Qurilish chizmachiligi - Геометрия - Рефераты

Qurilish chizmachiligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

486.5 KB

Qurilish chizmachiligi Reja: 1. Asosiy qurilish materiallari xaqida qisqacha tushuncha 2. Qurilish chizmalarini grafik bajarishning asosiy qoidalari. 3. Bino chizmalari va ularning konstruksiyalari.

Injenerlik grafikasining asosiy qisimlaridan bo’lgan qurilish chizmachiligiga oid ma’lunotlar “Qurilish chizmachiligi” o’limini o’qitilishi kohstruktorlik xujatlarining yagona tizimi (KXYT) va O’z.Dav.standartlari normalari asosida yozilgan. “Qurilish chizmachiligi”ning asosiy maqsadi talabalarga qurilish chizmalarining konstruktorlik va texnikaviy xujjatlarini tayyorlashga oid nazariy hamda amaliy bilimlar berish o’quv malakasini beradi. Bino qurilishi doimo loyiha va smeta xujjatlarini tayyorlashdan boshlanadi. ( ЛСХ ). Bunday loyixa smeta xujjatlarini tayyorlashda doimo qurilish normalari va qoidalariga rioya qilinadi. Loyixalash topshirig’ini loyixachi bilan bosh loyixachi tasdiqlangan qonun qoidalarga rioya qilib tuzib chiqadilar. Ish loyixasi tasdiqlangan texnik iqtisodiy asoslarga, texnik iqtisodiy xisoblarga ko’ra va loyixa topshirig’iga ko’ra ishlab chiqiladi. Fuqoro, ishlab chiqarish binolari, qishloq xo’jalik binolarini loyixalashda namunaviy loyixalardan foydalaniladi. Namunaviy loyixalar ko’p marotaba foydalanishga mo’ljallangan loyixalar bo’lib, ularning tarkibiga hamma ish chizmalari, kerakli qurilish montaj ishlari, tushuntirish xatlari va smetalar kiradi. Bino qurilishi juda katta xajmdagi ishni o’z ichiga oladi. Bu ishlar asosiy qurilish va ixtisoslashgan ishlarga bo’linadi. Asosiy qurilish ishlari binoni qurish va bezash ishlarini, ixtisoslashgan ishlar suv taminoti, oqava suv tizimi, gaz bilan taminlash, elektr bilan taminlash va bino atrofini obodonlashtirish ishlarini o’z ichiga oladi. Binolar ishlatilishiga ko’ra quyidagi guruhlarga bo’linadi: Fuqoro binolari, insonlarning tirikchilik uchun mo’ljallangan binolar. Ular turar joy va jamoat binolariga (restoran, teatr, maktab, salomatlik markazi va boshqalar) bo’linadi. Ishlab chiqarish binolari, bunday binolar transport va sanoat ishlab chiqarish binolari, fabrika, zavod, elektrostansiya va boshqalar.

Qishloq xo’jalik binolari: fermer xo’jaligi binolari, omborxonalar, qishloq xo’jalik mashinalari va ularni ta’mirlash uchun quriladigan binolardan iborat. Bundan tashqari binolar baland binolarga: ko’p qavatli (9 qavatdan yuqori), va kam qavatli (3 qavatdan yuqori) binolarga bo’linadi. Qavatlarni hisoblaganda yer osti qavatlari, mansard(cherdak)lar va 2m dan kam bo’lmagan sokol qavatlari ham kiradi. Binolarda bir hil balandlikda joylashgan xonalar qavat deb ataladi. Yer satxidan balandda joylashgan qavatlar yer usti qavatlari deb ataladi. Xonalarning yarim balandligidan ko’p bo’lmagan va loyixadagi yer satxidan past bo’lmagan qavat sokol deb ataladi. Cherdakda joylashgan qavat mansarda deb ataladi. Injenerlik qurilmalari joylashgan qavat texnik qavat deb ataladi. Yog’och binolarga devorlari taxtadan qurilgan binolar kiradi. Asosiy qurilish materiallari xaqida qisqacha tushuncha Bino qurilishida tabiiy va sun’iy materiallardan foydalaniladi. Tabiiy materiallarning ba’zi birlari qayta ishlanib keyin qurilishda foydalanilsa, ba’zi birlari, misol uchun qum, shundayligicha ishlatiladi. Xarsang tosh 20-40 kg og’irlikdagi 150-500 mm li noto’g’ri fo’rmadagi tosh. Bunday toshlardan fundamentlarda, yerto’la devorlarida foydalaniladi. Shag’al tosh 5-70 mm o’lchamga ega bo’lgan mayda toshlar. Sement qorishmalarida va asfalt bitonlarida ishlatiladi. Qum 0,14-5 mm o’lchamli mayda donachalardan iborat tog’ jinsidir. Sement va beton qorishmalarida ishlatiladi. Arralangan plitalar granitdan, marmardan, ishqordan tayyorlanadi. Bunday plitalar binoni bezash ishlarida ishlatiladi. Beton sun’iy tosh bo`lib, u sement, suv, qum va shag’al qorishmasidan iborat. Betondan bino va inshoatlar uchun betonli va temirbetonli mustaxkam konstruksiyalar, yo’l qoplamalarida ishlatiladi. Qurilish qorishmalari. Bu suv, qum va sement yoki tuproqdan iborat bo’lib, uning betondan farqi shag’al qo’shilmaganidadir. Ular g’isht terishda, temirbeton oralarini to’lg’azishda va suvoqda ishlatiladi.

