Vyrum davri - География - Рефераты

Vyrum davri

Загружено в:

01.12.2023

Скачано:

0

Размер:

28.248046875 KB

Vyrum davri Reja: l.Kirish. ll. Asosiy qism. 1.Muzlik davri haqida 2.Vyrum muzligi va yer yuzi tabiati 3.Vyrum muzligining o’rganilish tarixi lll. Xulosa.

Sizning qiziqarli ishingiz meni Alp tog'lari muzliklarini o'rganish istagini uyg'otdi: bu tadqiqotni davom ettirishimga imkon bergan birinchi yo'nalishlar uchun ham men sizdan qarzdorman. Shunday qilib, kuzatishlarim e’tiborga loyiqdek tuyulishi bilanoq, o’z ishimni sizga bag’ishlash loyihasini tuzdim. Iltimos, buni bugun mening yuksak hurmatim va mehr-muhabbatim belgisi sifatida qabul qiling. (L. Agassiz). 1.Muzlik davri --- Yerning geologik tarixida nisbatan uzoq davom etgan davr. U davrda iqlimning umumiy nisbiy sovishi natijasida vujudga kelgan iliq iqlimli vaqt bilan ko’p marta almashinib turgan iqlim iliqlashganda materik muzliklarining ko’p qismi erib ketgan. Shimoliy Amerikaning quyi proterozoyida, Afrika va Avstraliyaning yuqori refeyida, Osiyo va Shimoliy Amerikaning vendida, Afrikaning ordovikida, Gondvana materigining karbon oxri va perm boshida aniqlangan. Pleystosen muzlik davri eng ko’p o’rganilgan hisoblanadi. Muzlik asrlari --- bu yerning kuchli sovishi bilan tavsiflanadigan geologik davrlar u bunda yer yuzining ulkan kengliklari muz bilan qoplangan, yuqori namlik va albatta juda sobiq bo’lgan, shuningdek zamonaviy fanga maʼlum bo’lgan eng past dengiz sathi kuzatilgan. Muzlik davrining boshlanishi sabablari to’grisida umumiy qabul qilingan nazariya mavjud emas, ammo 17 asrdan boshlab turli xil tushuntirishlar qabul qilindi. Mavjud fikrga ko’ra bu hodisa bitta sabab bilan emas, balki 3 ta omil taʼsirida yuzaga kelgan. Atmosfera tarkibidagi o’zgarishlar --- karbonat angidrid va metanning o’zaro nisbati haroratning keskin pasayishiga olib keldi. Bu biz hozir global isish deb ataladigan narsaning teskarisiga o’xshaydi, ammo ancha katta miqyosda. Yerning quyosh atrofida aylanishi harakat orbitasidagi sikllik õzgarishlardan kelib chiqqan. Yer kamroq quyosh nurini oladi va bu iqlimning sovishiga muzlanishga olib keladi. Yer bir necha marta muzlik davrlaridan ōtdi eng katta muzlik 950 -- 600 mln. yil oldin bõlgan. Keyin Miosen davrida ---15 mln.yil oldin, hozirgi kunda kuzatilishi mumkin bo’lgan muzliklar izlari so’nggi ikki mln. yilga to’g’ri keladi. Ushbu davr olimlar tomonidan eng yaxshi o’rganilgan va bular to’rt davrga bo’linadi: Gins, Mindel, Riss va Vyrum ikkinchisi oxirgi muzlik davriga to’g’ri keladi Mikulin interglasiali taxminan 100

