Табиий географик тасаввур - География - Рефераты

Табиий географик тасаввур

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

96.09765625 KB

Т абиий географик тасаввур Табиий географик тасаввур ташқи муҳит таъсири натижасида бош мия қобиғининг муайян қисмида пайдо бўлган қўзғалиш, яъни сезиш ва идрок маълум муддатгача ўз изини қолдиради. Демак, табиий географик тасаввур муҳитдаги объектлар ва ҳодисаларнинг худди шу онда идрок қилинмайдиган, бироқ мияда қолган, кўз олдига келтирилган манзара, қиёфа-тасвирларининг тикланиши, манзарали хотира, манзараларда эслашдир. Табиий географик тасаввур билимларни сақлаш ва мустаҳкамлашга хизмат қилади, айни пайтда табиий географик объектлар ва ҳодисаларнинг хусусиятларини билиб олишда, яъни умумлаштиришда ҳам муҳим ўрин тутади. Табиий географик тасаввурдаги умумлаштириш хусусияти ақлий табиий географик билишнинг, табиий географик тушунчаларнинг ташкил топишига катта ёрдам беради. Мактаб табиий географияси курсида ўқувчилар оладиган тасаввурларни шартли равишда икки турга бўлиш мумкин: а) табиий географик объектлар ва ҳодисалар тўғрисидаги умумий тасаввурлар; б) хусусий табиий географик тасаввурлар (1-расмга қаранг). 1-расм. Табиий географик тасаввурнинг турлари ва ўзаро боғлиқлиги.Табиий географик тасаввур У мумий табиий географик тасаввур Х усусий табиий географик тасаввур

2-расм. Амударёнинг тасаввур этилиши Умумий табиий географик тасаввурлар кўп жиҳатдан умумлашган бўлади, масалан, тепалик тўғрисидаги тасаввур. Табиий география курсида ўқувчиларда тепалик ҳақида ҳосил қилинган тасаввур мактаб ёнидаги аниқ тепаликлардан бирининг тасвири эмас, балки умуман тепалик тасвиридир. Хусусий табиий географик тасаввурлар аниқ табиий географик объектлар ва ҳудудларнинг тасвири, манзарасидир. Бу тасаввурлар аниқ объектларни, масалан, айнан Амударёни, Султон Увайс тоғини, Бодайтўқай қўриқхонасини, Урганч шаҳрини, Хива шаҳрини акс эттиради. Хусусий табиий географик тасаввурлар айни пайтда бирорта мамлакат, минтақа ёки алоҳида ҳудуднинг табиати ва кишилар ҳаётини ҳам акс эттиради. Натижада Евросиё харитасининг Ўрта Осиё қисмиАмударёга нисбатан тасаввур Дарё ҳавзасига нисбатан тасаввур Дарёнинг бошланиш жойи Дарё оқиб ўтадиган ҳудудлар Дарёнинг ирмоқлари Дарёнинг қуйилиш жойи Помир тоғлари Турон пасттекислиги Вахш дарёси Орол денгизи

ўқувчилар онгида ҳудудларнинг ҳажмдор ёки ҳажмсиз, рангли ёки рангсиз, аниқ ёки ноаниқ шаклдаги манзараси ҳосил бўлади. Масалан, Амударёнинг тасаввур этилиши (2-расмга қаранг). Хусусий табиий географик тасаввурларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, у ўз маконига эга бўлади, яъни муайян ҳудуддаги табиий объектлар ва ҳодисалар билан бирга ҳудуднинг шакли, катталиги, бошқа ҳудудларга нисбатан тутган ўрнини харитага асосан жой номлари билан яққол, тўлиқ кўрсатиб беради. Ўқувчилар мактаб табиий географиясида ўрганиладиган объектлар, хусусан ҳудудлар жуда катта бўлганлиги сабабли материклар, океанлар, ороллар, ярим ороллар, денгизлар, тоғлар ва текисликларнинг шакли, катталиги ва ўрнини уларнинг харитада тасвир этилишига қараб тасаввур этиш билангина билиб оладилар. Шу боис ўрганилаётган катта табиий объектлар ёки ҳудудлар ҳақида ўқувчилар олган тасаввурлар албатта харита билан боғланган бўлади. Масалан, ўқувчилар Хоразм вилоятини қандай тасаввур қилиши мумкин? Дастлаб ўқувчилар онгида Хоразм вилоятининг табиати ва аҳолиси турмуш тарзининг муайян манзаралари ҳосил бўлади, кейин Ўзбекистон Республикасининг Хоразм вилоятини ҳам ўз ичига олган харитаси тўғрисида, вилоят ҳудудининг ўзига хос шакли, катталиги тўғрисида, унинг Туркманистон Республикаси, Қорақалпоғистон Республикаси ва Бухоро вилояти билан чегарадош эканлиги ҳақида, Амударё ва Султон Увайс тоғига нисбатан ҳолати тўғрисида тасаввур ҳосил бўлади. Ўқувчиларнинг илгари эгаллаган тушунчалари, фикрлаш даражаси ва хусусиятига қараб турли ўқувчида бу вилоят ҳақида турлича тасаввур вужудга келади. Демак, табиий географик тасаввурнинг юқорида таъкидланган барча шакллари ўқувчида атроф-муҳитдаги табиий объектлар ва ҳодисаларнинг аниқ манзаралари, қиёфа-тасвирларининг вужудга келишини таъминлайди.

Ф ойдаланилган адабиётлар: 1. Ермаков Ю.Г. и др. Физическая география материков и океанов. М: Вқсшая школа, 1988. 2. Рябчиков А.М. Физическая география материков и океанов. М: Вқсшая школа, 1988. 3. Физическая география мирового океана. М: Издател p ство Московского Университета, 1988. 4. Рябчиков А.М. Дунё қит o алари табиий географияси, Тошкент, 1968. 5. Власова Т.М. Физическая география материков и океанов. Том I - II , М: Просвеўение, 1976. 6. Власова Т.М. Материклар ва океанлар табиий географияси. I - II том.Тошкент, 1985. 7. Леонт p ев О.К. Физическая география мирового океана. М: 1982. Энциклопедицеский словар p географических терминов. М.1968. 8. http://ziyonet.uz

Похожие

Табиий географик районлаштириш

Океяниянинг табиий географик улкалари

Ўзбекистоннинг табиий географик районлаштирилиши. Табиий географик районлаштиришнинг баъзи бир услубий масалалари

Австралия материгининг табиий географик улкалари

Умуий табиий география ( Географик кобик )