Temirbeton beton va po’lat sterjenlar armaturalardan iborat bo’ladi. Ular kolonnalarda, plitalarda va bostirmalarda, to’sinlarda, rigellarda va xokazolarda ishlatiladi. Temirbetonning ishlatilishi qurilishni mustaxkamligini oshiradi va tezlashtiradi. Asbestsementli maxsulot sun’iy tosh bo’lib, suv, sement va asbestdan tashkil topgan. Bu material suv va sovuqqa juda chidamli bo’lgani uchun tomlarda, trubalarda va elektr izolyatsiya doskalarida va xokazolarda ishlatiladi. Yupqa oyna 2-6 mm qalinlikda bo’lib, ular tiniq, bo’yalgan, rangsiz va yorug’likni yoyib yuboradigan bo’ladi. Profilli qurilish oynasi shvellersimon va korobkasimon kesimli bo’lib, ular ishlab chiqarish, fuqoro va qishloq xo’jalik binolarining devorlarida ishlatiladi. Blokli oynalar yorug’lik tushib turadigan tashqi va ichki to’siqlarda ishlatiladi. Ulardan yana vitrinalar, oynapaketlar, trubalar, eshiklar va xokazolar qilinadi. Yog’och qurilishda juda ko’p ishlatiladi. U katta og’irlik tushadigan (storopilalarda, stropilali fermalarda, ko’priklarda) devorlarda, oyna, eshik, pol, plintuslarda ishlatiladi. Issiqlikni izolyatsiya qiladigan materiallar binolardagi issiqlik agregatlarini, issiqlik o’tkazgichlarni saqlashda ishlatiladi. Ular organik (yog’och tolali va yog’och qirindili) va neorganik (mineral va penoplastlar) bo`lishi mumkin. Metall ko`pincha qurilishda konstuksiya sifatida ishlatiladi. Bularga po’lat dvutavrlar, tavrlar, shvellerlar, alyuminiy va cho’yanlar kiradi. Plastmmassa (keyingi yillarda qurilishda ko’plab ishlatilayotgan material) eshik, rom va ularning farnituralarida, devor, potolok va pol qoplamalarida, sanitariya texnika tarmoqlarida va jixozlarida, suv taminoti, oqava suv, elektr taminoti va jixozlarida, hamda qurilish anjomlarida keng foydalanib kelinadi.

Qurilish chizmalarini grafik bajarishning asosiy qoidalari. Masshtablar. Qurilish chizmalarida plan, fasad, profil qirqim, konstruksiyalar, detallar va bashqa turar joy, sanoat, qishloq xo’jalik binolarning chizmalari O’z.DAV.standartlari asosida bajariladi. Nomi Tasvir masshtabi Asosiy Tasvir juda zich bo’lganda Qavat planlari (texnik qavatlardan tashqari) qirqimlar, fasadlar 1:200, 1:400, 1:100 1:50 Tomning plani, pol, texnik qavatlar 1:500, 1:800, 1:1000 1:200 Plan va fasad bo’laklari 1:10, 1:20 1:5 Chiziq turlari. Qurilish chizmachiligida bir xil masshtabda bajarilgan hamma chizma chiziqlari bir xil bo`lishi kerak. Plan, fasad va qirqimlarni chizmalari chiziqlarning qalinligi mm da Masshtab uchun Nomi 1:40 0 1:20 0 1:10 0 1:50 Planlar va qirqimlar Yer chizig’i 0,4 0,5- 0,6 0,7- 0,8 0,8 Kesimga tushgan tosh elementlar 0,4 0,4- 0,5 0,6- 0,7 0,8 Kesimga tushgan yog’och elementlar 0,4 0,4- 0,5 0,6- 0,7 0,7 Boshqa elementlarning konturlari 0,3 0,3 0,3- 0,4 0,3- 0,4 Jixozlar 0,3 0,2 0,2- 0,3 0,2- 0,3 Fasadlar Yer chizig’i 0,6 0,6 0,8 0,8

