Botqoqliklar va ularning girologik ahamiyati - Геология - Рефераты

Botqoqliklar va ularning girologik ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67.5 KB

B otqoqliklar va ularning girologik ahamiyati Reja : 1. Botqoqliklar haqida tushuncha 2. Botqoqliklar tiplari, tuzilishi, morfologiyasi va gidrografiyasi 3. Botqoqliklarda suv muvozanati

1. Botqoqlik tushunchasi ko’pchilik geografik adabiyotlarda yoritilgan. Botqoqlik to’g’risida batafsil tushuncha-ma‘lum joyda namlik natijasida suvning yig’ilib qolishi, organik moddalarning to’planishidir. O’ziga xos o’simliklarning torf qatlamlari 30 sm dan kam bo’lmagan zax bosgan joylarda torfli botqoqlar tarqalgan. Agar torf qatlami 30 sm dan kam bo’lsa yoki umuman torfsiz bo’lsa, zax bosgan yerlarni boqoqlashgan yerlar deyiladi. Botqoqlik tushunchasini kengroq tushunish uchun nafaqat torf botqoqliklarini, balki tof qatlamlari shakllangan zax bosgan o’rmonlarni, o’tloqlarni, tundradagi ayrim zax bosgan yerlarni ham kiritish mumkin. Bu tushunchani kengroq tushunishda 2 ta narsaga asoslanish lozim. 1) Sovuq iqlim sharoitida torf qatlami shakllanishini past rivojlanishi va issiq iqlim sharoitida rivojlanish tezligining oshishi natijasida bobqoqlikni hosil bo’lishi. Botqoqlikni paydo bo’lishidagi sabablarni har bir joyning genetik asosidan keltirib chiqarish lozim. 2) Botqoqlangan joylarga juda katta maydonlardagi botqoqlangan tropik o’rmonlarini dengiz yoqasidagi sho’rtop marshlarni Mangr botqoqliklarini (bularda torf bo’lmaydi yoki oz miqdorda uchraydi) zax bosgan joylar xosdir. Agarda mazkur joylar botqoqlanmaganda edi, bu joylar gidrologlarning nazarlariga tushmagan bular edi. Ko’pincha torf bilan qoplangan, namgarchilikni yaxshi ko’radigan o’simliklar o’sib yotgan haddan tashqari zax yerlar botqoqlik deyiladi. Turli geografik landshaftlardagi botqoqliklarda turli xil o’simliklar o’sadi. Botqoqliklar har xil yo’llar bilan hosil bo’ladi. 1) Ko’llarni o’simlik bosib ketishi yoki qurib qolishi. 2) Sizot suvlarining yer yuzasiga ko’payishi orqasida quruqlikni zax bosishidan.

3) Suv yaxshi oqmaydigan tekis yoki salgina past-baland yerlarda suv o’tkazmaydigan jinslarning yer betida yoki yer yuzasiga yaqin joylashishi natijasida yog’in suvidan quruqlikni zax bosishidan. 4) Yerni dengiz yoki suvi bosishidan (ms, daryo qayirlari va deltalarida daryo toshqinlaridan). 5) Kul rang tuproqli yerlarda ma‘lum chuqurlikda suv o’tkazmaydigan zich ortitek qatlami hosil bo’lishidan. Podzal tuproqlarning illyuial qatlami ustida temir ko’p yig’iladi, bu joyda suv o’tkazmaydigan temirli yaxlit qatlam ortishi hosil bo’ladi. Qaerdan suv olishi va boshqa alomatlariga qarab hamma botqoqliklar ikkita guruppaga bo’linadi, yassi yoki past botqoqliklar va do’ng yoki baland boqoqliklar. Pastlikdagi botqoqliklar tarkibida anchagina tuzlari bo’lgan sizot suvlaridan yoki daryo suvlaridan toyinadi, bunday botqoqliklar past joylarda uchdi: botqoqlikning yuzasi yassi yoki botiq bo’ladi. Botqoqlikka kelib turgan suvlarning tarkibida tuz ko’p bo’laganligidan past botqoqliklarda oziq moddalarni ancha ko’p talab qiladigan o’simliklar o’sadi. Bunday botqoqliklar, asosan, quruq iqlimli joylarda bo’ladi. Balandlikdagi botqoqliklar bevosita yog’in suvidan toyinadi va nam iqlimli yerlarda ko’p uchraydi. Bunday botqoqliklar suvayrig’ichlarda bo’ladi: ular yuzasi do’ng bo’ladi, o’simliklar sifagin moxlardan iborat Yer sharida botqoqliklar xilma-xil iqlim zonalarida va ko’p kontinentlarda tarqalgan. Torf botqoqlikning umumiy maydoni yer sharida 2,7 mln. km yoki quruqlikning 2 % ini tashkil qiladi. Unda 11,5 ming km suvlar va gidrosferaning 0,03 % chuchuk suvi bor. Botqoqliklarning umumiy maydoni Ye.Y. Kats. ma‘lumoti ko’ra asosan 3,5 mln. km. Eng ko’p botqoqliklar janubiy Amerika va Yevrosiyoda tarqalgan. Sobiq Ittifoqning Shimoliy g’arbiy qismining 40 % ini, G’arbiy Sibirning shimoliy qismining 50-70 % ini egallaydi. O’rmon zonasi va Kamchatkada ko’p tarqalgan. 2. Botqoqliklar tiplari , tuzilishi, morfologiyasi va gidrografiyasi

