ-мой корхоналарига бириктириш дислокациясини тузади.

Пахтани қайта ишлаш корхоналари фермер ва ширкат хўжаликлари томонидан контрактация шартномалари бўйича етиштирилган пахта хом ашёси ва ундан олинадиган техник чигит (уруғлик пахтадан ташқари) миқдори кўрсатилган реестрни (рўйхатни) 10 ноябрга қадар вилоят "Пахтасаноат" акциядорлик бирлашмасига тақдим этади. Вилоят "Пахтасаноат" акциядорлик бирлашмаси умумлаштирилган реестрни (рўйхатни) ва техник чигитни юклаб жўнатиш жадвалини 15 ноябрга қадар тегишли ёғ-мой корхоналарига тақдим этади. Ширкат хўжаликлари 5 ноябрга қадар хўжаликдаги пудратчи ва бошқа бўлинмалар бўйича, сотилган пахта хом ашёси (уруғлик пахтадан ташқари) миқдори кўрсатилган рўйхатни пахтани қайта ишлаш корхонасига тақдим этади. Пахтани қайта ишлаш корхоналари ушбу рўйхат бўйича етиштирилган пахта хом ашёсидан олинган техник чигит миқдори кўрсатилган ҳолдаги реестрни 10 ноябрга қадар вилоят "Пахтасаноат" акциядорлик бирлашмасига тақдим этади. Вилоят "Пахтасаноат" акциядорлик бирлашмаси умумлаштирилган реестрни (рўйхатни) ва техник чигитни юклаб жўнатиш жадвалини 15 ноябрга қадар тегишли ёғ-мой корхоналарига тақдим этади. Пахтасаноат акциядорлик бирлашмаси томонидан берилган умумлаштирилган реестр (рўйхат) якуний бўлиб, ёғ-мой маҳсулотларини хўжаликларга етказиб бериш бўйича ёғ-мой корхоналарига шартномани тузиш учун асос ҳисобланади. Ёғ-мой корхоналари 1 декабргача фермер хўжаликлари ва бошқа қишлоқ хўжалик корхоналари билан шартномалар тузади. Фермер ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналарига истеъмол ёғи, шелуха ва кунжара маҳсулотларини етказиб бериш юзасидан шартномани тузиш ва маҳсулот учун зарур бўлган барча ҳужжатларни расмийлаштириш шохобчаларда амалга оширилади. Фермер ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналари пахта истеъмол ёғи, шелуха ва кунжара маҳсулотларини олишни рад этишга ёки бир турдаги маҳсулот олишни рад этиб, ўзига тегишли бошқа турдаги маҳсулотни олишга

ҳақлидир. Бунда тегишли фермер ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналари раҳбарларининг имзоси ва муҳри билан тасдиқланган ёзма розилик хатларига асосан, олинмаган маҳсулот туман қишлоқ ва сув хўжалиги бўлими, туман фермер хўжаликлари уюшмаси вакиллиги ва туман ҳокими билан келишилган ҳолда белгиланган нархларда бошқа харидорларга (биринчи галда туман аҳолисига нақд пулга) сотилади. Пахтани қайта ишлаш корхоналаридан техник чигитни ёғ-мой корхоналарига жўнатиш ҳудудий "Пахтасаноат" акциядорлик бирлашмаси, пахтани қайта ишлаш ҳамда ёғ-мой корхоналари ўртасида тузилган шартномаларга ҳамда унга илова қилинган юклаб жўнатиш жадвалига асосан амалга оширилади. Ёғ-мой корхоналари тузилган шартномага асосан олинадиган техник чигит учун олдиндан пул ўтказиш йўли билан ҳисоб-китоб қилади. Пахтани қайта ишлаш корхоналари ишлаб чиқарилган жами техник чигитни ёғ-мой корхоналарига тўлиқ ҳажмда жўнатишлари шарт. Ёғ-мой корхоналарига юборилаётган техник чигитнинг ҳамда уни қайта ишлаш натижасида ҳосил бўлган ва қайтариб берилаётган пахта истеъмол ёғи, шелуха ва кунжаранинг сифат кўрсаткичлари давлат стандартлари ва техник шартлари талабларига мос бўлиши зарур. Қайта ишлаш учун юборилаётган техник чигитга, шунингдек қайтариб берилаётган пахта истеъмол ёғи, шелуха ва кунжарага уларнинг мувофиқлик сертификати илова қилиниши шарт. Етказиб берилиши лозим бўлган пахта истеъмол ёғи, шелуха ва кунжаранинг шартномада кўрсатиладиган ҳажми, ушбу маҳсулотлар чиқишининг сўнгги уч йиллик ўртача кўрсаткичлари асосида белгиланиши мумкин. Ёғ-мой корхоналари корхонадаги уч йиллик ўртача кўрсаткичлар тўғрисида вилоят Қишлоқ ва сув хўжалиги бошқармаси ҳамда фермер хўжаликлари уюшмасининг вилоят вакиллигига маълумот тақдим қилади.

