Chorvachilik va uning Respublika iqtisodiyotida tutgan o`rni - География - Рефераты

Chorvachilik va uning Respublika iqtisodiyotida tutgan o`rni

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70.5 KB

Chorvachilik va uning Respublika iqtisodiyotida tutgan o`rni Reja: 1. Chorvachilikning iqtisodiyoyda tutgan o`rni. 2. Qoramolchilik. 3. Qo`ychilik. 4. O`zbekistonda chorvachilikning boshqa tarmoqlarini rivojlantirish.

Chorvachilik- O`zbekiston qishloq xo`jaligining obikor dehqonchilikdan keyingi muhim tarmog`i hisoblanib, u aholini qimmatli oziq-ovqat mahsulotlari: sut, go`sht, tuxum bilan, sanoatni esa jun, qorako`l teri bilan ta`minlaydi. O`zbekiston chorvachilikning qadimiy markazlaridan biri bo`lib, respublikaning tuproq va tabiiy iqlim sharoitlari-unumdor sug`oriladigan yerlarda asosan qoramolchilik, cho`chqachilik, parrandachilik, quyonchilik, asalarichilik, qir- adirlar, dasht- chol va tog` oldi yaylovlarida esa qo`ychilik, echkichilik, yilqichilik, tuyachilik, suv havzalarida baliqchilik rivojlangan. Chorvachilikning, birinchi navbatda, jamoat chorvachilgini jadal rivojlantirishga hukumatimiz katta e`tibor bermoqda. Chorvachilikni rivojlantirish qishloq xo`jaligi oldida turgan birinchi darajali vazifalardan hisoblanadi. Bu vazifani muvaffaqiyatli hal etish uchun quyidagi kompleks tadbiriy choralar ishlab chiqilgan: -chorvachilikning mustahkam yem-xashak bazasini barpo qilish va yem- xashakdan oqilona foydalanish; -barcha turdagi chorva mollari va parrandalar sonini ko`paytirish; -podalarning mahsuldorligini oshirish va ulardan olingan sanoat texnologiyasi asosida boqishga moslashtirish maqsadida chorvachilikda naslchilik ishlarini yaxshilash. Go`sht yetishtirishni keskin oshirish va qoramol, cho`chqa, qo`y, parranda va quyon go`shti yetishtirish sohasidagi barcha imkoniyat va rezervlardan to`la foydalanishni birinchi darajali vazifalardan qilib qo`yiladi. Yem-xashak bazasi chorvachilkni taraqqiy ettirishning muhim sharti hisoblanadi. O`zbekistonda pichanzorlar, yem-xashak dehqonchiligi, yengil, oziq-ovqat sanoati qoldiqlari va aralash yemlar chorvachilikning asosiy ozuqa bazasidir. Respublikada 23,4 mln. gektarga yaqin yaylov, pichanzorlar va o`tloqlar bor. Bizdagi yaylovlar kam mahsul yaylovlar hisoblanadi, chunki yaylovlarni suv bilan ta`minlash juda mashaqqatli ishdir. Respublikada yaylovlardan har bir gektar hisobiga bor-yo`g`i 2-3 sentnerdan xashak olinadi. Yem-xashak ekinlari maydoni respublikadagi jami qishloq xo`jalik yerlarining 7,7 % ni tashkil etadi. Asosan beda, makkajo`xori,

ozuqabop lavlagi ekiladi. Respublikada yiliga qariyb 10 mln. tonna pichan va silos tayyorlanadi. Respublika yog`-moy sanoati korxonalarida olinadigan kunjara, shulxa, aralash yem sanoati korxonalarida ishlab chiqariladigan turli tarkibdagi yem chorvachilik ehtiyojlarini ta`minlaydi. Qoramolchilik respublika chorvachiligida asosiy o`rinda yetishtirilgan jami go`shtning 74% ini, sutning 99,9 % ini beradi. O`zbekiston iqlim sharoitida sut, sut-go`sht, va go`sht yo`nalishidagi qoramol zotlari boqiladi. Go`sht yo`nalishidagi qoramolchilik tog` va tog` oldi mintaqalarida rivojlangan. Qoramol zotlarini takomillashtirish bo`yicha respublika “Plemelita” ilmiy ishlab chiqarish birlashmasi, 6 ta naslchilik zavodi –Andijon viloyatida “Poytug`”, “Savay”, Sirdaryo viloyatida “Yangiobod”, “Malik”, Toshkent viloyatida “Qizil shalola” va “Do`stlik”, 15 ta naslchilik xo`jaligi hamda 180 ta naslchilik fermalarida ilmiy- amaliy ishlar olib borilmoqda. Qo`ychilik . Respublikada qo`ychilikning qorako`l teri, go`sht-yog` va jun boqiladigan tarmoqlari rivojlangan. Buxoro, Qashqadaryo, Surxondaryo, Samarqand, Jizzax viloyatlari va Qoraqalpog`iston Respublikasi bu borada asosiy hududlar hisoblanadi. “Yumshoq oltin” deb nom olgan qorako`l terilariga jahon bozorida talab katta. Respublikada 120 ta qorako`lchilikka ixtisoslashgan xo`jalikning 18 tasi naslchilik zavodlari va 9 tasi naslchilik xo`jaliklaridir. Respublikada go`sht va jun yo`nalishidagi qo`ychilikda dag`al jun va go`sht- yog` beruvchi hisori va jaydari qo`y zotlari boqiladi. Hisori qo`ylar asosan tog` va tog` oldi mintaqalarida- Surxondaryo, Qashqadaryo, va Jizzax viloyatlarida boqiladi. Hisori qo`chqorlarning eng yirik tirik vazni 190 kg gacha yetib, sof 140- 150 kg go`sht –yog` beradi. Jun mahsuldorligi yiliga o`rtacha 1,0-1,2 kg. Hisori zotli qo`ychilik bilan Sariosiyodagi Oxunboboyev nomli va Boysun tumanidagi ”Boysun” davlat naslchilik zavodi, “Surxon” va Bobur nomidagi naslchilik xo`jaligi va 6 ta naslchilik fermalari shug`ullanadi. Respublikada jaydari qo`yning salmog`i jami boshga nisbatan 43%. Bu zotlar Qoraqalpog`iston Respublikasi, Buxoro va Navoiy viloyatlaridan boshqa barcha viloyatlarda boqiladi. Qo`chqorlarining o`rtacha tirik vazni 55-60 kg, sovliqlarniki- 45-50 kg. Jun

mahsuldorligi yiliga 2,0-2,5 kg. Yarim dag`al jun olinadigan sarajja, Oloy va Tojikiston zotli qo`ylar asosan Farg`ona va Toshkent viloyatlaridagi tog`, tog` oldi yaylovlarida boqiladi. 8-jadval O`zbekistonda chorva mollarining soni. (ming bosh) Yillar Yirik qora mol Qo`y va echkilar Cho`chqalar Otlar Parranda Jami Echkilar 1985 4099,8 1559,4 9256,3 728,3 88,0 33495,7 1990 4180,2 1644,7 8785,6 742,9 97,0 37339,6 1994 5483,3 2336,9 10059,3 350,4 144,8 13500,0 1995 5203,5 2286,4 9322,3 207,9 150,0 13372,9 1996 5351,6 2248,0 9330,6 86,8 147,3 12942,9 1997 5196,4 2281,3 8586,7 73,9 148,8 12278,0 1998 5228,2 2290,2 8697,9 80,8 148,5 13934,9 2000 5334,4 2344,6 8933,1 83,6 146,1 14419,2 Yilqichilik . Yilqichilik chorvachilikning tarmog`i bo`lib, uning xalq xo`jaligida ahamiyati ko`p qirralidir. Yilqilar qishloq xo`jaligi va sanoat korxonalarida ishlatiladi. Yilqi go`shti va sutidan sanoat korxonalarida kolbasalar, qazi, shifobaxsh qimiz, uning qonidan dori tayyorlanadi. Go`shtdor va nasldor otlar eksport qilish uchun ham boqiladi. Hozirgi vaqtda respublikamizning tog`li va tog` bilan tutash rayonlarida yilqi boqiladi. Tuyachilik . Tuya xo`jalikda transport sifatida ishlatiladi va go`sht, jun, sut, beradi. O`zbekistonda tuya cho`llarda boqiladi. Tuya suti yog`li va oqsil moddalarga boy bo`lib, undan qimiz, yog`, sir, brinza ishlab chiqariladi. Tuya pati mayin jun gazlamalar to`qishda ishlatiladi. Parrandachilik . Parrandachilik chorvachilikning serdaromad tarmog`idir. U tuxum, go`sht, qush pati yatkazib beradi. Mamlakatimizda parranda zotlarini yaxshilasi va rivojlantirish, go`sht va tuxum yetishtirishga ko`ra rayonlashtirish yaxshi yo`lga qo`yilgan.