I.Y.Katsning ma‘lumotiga asosan botqoqliklarni ikki tipga ajralib o’rganiladi. 1) Botqoqlashgan yerlar. 2) Torfli botqoqliklar. Botqoqlashgan yerlarni ko’plab tiplarga ajratish mumkin. O’tli botqoq arktika tundrasidagi, qamish va qiyoqzorli botqoq o’rmon-dashtda joshlashgan, sho’rlangan botqoqlar, chala cho’l va cho’ldagi (sho’rxoklar), botqoqlashgan tropik o’rmonlar chuchuk suvli mavsumiy namlanadigan o’tli botqoqlik, chuchuk suvli-sho’rtob suvli dengiz boyi botqoqliklari, sho’r mangr botqoqliklari. Geomorfologiyasi, gidrologik, geobotanik belgilariga asosan trofli botqoqliklar yaxshi o’rganilgan. Torfli botqoqliklar 3 tipga bo’linadi: pastki, o’tuvchi, ya‘ni oraliq va yuqoridagi. Pastki botqoqliklar suv ob‘ektlariga yaqin joylarda, yer osti suvlari yuza joylashgan yerlarda uchraydi. Xarakterli belgilaridan biri svtrof o’simliklar o’sadi. Bular alxa, (oq qayin), qamish, qiyoq bo’ladi. Yuqoridagi botqoqlik katta torf qatlamli va usti do’ng bo’ladi. O’ziga xos gidrologik rejimi atmosfera yog’inlaridan toyinishi, ozuqa moddalarining kam yangi bo’lib ajralib turadi. Yuk botqoqliklar uchun oligotraf o’simliklar o’sishi bilan xaraktirli, ozuqa kam talab qiladigan. Bu yerda archagul yoki supurgigul, qayni, sfagi maxsulotlari uchraydi. Yuqori botqoqliklar ikki tipga ajraladi: -o’rmonli, va -keng bargli. Oraliq yoki o’tuvchi botqoqlar yassi, usti unchalik do’ng emas va mezotrof o’simliklar o’sishi bilan ajralib turadi. O’simliklardan oq qayin, qiyoq va sfagn lyuxlari o’sadi. Tofli botqoqlarning har qaysi tipii uchun alohida xarakterga ega

