Arktika va subarktika tundrasining tuproqlari - Геология - Рефераты

Arktika va subarktika tundrasining tuproqlari

Загружено в:

16.09.2022

Скачано:

0

Размер:

32.5 KB

Arktika va subarktika tundrasining tuproklari Tarkalishi. Tuprok paydo kiluvchi tabiiy sharoitlari, iklimi, relefi, tuprok paydo kiluvchi ona jinslari, usimliklari klassifikasiyasi va xossalari. Kishlok xujaligida foydalanish. Arktika va subarktika tundrasiga Shimoliy muz okeanining Shimoliy orollari, Sibirning shimoliy chekka kirgoklari, Kola yarim orolining shimoliy-rarbiy kismlaridan boshlab to bering kultirigacha bulgan kismini uz ichiga oladi va janubdan urmon-tayga zonasi bilan chegaradosh. Subarktik tuproklari boshka rayonlar jumladan tayga-urmon zonasining torli ulkalarida xam tarkalgan. Arktika va subarktika tundrasining umumiy maydoni 180 mln gektarga yakin. Bundan tashkari MDX ning torli rayonlarida 160 mln.ga yakin tundra tuproklari mavjud. Tundra suzi karelcha yoki fincha "tunturi" deb atalib, urmonsiz joy деган маънони билдиради . Iklimi. Tundra zonasining iklimi juda sovuk bulib.urtacha yillik xarorati rarbda (Kola yarim orolida) 0,2 S dan Osiyo (garbiy Sibir) kismida -8-16 S ga kadar uzgarib turadi. 10 S dan yukori xarorat 400-600 S gacha, 5 S dan baland xarorat davri 37 dan 90 kungacha buladi. Yillik urtacha Yoringarchilik mikdori 300 mm., Kola yarim orolida esa 400 mm bulib, sharkka tomon 140-160 mm gacha kamayadi. Tundra xavosining nisbiy namligi yozda ayniksa yukori (iyulda 75-90%). Bu erlarda abadiy mutlok erlar keng tarkalgan bulib, 100-130 m dan 400-600 m (Shimoliy Sibir tundrasi) chukurlikka kadar muzlab yotgan erlar mavjud. Yozgi davrlarda tuprokning fakat 0,5 dan 1,5 mga kadarli yuza katlamlari kiska muddatla eriydi. Relefi - odatda tekisliklardan iborat bulib.ammo tog ulkalarga xos relef shakllari (Xitin.kutbiy Ural, Birring torlari, Chukotka va boshkalar) da uchraydi. Shuningdek, botkok va kullar bilan egallagan yopik pastliklar xam mavjud.

Tuprok paydo kiluvchi ona jinslari-Tekisliklarda morenalar, muz suvlari va allyuvial keltirilmalardan iborat. Dengiz terrasalarida shurlangan jinslar, torli rayonlarda tub jinslarning ellyuvial-zelyuchial yotkiziklari asosiy rol uynaydi. Usimliklari - asosan lishayniklar, moxlar, piyoklar, boshoklilar va pakana buyli butalar usadi. Tuprok paydo kiluvchi jarayonlar -issiklik etarli bulmagan sernam sharoitda kechadi. Moddalarning biologik aylanishi juda sekin borishi suv va tuzrejimlarining chegaralanganligi tundra tuprok paydo bulishining uziga xos xususiyatidir. Sernam sharoitda organik moddalar anaerob parchalanib torf tuplanadi. Shuningdek, moddalarning kaytarilish reaksiyasi jarayonlarining rivojlanishi natijasida tuprok mineral kismida gleylanish yuzaga keladi. Tundra tuproklari uchun profilning uncha kalin bulmasligi (30-60 sm dan 1 m kadarli) xarakterli. 2. Tundra zonasila tundra - gleyli.poliganat tuprok; botkok - gleyli, botkok, - torfli gleyli, chimli - utlok -podzol - gleyli va torfli podzol gleyli tuproklar uchraydi. Tundrada asosan tundra - gleyli tuproklar keng tarkalgan. Bu tuproklar profili kuyidagicha tuzilgan: Ao - torflashgan tushama ostida,dagal gumusli uncha kalin bulmagan (2-6 sm) A1 gorizonta, sungra zanglagan dorlari bulgan yoki kukimtir gley (berch) (G) gorizonti va undan pastda ona jinslar (S) joylashadi. Ayniksa tundraning janubiy kigmida botkokli tuproklar keng tarkalgan, aksariyati pastlik torflardan iborat. Kupchillik tundra tuproklarining yukorigi torfli gorizontlari kislotali va kuchli kislotali reaksiyaga ega. Gidrolitik kislotalik kursatkichi 100 gram tuprokda 3-4 mg / ekv ni rN-4,4- 6,6 ni tashkil etadi. Tuproklarning asoslar bilan tuyinish darajasi 20-70 foiz. Dagal gumus mikdori 2-7,5 foiz atrofida bulib.tuprok ozik, elementlarga kambagal. 3. Tundra zonasi k,ishlok; xujaligida, ayniksa buruchilikni rivojlantirishda asosiy em-x.ashak bazasi xisoblanadi.Bu zonaning 75,6 foiz maydoni (136 mln.ga) buguchilik yaylovlaridan, 4 foizi urmon va butazorlardan, 9,4foizi botkokliklaridan va 10 foiz yaroksiz erlardan iborat. (A.N.Rozov). Keyingi yillarda MDXning shimoliy ulkalarida sanoatning rivojlanishi, axolining usib borishi, bu erda intensiv dexkonchilikni rivojlantirish, gusht-sut maxsulotlarini etishtirishni va kartoshka, sabzavotchilikni (yopik va ochik gruntlarda) kupaytirish vazifasini kuyadi. Tundra tuproklarini uzlashtirayotganda va undan foydalanayotganda tuprokning biologik aktivligini oshirish, aerasiyani,

issiklik va ozik rejimini yaxshilashga karatilgan kompleks tadbirlarga katta e'tibor berish kerak. Tuprokka kup mikdorda mineral va organik ushtlar solish, kishlok xujalik ekinlarining tez pishib etiladigan va sovukka chidamli navlarini tanlab ekish muxim axamiyatga ega.

Похожие

Tuproqlar klassifikatsiyasi

Dunyo tuproqlari

Markaziy va G'arbiy Osiyo tuproqlari

Cho'l zonasining tuproqlari

Avstraliya tuproqlari va ulardan qishloq xo'jaligida foydalanish