Avstraliya tuproqlari va ulardan qishloq xo'jaligida foydalanish - Геология - Рефераты

Avstraliya tuproqlari va ulardan qishloq xo'jaligida foydalanish

Загружено в:

16.09.2022

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

Avstraliya tuproklari va ulardan qishloq xo'jaligida foydalanish. Р е ж а : 1. Tarkalishi. Tuprok paydo kiluvchi tabiiy sharoitlari. 2. Kelib chikishi. klassifikasiyasi tarkibi va xossalari. 3. Kora va kashtan tuproklardan kishlok xujaligida foydalanish.

Tayanch tushunchalar. Tarkalishi maydoni. Tuprok paydo kiluvchi tabiiy sharoitlari. Iklimi, Relefi, Ona jinsi, usimliklari. Kelib chikishi, klassifikasiyam. Kora tuproklarning paydo bulishi tugrisida nazariyalar. Tarkibi va xossalari kora tuproklardan foydalanish. 1. Iklimi-Yozda issiq va kishda mu'tadil sovuk bulishi bilan xarakterlanadi. Sharkni viloyatlarida kishi sovuk va ba'zan nixoyatda kattik buladi. Ayniksa dasht zonasida iklimning bir xil bulmasligi, usimliklarning vegetasiya davrida xarorat bilan ta'minlanishida, kishki xarorat va tuprokda tuplanadigan nam mikdorining turlicha bulishida ifodalanadi. Garbdan Sharkka borgan sayin issiklik mikdori kamayib, iklim kuruklashib va atmosfera yorinlari xam ozayib boradi. Zonaning shimoliy kismi iklimi ancha yumshok va kamrok kontinental. Iyun oyida urtacha xarorat rarbiy kismida 23-25 S, Sharkida 19-21 S gacha pasayadi. Shunga kura yanvardagi urtacha xarorat - 4 S dan -25-27 S ga uzgarib turadi, 10 S dan yukori bulgan davrlar garbiy zonada 150- 180 kun.sharkida 120 kun, dasht zonasila esa shunga muvofik 140-180 va 97-140 kun. 10 S dan yukori xarorat yigandisi garbda 2400-3200 S sharkda 1400-1600 S, dasht zonasida esa 2300-3500 dan 1500-2300 S ga uzgaradi. Yorinlar zonaning garbiy kismida va Kavkazoldi noxiyalarida Typrok 500- 600 mm, sharkka tomon kamayadi va Volga buyida 300-350 mm. Shuningdek Yorinlar mikdori Shimoldan janbuga tomon xam kamayib boradi. Relefi. YEvropa kismi assoan tekislik va past tekisliklardan iborat, bu territoriyada dare vodiylari va darasoylar.jarliklar bilan bulinib ketgan maydonlar xam ancha. Dasht - zonasi relefi ancha tekis. Osie ksimida garbiy Sibir pasttekisligi bilan tutashgan maydonlar kozoriston balandliklariga almashadi. Sharada Oltoyning toroldi va tog oraligi botiklarida xam kora tuproklar uchraydi.

Tuprok paydo kiluvchi ona jinslar - asosan tupln mexanik tarkibli less va lyossimon kumoklardan iborat. Shuningdek gilli jinslar va takir toshli ellyuvial jinslar xam tarkalgan. Usimliklari, Utlok - dasht kismida kovaklik bir necha xillari, tipchok, dasht sulisi, ingichka oyok: koster-yaltirbosh, lyadvones, kolokolchik, dasht zonasida gallasimon utlar va sebarga tarkalgan. Kora tuprokli dasht zonasi kuklam paytida xar xil lolalar, efemer va efemeroidlar bilan koplanib juda guzal buladi. 2. kora tuproklarning kelib chikishi xdkida dastlabki nazariyani va "chernozyom" ("kora tuprok") suzini ilmiy termin sifatida birinchi marta M.V.Lomonosov toomnidan ishlatilgan. M.V-Lomonosov tuprok paydo bulish jarayonining moxiyatini aniklagan va kora tuprok usimlik v axayvonlarning ta'sirida vujudga kelgan va rivojlanayotgan tabiiy jism, deb kursatgan edi. Birok bu nazariyani usha vaktlarda xech kim davom ettirmagandan keyin u rivojlanmasdan kolib ketdi. Kopa tuproklarning kelib chikishi turrisidagi fikrlarni 3 gruppaga bulish mumkin. 1) Kora tuproknnng utmishda dengiz bulgan joylarda paydo bulish nazariyasi. 2) kora tuprokning botkokliklarning Uzok vakt davomida kurib uzgara borishi natijasida, 3) Usimliklar ta'siri natijasida paydo bulish nazariyasi. Birinchi nazariya tarafdorlari (P.S.Pallas 1799, A.Petsgold 1851, R.Murgison 1841) fikricha. Kora tuproklar Kaspiy va kora dengizning chekinishi natijasida kolgan loykd zarralari ta'sirida yoki Yura davridan kolgan muzliklar tarkibidagi slanesli jinslarning nurashi natijasida xosil bulgan. Bu nazariyaga kura