ming yil oldin o’zining eng maqbul darajasiga erishgan. Biz Er tarixida muzlik davri bo'lganligi haqida aniq dalillar mavjud. Bugungi kunga qadar biz uning izlarini ko'rmoqdamiz: muzlar va U-atrofida joylashgan turli xil vodiylar bo'ylab muzlar orqaga chekinishgan. Evolyutsionistlarning ta'kidlashicha, ushbu ikki davrning ba'zilari bo'lgan va ularning har biri yigirma dan o'ttiz million yilgacha (yoki shunga o'xshash) davom etgan. Ular bir-biriga nisbatan iliq interlazial bo'shliqlar bilan almashtirildi, bu umumiy vaqtning qariyb 10% ini tashkil etadi. So'nggi muzlik davri ikki million yil oldin boshlangan va o'n bir ming yil oldin tugagan. Kreatsionistlar, o'z navbatida, muzlik davri Umumjahon To'fondan ko'p o'tmay boshlangan va ming yildan kam davom etgan deb hisoblashadi. To'fonning bibliyadagi hikoyasi buning uchun ishonchli izoh berishini keyinroq bilib olamiz. yagona muzlik davri. Evolyutsionistlar uchun har qanday muzlik davrini tushuntirish katta qiyinchiliklar bilan bog'liq."Hozirgi zamon o'tmishni anglashning kalitidir" tamoyiliga asoslanib, evolyutsionistlar muz davrining dastlabki davrlariga oid dalillar mavjud deb ta'kidlaydilar. Shu bilan birga, har xil geologik tizimlarning tog 'jinslari va hozirgi davrning landshaft xususiyatlari o'rtasidagi farq juda katta va ularning o'xshashligi 3-5 ga teng emas. Zamonaviy muzliklar harakatlanayotganda tog'ni maydalaydi va turli o'lchamdagi bo'laklardan iborat konlarni yaratadi. Bu konglomeratlar chaqirdi til yoki tilityangi zotni shakllantirish. Muzliklar qalinligi bilan qoplangan tog 'jinslarining aşındırıcı ta'siri, muz pog'onasi bo'ylab harakatlanadigan tosh bazada parallel yivlarni hosil qiladi. jo'yak. Yozda muzliklar ozgina eriy boshlaganda tosh «chang» paydo bo'ladi va muzliklar ko'llariga yuviladi va ularning pastki qismida o'zgaruvchan qo'pol va mayda taneli qatlamlar paydo bo'ladi (fenomen) mavsumiy qatlamlanish). Ba'zida muzga burkangan toshning bir qismi muzlik yoki muz qatlamidan chiqib, bunday ko'lga tushib, eriydi. Shuning uchun ulkan toshlar ba'zan muzli ko'llar tubidagi mayda donador cho'kindi qatlamlarida uchraydi. Ko'plab geologlarning ta'kidlashicha, qadimgi jinslarda bu barcha naqshlar ham kuzatilgan va shuning uchun ilgari muz asrlari er yuzida bo'lganida emas. Biroq, kuzatuv dalillari noto'g'ri talqin qilinganligi haqida bir qator dalillar mavjud.

