Кишиларнинг этник умумийликлари уруг кабила элат ва миллат хакида тушинчалар - География - Рефераты

Кишиларнинг этник умумийликлари уруг кабила элат ва миллат хакида тушинчалар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

www.arxiv.uz Кишиларнинг этник умумийликлари, уру ш , қабила, элат ва миллат ҳақида тушунчалар Режа: 1 . Кишиларнинг этник умумийликлари. 2.Кишиларнинг энг қадимий этник бирлигини уру ш категориясидир. 3.Қабила, элат, миллат.

www.arxiv.uz Кишиларнинг қадим замонларда вужудга келган умумийликлари этник бирликлардир. Этник бирликлариннг ибтидоий жамоа тузумидан то ҳозирги давргача учрайдиган катеогриялари асосан, уруь, қабила, элат, миллатлардан иборатдир. Кишиларнинг энг қадимий этник бирлиги - уруь категориясидир. Бу категория асосан ибтидоий жамоа тузумида вужудга келиб ана шу формациянинг асосий ижтимоий-иқтисодий ячейкаси бўлган ва у одамларнинг қон қариндошлигига асосланган эди. Уруьчиликни асосий белгилари. 1) уруь аoзоларининг бир-бири билан қон-қардошлиги. 2) уруь аoзолари ҳўжаликфаолиятининг бирлиги. 3) ижтимоий ҳаётнинг, турмушнинг ва энди вужудга келаётган маданиятнинг бирлиги. Одамлар этник бирлигининг иккинчи юқорироқ босқичи қабиладир. Уруьларнинг қабилаларга бирлашуви ҳам кишиларнинг ибтидоий жамоа тузумига хос умумийлигидир. Ривожланаётган қабилаларнинг одатда, ўз тили ёки шеваси ва алоҳида территорияси бўлган, маҳсус кенгаш томонидан бошқарилаган. Уруь ва қабила категорияларидан кейин элат категориси вужудг келган. Элат - уруь ва қабила бирликларига нисбатан юқорироқ босқичдир. Элат бирлиги асосан феодализм жамияти даврида, баoзан эса қулдорлик давридаёқ ташкил топа бошлаган. Элат кишиларнинг миллатдан олдинги тарихий бирлигидир. Элатларнинг ўз номлари, тили, умумий маданият ва психик хусусиятлари таркиб топа боради. Элатлар территориал умумийликка эга бўлиб, маoлум даражада иқтисодий алоқалар қила бошлайди. Миллат маoлум ҳудудда яшовчи одамларнинг социал-этник бирлиги бўлиб, феодализм капитализмга ўтиш дарида ташкил топа бошлайди ва кишилар умумийлигининг капитализмга хос формасидир. Юқорида кўриб

www.arxiv.uz ўтилган этник бирлик категорияларидан миллат шу билан фарқланадики, миллатларда территориал бирлик, иқтисодий ва маданий алоқалар мустаҳкам ўрин олади, ягона миллий тил ташкил топади, миллий онг ривожанган бўлади. Аммо капитализм шароитида барча халқлар ҳам алоҳида миллат сифатида ташкил топади деб бўлмайди. Халқлар ўртасида тенгикнинг йўқлиги, кўп сонли ва кучли халқларнинг эксплуататор синфлар томонидан майда халқларнинг шафқатсиз эксплуатация қилиниши, маданият ва иқтисодиётининг ривожланиши йўлида сунoий ьовларнинг вужудга келтирилиши уларнинг миллат сифатида ташкил топиши ва ривожланишига тўсқинлик қилади. Миллатлар ривожланишидаги бу икки тенденция ўртасидаги зиддият антагонистик формага киради. Ривожланган капиталистик мамлакатларнинг буржуазияси бошқаларнинг территорисини босиб оади, бошқа халқларни асоратга олиб боради. Шу нарсани қайд қилиш кераки, кишилар этник умумийлигининг миллий босқичи, асосан, капитализмга хос бўлган ҳолда, жуда кўп халқлар социалистик революция ьалабаси натижасида капиталистик тараққиёт босқичини ўтмасдан ҳам социалистик миллат бўлиб жипслаишлари мумкин. Миллатларнинг асосий белги ва хусусиятларининг бу таoрифи кпиталистик давлатларга ҳам, социалистик миллатларга ҳам хосдир. Чунки, миллатлар социалитик ишлаб чиқариш усулига асосланадилар ва уларнинг манфаатлари, ягона маoнавий қиёфасининг белгилари умумийдир. Миллатларнинг янада ривожланиши уларнинг ихтиёрий равишда ва тенг ҳуқуқлик асосида ҳамкорлик қилиши ва бир- бирига ёрдам бериши туфайли амалга ошириладики, улар коммунистик жамиятга, келажакда миллатларнинг қўшилиб кетишини тайёрлаб боради. Социализм даврида жамиятнинг иқтисодий, ижтимоий ва маoнавий ҳаётини миллийлаштириш тенденцияси кучайиб боради. Социализм халқларини жипслаштиради, уларни бир-бирига яқинлаштиради, ҳамкорлик қилаётган халқларда тобора кўпроқ муштарак аломатларини юзага