Bino konturi 0,3- 0,4 0,3- 0,4 0,4- 0,5 0,5- 0,6 Darvoza, eshik, oyna chiziqlari 0,3 0,3 0,4 0,4 Darvoza, eshik, oyna va oraliq rasmlari 0,2 0,2 0,2 0,2- 0,3 Detal chizmalari chiziqlarining qalinliklari mm.da Nomi Masshtab uchun 1:20 1:10 1:5 1:2 1:1 Kesim toshli elementlar (g’isht, beton va x.k.) Yog’och elementlar Qirqimga tushmagan kesim konturlari 0,8 1 1 1 1 0,6 0,8 1 1 1 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 O’lcham qo’yish. Qurilish chizmachiligida o’lchamlar O’z.Dav.ST 2.307-97 ga ko’ra O’z.Dav.ST 21.105-97 ga asosan loyiha xujjatlarini hisobga olgan xolda qo’yiladi. Qurilish chizmachiligida o’lchamlar yopiq zanjir ko’rinishida o’lcham birligisiz mm.larda ko’rsatiladi. O’lcham chiziqlari kertma belgilar bilan chegaralanadi va ular 45 0 da 2-4 mm. uzunlikda bo’ladi. Birinchi o’lcham chizig’i kontur chizig’idan 10 mm. masofada, keyingi o’lcham chiziqlarining oralig’i 7mm. da, oxirgi o’lcham chizig’idan koordinata o’qlarining doirachalarigacha 4 mm. oraliqda chiziladi (197- shakl).

Belgilar. Qurilish binolarining planlarida, qirqimlarida, fasadlarida satxlarning shartli belgilari birinchi qavat poliga nisbatan ko’rsatiladi. Birinchi qavat polining satxi shartli ravishda «nolinchi» satx deb qabul qilinadi. Fasad va planlarda satxlar tokchalarda strelkalar bilan ko’rsatiladi. Bunday xollarda strelkalar 45 0 burchak ostida bo’lib, 2-4 mm. uzunlikdagi asosiy chiziq bilan ko’rsatiladi. (198- shakl). 197- shakl Asosiy yozuvlar. Qurilish chizmachiligida loyihalashtirilayotgan ob’ektning ma’lumotlari asosiy yozuvda ko’rsatiladi. Xuddi shunday asosiy yozuvlar chizmachilik darslarida, kurs ishlarida va diplom ishlarida ham ishlatiladi.

Bino chizmalari va ularning konstruksiyalari. Arxitektura elementlari va asosiy konstruksiyalar haqida qisqacha ma’lumot. Binoning alohida mustaqil bo’lgan qismlari uning konstruktiv elementlari deyiladi: Fundament, qavatlar orasidagi bostirma, xonalar orasidagi devorlar, ichki asosiy devorlar, eshik bo’shlig’i, tashqi asosiy devorlar, oyna bo’shlig’i, ko’tarma, zinapoya marshi, zina maydonchasi, karniz, derazalar orasidagi devorlar, qiyalik, sokol va boshqalar. Asos fundament qo’yiladigan va binoning og’irligini ko’taradigan tabiiy tuproq. Bu yana sun’iy bo’lishi mumkin. Poydevor binoning devorlari va kolonnalarini ko’tarib turadigan yerga tekkan qismi: lentasimon, ustunsimon, yaxlit, svayli bo’lishi mumkin. Poydevorlar yig’ma beton, temir beton yigmalaridan, xarsang tosh, xarsang toshli beton, pishgan g’isht, yog’och va boshqa materiallardan ishlanadi. Qiya beton yo’lak, bino devorlarini namlikdan saqlaydi. Kengligi 700 - 1000 mm. bo’lib, qiyaligi 1-3 % bo’ladi. Devorlar xonalarni tashqi temperatura va atmasfera ta’siridan saqlaydi. Devorlar o’z og’irligidan tashqari bostirma va tomning og’irligini ko’taradi. Devorlar ichki va tashqi devorlarga bo’linadi. Og’irlik ko’taradigan devorlar asosiy devorlar deb ataladi. Ichki devorlar esa xonalarni bir-biridan ajratib turadi. Devorlarni g’ishtdan, betondan, yog’ochdan va boshqa materiallardan ishlash mumkin. Sinch sinchli uylarning asosiy og’irligini ko’taradigan konstruksiyasi hisoblanadi. Sinchlar vertical kolonnalar va gorizontal to’sinlardan iborat. To’siq binoning bir qavatida ichki bo’shligidagi xonalarni bir biridan ajratadi. To’siqlar g’ishtdan, yog’ochdan, plastmassadan, shlakobetondan, keramikadan va gipsli plitalardan bo’lishi mumkin. Bostirmalar binoni balandliklari bo’yicha qavatlarga bo’lib turadi. Uni xozirda asosan temir betondan, goxida yog’ochdan va metalldan qilinadi.