Oqibatlari hozirgi zamon muzlik davri bugungi kunda mavjud: birinchi navbatda, bu Antarktida va Grenlandiyani qamrab olgan ulkan muz qatlamlari, alp muzliklari, muzlik kelib chiqishi landshaftining shaklidagi ko'plab o'zgarishlar. Zamonaviy Erdagi barcha bu hodisalarni kuzatganimiz sababli, muzlik davri To'fondan keyin kelganligi aniq. Muzlik davrida ulkan muz qatlamlari Grenlandiyani, Shimoliy Amerikaning katta qismini (AQShning shimoligacha) va Shimoliy Evropani - Skandinaviyadan tortib Angliya va Germaniyaga qadar qamrab olgan Shimoliy Amerika Rokki cho'qqilarida, Evropa Alp tog'lari va boshqa tog 'tizmalarida eriydigan muzliklar saqlanib qoldi va vodiylar orqali ulkan muzliklar deyarli oyoqlariga tushdi. Janubiy yarim sharda Antarktidaning katta qismi muz qatlami bilan qoplangan. Muzliklar Yangi Zelandiya, Tasmaniya tog'larida va Avstraliyaning janubi-sharqidagi eng baland cho'qqilarda joylashgan. Muzliklar hali ham Yangi Zelandiya janubidagi Alp tog'lari va Janubiy Amerika Andlarida, muzliklar faoliyati natijasida paydo bo'lgan landshaft shakllari esa Yangi Janubiy Uels va Tasmaniyaning Qor tog'larida saqlanib qolmoqda. Deyarli barcha darsliklarda muzlik davrida muz kamida to'rt marta o'rnatilib, pasayganligi va muzliklar orasida isinish davrlari bo'lganligi ("interlaciallar" deb atalgan) yozilgan. Ushbu jarayonlarning davriy muntazamligini aniqlashga harakat qilgan geologlar ikki million yil ichida yigirma dan ortiq muzliklar va interlatsiallar sodir bo'lganligini taxmin qilishdi. Ammo ko'p sonli muzliklarning guvohi bo'lgan zich loy tuproqlari, eski daryo teraslari va boshqa hodisalarning paydo bo'lishi turli bosqichlarning oqibatlari sifatida yanada to'g'ri qabul qilinishi mumkin. yagona Hech qachon, hatto eng qattiq muzlik davrida ham, er yuzining uchdan biridan ko'prog'ini muz qoplagan. Qutb va mo''tadil kengliklarda muzliklar paydo bo'lgan bir paytda, kuchli yomg'ir ekvatorga yaqinlashayotgan edi. Ular bugungi kunda hatto Sahroi, Gobi va Arabiston cho'llari joylashgan cho'l hududlari mo'l sug'orilgan. Arxeologik qazishmalar paytida hozirgi bepoyon erlarda mo'l-ko'l o'simliklarning mavjudligi, odamlarning faol faoliyati va murakkab sug'orish tizimlari mavjudligi aniqlandi. Muzlik davrida odamlar G'arbiy Evropada, xususan, neandertallar muz qatlamining chekkasida yashaganliklari haqida dalillar mavjud.

Endi ko'plab antropologlar neandertallarning ba'zi "vahshiyliklari" o'sha davrning bulutli, sovuq va nam Evropa sharoitida bu odamlarni yuqtirgan kasalliklar (raxit, artrit) bilan bog'liqligini tan olishadi. Raxit yomon ovqatlanish va suyaklarning normal rivojlanishi uchun zarur bo'lgan D vitamini sintezini rag'batlantiruvchi quyosh nuri yo'qligi sababli keng tarqalgan edi. Tanishuvning juda ishonchsiz usullaridan tashqari (qarang) « Radiokarbon bilan tanishish nimani anglatadi? » ), neandertallar janubiy kengliklarda gullab-yashnagan Qadimgi Misr va Bobil tsivilizatsiyasining zamondoshlari bo'lishi mumkinligini rad etish uchun hech qanday sabab yo'q. Muzlik davri etti yuz yil davom etgan degan fikr ikki million yillik muzlik haqidagi gipotezadan o'ra haqiqatga yaqinroqdir. 2. Taх1minan 80 70 ming yil oldin butun dunyo bo’ylab iqlim sharoiti ning keskin yomonlashuvi qayd etilgan bu Vyrum muzligiga o’tishini anglatadi. Bu davrda Yevrosiyo va Shimoliy Amerikada bargli o’rmonlar buzilib soviq dasht va o’rmon-- dasht landshafti o’z o’rnini egalladi va faunistik komplekslar tez o’zgardi. Ularda yetakchi o’rinni sovuqqa chidamli turlar --- mamontlar, tukli karkidonlar, ulkan bug’ular arktikani egallaydi yuqori kengliklarda eski muzliklar kengayadi ularning paydo bo’lishi uchun zarur bo’lgan suv oqib chiqadi. Shunga ko’ra uning darajasining pasayishi boshlanadi, bu shelfning hozir suv bosgan joylarida va orollarda dengiz teraslari znapoyasi bo’ylab qayt etilgan osh paytda qiya muzning qancha uzoqqa siljiganligi haqidagi savol munozarali bo’lib qolmoqda. 50 25 ming yil oldin sayyoradagi tabiy vaziyat biroz yaxshilandi --- nisbatan iliq o’rta Vyrum oralig’i boshlandi. Mezolit davriga kelib tabiiy-geografik muhit keskin o’zgardi. So’ngi poleolit va mezolit davrining ilk bosqichlarida hukmron bo’lgan oxirgi Vyrum davri yaʼni muzligi erib yer yuzida global isish boshlanadi va pleystosen golotsen bilan almashdi. Ko’pchilik olimlarning ilmiy farazlariga ko’ra bu tabiiy jarayon mil. avv 8300 yill sodir bo’lgan. Natijada yer yuzining shimoliy hududlarida hayvonot va o’simlik dunyosi keskin o’zgardi. Muzlik oldi hududlarida yashovchi hayvonlarning ko’pchiligi hususan kundin karkidon, mamont, qoy ho’kiz so’ng oxirlaridayoq va keyinchalik esa shimolga ko’chadi. Hayvonot olamdagi o’zgarishlar yaʼni yirik hayvonlarning o’rnida tez