www.arxiv.uz келтиради, миллий аломатларга нисбатан кенгроқ бўлган янги алоқалрга эҳтиёж пайдо қилади. Коммунизмнинг бутун дунёмиқёсида ьалаба қилиши миллатларнинг бир-бири билан қўшилиб кетиши учун барча зарур моддий ва маoнавий шарт-шароитларини яратиб беради. Бутун планета миқёсида ягона план асосида ривожланувчи яона коммунистик хўжалик аста-секин ташкил топиб, кишиларнинг илгари мисли кўрилмаган иқтисодий бирлигини таoминлайди. Барча кишиларда мштарак тил, алоқанинг ягона воситаси юзага келади, инсоният ягона кллективи, ягона қардошларча бирликни, антагонизмлардан ҳоли бўлган бирлини ташкил этади. Аҳоли географиясида этник жараёнлар, турли халқларнинг маданияти, территориал жойланиши, бир-бири билан ўзаро аралашуви, меҳнат халқалари каби масалалар муҳим аҳамиятга эга. Этнография дунё ахолисининг состави ва унинг бутун планета бўйича ҳамда унинг айрим районларида жойлашувини этник аспектда ўрганади. Этнография мамлакатлар ва раонлар аҳолисининг этник таркиби халқларнинг ҳудудий муносабатларини, турли этник гуруҳларининг илгариги даврларда ва ҳозирги территориал яшаш формаларини ўрганади. Этнография дунё аҳолисининг состави ва унинг бутун планета бўйича ҳамда унинг айрим районларида жойлашувини этник аспектда ўрганади. Турли халқлар ва миллатларнинг меҳнат масалакасини ўрганиш, ундан фойдаланиш эса ишлаб чиқариш учун муҳим аҳамиятга эга. Этнография айрим халқларнинг этногенези ва ҳозирги замон этник жараёнларини ҳам ўрганади ва кузатади. Турли ирқ ва миллатга мансуб бўлган халқлар вужудга келганлигини кўриб ўтдик. Аҳолининг этник составини ҳар томонлама географик ўрганиш жуда кўп демографик жараёнларни тўьри тушунишга ёрдам беради. Мисол учун аҳолининг такрор барпо қилинишини олайлик. Аҳолининг миллий таркиби ва этник жараёнларини географик ўрганишнинг аҳамияти фақат бу билан чекланмайди, албатта. Иқтисодий географиянинг асосий предмети бўлган ижтимоий ишлаб чиқаришнинг

www.arxiv.uz ҳудудий жойлашуви, унинг турли мамлакатларда ва районларда ривожланиш хусусиятларии фақат иқтисодий шароитлргагина эмас, балки табиий - географик ҳамда ижтимоий сиёсий шароитларга ҳам кўп жиҳатдан боьлиқ. Бунинг учун ҳам аҳоли миллий таркиби, миллий муносабатларининг ишлаб чиқаришга таoсири иқтисодий географияда муҳим аҳамиятга эга. Ҳудуд билан хўжаликнинг ажралмас бирлиги, миллатларнинг ҳудудий ва хўжалик умумийлиги ҳар бир миллатга хос иқтисодий умумиликнинг асосларини географик анализ қилишни айниқса муҳим ва зарур қилиб қўяди. Ахоли географияси ва этнография масалалари мактабда ўлкашунослик ишларини ташкил этишда ҳам қўл келади. Мактаб жойлашган ердаги аҳолининг тарихи, табиий ўсишида миллатлар ўртасидаги фарқлар, миллий состави, миграцияси ва ҳ.к.ларни ўқувчиларга ўз кучи билан ўрганиш мумкин.

www.arxiv.uz Адабиётлар 1. Асанов Г. Ахоли географияси. Т., 1978. 2. Асанов Г. Социал иқтисодий география: термин ва изоҳли луьати. Т., 1990. 3. Чет мамлакатлар иқтисодий географияси. В.П.Маяковский таҳрири остида. Т., 1995. www . ziyonet . uz WWW.KASU

Похожие

аҳолининг этник ва социал таркиби.( Дунё ахолисининг иркий таркиби)

Ландшафт хакида тушунчалар

Бузилган ландшафтлар тушунчаси хакида

Дунё аҳoлиcи гeoграфияcи

Узбекистон пахта толасининг сифати хакида