Hind va Shimoliy muz okeanlari - География - Рефераты

Hind va Shimoliy muz okeanlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36 KB

Hind va Sh imoliy muz okeanlari Reja: 1. Hind okeani. 2. Shimoliy muz okeani.

XV asr oxirida ingliz dengizchisi Jeyms Kuk Hind okeanida dastlabki chuqurlik o`lchash ishlarini olib bordi. Hind okeanining o`rtacha chuqurligi 3700 m, eng chuqur joyi-Zond cho`kmasida 7450 m, maydoni 75 mln. km2 ga teng. Shimoliy muz okeani - Yer yuzidagi okeanlar orasida eng kichigi (dunyo okeani maydonining 4 foizini, maydoni 13,1 million km.kv. xajmi 17 mln.km.kub. ni tashkil qiladi. Shimoliy muz okeani dastlab mustaqil okean sifatida 1650 yilda golland geografi V. Verenius tomonidan ajratilgan va o`sha davrda Giperborey okeani deb atalgan.1845 yilda uni London geografiya jamiyati Shimoliy Muz okeani deb atadi. Mavzuning maqsadi: Hind va Shimoliy Muz okeanlari tabiati, oqimlari va organik dunyosini o`rganish. Hind okeani sayyoramizda o`ziga xos joylashganligi bilan ajralib turadi. Bu okean shimolda Yevrosiyo bilan o`ralgan va Shimoliy Muz okeani bilan tutashmagan. U Tinch okeanidan Katta Zond orollari va Avstraliya orqali, Tinch okeani bilan chegarasi esa tasmaniya oroli meridiani orqali o`tadi. Hind okeani sohillari qadimda taraqqiy etgan rayonlardan biridir. Odamlarning taxminlariga ko`ra dengizda suzish bu okeanda boshqa okeanlardan oldin, taxminan 6 ming yil ilgari boshlangan. Okeanda suzish marshrutlari taorifini birinchi bo`lib arablar qoldirgan. Yevropa geografiyasi uchun Hind okeani haqidagi maolumotlar Vasko da Gama davridan (1497-1499 yillar) to`plana boshladi XVSH asr oxirida ingliz dengizchisi Jeyms Kuk bu okeanda dastlabki chuqurlik o`lchash ishlarini olib bordi. Okeanni kompleks o`rganish X1X asr oxirida boshlandi. Eng yirik tadqiqotlar “Chelendjer” kemasida ingliz ekspeditsiyasi tomonidan olib borildi. Biroq Hind okeani XX asr o`rtalarigacha kam o`rganilgan edi. Bizning davrimizda ko`p mamlakatlarning ilk tadqiqotchi kemalarida o`nlab ekspeditsiyalar okean tabiatini o`rganmokda. Uning boyliklarini aniqlamoqda. Okeannning o`rtacha chuqurligi 3700 m, eng chuqur joyi va Zond cho`kmasida 7450 m, maydoni 75 mln. km2 ga teng. Okeanda shelpf katta maydonga ega emas. Okean tagi boshqa okeanlardagi kabi eng katta maydonga ega. Uni ko`plab qirlar

kesib o`tgan. Okeanning g`arbiy qismid Afrikadan janubda O`rta Atlantika tog` tizmari bilan tutashgan suv osti tog`lari cho`zilgan. Tog` tizmasiniing o`rta qismida chuqur yoriqlar, yer qimirlab va vulkandlar otilib turadigan rayonlar joylashgan. Okean bir necha tabiat mintaqasida joylashgan. Tropik mintaqada atrofdagi quruqliklar taosirida suv massalari turli hususiyatlarga ega bo`lgan komplekslar tarkib topadi. Tropik mintaqasining g`arbiy qismida yog`in kam yog`adi, bug`lanish ko`p, quruqlikdan suv deyarli quyilmaydi. Suvning sho`rligi yuqori. Mintaqaning shimoli-sharqiy qismida, aksincha, yog`in ko`p yog`adi va Himolay tog`laridan oqib tushuvchi daryolar ko`p mikdorda chuchuk suv keltiradi. Janubiy mo`otadil mintaqaning suvlari qishda sovuq, yozda bir oz iliq bo`ladi. Tez-tez bo`lib turadigan dovullar yuzadagi suvlarni aralashtirib turadi. Bu yerlarni “uvillovchi” kengliklar deyiladi, to`lqinlar ko`p, yuzlab kilometrgacha xech pasaymay to`xtovsiz yugurib yuradi. Hind okeanining tabiiy boyliklarini umuman olganda hozircha yetarli darajada o`rganilmagan va o`zlashtirilmagan. Okean shelpfi foydali qazilmalarga boy. Fors qo`ltig`i tagidagi cho`kindi jinslar orasida neft va tabiiy gazning juda katta konlari borligi aniqlangan. Shimoliy muz okeani - Yer yuzidagi okeanlar orasida eng kichigi (dunyo okeani maydonining 4 foizini, maydoni 13,1 million km.kv. xajmi 17 mln.km.kub., o`rtacha chuqurligi 1225 m, eng chuqur joyi 5527 m (Grenlandiya dengizida) ni tashkil qiladi. Yevrosiyo orqali Atlantika va Tinch okeanlar bilan tutashgan, Shimoliy muz okeani dastlab mustaqil okean sifatida 1650 yilda golland geografi V. Verenius tomonidan ajratilgan va o`sha davrda Giperborey okeani deb atalgan. 1845 yilda uni London geografiya jamiyati Shimoliy Muz okeani deb atadi. Okean tubiga cho`kkan jinslarning qalinligi 1.5-2.5 km. Materik sayozligidagi, asosan, terrigen, suv osti tizmalari va chuqur soyliklar, materik yon bag`ri foraminafera mikro faunali ko`kli balchiq cho`kindi jinslardan iborat. Cho`kindilarning qalinligi har 1000 yilda 2-6 sm ortib boradi. Shimoliy Muz okeani iqlimining shakllanishida Shimoliy Atlantika va Tinch okeani iliq oqimlarining ahamiyati katta. Qish oylari (yanvar-aprel) da Arktika havzasi ustida