Олувчи талабига асосан шартномада кўрсатилган маҳсулотларнинг чиқиш ҳажмлари, техник чигитни қайта ишланган даврдаги ёғ-мой корхонасининг ҳақиқий кўрсаткичлари асосида қайта аниқланиши мумкин. Фермер хўжаликлари ва бошқа қишлоқ хўжалик корхоналарига тегишли бўлган ёғ-мой маҳсулотлари ҳақи белгиланган тартибда олинадиган маҳсулот ҳажмига олдиндан пул ўтказиш йўли билан тўлов амалга оширилгандан ёки товарларнинг етказиб бериладиган ҳар бир туркуми учун чақириб олинмайдиган аккредетив қўйилгандан сўнг шохобчалар орқали берилади. Фермер хўжаликлари ва бошқа қишлоқ хўжалик корхоналарининг топшириғига биноан ёки ишончномалари бўйича уларга етказиб бериладиган пахта истеъмол ёғи, шелуха ва кунжарани бошқа хўжалик юритувчи субъектларга сотилиши тақиқланади. Ширкат хўжалиги томонидан олинадиган ёғ-мой маҳсулотлари оилавий пудратчи ва бошқа хўжалик бўлинмаларига тўлиқ равишда етказиб берилади. Ёғ-мой маҳсулотларини сотиш баҳоси, маҳсулотни келтириш билан боғлиқ транспорт харажатлари қўшилган ҳолда ҳисобланади. Ёғ-мой маҳсулотларини сотиш баҳосига бошқа харажатлар ва фойдани қўшишга йўл қўйилмайди. Фермер ва бошқа қишлоқ хўжалик корхоналари Низомда ва тузилган шартномаларда белгиланган миқдордаги ҳақни тўланганлигини тасдиқловчи тўлов ҳужжатини тақдим этгандан кейин 1 кунлик муддат ичида хўжаликлар берилган ишончномага асосан шохобчалардан тегишли маҳсулотларни оладилар. Маҳсулот олиш учун бошқа ҳужжатлар ёки турли розиликлар (имзолар) талаб қилиниши қатъиян ман этилади. Ҳисоб рақамида маблағи бўлмаган ширкат хўжаликларининг пудратчи ва бошқа ички хўжалик бўлинмаларига тегишли бўлган ёғ-мой маҳсулотлари шохобчаларда нақд пулга ўрнатилган тартибда сотилади. Ширкат хўжаликлари томонидан хўжаликдаги пудратчи ва бошқа бўлинмалар бўйича, сотилган пахта хом ашёси (уруғлик пахтадан ташқари)

миқдори кўрсатилган, ёғ-мой корхонасига тақдим этилган рўйхат ёғ-мой маҳсулотларини пудратчи ва бошқа бўлинмаларига сотиш учун асос ҳисобланади. Бунда улардан маҳсулот олиш учун бошқа ҳужжатлар ёки турли розиликлар (имзолар) талаб қилиниши қатъиян ман этилади. Фермер ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналари ёғ-мой маҳсулотларини Низомнинг 2-банди билан кўзда тутилган дислокацияга мувофиқ тўғридан- тўғри ёғ-мой корхоналаридан олишлари мумкин. Фермер хўжаликларига ёғ-мой маҳсулотларини етказиб берилиши бўйича туман фермер хўжаликлари уюшмаси томонидан, ширкат хўжаликлари ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналарига маҳсулотларнинг етказиб берилиши бўйича туман қишлоқ ва сув хўжалиги бўлими томонидан мониторинг юритилади ва бу ҳақда ҳар 15 кунда тегишли юқори ташкилотга маълумот тақдим этиб борилади.

Похожие

Махсулот етказиб бериш сохасидаги тадбиркорлик

Товарлар етказиб бериш бўйича давлат контракти

Суд ҳокимиятининг ташкил этилиши ва функцияларининг умумий тавсифи

Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимиятининг ташкил этилиши

Кишлок хўжалик махсулотларини тайёрлаш ва сотиш сохасидаги тадбиркорлик