Территориал фарқлари ва табиий районлаштириш - География - Рефераты

Территориал фарқлари ва табиий районлаштириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34 KB

Территориал фарқлари ва табиий-географик районлаштириш Евросиё майдонининг ниҳоятда катта эканлиги, унинг геол огик- тектоник тузилиши ва орографиясининг мураккаблиги, океанларнинг таъсири, шимолий яримшарнинг барча иқлим мин- хақаларида жойлашганлиги материк территориал бўлинишининг мураккаблигига олиб келган. Материк ичкарисидаги Шимолий Муз океанига очиқ жуда катта текислик ва ясситоғликларда термик шароит ҳамда намлан иш, улар билан боғлиқ ҳолда эса, биокомпонентлар ҳам шимол дан жанубга томон аста- секин ўзгариб боради. Бу ерларда географик қобиқнинг зонал структураси энг яққол-классик тарзда акс этган бўлиб.у материк табиатининг территориал бўлинишида катта роль ўйнайди. Материкнинг баланд тоғлар билан ўралган ички қисмларидаги (Марказий Осиёдаги) катта майдонларда арид (қурғоқчил) шароит ҳукмрон бўлиб, қайси географик кенгликда жойлашганлигидан қатъи назар зонал тафовутлари яхши акс этмаган чўл ландшафтлари устун туради . Евросиёнинг Атлантика бўйи қисмидаги табиий шароитнинг қарор топишида ва территориал бўллнишида унинг океанга яқинлиги ҳамда океан устида ҳосил бўлган ҳаво массаларининг жуда парчаланган қуруқликка таъсири энг катта аҳамиятга эга. Европанинг ғарбида шимол билан жануб тафовути йўқолади, табиатнинг зонал структураси табиий территориал бўлинишининг бошқа омиллари олдида кенинги ўринга тушиб қолади. Бунда орографиянинг асосий элементлари географик кенглик бўйича йўналиши туфайли Атлантика океанииинг таъсири шарқда узоқ давом этади ва табиатнинг бўлиниши (табақаланиши) га катта таъсир кўрсатади. Геокомплекслар шимоли-ғарбдан жануби-шарқа томон

қонуний алмашина боради, кучли парчаланган тоғлик-текислик рельефи бу қонуниятни мураккаблаш- тиради. Материкнинг жануби-ғарбий қисмида табиатнинг бўлиниши зонал- иқлимий шароит билан тектоник тузилишининг нисбатан бир бутунлиги шароитида қуруқликнинг Ўрта денгиз сувлари билан чуқур парчаланганлиги ва морфоструктура типларинниг анча хилма-хиллигига боғлиқ. Материкнинг шарқий, Тинч оксан бўйи қисми, Тинч океаннинг денгиз ва ороллари пайдо бўлиши ҳамда структурасида катта тафовутларга эга; бироқ уларни муссон циркуляцияси бирб утун қилиб бирлаштириб туради. Муссон циркуляцияси бу территория зонал структурасининг ўзига хослигида ва биоком- понентларнинг зонал типларида намоён бўлади. Иқлим хусу сиятлари билан боғлиқ бўлган территориал бўлиниш шимоли- шарқ дан жануби-ғарбга томон намоён бўлади. Ер пўстининг т y зилиш хусусиятлари билан боғлиқ бўлган тафовутлар эса, аввало материк билан океанлар ўртасида акс этган бўлиб, шунингдек материк ичкарисидаги қисмда ҳам сезилади. Буларнинг барчаси Евросиёнинг территориал бўлинишини мураккабла штиради ва нисбатан бир хил регионларни ажратишни қийинла штиради. Евросиёнинг жанубий ва жануби-шарқий субконтинентлари ҳамда уларга туташ ороллар учун уларнинг қуйи географик кенгликларда жойлашганлиги, муссон циркуляцияси ва экваториал ҳаво массалари ичидаги процесслар энг катта аҳамиятга эга. Орография элементлари асосан субмеридионал йўналган мураккаб рельеф ҳаво оқимларининг субмеридионал ҳаракати билан биргаликда зонал структурага анча ватта таъсир кўрсат иб, зонал биокомпонентларнинг фрагментлар (бўлиниб- бўлин иб) тарқалишига олиб келади. Территориал бўлинишда рельеф етакчи роль ўйнайди; у ёғинлар миқдори ва тупроқ-ўсимлик типларининг тақсимланишини белгилайди.

Ана шу барча айтилганлар асосида Евросиёда ва океанларнинг унга туташ қисмларида қуйидаги йирик регионларни (суб- континентларни) ажратиш мумкин. Арктика билан Субарктикан инг Евросиё сектори, Ғарбий Европа, Шарқий Европа, Шимол ий Осиё, Ўрта денгиз бўйи ва Олд Осиё тоғликлари, Жануби- Ғарбий Осиё (Арабистон ярим рроли ва Месопотамия), Марказий ва Ўрта Осиё, Балалд Осиё, Шарқий Осиё, Жанубий ва Жануби- шар қий Осиё. Материкнинг ҳар бир ички қисми (субконтинентлари) яна бўлинган ва табиий географик ўлкалар энг батафсил кўриб чиқ илган. Баъзи ҳолларда (Фенноскандия, Шимоли-ғарбий Хит ой) бир-бири билан чамбарчас боғлиқ ўлкалар бирга (умумий) таърифландн. Регионал обзорга СССР территорияси киритилма ди.

Похожие

Табиий географик районлаштириш

Курукликни флористик ва фаунистик районлаштириш

Ўзбекистоннинг табиий шароити ва табиий ресурслари

Урушлар ва ахолининг табиий усиши

Сувнинг табиий ва химиявий хоссалари