Uch o’lchamli geometrik shakllardan tushgan soyalar - Геометрия - Рефераты

Uch o’lchamli geometrik shakllardan tushgan soyalar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

4096.5 KB

Uch o’lchamli geometric shakllardan tushgan soyalar Reja: 1. Ortogonal proyeksiyalarda soyalar 2. Nuqtadan proyeksiya tekisliklariga tushgan soyani yasash 3. Nuqtadan umumiy vaziyatdagi tekislikka tushgan soya

88– shakl Geometrik jisimlarning sirtiga urinma bo'lib o'tgan yorug'lik nurlarining yig'indisi o'rovchi sirt hosil qiladi. Bu o'rovchi nur sirtning jism sirtiga urunma bo'lgan nuqtalarning yig'indisi (A, B, C, D, E) o'z soyasining konturini hosil qiladi. Jism sirtiga urunma bo'lgan yorug'lik nurlarining soya tushadigan tekislik, yoki boshqa sirt bilan kesishgan nuqtalarning yig'indisi tushgan soyaning (Aс, Bс, Cс, Dс, Eс) konturini hosil qiladi. Soyalar teoriyasining asosiy maqsadi jismning o'z va tushgan soyalarining konturlarini aniqlashdir.Jismning shakliga qarab, o'rovchi nur sirti ko'p yoqli, egri sirt va urunma tekisliklardan iborat bo'lishi mumkin.Chizmada o'z soyasi tushayotgan soyaga nisbatan to'qroq rangda baja-riladi. Bu yerda fizika qonuniga binoan, yorug'lik nurlari boshqa sirtlardan qaytib jismning yorug'lik tushmagan qismini yoritadi. Ortogonal proyeksiyalarda nurning yo’nalishi . Ortogonal proyeksiyalarda soyani ko'rayotganda: 1. yorug'lik nuri cheksizlikdan deb hisoblanadi; 2. yorug'lik nuri to'g'ri chiziq bo'ylab tarqaladi; 3. yorug'lik nurlar o'zaro parallel bo'ladi. Ortogonal proyeksiyalarda soyalar Ortogonal proyeksiyalardagi chizmalar loyixalashtirilgan inshoatni aniq tasvirlagani bilan, yetarlicha ko'rgazmali bo'lmaydi. Tekis chizmaning ifodali va yaqqolroq tasvirlanishi uchun soyalarni ko'rishni o'rganish kerak. Soyalar asosan arxitektura loyixalarda (imoratlarning fasadlari va boshqa qurilmalarda ) keng qo'llaniladi.

Imoratlarning ortogonal proyeksiyalardagi soyasi chizmani ko'rgazmali qilishdan tashqari, proeksiyalardagi uchinchi o'lchamning yo'qligini bildirmaydi (planda - balandligini, fasadda - chuqurligini). Soyalar chizmadagi alohida elementlarning o’zaro joylashuvini va imoratning fazoviy xajmini yaxshiroq tassavur qilishga imkoniyat beradi. Biz soya konturlarini ko'rinishining geometrik uslublarini ko'rib chiqamiz. Yorug'lik manbaining fazodagi xolatiga qarab nurlarning yo’nalishi ikki xil bo'lishi mumkin: a) yorug'lik manbai narsadan uncha uzoq bo'lmagan bo'lsa, yorug'lik nurlari kesishuvchi bo'ladi. Masalan: lampa yoki fonar bilan yoritilgandagi nurlia (sun'iy yoritish). yorug'lik manbai narsadan juda uzoq masofada joylashgan bolsa, a) yorug’lik manbai narsadan juda uzoq masofada joylashgan bo’lsa, yorug’lik nurlari parallel nurlar deb ataladi. Masalan, quyosh yoki oydan kelgan yorug’lik nuri. d) 89– shakl Bunda: A,B - fazoviy nuqtalar; S - yorug' lik manbai; Ac -A nuqtadan Q tekislikka tushgan soya; Bc - B nuqtadan Q tekislikka tushgan soya; Ac Bc - AB chiziqdan Q tekislikka tushgan soya; Q - soyalar tekisligi; SN - yorug' lik nurlarining yonalishi. Yorug'lik nuri yoqlari uchta proyeksiya tekisligida joylashgan kubning diogonali bo'yicha yo'nalgan qilib olinadi. Kub diogonalining proyeksiy alari kvadratning diogonali bo'lib proyeksiyalanadi. Ya'ni har bir yorug'lik nurning proyeksiyasi proyeksiya o'qiga nisbatan 45° burchak hosil qiladi. b ) c )