Pillachilik . Qishloq xo`jaligining qadimiy va istiqbolli tarmoqlaridan biri bo`lgan pillachilik ham mamlakatimiz iqtisodiyotida katta o`rin tutadi. O`zbekiston jon boshiga pilla yetkazish bo`yicha jahonda birinchi, umumiy hajmi bo`yicha beshinchi o`rinda turadi. 9-jadval Chorvachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish (ming tonna) Yillar Go`sht Sut Tuxum(mln. dona) Jun Pilla 1980 330,5 2265,5 1460,6 20,7 30,3 1990 484,4 3034,2 2452,9 25,8 32,8 1994 285,0 3732,0 1574,0 24,9 22,9 1995 477,7 3665,4 1231,8 19,5 23,7 1996 485,2 3390,3 1056,9 16,6 21,7 1997 461,0 3406,0 1075,3 15,4 20,9 1998 472,1 3494,9 1164,6 15,5 20,4 1999 478,5 3543,4 1242,5 15,6 17,9 2000 841,8 3632,5 1254,4 15,8 16,5 2001 853,7 3667,2 1287,4 15,9 17,3 Pillachilikning O`zbekiston iqtisodiyotida katta o`rin tutishini e`tiborga olib 1998 yil 30 martda O`zbekiston prezidenti “Respublika pillachilik sohasini boshqarish tizimini takomillashtirish to`g`risida” gi Farmonga imzo chekdi. Ushbu Farmon respublikaning pillachilik sohasini rivojlantirish borasida qator tadbirlar belgiladi va ular amalga oshirilmoqda. Jumladan, yaqinda Vetnam O`zbekiston pillachilik qo`shma korxonasi barpo etildi. Respublikamiz chorvachiligida bundan tashqari cho`chqachilik, quyonchilik, baliqchilik, asalarichilik va boshqa tarmaoqlar ham rivojlanib bormoqda. Qishloq xo`jaligi tog`risida yuqorida keltirilgan fikrlar bu sohaning keng tarmoqli ekanligidan dalolat beradi. Shu bilan birga qishloq xo`jaligi oldida qator muammolar ham mavjud ularni hal qilish mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy hayotida katta ahamiyatga ega. Ushbu muammolar jumlasiga sug`oriladigan yerlar unumdorligini oshirish, suvdan tejamkorlik bilan foydalanish, o`simliklarda

uchraydigan kasalliklar va zararkunandalarga qarshi kurashni kuchaytirish kabilar kiradi. Ayni vaqtda qishloq joylarda mehnat resurslaridan samarali foydalanish, qishloq sanoati va infrastrukturasini rivojlantirish ham Respublika agrar siyosati doirasida dolzarb malasadir.

Adabiyotlar 1. I.A.Karimov “O`zbekiston XXI asrga intilmoqda” T., “O`zbekiston” 1999 y 2. I.A.Karimov “O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” –T., “O`zbekiston” 1997 y. 3. G.R.Asanov., M.Nabixonov., I.Safarov “O`zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy jo`g`rofiyasi” T 1994 y. 4. E.Nabiyev., A.Qayumov “O`zbekistonning iqtisodiy salohiyati” T 2000 y. 5. A.S.Soliyev., L.Qarshiboyeva “Iqtisodiy geografiyaning nazariy va amaliy masalalari” –T 1999 y. 6. A.S.Soliyev va boshqalar “Mintaqaviy iqtisodiyot” T., 2003 y. 7. N.To`qliyev “O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyoti” –T 1998 y. 8. M.R.Pl о t к in. «Osnovi promishlennogo proizvodstva». M. Izd. «Visshaya shkola»-1977. 9. www.ziyonet.uz

Похожие

Yerning kosmosda tutgan o`rni

Sanoat va qishloq xo`jaligining iqtisodiyotda tutgan o`rni va ahamiyati

Chorvachilik tarmoqlari geografiyasi

O`zbekiston agrosanoat majmuasi. Qishloq xo`jaligi geografiyasi

Buyuk Britaniya geografk o`rni, hududi, qismlari va iqlimi