Pol sement, asfalt, ksilolit, plastmassa plitalaridan, taxtadan, parketdan, linoleumdan bo’lishi mumkin. Tom og’irlik ko’taradigan qismi stropila, har xil turdagi ferma va temir beton panellardan bo’lishi mumkin. Ishlab chiqarish binolarining tomi isitilgan yoki sovuq xolatida yopilishi mumkin. Turar joy binolarining tomi tunuka, shifer va x.k. lar bilan yopiladi. Karniz devorning eng yuqorisidan gorizontal chiqib turadigan qismi. Karniz devorni yog’inlardan saqlaydi. Karnizni devor ishlangan materialdan yoki tayyor bloklardan ishlanadi. Oyna(deraza) xonani tabiiy yorug’lik bilan taminlaydi. Xozirgi vaqtda tayyor oyna bloklari ishlatilmoqda. Oynalar bir tabaqali, ikki tabaqali yoki balkonga chiqadigan eshigi bilan birga bo’lishi mumkin. Eshiklar xonalarni bir biriga bog’lab turadi. Eshiklar bir tomonga ochiladigan, ikki tarafga ochiladigan yoki aylanib ochiladigan bo’lishi mumkin. Ular ko’pincha yog’ochdan yasaladi. Xozirda plastmassa va oynali eshiklar ham ko’p ishlatilmoqda. Darvoza ishlab chiqarish binolarida, qishloq xo’jalik binolarida katta transportlar uchun o’rnatiladi. Ular ikki tabaqali, surib ochiladigan, ko’tarib ochiladigan va qaytarib qo’yiladigan bo’lishi mumkin. Zina qavatlarni bir-biri bilan bog’lab turish uchun xizmat qiladi. U maydonchadan va qiya ko’tarilgan elementlardan tashkil topgan. Xozirda zinaning hamma elementlari temir betondan, ba’zi hollarda metalldan ishlanadi. Pandus silliq qiya yo’lka bo’lib, binoga kiraverishda qilinadi. Pandusning qiyaligi 5-12 % bo’ladi. Rampa omborxonalar oldidagi maydoncha. Yerdan 1,15 m. balandlikda bo’lib, eni 3-6 m. bo’ladi. U mashinaga yukni ortishda va tushirishda ishni osonlashtiradi. Rampaning yon tomonida pantus bo’ladi. Liftlar ko’p qavatli turar joy binolarida odaml va ishlab chiqarish binolarida yuklarni tashish uchun ishlatiladi. Liftning shaxtasi yonmaydigan

materialdan ishlanadi. Lift eshigi ochiladigan maydonchaning eni 1,6 m. dan kam bo’lmasligi kerak. Binoni plani fasadi va qirqimini chizish. Binoni planini chizish uchun quyidagi cxema – plan berilgan. Bunda asosiy koordinata o’qlari shtrix-punktir chiziqda oraliq o’lchamlari bilan berilib vertical holatdagi o’qlar tugallanish joyida halqa ichida ularning tartib raqamlari yozilgan, gorizontal koordinata o’qlarida esa, harflar bilan belgilangan. Bu cxemadan foydalanib binoning fasadini va qirqimini chizish mumkin. Bino devorlari g’ishdan bo’lib, tashqi devor ikki g’isht, ichki devor biryarim g’isht qolgan to’siq devorlar esa bir g’isht qalinligida berilgan. Bazi to’siq devorlar vazifasiga qarab yarim g’isht qalinlikda ham bo’lishi mumkin. Eslatib o’tamiz g’isht o’lchami 250x120x60 mm. Koordinata o’qi bo’ylab devor qalinligi chizilganda: tashqi devor qalinligi 5/1 nisbatda o’qning ichki tomoniga, qolgan qismi tashqi tomoniga chiziladi, ichki devorlar 2/1 nisbatda o’qning ikki tomoniga joylashtiriladi. 199-shakl. Tashqi devor qalinligi 600mm, ichki devor qalinligi 400mm, to’siq devorlar bajaruvchi vazifasiga va hajmiga qarab 300mm, 200mm, va 100mm