chopar ziyrak va yolg’iz yashovchi hayvonlar turining ko’payishi paleolit davri ovchilik annanalarini qiyinlashtirdi natijada bu turdagi hayvonlarga ov qilish uchun yangi vosita o’q-yoydan foydalanish va yakka ovchilik mavqeining oshishiga olib keldi. Mazkur hududlarda va janubiy mintaqalarning turli hududlarida ot, ho’kiz, sayga, yovvoyi eshak, o’rmon hududlarida esa los, bug'u, cho’chqa bo’ri, tulki va boshqalar yashagan. Yer yuzining janubiy mintaqalarida mazkur davr tabiiy geografik jihatdan keskin o’zgarishlar sezilmaydi va fauna va florada keskin o’zgarishlar sezilmaydi. Geolog va arxeologlar yer yuzida to’rtta muzlik davri --- gens, mingel, Riss, va Vyrum muzliklari bo’lgaligini aniqlashgan bu nomlar muzlik yotqiziqlari saqlangan to’rtta alo qishlog’i nomidan olingan. Eng keng muzlikni egallagan muzlik davri Riss muzligi hisoblanib uning asosiy qismi Grenlandiyada bo’lgan Vyrum bosqichida muzlik keng hududlarni egallamagan. Bu davrda O’rta Osiyoning tog’li zonalarida muzliklar hosil bo’lgan. Havo goh sovib goh ilib turgan odamlar tabiiy sharoitga moslashib boshpana sifatida g’orlarni o’zlashtirganlar va tabiiy olovdan foydalanishni boshlaganlar shuni ayting keraki ibtidoiy odamlaning barchasi ham g’orlarda yashamaganlar odatda tuproqli quyosh nurini tushadigan buloq suvi yaqin ovchilik va termachilik qilishga qulay g’orlarda yashaganlar olduvay davri makonlariga ko’ra, ashell davri yodgorliklari ko’proq topilgan. Bu davr odamlarining u davrda nisbatan ko’paya boshlaganidan darak beradi. Termachilikning ahamiyati pasayib, ovchilik ahamiyati oshgan. Oxiri muzlikning Shimoliy Amerika va Yevropa muzliklari uzoq vaqt sovuqqa aylanib yog’ingarchilik ko’payishi bilan yuzaga keldi. Muz qatlamlari shakllana boshlagandan so’ng sovuq landshaft odatiy ob-havo modellarini o’zgartirib o’z havo ommasini yaratdi. Yaratilgan yangi havo namunalari, ularni yaratgan dastlabki ob-havo sharoiti bilan mustahkamlanib, turli hududlar bu soviq muzlik davriga aylantirdi. Globallashuvning issiq qismlarining, shuningdek muzdan olib chiqqanligi sababli iqlim o’zgarishini boshdan kechirdi, ularning aksariyati soviq lekin quruqroq edi. Masalan G’arbiy Afrikadagi yomg’ir yog’ib qopqog’i kamayib, o’rniga yomg’irning yetishmasligi sababli tropik yaylovlar paydo bo’ldi. Shu bilan birga dunyoning ko’plab cho’llari kengayib

