Нефт ва газ сизилишининг конунлари ва асосий дифференциал тенгламалари - Геология - Рефераты

Нефт ва газ сизилишининг конунлари ва асосий дифференциал тенгламалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52 KB

Н ефт ва газ сизилишининг к онунлари ва асосий дифференциал тенгламалари Режа: 1. Н ефт ва газ сизилишининг к онунлари 2. Тўғри чизиқли сизиш оқими

Н ефт ва газ сизилишининг к онунлари Нефт ва газнинг тоғ жинсларидаги ҳаракати «сизилиш» дейилади. Сизилиш конунларини келтириб чиказаётганда тоғ жинси ғоваклари ва дарзликларидан суюклик ёки газ бутун ҳажмдан бараварига ўтиб туради деган фараз билан қилинганда осонроқ бўлади. Бу ҳолда сизилиш ҳамма бўшлиқларни (ғоваклар, каваклар, дарзликлар, ёриқлар, ҳамда тоғ жинси эгаллаган ҳажмни ҳам ўз ичига олган майдон бўйича бўлади. Х1Х асрнинг ў рталарида Дарси томонидан қилинган кўплаб тажрибалар натижасида сизилишнинг асосий тўғри чизиқли конуни (Дарси конуни) келиб чикди, яъни: V = Кс *  Р/  * L, (1 . ) ёки дифференциал кўринишда V = Кс * dР/  * dL, (2 . ) бу ерда: V - суюкликнинг сизилиш тезлиги; Кс - сизилиш коэффициенти;  Р - босимлар айирмаси;  - суюкликнинг динамик қовушқоқлиги; L - қатлам намунаси узунлиги; dP/dL - босимлар градиенти. Дифференциал кўринишда бўлган 2. - тенгламадаги минус ифодаси сизиш йўналиши босимлар айирмаси камаядиган томонга қараб бўлишини кўрсатади. Келтирилган 1. - ва 2. - тенгламалардан кўриниб турибдики, сизиш тезлиги босимлар градиентига тўғри пропорционал экан. _______________________________________________________________ _

*) Суюкликлар ва газларнинг сизилиш назарияси ҳақида «Ер ости гидравликаси» фанида батафсил маълумотлар берилади. Бу бўлимда сизилишга тааллуқли умумий тенгламалар келтирилган. Газларнинг сизиш тенгламаси, ана шу Дарси тажрибаларидан келиб чикқан ҳолда, икки ҳадли квадрат тенглама эканлиги исботланди, яъни: Р 1 2 - Р 2 2 = аQ + вQ 2 (3 . ) бу ерда: Р 1 ва Р 2 - намунанинг кириш ва чикиш қисмидаги ўлчов бирлигисиз босимлар (мутлақ босимнинг атмосфера босимига бўлган нисбати): Q - газнинг қатлам ҳарорати ва атмосфера босимига келтирилган сарфи; а ва в - сизиш коэффициентлари бўлиб, ўз навбатида улар қуйидагича аниқланадилар. а = (2  * L * z ) / (к * F * Р ат ); в = (2L  ат * z ) / (1 * F 2 P ат ); бу ерда: z – газнинг ўта сиқилувчанлик коэффициенти;  ат – газнинг атмосфера босимидаги зичлиги; к – тоғ жинси ўтказувчанлиги; F – намунанинг кесим юзаси; L – намунанинг узунлиги; Р ат – атмосфера босими; 1 - намунанинг ғадир - будурлиги коэффициенти. Суюкликлар учун аниқланган сизишнинг асосий конунини (Дарси конуни) фақат маълум бир шарт – шароитлар учунгина қўллаш мумкин экан:

1) ғовакли муҳитнинг майда донадорлиги ва ингичка ёриқликлар, дарзликлари мавжудлигида; 2) сизишнинг тезлиги жуда секинлиги ёки босимлар айирмасини унча катта бўлмаганлигида; 3) сизиш тезлигини ва босимлар айирмасининг ўзгариб туриши унча катта бўлмаган тақдирда. Демак, қандайдир шароитларда Дарси конунини ишлатиб бўлмас экан. Шунинг учун Дарси конунини, яъни сизишнинг тўғри чизиқли конунини қайси ҳолларда ишлатиб бўлмаслигини билиш конларни ишлаш назариясида муҳим аҳамиятта эга экан. Тўғри чизиқли сизиш оқими Агар тоғ жинсидаги суюкликларнинг сизиш жараёнини худди гидравлика фанида ўрганиладиган суюкликларнинг қувурлар ичидаги ҳаракати билан таққосласак, у ҳолда асосий мезон бўлиб Рейнол ь дс сони (Rе) хизмат қилади. Демак, Рейнолдс сонининг маълум бир катталикларида сизишнинг тўғри чизиқли конуни бузилар экан. Олимларнинг жуда кўплаб изланишлари натижасида Дарси конунининг қўлланилиши мумкин бўлган чегараси Рейнолс сонига боғлиқ эканлиги аниқланди. Тоғ жинси қандай тоифадаги коллектордан таркиб топганлигига қараб, Рейнолдс сонини аниқлаш учун умумий кўринишга эга бўлган Re = (V  к /  ) f (  , С, m), (4 . ) тенглама таклиф этилди. бу ердa: V – суюкликнинг сизиш тезлиги; к – ғовакли муҳит ўтказувчанлиги;  – суюкликнинг кинетик қовушқоқлиги; е – ғовак капилляр деворларининг шакли ва ғадир-будурлигини