92– shakl Nuqtadan proyeksiya tekisliklariga tushgan soyani yasash Nuqtadan proyeksiya tekisliklariga tushgan soya, nuqta orqali o'tuvchi nurning gorizontal yoki frontal izi bo'ladi. A nuqta orqali o'tuvchi nur avval H tekislikni kesib o'tadi. Shuning uchun, A nuqtadan tushgan soya gorizontal tekislikka tushadi, (Ac) B nuqtadan tushgan soya V tekislikka tushadi (Bc). 93-shakl To'g'ri chiziq kesmasidan proyeksiya tekisligiga tushayotgan soyani yasash To'g'ri chiziq orqali o'tuvchi nurlar nur tekisligi deb ataluvchi Q tekisligini hosil qiladi. Ikki tekislik to'g'ri chiziq bo'ylab kesishganligi uchun, nur tekisligi va soya tushadigan proyeksiya tekisligi kesishganda to'g'ri chiziq hosil bo'ladi. Shunga binoan, to'g'ri chiziq

kes-masining soyasini qurish uchun, kesmada yotgan ikki nuqtaning soyasini topib birlashtirish kifoya. 94-shaklda /AB/ kesmadan "H" proyeksiya tekisligiga tushayotgan a s , b s nuqtalar soyalari ko'rsatilgan. /CD/ kesmadan "V" proyeksiya tekisligiga tushayotgan s s , d s nuqtalar soyalari ko'rsatilgan. Bir vaqtning o'zida /BC/ kesmasidan "H" va "V" tekisliklarga tushayotgan soyani qurish ko'rsatilgan. Bu erda ko'rinib turibdiki, agarda to'g'ri chiziq kesmasidan bir o'zida ikki yoki undan ortiq tekisliklarga soya tushsa, tekisliklarni kesishuv joyida soya sinib o'tadi. soyaning sinish nuqtasini (Mx) topish uchun B nuqtaning mavhum soyasini topib (B c ) olish kerak. Mx nuqtadan teskari nur o'tkazib

to'g’ri chiziq kesmasini qanday qismidan H tekislikka va qanday qismidan Н "V" tekislikka soya tushayot-ganligini aniqlash mumkin. Nuqtadan umumiy vaziyatdagi tekislikka tushgan soya Nuqtadan umumiy vaiyatdagi tekislikka tushgan soya berilgan nuqta orqali o'tayotgan yorugliq nurining umumiy vaziyatdagi tekislik bilan kesishuv nuqtasidir. Yorug'lik nurini to'g'ri chiziq deb hisoblasak, bu masala umumiy vaziyatdagi tekislik bilan to'g'ri chiziqning kesishuv nuqtasini topishga kelti-radi(4asosiy masala). 95-shakl. To’g’ri chiziqdan tekislikka tushayotgan soyani aniqlash uchun undagi ikki nuqtaning soyasini topib, to'g'ri chiziqdan tekislikka birlashtirish kifoya. Ba'zida to'g'ri chiziqdan bir necha tekislikka tushgan soyani topish kerak bo'ladi. Bu holda, soyaning sinish nuqtalari topiladi. Soyaning sinish nuqtasini topish usullari oldingi darsda o'tilgan. to'g'ri chiziqdan tekislikka tushgan soya oldingi darsda ko'rilgan usul bilan topilgan.

96-shakl Ortogonal proyeksiyada soyalar yasashning bir necha xususiyatlari To'g'ri chiziq tekislik bilan kesishib turgan bo'lsa, undan tushgan soya to'g'ri chiziq bilan tekislikning kesishgan joyidan o'tadi. 97-shakl. 1. Agarda to'g'ri chiziq kesmasi tekislikka perpendikulyar bo'lsa uning shu tekislikdagi proyeksiyasi bo’yicha yo 'naladi. 98-shakl. Agarda soya bunday to'ri chiziqdan qandaydir sirtga tushsa, u holda soya ikkinchi proyeksiyada sirtning normal kesim yuzasini chapga burilgan holda qaytaradi.