bordi. Amerikaning janubiy g’arbiy hududlarida, Afg’oniston va Eronda bu holatlar mavjud, biroq ularning havo oqimlari almashinuvida o’zgarish sodir bo’lgandan so’ng ho’l bo’lib qoldi dengiz sathi ming yil ichida taxminan 164 fut pastga tushdi. Muzliklar muzlik davrining oxiriga qadar bu darajalar nisbatan barqaror qoldi oxirgi muzlik davrida iqlim sharoiti muzlatkichlar shakllanishida avvalgi dunyodagi o’simlik naqshlarini o’zgartirdi. Eng muhimi dengiz sathining pasayishi Osiyo hududidan Shimoliy Amerikada bizning harakatlarimizga yordam berdi chunki bu hududlar o’rtasida ko’prik vazifasini bajaradigan Alyaskaning Bering Straight ikki ta uchastkasini birlashtirgan. Oxirgi muzlik taxminan 12 509 yil avval tugaganiga qaramasdan bugungi kunda butun dunyo bo’ylab bu iqlim epizodining qoldiqlari keng tarqalgan. Misol uchun Shimoliy Amerikaning Buyuk havzasi hududida yog’inlarning ko’payishi odatda quruq hududlarda ulkan ko’llarni yaratdi. Bonneville Blu bugungi kunda Utah shahrining ko’p qismini qamrab olgan bo’lib, bugungi kunda Buyuk tuzli ko’l Bonneville kôlining qogan qismidir ammo kõlning eski qirg’oqlar Salt-Leyk-Siti atrofidagi toğlarda uchraydi. Muzliklar va muzlatgichlarning katta kuchi tufayli butun dunyoda turli xil yer shakllari mavjud. Misol uchun Kanadadagi Manitoba kõplab kichik kõllar peyzajni qõldan boy bermoqda ular kõchma muz qatlamlari o’rtasida yerni gul qilib yaratdi global muzlanishga umumiy nuqtai nazar 110000dan 12500 yilgacha bo’lgan davr. Pleystosen davri taxminan 2 800 500 yildan 11 700 yilgacha davom etgan muzlik Vyrum bosqichi taxminan 100 ming yil oldin boshlanib 18 ming yildan so’ng cho’qqiga ko’tarildi va 8ming yildan so’ng pasaya boshlandi pleystosen oxiri Vyrum davriga to’g’ri keladi. Pleystosen davri dunyodgi eng so’nggi takrorlangan davrni qamrab oladi pleystosen bu birinchi davr tortlamchi davr yoki oltinchi davr kaynazoy davr vaqt shkalasi, pleystosen to’rga bo’linadi. Vyrum muzligining katta qismi pleystosen davriga to’g’ri keladi. Vyrum muzligining oxirida pleystosen golotsen bilan almashadi. Muzlik davrdagi jiddiy iqlim o’zgarishlari faunaga va florada katta taʼsir ko’rsatdi muz ning har bir ko’tarilishi bilan qoyalarning har bir hududlari yo’q bo’lib ketdi va osib borayotgan muzlik oldida janubga chekinayotgan o’simliklar va hayvonlar ulkan stresga duch kelishdi.Eng og’ir stres

