Акшнинг Mустакиллик учун кураш даври сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлари - Юриспруденция - Рефераты

Акшнинг Mустакиллик учун кураш даври сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

39.5 KB

Ақшнинг M устақиллик учун кураш даври сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлари Режа: 1. Томас Джефферсоннинг сиёсий-ҳуқуқий қарашлари 2. Томас Пейннинг сиёсий-ҳуқуқий қарашлари

XVIII аср иккинчи ярмида Америка Қўшма Штатларининг мустақиллик учун кураши кескин тус олди. Бу 1775-1783 йиллар гражданлар урушда яққол намоён бўлди. Метрополия зулмига қарши ҳаракатлар демократик ғояларни ривожланишига, табиий ҳуқуқ назарияларини тарқалишга катта туртки берди. Мустақиллик учун кураш даврининг сиёсий ва ҳуқуқий фикрида 1776 йилда қабул қилинган Америка Қўшма Штатларининг мустақиллик декларацияси алоҳида аҳамият касб этади. Унда барча кишилар яшаш, эркка, мулкка эга бўлиш ва ҳавф-ҳатарсиз турмуш кечириш табиий ҳуқуқларига эгадирлар, халқ-ҳокимият манбаидир, суверенитет халққа тегишлидир, хукумат-халқ хизматкори, барча давлат идоралари халқ манфаатлари учун хизмат қилади, ҳокимият бўлиниш принципини жорий қилиш каби ғоялар ўз ифодасини топган. Бу ҳужжатнинг тарихий аҳамияти шундаки, унда сиёсий таълимотларнинг асосий ғоялари, айниқса халқ суверенитети ғояси давлатнинг амалий принциплари сифатида биринчи бўлиб эълон қилингандир. Мустақиллик декларациясининг асосий ғояларини ишлаб чиқиш ва уларни сиёсий тажрибага жорий қилишда Америка Қўшма Штатлари демократлари Т.Джефферсон, Т.Пейн катта рол ўйнадилар. 2. Томас Джефферсоннинг сиёсий-ҳуқуқий қарашлари Томос Джефферсон (1743-1826) атоқли мутафаккир ва сиёсий араб, Америка Қўшма Штатлари мустақиллиги Декларациясининг муаллифидир. Джефферсон ижтимоий шартнома ва инсон табиий ҳуқуқ назариясига асосланиб монархия давлат тузумини танқид остига олди ва халқ суверенитети ғоясини асослаб чиқди. Унинг фикрича, қирол ҳокимияти халқ

ҳокимиятидан ҳосил бўлган, унга қарамдир. Давлат ҳокимиятининг тузиш ва уни назорат қилишда барча иштирок қилиш ҳуқуқига эга, ҳеч ким бу ҳуқуқдан маҳрум қилиниши мумкин эмас. Агар ҳокимият халқ ҳуқуқларини оёқ ости қилгудай бўлса, халқ бундай ҳукуматни алмаштириш ҳуқуқига эгадир. Тенглик, эркинликни халқдан тортиб олишга хеч кимни ҳаққи йўқ, буларнинг барчаси бегона қилинмайдиган табиий ҳуқуқлардир. "Дунёда инсон ҳуқуқларидан бошқа барча нарса ўзгаради", дейди Джефферсон. Унинг фикрича, табиий ҳуқуқлар давлат чиқарган қонунлардан устундир. Улар ўртасида пайдо бўладиган зиддиятлар ҳар доим табиий ҳуқуқ фойдасига ҳал қилиниши керак. Давлат табиий ҳуқуқларнинг таминлаш учун яратилгандир. Джефферсон сиёсий таълимотининг асосий муаммоси шахс ҳуқуқлари ва ҳокимиятни демократик усулда тузиш муаммосидир. Шахс ҳуқуқларини ҳукумат ҳуқуқларига нисбатан устувор қўйиш орқали Джефферсон шахсни ҳокимият ўзбошимчалигидан муҳофаза қилмоқчи бўлади. Джефферсоннинг сиёсий идеали давлатни халқ сайлаган вакиллар орқали бошқариш ва назорат қилиш имконини берувчи демократик республика эди. Барча мансабдор шахслар маълум бир муддатга сайланиши ва халқ назорати остида бўлиши шарт, дейди Джефферсон, ва шу нуқтаи назардан Монтескъенинг монархия ҳақидаги фикрларини танқид остига олади. Джефферсон ташаббуси билан 1787 йилда қабул қилинган АҚШ конституциясига ўнта қўшимча киритилиши зарур деб топилди. Бу қўшимчалар сўз эркинлиги, матбуот эркинлиги каби демократик ҳуқуқ ва эркинликларни ўз ичига олган эди. Бу қўшимчаларнинг барчаси 1791 йил кучга кирган АҚШ Конституциясида ўз аксини топди. 3. Томас Пейннинг сиёсий-ҳуқуқий қарашлари