bo’lgan o’simliklar geomorfologiya asoslarga ega bo’lgan mikro landshaftlarni hosil qiladi. Pastqamlik botqoqliklari uchun mikrolandshaftlar bo’tali, qamishli, bo’ta- shoxli, va hakozolar. Tofli botqoqliklar bir nechta qatlamdan iborat bo’ladi. Bu qatlamlar torfning ust-ustiga yig’ilishidan ko’tarilib boradi. Har bir qatlam o’ziga xos xususiyatli torf tarkibiga, o’simliklar turlarining har xil fazada o’zgarishidan iborat. Torf qatlamining qalinligi torf konlari deyiladi. Bu qatlamda gurunt suvlarining xarakatsiz va xarakatli qatlami bo’ladi. Xarakatsiz qatlam torfning asosiy qatlamini tashkil qiladi va suv almashinuvi sust bo’ladi. Inert qatlamda suv o’tkazuvchanlik kichik bo’lganligidan, aerob bakteriyalar va mikroorganizmlar kam. Qatlam qalinligi18-20m bo’ladi. 3. Yuqori aktiv qatlamida atmosfera va botqoqlik atrofi bilan kam aylanadi, nam miqdori o’zgarib turadi, gurunt suvi sathi ham o’zgarib turadi. Bu qatlam suv o’tkazuvchanligi va suv oqib chiqishi bilan ajralib turadi. Qatlam yuqorisidagi o’simliklar nobut bo’lib torfga aylanadi, gurunt suvi sathining pasayishi katta rol oynaydi. Chunki bu vaqtda aerob bakteriyalar va mikroorganizmlar ochilib qoladi. Bu qatlam qalinligi 40 sm dan 80-95 sm.ga yetadi. Suv yuqori qatlamga filtratsiya yo’li bilan shimilib, tezligi dars formulasi bilan aniqlanadi. V =K f J K f - torf qatlami filtratsiya koeffitsienti J- er suvlari sathi qiyaligi L f -10 -2 -10 -6 sm/s bo’ladi. K f -chuqurlikda tez kamayadi.

Filt. O’simlik qoldiqlari va torfga bog’liq. Qishda yuqori qatlam mutadil va sovuq iqlimli z/da muzlaydi. Botqoqlik yuzasi cho’kkan botiq, tekis yoki do’ng bo’lishi mumkin. Botqoqlik o’ziga xos gidrografik turni tashkil qiladi. Botqoqlik havzasi ko’llar, daryolar va soylardan iborat. Ko’llar kichik hajmi bo’ladi. Qirg’oqlari torfli, bo’lib, ba‘zan maxsulot surib yuradi. Daryolar botqoqlik rivojlana boshlaganda va botqoqlashgan yerlardagi jarayonlar natijasida hosil bo’ladi. Oqim sekin sarfi kichik bo’ladi. S U V balansi: Kirim: Yog’in x, yer usti oqimi u,,, yer osti oqimiW1 , Chiqim: Bug’lanish z, yer usti oqimi y2 , yer osti oqimi w 2 . X+Ó 1 +W 1 =Z+Ó 2 +W 2 ±∆4 Yuqori qismida Ó1 va W1 atmosfera yog’inlaridan toyingani uchun 0 ga teng. Bug’lanish iqlimga bog’liq. Subtropik zonalarda ko’p bug’lanadi. Tropik zonalarda, mu‘tadil zonaning sfagi botqoqlarida ko’p bo’ladi. O’rmon botqoqliklarida moxli botqoqlik kam bo’ladi. Botqoqliklarda toyinish va suv sathining o’zgarishi, yer osti suvlari sathi va bog’liq holda yuz beradi. 1 7 -mavzu. Okeanlarning gidrologik xususiyatlari ……………………….

17.1. Dunyo okeani va uning qismlari… ……………………………….. 17. 2. Dunyo okeani tubining relefi. …………………………………. 17. 3. Okean va dengizlar suvining fizik xossalari va kimyoviy tarkibi …………… 17. 4. Okean va dengiz oqimlari… ………………………………………………… 17.5. Dunyo okeani resurslari va ular dan foydalanish istiqbollari… ………… 17.1. Yer sharida bir-biridan sifat ji-hatvdan farq qiluvchi ikkita yuza- materiklar va okeanlar mavjud. Bular о‘zaro har tomonlama va murakkab ravishda bog‘langan. Bu bog‘la-nishning eng muhim belgisi ular о‘rtasidagi modda va energiya almashinuvidir. Bu almashinuvning quyidagi asosiy xillari mavjud: 1. Okeanlardan bug‘langan suvning materiklarga kelishi va mate-riklardan oqar suvlar hamda yer osti suvlari tarzida yana okeanlarga oqib ketishi. 2. Issiqlikning almashinishi; okeanlar Yer yuzasining uchdan ikki qismini egallab yotishi sababli ular quyosh radiatsiyasining asosiy qis-mini olib, atmogidrosferadagi oqimlar tufayli bu issiqlikni Yer sharida qayta taqsimlaydi. Bu ‘rotsesslar iqlim hosil qiluvchi ‘ro-tsesslardir: ular yuqorida kо‘rib о‘tilgan. 3. Mineral moddalar, shu jumladan tuz almashinuvi. Mineral moddalar geosinklinallarning rivojlanishi jarayonida dengizlar transgressiyasi (bosib kelishi) natijasida quruqliklarga о‘tadi. Tuzlar yana okeanlarga yer usti va yer osti suvlari oqimi bilan qay-tadi. 4. Yer dagi organik dunyo orqali okeanlar bilan materiklar о‘rtasi-da nihoyatda murakkab almashinuv rо‘y beradi.