iqlimning keskin o’zgarishi yashash maydonlarining qisqarishi va oziq--ovqat taʼminotining qisqarishi natijasida vujudga kelgan. Oxirgi muzlik davri oxirida sovuqqon hayvonlar, kichikroq sutemizuvchilar, ko’chib yuruvchi qushlar va oq kiyik shimolga o’tib ketadi. Bunday yo’qolib ketish Afrikaga deyarli taʼsir qilmadi, ammo ayniqsa Shimoliy Amerikada otlar va tuyalar yo’q qilindi. Muzliklarning taʼsiri global edi. Antarktida pleystosen davrida ham, oldingi pliyotsen davomida ham muz bilan bog’langan Shimoliy yarim sharda ko’plab muzliklar birlashib ketgan. Cordilleran muz qatlami Shimoliy Amerikaning shimoli-g'arbiy qismini qoplagan; sharqda Laurentid. The Fenno--skandinaviya muz qatlamidan oldin shimoliy Yevropa shu jumladan Buyuk Britaniyaning katta qismi, alp tog’larida joylashgan gumbazlar bo’ylab cho’zilgan Sibir va Arktika muz bilan qoplangan edi. Muzlarning janubida katta ko’llar to’planib qolganligi sababli va havoning salqinligi bilan ishni sekinlashtirdi. Shimoliy Amerikaning g’arbida yuzdan ortiq havzalar deyarli qurib qolgan edi. Bonneville klip qayerda turgan bo’lsa Buyuk tuz ko’lini hosil qiladi. Yevrosiyodagi katta ko’llar muzliklarning oqib tushishi natijasida rivojlandi. Pleystosen davrida deb taxmin qilingan Sharqiy Antarktida muz qatlami kamida 500 metrga suyultirilgan v shu vaqtdan beri ingichka Vyrum muzligi maksimal 50 metrdan kam va ehtimol taxminan 14 ha dan keyin boshlangan. Charlz Layl qatlamlarni tavsiflash uchun 1839-yilda Pleystosen atamasini fanga kiritdi. U davrdagi funaning kamida 70 foizi bugungikunda yashagan. Kaynazoy erasi 2 ta davrga bo’lingan bular pleystosen va golotsen hisoblanadi. Golotsen bu bizning sayyoramiz hozirgi davrdan beri malum bilan davr. Taxminan 12000 yil oldin mil.avv.10 ming yil oldin boshlangan va bugun biz ham golotsendamiz (yun. Holot---hammasi va kainos---yangi) ---Vyrum muzligidan keyin, bundan 10-16ming avval boshlanib hozircha qadar davom etib kelmoqda yerning geologik tarixida antropogen davrning oxirigacha tugallanmagan oxirgi qismi va shunga mos yotqiziqlar. Golotsen boshlanishi bilan Yevropa qitʼasining shimolida oxigi muzlanishning tugashiga paleolit va mezolit chegarasiga to’g’ri keladi. Golotsenda turli iqlim bosqichlari birin-ketin almashinib turgan. Yerda iqlimning eng yuqori darajasi 7500-5000 yil avval bo’lganligi