97-shakl 104 98-shakl

99-shakl Agarda to'g'ri chiziq soya tekisligiga parallel bo'lsa, undan tushgan soya o'ziga parallel bo'ladi va o'z kattaligiga teng bo'ladi. 100-shakl

2. Agarda to'g'ri chiziqlar o'zaro parallel bo'lsa, ularn-ing soyalari ham o'zaro parallel bo'ladi . 100-shakl. Proyeksiya tekisliklariga perpendikulyar bo’lgan to’g’ri chiziqlardan o’zaro parallel tekisliklarga (zina bosqichlariga) tushgan soya Soyaning xususiyatlariga asosan, Gorizontalga perpendikulyar to'g'ri chiziqdan tushgan soya planda H tekislikdagi yorug'lik nurining proyeksiyasiga mos keladi, fasadda esa, zina boshqichining chap tomonga burilgan profiliga mos keladi. Frontalga perpendikulyar to'g'ri chiziqdan tushgan soya V tekislikdagi yorug'lik nurining proyeksiyasiga va planda zina boshqichining chap tomonga burulgan normal kesmasining profiliga mos keladi (101-shakl).

Tekis shakllardan tushgan soyani yasash Tekis shakllarning soyasi shaklning tuzilishiga, fa'zodagi holatiga va soya tushayotgan yuzaning shakliga bog'liqdir. Agarda tekis shakl to'g'ri chiziq kesmalari bilan chegaralangan bo'lsa, bunday shakldan tushgan soyani yasash to'g'ri chiziq kesmalaridan tushgan soyalarni yasashga keltiriladi. Uchburchak holida berilgan tekislikdan tushgan soyani yasash 102– shakl 103-shaklda mashq uchun berilgan chizmalarni ko’rib chiqing: Profil tekisligida yotgan MNE uchburchakdan tushgan soyasi yasalsin, hamda Gorizontal tekisligida yotgan DFK uchburchakdan tushgan soyasi yasalishini ko’rib chiqing. 103-shakl 108

fzontal kvadratdan frontal proeksiya tekisligiga tushgan soyani yasash 104- shaklda kvadratning soyasini yasash keltirilgan 104– shakl Gorizontal aylanadan frontal proyeksiya tekisligiga tushgan soyani yasash (105-shakl). Shakldan ko'rinib turibdiki aylananing soyasi ellips bo'ladi. Soyani aniqroq ko'rish uchun aylanaga tashqi chizilgan kvadrat chizib olish kerak. Kvadratning soyasi bo'lgan parallelogramda ellips to'rtta urinma nuqtasi va diogonallarda yotuvchi to'rtta nuqta bo'yicha quriladi. Shaklda ko'rsatilishicha shunday xulosaga kelish mumkin, diogonal nuqtalarni aniqlovchi gorizontal chiziqni aylananing radiusida gipotenuza singari qurilgan teng katetli uchburchakning 02 katetiga teng radius bilan belgilab ko'rish mumkin. 12

106-shaklda plansiz (gorizontal proyeksiyasiz) yarim aylananing soyasini ko'rish mumkin. 106- shakl Tekis shakllardan o’ziga parallel tekislikka tushgan soyani yasash Aylanadan frontal proyeksiya tekisligiga tushgan soyani yasash Soyalarning uchunchi xususiyatida aytilganidek agarda to'g'ri chiziq yoki tekis shakl soyalar tekisligiga parallel bo'lsa, undan tushgan soya o'ziga parallel va o'z kattaligiga teng bo'ladi. Shunga binoan, aylananing soyasini topish uchun, aylana markazining soyasini topish va o'sha radiusda aylana chizish kifoya 107- shakl 13

Silindrdan gorizontal proyeksiya tekisligiga tushgan soyani yasash O'qi H tekisligiga perpendikulyar bo'lgan silindrning soyasini qurish quyidagi shaklda berilgan: 108– shakl Silindrning soyasini gorizontal proyeksiyasidan foydalanmasdan yasash Bu shaklda yarim silindrdan V frontal proyeksiya tekisligiga tushgan soyani yasashning ratsional uslubi keltirilgan. Radiusning O 1 asoslaridan 45° burchak ostida chiziqlar o'tkazamiz. Hosil bo'lgan to'g'ri burchak uchburchakning kateti silindming asosiga ko'chiriladi, 1 l va 2 1 nuqtalar o'z soyasining yasovchi chiziqlarini aniqlaydi. 14