bo’lishi mumkin. Bunda g’isht oralig’idagi qorishma va suvoqning qalinligi hisobga oilb umumlashtirilgan. Sxema planda eshik va derazalarning o’rnatilish joyining markazi devor o’qlariga nisbatan masofada berilgan. Eshiklar D1 yoki D2 qilib belgilangan (D- дверный проем ). Derazalar esa Ok1,Ok2… qilib belgilangan(Ok- оконых проемов ). Bazi chizmalarda C Б va B1,B2 belgilarni uchratish mumkin( C Б – Стекляний блок , В – Варота ), bular yorug'lik o'tkazuvchi shishali bloklar(C Б ) va darvozalardir(B1,B2). Bu belgilardagi raqamlar o’lchamlari har xil ekanligini bildiradi. 199- shakl Binoning planini chizishda cxema-planda o’lchmi berilmagan biror to’siq devor, eshik va derazalarning boshqa oraliqlari yoki maiyshiy xizmat anjomlarini joylashtirishda o’lchamlarni chizmaga nisbatan chiziqli masshtabda olinadi. Bino xonalari raqam tartibi bilan ko’rsatilgan: 1- yo’lak(xonalarga kirish uchun yolak xona), 2- darsxona, 3- mexmonxona, 4- yotoqxona, 5- oshxona, 6- bolalar yotoqxonasi. 200- shakl. Bu raqamlar ostida xonalarga kerakli jixozlarni joylashtirish mumkin. Binoning sxema planidan foydalanib uning plani chiziladi. Asosiy qilinadigan

ishlar: tashqi va ichki devor qalinliklarini chizib chiqish, eshik va derazalarni o’lchamlari bo’yicha joylashtirish, kerakli joylarga jixozlarni o’rnatish. Binoning qirqimi chizishga kirishishdan oldin uni plani asosida fasadini chizish maqsadga muvofiqdir. 201-shakl. Binoning qirqimi chizilganda uning o’lchamlari saqlab qolinadi. Eshik va derazalarning balandlik o’lchamlari keltirilgan jadvaldan olinadi. Qirqimda chizmada ko’rsatilgandek balandlik o’lchamlaridan foydalaniladi. Balandlik o’lchami birinchi qavat satxiga nisbatan belgilanadi, chunki birinchi qavat satxi doimo 0.000 qilib belgilanadi. Agarda balandlik o’lchami birinchi qavat satxidan pastda ko’rsatilsa, oldiga minus ishorasi qo’yiladi. Masalan: - 0.700. 200- shakl

201- shakl Binoning planidan foydalanib uning fasadi va qirqimi chiziladi. Faqat ularni joylashtirishda proyeksion chizmalarni frontal, gorizontal va profil chizmalari singari joylashtirilishi maqsadga muvofiqdir. Quyidagi shakilda namuna keltirilgan. 203-shakl.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. U. Abdullayev. “chizma geometriya va chizmachilik asoslari”. 2. T. “O’zbekiston”. 1999. 3. A.Abdurahmonov. “Chizmachilikdan grafik ishlar tizimi”. 4. T. “Cho’lpon”.2005. 5. J.Mirhamidov, G.Alaviya, H.Abidov. “Perspektiva va perspektivada soyalar”. T. “O’zbekiston”.2005. 6. T.Azimov/ Chizma geometriya amaliy darslar uchun/T/2008/ 7. J.Mirhamidov va boshqalar.”Qurilish chizmachiligi”. Toshkent kitob-jurnal fabrikasi. T. 2002. 8. J.Mirhamidov, H.Abidov. “Injenerlik grafikasi”. O’zbekiston Matbuot va Azborot agentligi. T. “O’qituvchi”. 2005.

Похожие

Grafik ishlarni tayyorlash

Chizmani qayta tuzish usullari

Yig’ish chizmalarini detallarga ajratish

Yig’ish chizmalari

Grafik ishlarni tayyorlash