ҳисобга олувчи кўрсаткич; С - эгри – бугрилик коэффициенти бўлиқ капилляр каналнинг ўқи бўйича эгри қисмининг ҳақиқий узунлигини тоғ жинси намунасининг умумий узунлигига булган нисбати билан аниқланади; т - муҳитнинг ғоваклиги. Ҳисоблашлар натижасида Rе>4 эканлигида қатламда тўғри чизиқли сизиш конуни бузилар экан. Рейнолдс сони тўртдан ошиб кетганда, яьни тўғри чизиқли ҳаракат бузилганда ламинар усулда бўлаётган сизиш жараёни турбулент усулига ўтадими, деган ҳақконий савол туғилиши мумкин. Е. Линдквист қилган кўплаб тажрибалар бунинг аксини тасдиқлади, яьни Рейнолдс сони тўртдан ошган тақдирда ҳам ғовакли муҳитдаги сизиш ламинар усулда давом этар экан. Фақат Рейнолдс сони тўртдан ўн баравар юқори бўлгандагина сизиш турбулент усулга ўтар экан. Хў ш, ундай бўлса Дарси конуни нимага бузилди? Бунга асосий жавоб, сизиш тезлиги ошиши билан инерция кучларининг аҳамияти ошиб кетади. Бунинг натижасида ҳаракатдаги суюклик заррачаларининг йўналишлари ўзгариб, майда ғовакчаларга, эгри-бугри каналчаларга ўтади ва бу ғовакчалар, каналчаларнинг қирқим кесими ҳар хил бўлганлиги туфайли сизиш тезлиги ва инерция кучлари тўғри чизиқли ҳаракатни бузиб юборади ва турли йўналишдаги ҳаракатга айлантириб юборади. Бу эса Дарси конунининг бузилишига олиб келади. Шундай қилиб, сизиш оқими тўғри чизиқли ҳаракатдан мураккаб ҳаракатга ўтганида янги сизиш тенгламаларидан фойдаланиш керак экан. Бундай тенгламаларни тўғри чизиқли бўлмаган ёки эгри чизиқли сизиш тенгламалари дейилади ва улар бирҳадли ёки иккиҳадли бўлади, ҳамма бир ҳадли тенгламалар кўрсаткичли бўлиб, умумий ҳолда

V = С (  Р/  L) l / n, (5 . ) кўринишда бўлади. Бу ёрда С, n - сизиш оқимининг доимий кўрсаткичлари бўлиб, одатда n = 1 - 2 бўлади. (6.5) тенгламасини диффереициал кўринишда қуйидагича V = С | dP / dL | l/n, (6 . ) ифодаланади. Тўғри чизиқли сизиш оқимининг Дарси конунидан секин - аста эгри чизиқли оқимга ўтиши ва эгри чизиқли оқим бўйича ҳаракати икки ҳадли тенглама билан ёзилади:  Р /  L = АV + ВV 2 , (7 . ) бу ерда: А, В – оқимнинг доимий кўрсаткичлари. Ғовакли муҳитдаги бир турдаги оқим ҳаракатини оқимнинг узлуксиз оқиш тенгламаси билан тавсифлаш мумкин. Узлуксиз оқим тенгламаси суюклик массаси тенглигининг ҳар қандай муҳитдаги ажратиб олинган бир элемент ичида бир хил бўлишлигини билдиради, яъни д (РVх) I д х + д (РVу) I ду + д (РVх) I дz = д (mР) I дt, (8.) бу ердa: Vх, Vу, Vz - мос равишда х, у, z , ўқлари йўналиши бўйича оқимнинг сизиш тезлиги. (6.6) тенглама «оқимнинг узлуксиз сизиш тенгламаси» деб юритилади.

Адабиётлар: 1. А.В. Мавланов. «Нефт - газ кони геологияси», “Фан”, Тошкент, 1992 й. 2. А.И. Ширковский. «Разработка и эксплуатация газовых и газоконденсатных месторождений», Недра, Москва, 1970 г .

Похожие

Нефт ва газ конлари ишини лойиҳалаштиришнинг асосий босқичлари

Нефт газ коллекторлари улардаги нефт газ ва қатлам сувларининг хусусиятлари

Нефт ва газ конларини ишлатишдаги асосий технологик кўрсаткичлар тавсифи

Нефт ва газ уюмининг энергетик тавсифи

Сизилиш оқимлари ва уларнинг асосий тенгламалари