109- shakl Doiraviy konusning soyasini yasash Konusning soyasini aniqlash uchun, konus uchidan(S) asosining tekisligiga tushgan soya aniqlanadi. Buning uchun konus uchidan nur o'tkazib Sc nuqta topib olamiz. Sc nuqta orqali konus asosiga ikki urunma chiziq o'tkaziladi Bu S1c va S2c chiziqlar o'z soyasini chegaralovchi yasovchi chiziqlar bo'ladi: 110-sakl To'ntarilgan konusning soyasini yasash uchun teskari nuqtalardan foydalanamiz. Shtrix bilan ko'rsatilgan soya soxta soyadir, lekin bu chiziqlarsiz lc va 2c nuqtalarni aniqlab bo'lmaydi. Konusning xar qanday vaziyatida ham konusning uchidan asosi yotgan tekislikka tushgan soyasini aniqlab olish kerak. 111-shakl. Sharning o’z soyasi konturini yasash Quyidagi shaklni o'rganib chiqamiz: I 1 va 2 1 nuqtalar O 1 markaz orqali normal o'tkazish yoli bilan aniqlanadi. 3 1 va 4 1 nuqtalar hamda 5 1 va 6 1 nuqtalar 1 va 2 nuqtalardan o'tkazilgan gorizontallar va vertikallar bilan topiladi. 7 va 8 nuqtalar 1 nuqtadan 30° qiyalik ostida 1 1 a 1 va 1 l b 1 chiziqlarni o'tkazib yasaladi. Sfera soyasining konturi katta o'qi sharning diametriga, kichik o'qi esa 0,6 Dga teng bo'lgan ellips bo'ladi. 15

Shar qirqimidan uning ichki sirtiga tushgan soyani yasash Bu shklda, shar qirqimidan tushgan soya, kichik yarim o'qi (0,5) shar radiusining 1/3 qismiga teng bo'lgan yarim ellips shaklida bo'ladi. Bu yarim ellipsda yotgan xar qanday nuqta katta o'qdan (l 1 2 1 ) o'z yarim radiusining 1/3 qismiga teng bo'lgan masofalarda joylashadi. Shtrix chiziq bilan o'z soyasining ko'rinmas qismi ko'rsatilgan. 113- shakl Silindr qirqimida soyani yasash Bu shaklda soyani qurish ko'rsatilgan. Ochiq yarim silindr ichiga tushgan soyaning chegarasi ellipsning bir qismi ko'rinishida bo'ladi. Oz soyasi 0,7R da joylashgan a ! c nuqta bo'ladi. 114-shakl Gorizontal tekislik bilan yopiq bo’lgan silindrning ichiga tushgan soya 115-shakl 16

113 Soddalashtirib berilgan kompozisiyaning o’z va tushgan soyalarini qurish Quyidagi shaklda soyalarini qurishni ko'rib chiqamiz. 17

116- shakl Binoning soyalarini yasash Quyidagi shaklda qurish ko'rsatilgan. 117- shakl Binoning qismlaridan bir biriga tushgan soyalarni yasash Quyidagi shaklda soyalami qurish ko'rsatilgan. 18

Mo’ridan tom nishabiga tushgan soyani yasash Quyidagi shaklda tushgan soyani qurish yoli ko'rsatilgan. 19

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. U. Abdullayev. “chizma geometriya va chizmachilik asoslari”. 2. T. “O’zbekiston”. 1999. 3. A.Abdurahmonov. “Chizmachilikdan grafik ishlar tizimi”. 4. T. “Cho’lpon”.2005. 5. J.Mirhamidov, G.Alaviya, H.Abidov. “Perspektiva va perspektivada soyalar”. T. “O’zbekiston”.2005. 6. T.Azimov/ Chizma geometriya amaliy darslar uchun/T/2008/ 7. J.Mirhamidov va boshqalar.”Qurilish chizmachiligi”. Toshkent kitob-jurnal fabrikasi. T. 2002. 8. J.Mirhamidov, H.Abidov. “Injenerlik grafikasi”. O’zbekiston Matbuot va Azborot agentligi. T. “O’qituvchi”. 2005. 21

Похожие

Perspektivada soyalar

To'g'ri burchakli dimetrik proyeksiya dimetrik o'qlarining xolati

Ortogonal proeksiyalarda soyalar qurish

Geometrik yasashlar

Geometrik elementlarning proeksiyalari