kora tuproklar, tuprok paydo bulish jarayoni. natijasida emas. Balki bu tuprok geologik jarayonining maxsuloti deb noturri fikrga keladi. Ikkinchi gurux, nazariya tarafdorlari kora tuproklar botkoklarning kurishi tufayli xosil bulgan deb noturri xulosaga keladilar (E.I.Eyxvild, 1850, N.D.Borisyak 1852). Uchinchi nazariya tarafdorlari (F-I.Ruprext 1866, V.V. Dokuchaev 1883) kora tuproklarning paydo bulishini ilmiy assoda, mufassal tulik urganib, isbotlab berdilar. Kopa tuproklarni urganishda N.M.Sibirsev, PA.Kostichev, ximiyaviy tarkibini urganishda D-I.Mendeleev, P.A. Ilenkov va K,D.Shmodt, suv rejimini urganishda G.N.Vusoskiy xizmatlari katta. Kora tuproklarning klassifikasiyasi birinchi marta V.V.Dokuchaev tomonidan tuzilgan. U kora tuprokarni topografik sharoitga kura, koya kora tuproklari, adir kora tuproklar va vodiy kora tuproklari nomi bilan uch gruppaga va xar kaysi guruxni uz navbatida chirindi mikdoriga kura yana turt gruppaga (4-7 %, 7-10 %,10-13 % va 13-16 %) ajratadi. 1901 yilda V.V.Dokuchaevning shorirdi atrkli tuprokshunos N.M.Sibirsev kora tuproklarni turt gruppaga - janubiy, oddiy kalin kavatli va shimoliy kora tuproklarga ajratadi. 1905 yilda A.I.Prosolov Azov buyi va Kavkaz oldi kora tuproklarni ajratishni xam taklif etdi. Xozirgi kabul kilingan klassifikasiyasiga asosan kora tuproklar kuyidagi gruppalarga bulinadi, podzollashgan va ishkorsizlangan kora tuproklar, tipik kora tuproklar, oddiy kora tuproklar va janubiy kora tuproklar. Podzollashgan kora tuproklar. Bu tuproklarning morfologik belgilardan eng muxim fark ular gumusli gorizontida podzollanish jarayonining kol dik alomatlarini ifodalovchi kremnezyomning kukunsimon. okish sochilmalarining bulishidir.

Tuprok profilining gumusli A gorizonti sur buz tusli, kamdan- kam tuk tusli sur kulrang, V gorizonti ancha och sur tusli bulishi bilan xarakterlanadi. Karbonatlar gumusli gorizontdan ancha pastda (odatda 1,3-1,5 m dan chukurda) buladi. Shuning uchun podzollashgan kora tuproklarning gumusli katlami ostida karbonatlardan yuvilgan kunshr yoki kizgish-kungir rangli yongoksimon yoki prizmatik strukturali illyuvial gorizont joylashgan. Bu gorizont asta - sekin karbonatli yangi yaralmalar tuplangan katlamga utadi. Podzollashgan kora tuproklar: oddiy, kuchsiz differensiyalashgan.zichlashgan (kuyma) va karbonatsiz kora tuproklar kabi avlodlarga bulinadi. Gumus katlamining kalinligiga karab kam podzollashgan va urtacha podzollashgan kora tuproklar singari turlarga ajratiladi. Ishkorsizlangan kopa tuproklar. Bu tuproklarning podzollashgaya kopa tuproklardan farki uning gumusli gorizontida kremnezyomning kukunsimon sochilmalari bulmasligidir. A-gorizonti tuk tusli sur yoki koramtir rangli bulib.rovak kovushmalya donador yoki donador - uvokli strukturaga ega. kalinligi 30-40 da 50 sm gacha va undan pastda 70-90 sm kalinlikda V-gorizonti joylashgan . Bt gorizonti osti karbonatlardan yuvilgan (shdkorsizlangan) V2 gorizont kungir tusli. Tipik kora tuproklar. Odatda chukur gumusli (9-120 sm) profilga ega. Karbonatlar kupincha 60-70 sm chukurlikda joylashgan. A - gorizonti uzining rangiga kura AV1 va V1 ta ajratiladi. AV1 gorizonti tuk sur tusli.pastki kismi kuchsiz kunrir bulib, tovlanadi. V1 yaxshi ifodalangan kungar tusli, AV, gorizontining pastida yoki kupincha V1 gorizontida karbonatli yaralmalar yaxshi kurinib turadi. Tipik kora tuproklar: oddiy, karbonatsiz, chukurdan kaynovchi krabonatli va solodlashgan singari avlodlarga ajratiladi. Oddiy kora tuproklar.