Arktika antitsikloni joylashadi. Atlantika okeanidan siklonlar Shimoliy muz okeaniga Baffin, Grenlandiya dengizlari orqali kirib keladi. Yozda esa turg`un, lekin nisbatan kuchsiz antitsiklonlar Arktika havzasining Alyaska yarim oroli va Chukotka dengizidan shimoliy qismida kuchayib Shimoliy Yevropa havzasi ustida yil davomida Islandiya minimumi, Grenlandiya ustida esa eng yuqori atmosfera bosimi `ukmron, Shimoliy Yevropa havzasi orqali ob-havoga keskin taosir ko`rsatuvchi va ancha ichkariga kirib boruvchi siklonlar o`tadi. Kuz va ayniqsa qishda kuchli to`lqinlar, namlikning yuqori va havo trassasining past bo`lishi kema yurishini juda qiyinlashtiradi. Osmonning bulut bilan qoplanishi yozda 90 %, qishda 50%. Yog`in asosan qor shaklida yog`adi. Yillik yog`in Arktika havzasida 150 mm gacha, shimoliy Yevropa havzasida 250 -300 mm. Qor qoplami yozda hamma joyda deyarli erib ketadi. Shimoliy Muz okeanida suv yuza qatlami va muzlarning sirkulyatsiyasi hamda Tinch va Atlantika okeanlari bilan suv almashinish asosan, shamolning yo`nalishiga bog`lik, Arktika havzasi uchun esa suvning siklonal sirkulyatsiiyasi harakterlidir. Shimoliy Yevropa havzasi uchun esa suvning qatlami va muzliklarning sirkulyatsiyasi Arktika havzasini Chukotka dengizidan kesib o`tuvchi trans Arktika oqimiga, Alyaskadan shimoldagi Sharqiy antitsiklonal aylanma harakatga, Sharqiy Grenlandiya sovuq oqimga va Norvegiya iliq oqimiga bog`liq. Suv sathininng ko`tarilishi har yarim sutkada takrorlanadi. Balandligi Shimoliy Yevropa havzasida 1m, Arktika havzasida 0.5 m, maksimali 6 m. O`simlik va hayvonot dunyosi Shimoliy muz okeaning turli qismida har xil. Dengiz tubida o`suvchi va xo`jalikda foydalaniladigan suv o`tlar (laminariya, fukus) Islandiya, Norvegiya, Kola yarim oroli qirg`oqlari yaqinidagi iliq suvlarda va Barens dengizida ko`proq uchraydi. Arktika havzasining sovuq suvlarida o`simlik juda kam, lekin Shimoliy muz okeanining hamma qismida fitoplankton keng tarqalgan. Hayvonot dunyosi `ilma xil. Shimoliy Yevropa havzasida hayvonlarning 2000 dan ziyod turi, jumladan kitlar, baliqlardan seld, treska, dengiz olabug`isi, piksha va boshqalar yashaydi. Arktika havzasida sut emizuvchilardan

oq ayiq, morj, tyulen va `okazolar uchraydi. Baliqlarning turi kam. Hayvon va o`simliklar soni qutbga tomon keskin kamayib boradi. Shimoliy Yevropa havzasi dengizlari va Baffin dengizida azaldan baliq va boshqa dengiz hayvonlari ovlanadi. Barens dengizi, Islandiya qirg`oqlari yaqinida va Baffin dengizida yiliga 12 mln. t. dan ziyod seld, treska, paltus, dengiz olabug`asi va boshqa baliqlar ovlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Yermakov Y.G. i dr. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: Vqsshaya shkola, 1988. 2. Ryabchikov A.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: Vqsshaya shkola, 1988. 3. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: Izdatelpstvo Moskovskogo Universiteta, 1988. 4. Ryabchikov A.M. Dunyo qitoalari tabiiy geografiyasi, Toshkent, 1968. 5. Vlasova T.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. Tom I-II, M: Prosveo`yeniye, 1976. 6. Vlasova T.M. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi. I-II tom.Toshkent, 1985. 7. Leontpev O.K. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: 1982. 8. Ensiklopeditseskiy slovarp geograficheskix terminov. M.1968. 9. http://ziyonet.uz

Похожие

Atlantika okeani Shimoliy muz okeani iqlimi va suvlari

Yevrosiyo har bir tabiiy geografik o’lkasining umumiy ta’rifi

Shimoliy Amerika

Dunyo okeani tubi relyefi gipsometrik profilining tahlili

Shimoliy amerika materigining iqlimi