aniqlangan. Golotsen davrida muzlararo davr mavjud deb hisoblanadi. Golotsen davri Vyrum muzligidan keyingi davrdir. Yani kuchli sovish tugaydigan va muz bilan qoplangan maydon kam bo’lgan vaqt.Joriy golotsen interglasial oxirida boshlandi. Pleystosen taxminan 11700 yil oldin tugadi. 5000 yildan so’ng, taxminan 15000 yil oldin muzlik davri tugadi.Bu pleystosendan golotsenga o’tish davriga to’g’ri keladi. 3.Vyrum muzligining oxiriga kelib yer yuzida iqlim iliqlasha boshlaydi. Odamlar va boshqa turli xil mavjudotlar yangi iqlim sharoitiga asta sekinlik bilan moslasha boradi. Muzlik orqaga chekinib dengiz sathi kotarila boshlaydi. Vyrum atamasi Alp tog’laridagi muzliklardan olingan.Bu muzlik davrlari ko’plab tadqiqotchilar o’rganishgan.Masalan:L.Agassiz, A.Denk, E.Bruker va boshqalar.Alp tog’lari muzlik davrlari bo’yicha L.Agassiz 19 asr boshlarida o’rganish olib bordi va so’nggi muzlik Vyrum muzligi intensiv ravishda o’rganildi.Vyrum muzligi yer yuzining mintaqalarida turlicha nomlangan.Tortlamchi davrning iqlim sharoiti shimoliy yarim sharning maksimal darajada muzlashiga olib keldi.Vyrum muzligi Shimoliy Amerikada Viskonsin deb ataladi. Coilleron muz qatlami Shimoliy Amerikaning Kordilyeta bo’ylab cho’zilgan Inniutyon muz qatlami Kanada Arktika arxipelagi, the Grelandiya muzligi va Mastif Laurentide muz qatlami, Shimoliy Amerikaning markaziy va sharqiy yuqori kengliglarini qamrab olgan.Ushbu avans global muzlik bilan sinxronlashadi shu jumladan Shimoliy Amerika toğ muzliklarning avansi Pinadale muzligi.Viskonse muzligi taxminan 75000 yildan 11000yilgacha, orasida Samganomya saxnasi va joriy interglasial Golotsen.Muzning maksimal darajasi taxminan 2500- 2100 yil oldin sodir bo’lgan oxirgi muzlik maksimal dep xam dep tanilgan.Oxirgi Viskonsin Shimoliy Amerikada bo’lgan.Ushbu muzliglar Shimoliy muzliklar gegrafiyasini tubdan o’zgartirdi.Viskonsin epizodining muzlashi avjida bolib muz qatlamini ko’pini qamrab olgan Kanada , Yuqori, O’rta, Garbiy va Angilya qisimlarini Aydaxo, Montana va Vashington xududlarini ertalab olgan.Janubi g’arbiy qismida Saskaven va janubiy sharqiy Alberta, Laurentide va Koldileran muzlari zonasi xosil bo’lgan.Cypres Xills, Shimoliy Amerikaning qiya

muz qatlamlaridan janubda qolgan eng shimoliy nuqtasi.Ikki bog’liq xarakat Viskonsin dep nomlangan.Erta Vinkonsin va Kech Viskonsin.Daslabgi Viskonsin ikkalasini kattasi bo’lib g’arb va janubga uzoq cho’zilgan. Muzlik to’xtashidan oldin u nomalum masofani orqaga tortdi. Ushbu osoyishtalik davrida muzlik konlari yemirilib, obuxavoni buzgan. Bu birinchi Viskonsin davri xamma narsani o’chirib tashladi degani emas. Illinoian cho’zilgan muzlik relefi. Kech Viskonsin muz qatlami g’arb tomon oldingilariga qaraganda ko’proq cho’zilib ketgan. Bunga muz qatlamining to’planish markazidagi o’zgarishlar, erta faza tomonidan kiritilgan topografik o’zgarishlar yoki shimolda muz massasining bosim o’zgarishi sabab bo’lishi mumkin. shuningdek buyuk ko’llar Labrador muzligi Hudson ko’rfazining sharqida joylashgan.Janubiy G’arbiy tomon kengayib sharqiy chekkasida yetib bordi va Monitoba bo’ylab Buyuk ko’lar uchun Ogayo daryosi uning manbasidan 1600 milya yuqoriga harakat qiladi Keewatin muz qatlami Kanada xududidagi gutson korfasidan g’arbda boshlangan muz janubdan 1400 km uzoqlikda Kanzas va Missuri shitatlariga ko’chib o’tdi.G’arbda Toshli toğlar etaglarigacha 1000 milga yetdi.Cordilleran muz qatlami Shimoliy roki toğlari qoldiqlarini qoldirdi. Cordilleran muz qatlami Alp tog’lari uslubiga ega bo’lib ko’plab muzliklar bilan butunligicha birlashgan. Muz koni tomonidan to jinslari bo’ylab harakatlanish paytida amalga oshirilgan harakatlar shuni ko’rsatdiki u g’arbiy tomonga qirg’oq davolari bo’ylab harakat qilgan. Har doim muz qatlami shimolda eriydi morena va muz jabhasi o’rtasida bo’linishda suv havzasi boshlanadi. Viskonsin davrida proglakial daryo vodiylarining ko’p qismini qamrab olgan muz qatlami orqali suv oqish mumkin emasligi sababli muz tog’on vazifasini bajaradi. Morena va muz jabhasi o’rtasida ko’plab kichik, ajratilgan suv havzalari hosil bo’lgan. Inson migratsiyasining roli. Tarixdan oldingi odamlarning migratsiyasiga ehtimol bu so’nggi muzlik davri katta taʼsir ko’rsatgan, chunki Viskonsin muzligining aksariyat davrida quruqlik ko’rishi sifatida tanilgan Bering boʼg’ozi odamlarning ushbu hududlarni egallashiga yordam bergan deb hisoblashadi, bu esa baʼzi odamlarning Shimoliy Amerika va Yevropa o’rtasida harakatlanishiga imkon yaraʼtgan. Shimoliy Amerika florasi va hayvonot dunyosi