АҚШ мустақиллиги учун курашни назарий асослаб чиққан сиёсий матуфаккирлардан яна бири Томас Пейн эди (1727-1809). У инглиз қирол ҳокимиятини АҚШ халқига нисбатан олиб борган мустамлакачилик сиёсатини табиий ҳуқуқ нуқтаи назаридан танқид қилади, унга қарши озодлик кураши зарурлигини асослайди. Унинг фикрича, мустақиллик учун кураш ҳар бир халқнинг бегоналаштириб бўлмайдиган табиий ҳуқуқидир. Пейн инсон эрки ва ҳуқуқларининг таъминлаш масалаларига катта аҳамият беради. "Барча одамлар насл-насаби билан бирдирлар, демак, уларнинг барчаси тенг туғуладилар ва тенг табиий ҳуқуқларга эгадирлар". Пейн сўз эркинлиги, матбуот, виждон эркинлиги, тенглик, фаравон ҳаёт ва бахтга эришиш каби ҳуқуқларни табиий туғма ҳуқуқлар деб билади. Табиий ҳуқуқ асосида фуқаровий ҳуқуқ пайдо бўлади. Бу ҳуқуқ одамларнинг табиий ҳуқуқларига зид бўлмаслиги керак. Пейннинг айтишича, табиий ҳуқуқ асосида пайдо бўлган ҳокимият ҳеч қачон якка шахс қўлида ва инсон табиий ҳуқуқларига зид бўлмайди. Шундан келиб чиққан ҳолда, Пейн халқ суверенитети ғоясини асослайди. Ҳокимият манъбаи – халқнинг ўзидир. Қонун чиқарувчи ҳокимиятнинг халқ томонидан ташкил қилиш халқнинг бегоналаштириб бўлмайдиган табиий ҳуқуқидир. Пейн жамият ва давлат бир эмаслиги, уларнинг ўртасидаги фарқ ҳақида ўз фикрини баён қилади. "Жамият бизнинг эҳтиёжларимиз туфайли пайдо бўлади, хукумат эса бизнинг нуқсонларимиз туфайли", дейди Пейн. Давлат ва жамият келиб чиқиши нуқтаи назаридангина эмас, вазифалари жиҳатидан ҳам бир биридан фарқланади. Агар одамлар нуқсонларига эга бўлмай ўзаро муносабатларини адолат асосида қурганларида эди, ҳукуматларга эхтиёж бўлмас эди. Хукуматнинг асосий мақсади хавфсизлик ва эркинликни таъминлашдир. Шунинг учун давлатнинг идора қилишнинг энг яхши шакли халқнинг хавфсизлигини, унинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлавчи демократик республикадир. Джефферсон, Пейн, Линкольнларнинг демократик анъаналари АҚШда прогрессив сиёсий ва ҳуқуқий фикрнинг ривожига катта таъсир кўрсатди.

Похожие

Ақшнинг Mустақиллик учун кураш даври сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлари

Eвропа маърифатпарварларининг сиёсий-ҳуқуқий таълимотлари

Қадимги юнонистонда сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар ( Кадимги Юнонистон сиёсий ва хукукий таълимотлари

АҚШдаги сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар

Қадимги Римда сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар