Чорвачиликни худудий ташкил этиш ва унинг ихтисослашуви (Кораколпогистон Республикаси мисолида) - География - Рефераты

Чорвачиликни худудий ташкил этиш ва унинг ихтисослашуви (Кораколпогистон Республикаси мисолида)

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

90.0390625 KB

Чорвачиликни ҳудудий ташкил этиш ва унинг ихтисослашуви (Қорақолпоғистон Республикаси мисолида) Аҳолининг озиқ – овқатга бўлган талабини қондириш ва ишлаб чиқаришни қишлоқ хўжалик хом ашёсига бўлган эҳтиёжини таъминлашда чорвачилик қишлоқ хўжалигининг ажралмас қисми эканлигини ҳисобга олиб мамлакатимиз томонидан бу тармоқни ривожлантиришга катта эътибор қаратилмоқда. Республикамиз қишлоқ хўжалигида олиб борилаётган иқтисодий ислоҳатларда чорвачилик тармоғини хусусийлаштиришга ва хўжалик юритишнинг ижара, ширкат, жамоа ва ҳиссадорлик жамиятлари, фермер хўжаликлари жорий қилиш кўзда тутилган эди. Жумладан, Республика Вазирлар Маҳкамасининг 1995 йил 16 апрелдаги “Чорвачилик тармоғида иқтисодий ислоҳатларни чуқурлаштириш ва хусусий тадбиркорликни қўллаб қуватлаш чора – тадбирлари тўғрисида”ги 96 – сонли қарори, “Шахсий ёрдамчи деҳқон ва фермер хўжаликларида чорва молларини кўпайтиришни рағбарлатириш чора – тадбирлари тўғрисида”ги 2006 йил 23 мартдаги 308 – сонли қарори, 2006 – 2010 йиллар давомида шахсий ёрдамчи, деҳқон ва фермер хўжаликларида чорва молларини, биринчи навбатда қорамоллар сонини кўпайтиришни рағбарлантириш дастурларини амалга ошириш чора тадбирлари тўғрисида”ги 2006 йил 12 апрелда 67 – сонли қарори қабул қилинди. Булар, ўз навбатида, мамлакатимиз чорвачилигини ривожланишида муҳим аҳамиятга эга бўлди. Р е спубликадаги барча вилоятлар иқтисодиёти аграр соҳа билан боғланган. Шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси ҳам бундан мустасно эмас. Қишлоқ хўжалигининг барча тармоқлари қатори чорвачиликни ривожлантириш ҳозирги кунинг долзарб талабидир. Албатта, ҳар бир соҳага баҳо берилганда у ердаги миқдор кўрсаткичларга ҳам эътибор қаратилади. Статистик маълумотлардан маълум

бўлдики, Қорақалпоғистон Республикасида жами қорамоллар сони 601,0 минг (шу жумладан, сигирлар 209,4), қўй ва эчкилар 622,3 минг (қоракўл қўйлари 304,7 минг бош), паррандалар 967,6 минг, чўчқолар 3,4 минг бошни ташкил этган. Ушбу кўрсаткичлардан маълум бўлдики, ҳозиргача чорва молларининг бош сони ва улардан олинган маҳсулотларда деҳқон хўжаликларининг хиссаси юқори. Масалан, қорамолларнинг 88,5 фоизи (сигирларнинг 90,4), қўй ва эчкиларнинг 67,5, паррандаларнинг 89,2, чўчқаларнинг 67,5, етиштирилиган гўштнинг 94,8, сутнинг 94,0, тухумнинг 72,8, қоракўл терисининг 79,3, ва жун маҳсулотларининг 67,2, деҳқон хўжаликлари улушига тўғри келади. Жадвал Қорақалпоғистон Республикасида чорва маҳсулотларини ишлаб чиқаришда мулкчилик шаклларининг ҳиссаси Т. р. Хўжаликлар тури 1995 й. 2006 й. 2006 й. – 1995 йилга нисбатан, % да 1. Гўшт ( минг тонна ҳисобида) Қишлоқ хўжалик корхоналари Деҳқон хўжаликлари Фермер хўжаликлари 5,2 0,9 -82,6 18,6 25,8 138,7 1,1 0,5 -54,4 2. Сут ( минг тонна ҳисобида) Қишлоқ хўжалик корхоналари Деҳқон хўжаликлари Фермер хўжаликлари 28,9 0,9 -96,9 118,6 135,1 140,0 7,5 7,7 102,6 3 Тухум (миллион дона ҳисобида) Қишлоқ хўжалик корхоналари Деҳқон хўжаликлари 3,3 8,2 148,5 15,1 21,5 142,4 Жадвал Қорақалпоғистон Республикаси Статистика бош бошқармаси маълумотлари асосида тузилган. Чорвачилик тармоқларини минтақанинг табиий ва ижтимоий-иқтисодий имкониятларини ҳисобга олган ҳолда ҳудудий ташкил этиш чорвачилик