Dengiz tirik organizmlarga boy. Insoi okean va dengizlardan juda kо‘’, bitmas- tuganmas oziq-ovqat mahsulotlari olishi mumkin. Okean va dengizlar boshqa xil kо‘’lab tabiat resurslarining ham manbaidir: suvda eritma holda kо‘’dan-kо‘’ tuzlar va boshqa birikmalar hamda elementlar, dengiz tagida foydali qazilmalar bor, dengiz tо‘lqinlari va qalqishi energiya manbaidir, okean va dengizlar trans’ortda juda katta ahamiyatga zga. 17.2. Okeanlar ta-gining tuzilishi murakkabligiga kо‘ra materiklardan qolishmaydi. Ilgari Yer sharining suv osti qismlari haqida faktik mahlumotlar stishmasligi sababli Dunyo okeani tagini ‘lanetar relg’efning yago-na va oddiy tuzilgan bir bosqichi deb tasavvur qilinar edi. Yangi ^mah-lumotlarning tо‘’lanishi okean tagining quyidagi asosiy geologik ' va geomorfologik elementlarini ajratishga imkon berdi: a) materik-larning suv ostidagi chekka qismlari, oraliq (о‘tuvchi) ‘olosalar, v) okean о‘rta tizmalari, va g) abissal tekieliklar yoki okean tagi (lojesi). Materiklarning suv osti chekka qismlari gi’sografik egri chiziq kо‘rib chiqilayotganda kо‘rsatib о‘tilganidek uch bosqichdan iborat: materik sayozligi yoki shelg’f, materik yon bag‘ri va materik etagi. Shelg’f quruqlikdagi ‘asttekisliklarning davomi bо‘lib, relg’efi tekis, chu-qurligi о‘rta hisobda 200 m dir. Materik yon bag‘ri juda ‘archalangan (‘ast-baland) bо‘ladi. U yuqoridan zina’oyasimon yoki о‘ziga xos terrasa-lar tarzida ‘asaya boradi, yon bag‘irlari esa chuqur zov yoki kang’onlar bilan о‘yilgan. Ularning qanday hosil bо‘lishi hali aniqlangan emas, ular tektonik yoriqlar bо‘lsa kerak, deb taxmin qilinadi. Materik eta-gi yana tekis relg’efga ega, chunki u materikdan shelg’f va materik yon bag‘ridan keltirilgan yumshoq jinslardan tarkib to’gan. Yuqorida ay-tib о‘tilganidek, materikning suv osti chekka qismi geologik jihatdan granitli materik yer ‘о‘stining davomidir. Materiklarning okeanlarga yuqorida tasvirlangandek ti’ik ra-vishda о‘tib borishi Yer ‘о‘sti yoriqlari mintaqasida boshqacha bо‘ladi. Bu yerda materiklardai

