Ахоли уртасида улим курсаткичлари ва унга тасир килувчи асосий омиллар - География - Рефераты

Ахоли уртасида улим курсаткичлари ва унга тасир килувчи асосий омиллар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46 KB

www.arxiv.uz А ҳоли ўртасида ўлим кўрсаткичлари ва унга таъсир қилувчи асосий омиллар Режа : 1. Аҳолининг ўлими ҳақидаги маълумотлар. 2. Унга таъсир қилувчи асосий омиллар.

www.arxiv.uz Аҳолининг ўлими ҳақидаги маълумотлар унинг такрор барпо қилиниши, табиий ўсиш даражасини анқлашда муҳим аҳамиятга эга бўлган кўрсаткичдир. Масалан, туғилишга оид маълумотлар аҳолининг табиий ўсиши ҳақидаги хали тўлиқ тасаввур бера олмайди. Унинг фақат ўлимга оид маълумотлар билан солиштиргандагина, уларнинг фарқи анилангандагина мамлакат аҳолисининг табиий ўсиши ҳақидаги конкрет абсолют рақамларни билиб оламиз. Энг қадимги даврларда аҳоли ўртаидаги ўлим кўрсаткичининг қандай бўлганлиги ҳақида ҳозирги замон фани аниқ маълумотларга эга эмас. Бу ҳақида олимлар археологик маълумотлар ва бизга етиб келган айрим ёзма ёдгорликлар асосида фақат фикр юритадилар. 18-Асрнинг иккинчи ярмига қадар дунёнинг деярли барча қисмларида ўлим жуда кўп бўлган. Ўлимнинг сезиларли даражада камайиши 19-асрнинг иккинчи ярмидан бошланади. Бу даврда ўлимнинг камайиши тиббиёт фанининг ютуқлари, турли хил оғир укасалликлар эпидемиясига қарши самарали кураш чораларининг топилиши натижаси эди. Ўлимнинг камайиши дунёнинг ҳамма жойида бир вақтда ва бир хилда бошланмаган албатта. Ўлимнинг сазиларли камайиши аввало Европада бошланди. 19-Асрнинг охирлариг келиб, бу қитъада ўлат, чечак, вабо каби касалликлар эпидемияси дерли тугатилди. Ўлимнинг камайиши кецйинчалик дунёнинг бошқа қисмларига ҳам тарқала бошлади. Қуйидаги жадвалда дунёдаги аҳолиси энг тез ўсувчи давлатлар кўрсатилган. Мамлакатлар аҳолиси (млн.киши, 1998) аҳоли (млн.киши, 2050, башорат) Ҳиндистон Ҳитой Покистон Индонезия 982 1256 148 206 1529 1478 345 312

www.arxiv.uz Нигерия АҚШ Бразилия Бангладеш Мексика Филлипин 106 274 166 125 96 73 244 349 244 212 141 131 “Дунё аҳолиси ҳақида манба” БМТ нинг 1998 йил ахборотидан олинган. Юқоридаги ждвал манбаларида олинган маълумотлар кўрсатилишича 2050 йилда дунё мамлакатларидаги энг кўп мамлакат Ҳитой ўрнини Ҳиндистон эгаллаши (1529 млн) кўзда тутилмоқда. Ҳозирги даврда энг аҳолиси кўп давлатлар (1996). (Млн. киши) 1. Ҳитой - 1205 2. Ҳиндистон - 913 3. АҚШ - 260 4. Индонезия - 189 5. Бразилия - 159 6. Россия - 148 7. Покистон - 126 8. Япония - 124 9. Бангладеш - 122 10. Нигерия - 119. Юқоридаги икки жадвал таҳлили шуни крсатадики, дунёнинг энг кўп аҳоли ўнлик мамлакатлари ичида яқин келажакда Япония ҳамда Россия давлатлари тушиш, улар ўрнини Мексика ва Филлипин давлатлари кўзда тутилади. Кишилик жамиятининг бутун тарихи - аҳоли бир авлоднинг иккинчи авлод билан алмашинуви, унинг тинимсиз янгиланиб туришидан иборат бу жараён ҳар йили содир бўладиган туғилиш ва ўлим кўрсатикичларидаги

www.arxiv.uz фарқда яққол намоён бўлади. Ҳар ёили қандайдир сабабларга кўра вфот этган аҳоли ўрнининг янгидан, дунёга келган авлод ҳисобига тўлдирилиб бориши аҳолининг такрор барпо қилиниши дейилади. Туғилганлар сони ўлганлар сонидан ортиқ бўлдандагина аҳоли чсони ошиб, кўпайиб, боради. Бу эса, жамият тараққиёти учун муҳимдир. Биз юқорида аҳоли барча ишлаб чиқариш жараёнининг субекти деган эдик. Ишлаб чиқаришнинг нормал давом этиши, унинг кенгайиб бориши учун аҳоли сонининг ўсиб бориши муҳим аҳамиятга эга. Аҳоли барча ижтимоий бойликларнинг бунёдкоридир. Шунинг учун ҳа аҳолининг айниқса унинг меҳнатга яроқли бўлган қисмининг сони уларнинг били ва малакаси ҳар бир мамлакат ёки районда ижтимоий ишлаб чиқаришнинг ривожланиши учун муҳим аҳамиятга эга. Қадимги дунё ва урта асрларда яшаган олимлар ҳам аҳолининг сони унинг ўсиб бориши давлатнинг иқтисодий, сиёсий ва харбий ҳолатига ижобий таъсир этишини қайд қилганлар. Маълумки, жамият тараққиётини белгилаб берувчи асосий куч бу моддий нематларни ишлаб чиқариш усулидир. Жамиятниг асосий ишлаб чиқарувчи кучи эса одамлар, аҳолидир. Шунинг учун ҳам аҳоли, унинг тинмай ўсиб борадиган талаблари доим кузатиб борилади ва ўрганилади. Шундай қилиб аҳолининг такрор барпо қилиниш жараёнинг негизини туғилиш ва ўлим ҳамда улар ўртасидаги фарқ ташкил қилади. Аммо айрим ҳудудлар аҳолисининг ўсишида табиий ўсишдан ташқари меаник ўсиш яъни аҳолининг ҳудудий тақсимланиши ҳам катта рол ўйнайди.

www.arxiv.uz Адабиётлар 1. Асанов Г. Аҳоли географияси. Т., 1978. 2. Брук С.И. Населения мира. Этнографический справочник. 2- Е.изд. перераб. и доп. М., 986. 3. Борисов М. Населения мира. демографический справочник. М., 1989. 4 . www.ziyonet.uz

Похожие

Ланшаф компонентлари ва хосил килувчи омиллар

Ахоли ривожланишининг асосий конуниятлари, уни башоратлаш. Ахоли сиёсати

Демографик прогнозлаштириш

Прогнозлаштиришда эконометрик моделлардан фойдаланиш

Урушлар ва ахоли усиши