turlari Viskonsin davrida haroratning o’zgarishi, yer usti suvlarining taqsimlanishi va baʼzi hollarda yer yuzini muzliklar bilan qoplash sababli boshqacha taqsimlangan. Turlarning tarqalishini aniqlash uchun bir qator ilmiy tadqiqotlar olib borildi, ayniqsa Viskonsin oxiri va Golotsenning boshiga qadar. Olingan maʼlumotlarga misol tariqasida flora turlaridan foydalanishni o’rganishdan olingan polen--hozirgi Shimoliy Arizona shtatida joylashgan namunalar. Waterman Hills tadqiqotchilari buni aniqladilar. Juniperus osteosperma va pinus monofillasi Golotsen davrida dominant daraxtlarning o’rtalaridan erta bo’lgan Monardella arizonika doimiy ravishda mavjud. Celtis retikulata Viskonsin muzlik chekinishdan so’ng, avvalgi Golotsen davrida mavjud bo’lgan o’simliklar misoli va endi mavjud bo’lmagan tur.

lll. Xulosa. Dunyodagi eng so’ngi muzlik davri Vyrum muzligi taxminan 110000 yil avval boshlanadi va 12500 yil avval tugaydi. Ushbu muzlik davrining maksimal darajasi oxirgi maksimum bo’lib taxminan 20000 yil ilgari sodir bo’lgan. Pleystosen davrida ko’p muzliklar va interlaciallar davrlarini boshdan kechirgan bo’lsada, so’ngi muzlik davrida, bugungi kunda muzlik davrining eng ko’p o’rganilgan eng mashhur qismi aynisa Shimoliy Amerika va Shimoliy Yevropa. Muzlik Vyrum bosqichi taxminan 100000 yil oldin boshlanib, 18000 yildan so’ng cho’qqiga ko’tarildi va 8000 yildan so’ng pasaya boshladi. Bu vaqt ichida muzning qalinligi 350-400km ga yetdi va dengiz sathining uchdan bir qismini qopladi, boshqacha aytganda, hozirgi davrdagidan uch barobar ko’p. Hozirgi vaqtda sayyoramiz muzliklari miqdoriga qarab, ósha paytdagi muzliklar haqida baʼzi bir tasavvurg ega bo’lishimiz mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar: Etedus sur Les glaciers (Muzliklarni o’rganish asari)L.Agassiz 1840.  Jahon arxeologiyasi (o’quv qo’llanma)  Viskonsin muzligi.https:// uz.efferti.com.  Valday muzliklari https:// us.efferti.com.

Похожие

Golotsen davri

Mustaqillik davri tarixiy geografiyasi

Xonliklar davri tarixiy geografiyasi

Muzlik davri va inson

Shayboniylar va Ashtarxoniylar davri tarixiy geografiyasi