okean tagiga keng va murakkab oraliq ‘olosa-lar orqali о‘tib boriladi. Oraliq ‘olosalar Sharqiy Osiyoda Kamchat-kadan Zond orollarigacha bо‘lgan joylarda, Karib dengizida, Janubiy Sandvich orollari yaqinida uchraydi. Oraliq ‘olosalar uchun relg’efining murakkab ekanligi xosdir Tinch okeanning oraliq ‘olosasida quyidagi chuqur novlar joy-lashgan: Aleut, chuqurligi 7822 m, Kuril-Kamchatka —10542 m, Fili’-’in— 10497 m, Mariana— 11022 m, Kermadek — 10047 m, Atakama— 8066 m, Markaziy Amerika —6662 m. Atlantika о‘rta tiz- masining uzunligi 20000 km dan ortadi. U S shaklida bо‘lib, janubiy £uv osti balandliklaridan boshlanadi. Islandiya bilan SH’itsbergenni kesib о‘tadi va, aftidan, Shimoliy Muz okeanidagi bir qancha suv osti t.izmalari, chunonchi Lomonosov tizmasi tarzida davom etadi. Hind okean Urta tizmasining ikkita nomi bor: uning janubiy qis-mi G‘arbiy Hindiston tizmasi, Shimoliy qismi esa Arabiston-Hindis-ton tizmasi deb ataladi. Bu tizma Janubiy suv osti balandligidan to Arabiston dengizigacha 6000 km ga chо‘zilgan. Tizmaning te’alari Hind okeanining g‘arbiy yarmidagi orollar tо‘dasidir. Tinch okeanning о‘rta tog‘ tizmasi Sharqiy Tinch okean balandligi-dir. U Janubiy balandlikdan Qaliforniya qirg‘oqlarigacha va-bu yer-dan Sharlotta Qirolichasi orollarigacha, umuman 120° g‘. u. gacha davom etgan. Dengizlar relg’efi xarakteriga qarab quyidagi gru’’alarga bо‘linadi: 1. Sayoz ichki dengizlar, ularning chuqurligi odatda 200 m dan kam bо‘ladi. 2. Materik sayozligidagi chekka dengizlar, ular ham sayoz bо‘ladi, faqat ayrim botiqlarining chuqurligi 200 m dan ortadi. 3. Materik yon bag‘ri bilan materik etagida joylashgan chekka den- gizlar, ularning chuqurligi okeanlardagi kabi keskin ortib boradi. 4. Er ‘о‘stining yoriqlariDagi о‘rta dengizlar, ular turli chuqur- likdagi chо‘kmalar — dengizlardan iborat; bu chо‘kmalar juda sayoz ham, ancha chuqur ham bо‘lishi mumkin, ular qisqa masofada birdaniga chuqur-

lashib ketadi. Tag (suv osti) yotqiziqlari. Okean va dengizlarning tagi chо‘kin-dilar — dengiz keltirmalari, yahni dengiz gruntlari bilan qo’langan Okean suvinin turi tarkibidagi moddalar nisbati Dunyo okeanining hamma qismida deyarli bir xildir. 17.3. Tabiatdagi barcha suvlarning asl manbai mantiyadagi moddalardir. Suv mantiyadan tashqari platnetalararo bo’shliqdan ham keladi. Taxminiy hisoblarning ko’rsatishicha, Yerga bir kecha – kunduzda 15000 tonna meteorit moddalar tushadi va ularning o’rta hisob bilan 0,5% ga yaqini suvdan iborat. Binobarin, Yer yuzasidan sutkasiga 77 m suv oladi. Butun geologik eralar mobaynida ya‘ni 3,5 mlrd yilda, Yerga fazodan 90 km ya‘ni Ladoga ko’li suviga taxminan 100 baravar ko’p suv kelgan. Taxminiy hisoblarga asoslanib, butun yer shari yuzasiga magmadan yilga 0,4 km ga yaqin suv ajralib chiqadi, deyish mumkin. Yerning chuqur qismidagi suv yuqori bosim ostida bo’lganidan bug’lanib keta olmaydi va tarkibida xlor- natriy hamda kaltsiy bo’lgan namokobdan iborat. Endogen suvlar yer betiga kutarilgach, ularga geografik qobiqdagi tirik mineralizatsiyasi o’zgaradi. Dunyo okeanidagi suv endogen va biogen yo’l bilan paydo bo’lgan. Eng chuqurdagi suv juda shur bo’lsa, muzliklar suvi chuchuk bo’ladi. Shu bilan birga dengizdagi tuzlarni daryolar keltirgan degan gipoteza ham bor. Daryolar quruqlikning muttasil ravishda har xil tuzlarni keltirib, ularni dengizlar tagida juda ko’plab tuplaydi. Daryolarning ham ma‘lum bir roli bor ekan, lekin daryolarda xlorid 5,2 % , karbonat kaltsiy 6% ga yetadi. Dengizdagi tuzlarning qaerdan kelib chiqishi, aniqrog’i ularning ikki xil yo’l bilan paydo bo’lganligi, ya‘ni mantiyaning ajralib chiqqanligi va materik suvlardan vodorodga kelganligi xaqidagi gipotezalarga to’g’ri baho berish uchun okean bilan quruqlik, suv bilan tirik organizmlar o’rtasidagi tuz almashinuvini hisobga olish zarur.