A gorizonti 30-40 sm bulib.tuk tusli sur yokn kora rangli, yaxshi ifodalangan donador yoki uvokli strukturali. Bu tiproklarda gumus kotlam kalinligi, kupincha 65-80 sm ni tashkil etadi. V1 gorizonti kunkir tusi yoki tuk sur surli. B1 gorizontidan pastda gumusli okmalar bulgan V2 gorizonti joylashgan. Kup xollarda bu illyuvial karbonatli katlamga tugri keladi va Vk karbonatli katlamga tugri keladi va Vk karbonatli gorizontga utadi. Oddiy kora tuproklar: oddiy, karbonatli, shurtobsimon, chukurdan kaynovchi, yaxshi differensiyalangan va solodlashgan kora tuproklar singari avlodlarga bulinadi. Жанубий кора тупроклар . Dasht zonasining janubiy kismini egallaydi xamda bevosita tuk tusli kashtan tuproklari bilan chegaradosh. A gorizonti 25-40 sm kalinlikda bulib, tuk. sur yoki tuk tusli k-unrir uvokli strukturaga ega. V1 gorizonti yaxshi ifodalangan jigarrang kungir tusli va uvokli prizmatik strukturalidir. Gumusli katlamning umumiy kalinligi 45-60 sm. Bu tuproklar: oddiy, shurtobsimon karbonatli, chukurdan kaynovchi, kam differensiyalangan va solodlashgan kora tuproklar kabi avlodlarga ajratiladi. Qora tuproklarning mexanik tarkibi ona jinslar tarkibida kura xilma — xil bulib, ogir kumok va soz tarkibli xillari kup uchraydi. Gumus profil buylab yukoridan pastga tomon kamayib boradi. Gumus tarkibida gumin kislotasi kuprok (Sge : Sfk = 1,5-2). Gumus kora tuproklarda 3-15 % gacha. Azot mikdori 0,2-0,7 %.S Singdirilgan kationlarda kalsiy kuprok magniy sindirish xajmiga nisbatan 15- 20 % ni tashkil etadi. Gidrolitik kislotaligi 100 g tuprokda 5-7 mg/ekv asoslar bilan tuyinshp darajasi 95-98 %. Muxit reaksiyasi kupchilik kora tuproklarda neytral va unga yakin rN=6,4-7,0. Podzollashgan va ishkorsizlashgan kora tuproklarda rN-5,6-62.

3) Kora tuproklar zonasi dexkonchilikda yaxi uzlagatirilgan. MDX xududidagi xaydaladigan erning 60 % shu erga turri keladi. Bu erda rallaning 80 5, kungabokarning anchagina kismi etishtiriladi. Kora tuproklar zonasida galla, texnik va moyli ekinlar, meva va uzumning jaxondagi eng yaxshi navlari ekiladi.

Похожие

Afrika tuproqlari va ulardan qishloq xo'jaligida foydalanish

Markaziy va Janubiy Amerika tuproqlari va ulardan qishloq xo'jaligida foydalanish.

Yer resurslar va ulardan samarali foydalanish muammolari

Dunyo tuproqlari

Markaziy va G'arbiy Osiyo tuproqlari