маҳсулотлари ҳажмини кўпайтириш ва уларнинг таннархини пасайтиришга ёрдам беради. Республика қишлоқ хўжалиги иккита зонага, яъни суғорма деҳқончилик ва чўл яйлов зонасига бўлинади. Суғорма деҳқончилик зонаси пахтачилик, дончилик, сабзавотчилик, боғдорчилик ва сут-гўшт йўналишидаги чорвачилик хўжаликлардан ташкил топган бўлса, чўл яйлов зонасида қоракўлчилик, туячилик ва йилқичилик хўжаликлари ривожланган. Қишлоқ хўжалигини, шу жумладан, чорвачиликни ҳудудий ташкил этишда мавжуд ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш лозим. Айни пайтда Қорақалпоғистонда мазкур тармоқнинг самарали ривожланишида муҳим омил бўлган яйловларнинг умумий майдони 4645,2 минг гектарга тенг бўлиб, у асосан Устюрт ва Қизилқум чўлларида жойлашган ва ҳозирги кунда қоракўлчилик яйловлари сифатида фойдаланилмоқда. Республикада озуқабоп экин майдонлари Амударё бўйида жойлашган. Унинг умумий майдони 34,7 гектар ташкил этиб, шундан ҳашаки полиз ва қанд лавлаги майдони 161 гектарни (ўртача ҳосидорлиги 85,8 ц/га), бундан ташқари, бир йиллик ўсимликлар майдони 15217 гектардан иборат. Силос учун экилган маккажўхорининг майдони 44,6 минг гектар бўлиб, унинг ҳосилдорлиги гектарига ўрташа 75,1 ц.ни ташкил этади. У ўзининг тўйимлиги билан бошқа озуқабоп экинлари таркибида салмоқли ўрин эгаллайди. Шунинг учун хўжаликларда чорвачилик тармоқ маҳсулотларини ва самарадорлигини юқори кўтаришда маккажўхори ва беда экин майдонларининг кенгайтириш мақсадга мувофиқ йўналишларидан биридир. Сут – гўшт чорвачилигини ташкил этишда шаҳар аҳолиси эҳтиёжлари асосида шакллантириш маъқул. Шаҳар атрофи хўжаликларида чорвачиликнинг сут – гўшт йўналиши билан бирга паррандачилик, чўчқачилик, сабзавотчилик, боғдорчилик йўналишидаги хўжаликларни ривожлантириш учун имкониятлар мавжуд. Чунки, алмашлаб экиш системасининг хўжаликларда кенг жорий этилиши сабзавот, картошка ва полиз экинлари ҳосилдорлигини ошириш билан бир қаторда чорва учун озуқа базасини яратади. Шу билан чорвачиликнинг бу йўналиши транспорт таъсири остида узоқ масофаларда ҳам жойлаштирилмоқда.

Тадқиқот минтақаси шаҳар атрофи хўжаликларида ҳозирги кунда етиштирилаётган полиз, сабзавот, картошка ва озуқа экинлари ялпи ҳосили мавжуд чорва моллари эҳтиёжини қондириш талаб даражасидан паст. Хулоса қилиб айтиш мумкинки, республика чорва молларини асосан деҳқон ва фермер хўжаликлари ихтиёрига ўтказиш билан бир қаторда тармоқни ривожлантиришнинг асосий омилларидан бири - озуқа базасини мустаҳкамлашда қишлоқ хўжалик экинлари таркибида озуқабоп экин майдонлари улушини кўпайтиришдан иборатдир. Сабаби, чорвачилик қишлоқ хўжалигининг ихтисослашган тармоғи бўлиб, иқтисодиётнинг юксалишида, шу билан бир қаторда, экин майдонларининг унумдорлигини оширишда ва аҳолининг турмуш шароитини яхшилашда катта аҳамиятга эга. Бу борада чорва моллар зотини яхшилаш асосида тармоқни интенсивлаштириш ва селекция ишларини йўлга қўйиш, янги маҳсулдор зотлар яратиш муҳим вазифалардан ҳисобланади.

Адабиётлар 1. Солиев А. Ҳудудий мажмуаларнинг назарий асослари.- Т., 2007 2. Умаров Е. Қарақалпағстанда мал шаруашылығқн рауажландырыу маселелери.- Н укус , 2005. 3. www.ziyonet.uz

Похожие

Давлат ўрмон кадастрини юритиш

Ахолининг худудий жойлашуви

Хоразм вилояти кишлок хужалик мажмуасинин худудий ташкил этишни такомиллаштиришда картографик методдан фойдаланиш

Узбекистан Республикаси миллий иктисодиётининг ҳудудий таркиби ва иқтисодий раёнлари

Ахоли саломатлигининг худудий жихатлари ва уни географик урганиш