Daryo suvlari bilan dengiz suvlarining tarkibi bir – biridan farq qilishiga sabab shuki, okeandagi organizmlarning skleti va chig’anoqlari ko’pdan – ko’p birikmalardan, shu jumladan tuzlardan vujudga keladi. Bu moddalarning bir qismi hayvonlar va o’simliklar nobud bo’lganda suv tagiga cho’kib, ularning aylanma harakati tugaydi. Organizmlarning skelet va chig’anoqlari tarkib topishi uchun doimiy ravishda juda ko’p kaltsiy va kremniy sarf bo’ladi, ba‘zi tirik organizmlar suvdan yod, mis, rux, vanadiy va boshqa xil elementlarni ajrata oladi. Shu jumladan quyidagi xulosalarga kelishimiz mumkin : 1. Dengizdagi tuzlarning asl manbai mantiyadir. 2. Okean bilan quruqlik o’rtasida tuz almashinuvi mavjud. 3. Okean suvlarining tuz rejimini tirik organizmlar tartibga solib turadi

Nazorat savollari: 1. Dunyo okeani va uning qismlariga geografik tavsif bering ? 2. Okean va dengizlar tubidagi cho‘kmalar ni qanday hosil bo’lganligini tushuntirib bering? 3. Okean va dengiz oqimlarining qanday turlarini bilasiz? 4. Dunyo okeani tubining relefini tavsiflang. ? 5. Okean va dengizlarning issiqlik rejimi geografik kengliklar bо‘yicha qanday о‘zgaradi? 6. Okean va dengizlar sathining tebranishi tavsif bering. 7. Dunyo okeani suvining tarkibi, sho‘rligi va zichligi geografik kengliklar bо‘yicha qanday о‘zgaradi? 8. Okean va denizlarda to‘lqin hodisalari, seyshlar, suv qalqishi nima sababdan yuz beradi? 9. Dunyo okeani resurslaridan foydalanish istiqbollari haqida bayon qiling?

Adabiyotlar: 1. Alimuhamedov I.R. Umumiy gidrologiyadan amaliy-laboratoriya mashg‘ulotlari. –Toshkent: ToshdU, 1986. -44 b. 2. Bogoslavskiy B. B. Osnoviy gidrologii sushi. – Minsk: BGU, 1974 3 . Davidov L. K., Dmitrieva A. A., Konkina N. G. Obshaya gidrologiY. – L.: Gidrometeoizdat, 1973 3 . Mixailov V. M. Gidrologiya ustev rek – M Izdatel – vo MGU 1998 4 . Otaqulov О‘. “Gidrologiya va meteorologiya” ma’ruzalar matni. QMII 2008 5 . Rasulov A. R., Hikmatov F. H.Umumiy gidrologiY. -T.:”Universitet”, 1995.-175 b 6 . Rasulov A. R., Hikmatov F. H., Akbarov A. A. Gidrologiya atamalari va tushunchalarining ruscha o’zbekcha lug’ati.-T.:-“Universitet”,1993.-96b 7. Hikmatov F. N., Sirliboeva Z. S., Aytboev D. P. Ko’llar va suv omborlari geografiyasi, gidrologik hususiyatlari -T.:”Universitet”, 2001 8. Hikmatov F. H., Aytboev D. P. Ko’lshunoslik “O’quv qo’llanma. - T.:”Universitet”, 2001 9. Chebotarev A. I. Obshaya gidrologiya – L.: Gidrometeoizdat, 1975 10. Chub V. Ye. Izmeneniye klimeta i otsenka prirodno – resursnogo potensiala Uzbekistana. – T., 2001 11. Shul’ts V. L., Masharipov R. O’rta Osiyo daryolari gidrografiyasi.-T.:- O’qituvchi,1969.-328 b 12. Shubayev L.P. “Umumiy Yer bilimi” Toshkent, “О‘qituvchi” 1975 13.Yunusov G‘.X. Gidrometriyadan amaliy mashg‘ulotlar. –Toshkent: Universitet, 2002. –121 b.

Похожие

Tuproq hosil qiluvchi omillar va ularning ahamiyati

Geologik hodisalar. Endogen va ekzogen geologik hodisalari va ularning ahamiyati. Endogen geologik jarayonlar

Geologik hodisalar. Endogen va ekzogen geologik hodisalari va ularning ahamiyati. Endogen geologik jarayonlar

Tuproqlarning zonal tiplari va ularning xususiyatlari

Magmatik tog’ jinslari va ularning tasnifi