Ахолининг тадрижий узгариши, жойлашуви ва такрор барпо булиши - География - Рефераты

Ахолининг тадрижий узгариши, жойлашуви ва такрор барпо булиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36 KB

Аҳолининг тадрижий ўзгариши, жойлашуви ва такрор барпо бўлиши Ер шари аҳолиси бутун тарихи давомида секинлик билан ўсади. Бунга энг аввало инсоннинг табиатга қарамлиги, ишлаб чиқариш даражасининг пастлиги, урушлар, эпидимиялар ва очарчиликлар катта таъсир кўрсатди. Эрамизгача 8000 йил аввал дунё аҳолиси сонида ўсиш тезлашди ва айниқса ХХ аср бошларида дунё аҳолисининг йиллик ўсиши ўртача 10 млн кишини ташкил қилган бўлса, 50 – йилларда эса 80 млн кишига етди. 1987 – йилда ер шари аҳолиси сони 5 млрд киши, 2000 – йилда эса 6 млрд кишидан ортиб кетди. Биргина ХХ асрнинг ўзида дунё аҳолиси 3,5 баробарга кўпайди. Аҳоли сони айниқса, 60-70 йилларда тез кўпайди. Унинг бундай тез кўпайиши илмий адабиётларда «демографик портлаш» деб аталади. Ушбу жараён кўпроқ Осиё, Африка ва Лотин Америкасининг ривожланаётган давлатлари учун хосдир. Дунё аҳолиси жуда нотекис жойлашган. Ер шарининг аҳоли зич жойлашган 7% қуруқлик қисмида жами аҳолининг 70% и тўпланган. Қуруқликнинг аҳоли яшайдиган қисмида ўртача аҳоли зичлиги 1 км кв 45 кишини ташкил этади. Аммо, ушбу кўрсаткич Макаода – 21559 кишини, Сингапурда – 6453 киши, /азо секторида – 3041 киши, Японияда -336 киши, Ўзбекистонда 54 киши, АҚШ да 28 киши, Россияда 9 киши, Монголияда – 2 кишига тенг. Шу билан бирга, қуруқликнинг аҳоли яшайдиган қисмининг ярмидан ортиқроғида аҳоли зичлиги 1 км квда ўртача 5 кишини ташкил қилади. Ер шарининг 15% қуруқлик қисми ҳанузгача инсон томонидан бутунлай ўзлаштирилмаган. Ер юзаси бўйлаб аҳолининг бундай нотекис жойлашувига энг аввало, табиий, ижтимоий – иқтисодий ва тарихий омиллар таъсир кўрсатади. Дунё аҳолиси 2000 – йили 6055 млн кишини ташкил қилган бўлса, ундан 3049 млн. киши ёки 50,3% эркаклардан иборат. Ҳар 100 аёлга 101,4

эркак аҳоли тўғри келади. Дунё аҳолисининг ўртача ёши – 26,6 ёшдан иборат. Дунё аҳолиси мамлакатларининг социал – иқтисодий типи бўйича ҳам жуда нотекис тақсимланган. Барча аҳолисининг 21,0 % ривожланган мамлакатларга 80% (1998 йил) эса ривожланаётган мамлакатларга тўғри келади. Шунингдек, Африкада жаҳон аҳолисининг 12,7 %, Осиёда 60,7%, Европада 12,4%, Лотин Америкасида (Кариб ҳавзаси мамлакатлари билан)- 8,5%, Шимолий Америкада 5,2 %, Океанияда -0,5 % тўпланган. Аҳолининг такрор барпо бўлиш жараёнлари дунёнинг турли регионлари, мамлакатларида турлича бўлиб, унга қуйидаги омиллар таъсир кўрсатади. - ижтимоий – иқтисодий (аҳолининг фаровонлик даражаси маълумотлилик даражаси; соғлиқни сақлаш тизимининг ривожланганлиги; жамиятда аёлларнинг тутган ўрни; регионнинг иқтисодий ривожланганлиги ва ҳ.к. ). -табиий – биологик омиллар (инсон организмининг табиий муҳитга турлича мослашувчанлиги; аёлларнинг репродуктив даврини турлича бўлишига иқлимнинг таъсирини; турли касалликлар ва уларнинг аҳоли ўлимига таъсири) ; - демографик (аҳолининг жинс ва ёш таркиби, никоҳ ва ажрашиш) Ҳар бир аёлга тўғри келувчи болалар сони ривожланган мамлакатларда 1,57 ва ривожланаётган мамлакатларда эса 3 болани ташкил этади. Ҳозирда, эркаклар ривожланган мамлакатларда ўртача 72 ёш умр кўрсалар, ривожланаётган мамлакатларда 62,8 ёшга тенг. Бу кўрсаткич аёлларда мос равишда 79,3 ва 66,3 ёшларни ташкил этади. Аҳоли такрор барпо бўлишининг бундай тофовутлари нафақат иқтисодий ривожланганлик даражасига, балки аҳолисининг яшаш шароитлари, турмуш тарзи ва даражаларига ҳам чамбарчас боғлиқ.

Похожие

Ахолининг сони ва унинг такрор барпо килиниши масалалари

Ахолининг худудий жойлашуви

Ахолини сони ва унинг такрор барпо килиниши масалалари

Марказий Осиё кишлок худудларида ахоли такрор барпо булишининг хусусиятлари ва омиллари

Ахолининг таркиби