Qutb koordinata sistemasidagi tenglamalar - Геометрия - Рефераты

Qutb koordinata sistemasidagi tenglamalar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

157.5 KB

Q utb koordinata sistemasidagi tenglamalar a) Parabolapx y 2 2 kanonik tenglama bilan berilgan bo’lsa, qutbni parabola fokusiga joylashtirib, qutb o’qi sifatida abssissa o’qini olib parabola tenglamasini qutb koordinatalar sistemasida yozaylik.Agar biz y y p x x    ,2 almashtirishlar bajarsak   sin , cos r y r x   tengliklar o’rinli bo’ladi. Bu y erda ,r nuqtaning qutb koordinatalari bo’lib, agar nuqta parabolaga tegishli bo’lsa, r uning fokal radiusiga tengdir. Biz  cos 2 r p x   tenglikda r ning nuqtadan direktrisagacha bo’lgan masofaga tengligini hisobga olib 2 p x r   ifodani yuqoridagi tenglikka qo’ysak  cos 1  p r munosabatni hosil qilamiz. Bu munosabat parabolaning qutb r M ( x , y ) � M ( x , y ) � koordinatalar sistemasidagi tenglamasidir. b) Ellipsning qutb koordinatalar sistemasidagi tenglamasini keltirib chiqaramiz. Buning uchun qutbni ellipsning chap fokusiga joylashtirib, abssissa o’qini qutb o’qi sifatida olamiz. Ellipsning 1 2 2 2 2   b y a x kanonik tenglamasini qutb koordinatalar sistemasiga o’tkazish uchun 67

    y y c x x'' almashtirishlar yordamida yangi ' ' ' y x O dekart koordinatlar sistemasini kiritamiz. Bu koordinatalar sistemasi va qutb koordinatalar orasidagi bog’lanish boshi   sin , cos r y r x   formulalar yordamida beriladi. Ellipsning M nuqtasi uchun chap fokal radius uning qutb radiusiga tengligidan foydalanib a ex r MF   1 tenglikni yozamiz. Bu tenglikdagi a ex r   ifodani  cosr c x   tenglikka qo’ysak  cos 1 e p r   tenglamani hosil qilamiz. Bu yerda ec a a b p    2 tenglikdan foydalandik. в ) Giperbola tenglamasini qutb koordinatalar sistemasida yozish uchun u ning har qismi uchun mos ravishda qutb koordinatalar sistemasi kiritamiz. Uning o’ng qismi uchun qutb boshini giperbolaning ung fokusiga joylashtiramiz va abssissa o’qini qutb o’qi sifatida olamiz. Giperbola nuqtasi uchun qutb radiusi r uning o’ng fokal radiusiga teng bo’lganligi uchun a ex r   ifodani hosil qilamiz.Biz bilamizki,agar dekart yx O   koordinatalar sistemasi uchun qutb boshi koordinata boshida joylashgan va qutb o’qi x O  abssisa o’qi bilan ustma-ust tushsa,qutb koordinatalar sistemasi va yx O   koordinatalar sistemasi orasidagi bog’lanish   sin cos r y r x   formulalar yordamida beriladi.Bu yangi yx O   koordinatalar sistemasi va giperbola tenglamasi berilgan Oxy koordinatalar sistemasi orasidagi bog’lanish esa y y c x x    ko’rinishda bo’ladi.Biz bu tengliklarning birinchisidan foydalanib  cosr c x   tenglikni hosil qilamiz.Yuqoridagi a ex r   ifodani bu tenglikga qo’ysak 68

 cos 1 e p r  tenglamani hosil qilamiz. Bu yerda a ec a a c a b p      2 2 2 tenglikdan foydalandik. Biz giperbola chap shoxining tenglamasini qutb koordinatalar sistemasida yozish uchun qutb boshini chap fokusga joylashtiramiz va abssissa o’qini qarama-qarshi yonalish bilan qutb o’qi sifatida olamiz.Biz agar y y c x x    formulalar bilan yangi dekart koordinatalar sistemasi kiritsak,ular uchun   sin cos r y r x   formulalar o’rinli bo’ladi.Bu yerda qurb radiuas chap fokal radiusga teng bo’lganligi uchun a ex r   tenglik o’rinli bo’ladi.Bu tenglikdagi r ning ifodasini yuqoridagi formulardan kelib chiqadiagan  cosr c x    tenglikga qo’yib  cos 1 e p r   tenglamani hosil qilamiz.Bu yerda ham a ec a a c a b p      2 2 2 tenglik o’rinlidir. Demak, qutb koordinatalar sistemasida mos ravishda tanlanganda har qanday ikkinchi tartib chiziq tenglamasini  cos 1 e p r   ko’rinishda yozish mumkin ekan.Bu tenglama 1e bo’lsa parabola, 1e bo’lganda ellips va nihoyat 1e bo’lganda giperbola tenglamasidir. 69Chizma-4

Ellips, giperbola va parabolaning urinmalari Bu chiziqlarning har biri o’ziga tegishli har bir nuqtaning atrofida birorta differensiallanuvchi funksianing grafigi bo’ladi. Shuning uchun, bu chiziqlar urinmalarining tenglamalarini tuzishda biz maktab kursidan ma’lum bo’lgan  0 0 0 x x x f y y     tenglamadan foydalanishimiz mumkin. Misol uchun ellipsning ordinatalari manfiy bo’lmagan nuqtalardan iborat qismi 2 2 1 a x b y   , a x a    funksianing grafigi bo’ladi. Bu funksianinig hosilasini topsak, u y a x b a x a bx y 2 2 2 2 2 1    ko’rinishda bo’ladi. Bu ifodalarni hisobga olib, ellipsga tegishli  0 0,y x nuqtadagi urinma tenglamasini yozamiz:  0 0 2 0 2 0 x x y a x b y y    . Bu tenglamada 1 2 20 2 20   b y a x tenglikni hisobga olsak, yuqoridagi tenglama 1 2 0 2 0   b yy a xx ko’rinishga keladi. Giperbola va parabola uchun urinma tenglamalarini keltirib chiqarish o’quvchilarga mustaqil ish sifatida havola etiladi. Ularning   00 ,y x nuqtadagi urinmalari tenglamalari mos ravishda quyidagi ko’rinishda bo’ladi: 1 2 0 2 0   b yy a xx 70

) ( 0 0 x x p y y  Ellips, giperbola va parabolaning optik xossalari Biz ellipsning quyidagi optik xossasini isbotlaymiz Teorema. Ellipsning bitta fokusidan chiquvchi nur sinishdan so’ng ikkinchi fokusga tushadi. Teorema. Giperbolaning bitta fokusidan chiquvchi nur sinishdan so’ng ikkinchi fokusga tushadi. Teorema. Parabolaning fokusidan chiqubchi nur sinishdan so’ng uning o’qiga parallel to’g’ri chiziq bo’ylab harakatlanadi. 71

Похожие

Tekislikda biror dekart koordinatalar sistemasida

Egri chiziqli koordinatalar sistemasi. Riman metrikasi

Ellipsoid

Tekislikdagi analitik geometriya

Differentsial geometriya predmeti. Elementar chiziqlar va ularning berilish usullari