Yer monitorningini o‘tkazishda texnik-axborot vositalari va yer monitoringi natijalarini ko‘rib chiqish - Геодезия - Рефераты

Yer monitorningini o‘tkazishda texnik-axborot vositalari va yer monitoringi natijalarini ko‘rib chiqish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

75.5 KB

Yer monitorningini o‘tkazishda texnik-axborot vositalari va yer monitoringi natijalarini ko‘rib chiqish Reja: 1. Yer monitoringi bo’yicha ma’lumotlar bankini tashkil etish va ko’rib chiqish. 2. Axborotlar banki to’g’risida tushuncha. Yer monitoringi bo’yicha axborotlar banki, uni tashkil etish va amalda tadbik qilish tartibi. 3. Yer monitoringidan foydalanish kulami, undan foydalanish usullari va tartib-koidalari.

Yer tabiiy atrof-muhitning muhim qismdir, u fazosi, relefi, iklimi, tuproq katlami, usimligi, yer osti boyligi, suvlari bilan tavsiflaadi, kishlok xujaligida asosiy ishalb chiqarish vositasidir. Shuningdek, xalk xujaligining barcha tarmoqlari tashkilotlar, korxonalarni joylashtirish uchun fazoviy bazis hamdir. Binobarin yerni o’ganish masalasi, yagona davlat yondashuvi talab etiladi, u muntazam va majmuani kuzatuv asosida amalga oshirilishi kerak. Yuqorida bayon etilganlardan kelib chiqib yer monitoringi boshqa barcha tabiiy resurslar kadastrlari va monitoringlarini o’zaro uzviy boglanishini talab etadi. Bu tadbirlar davlat makomiga ega bo’lishi kerak. Bunday yondashuv yer to’g’risida majmauli axborot olishni taminlaydi, kuzatish tizimini ishlab turishiga sarf-xarajatlarini minimumlashtiradi. Monitoring yordamida keskin vaziyatni aniqlash, ta’sir ko’rsatishning jiddiy omillarni va biosferaning eng moyil ta’sir etuvchi unsurlarini ajratish mumkin. Iktisodiyotni boshqarishda kishilik jamiyatining tabiat bilan o’zaro ta’sirini optimallashga muljallangan ekologik imkoniyat dorasida antropogen ta’sir ko’rsatishni chegaralash yanada kattarok rol uynashi kerak. SHu munosabat bilan monitoringning nixoyatda ma’sul unsuri bo‘lib tabiat muhitining holatini baholashdan iboratdir. Integralli tavsiflar va ko’rsatkichlarni shakllash ular bevosita ulchash bunday baholashning bosqichidir. CHunki bunday ulchashning natijsida yoki miqdor o‘zgarishining tahlili, tabiat muhitining holati kanday savolga birdaniga javob berish mumkin. Yul qo’yilishi mumkin bo’lgan antoropogenli ta’sir ko’rsatishni aniqlash uchun (uning holatini tabiiy o‘zgaruvchanlik fanida) mazkur tizimning ekologik rezyervning tushunchasiga asoslanadi. Tabiiy imkoniyatlardan foydalanish sharoitida biosferaning barqaror tushunchasiga tayanish zarur. Buning quyidagi muntazam xarakatlarni echish zarur:

1. Antropogenli xarakatlar monitoringini (birinchi navbatda, ifloslanishlar) ularning geofizik va ekologik izchiligini tashkillashtirish. 2. Ilmiy txnika va iktisodiy imkoniyatlarni hisobga olish bilan monitoring tizimi takdim etadigan axborotlar asosida biosfraning muammolari bo’yicha muvofiq tadbirlar va qarorlarni tanlash. 3. Xalqaro hamkorlik doirasida global muammolarni echish yullarini aniqlash. SHubxasiz biosferaning dunyo mikiyosidagi muammolarini echishda turli xil yondashuv bo’lishi mumkin: Qaytarib bo’lmaydigan oqibatlarni oldini olish (masalan, ozon katlamini ximoya qilishda) ta’sir ko’rsatishni susaytirish (masalan, ifloslangan moddalarni, kislotali yomgirlarni trans chegarali kuchirishda); inson faoliyatiningyangi sharoitlarga moslashishi (masalan, unchalik o‘zgarmagan iklim sharoitida); Albatta, xar kanday xalqaro qarakat, aniq milliy faoliyatiga asoslanish zarur. O‘zbekistonning Respublikasi yer monitoringining ob’ekti yer uchastkasining kimga tegishli, ya’ni mulkchilik shakllari maqsadli tayinlanishi va yerdan foydalanishning tavsifidan kat’iy nazar mamlakatning yer fondi bo‘lib hisoblanadi. Yer monitoringining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:  Yer fondi holatining o‘zgarishini o’z vaqtida aniqlash, ularni baholash, negativ jarayonlar oqibatini ogohlantirish va bartaraf etish bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqish va bashoratlash;  Davlatning yer kadastri, monitoringlar va boshqa tabiiy muhit kadastrlarini tabiatdan oqilona foydalanish va yer tuzishni axborot bilan ta’minlash;  Yerdan foydalanish va muhofaza qilish uchun nazorat;  Yerda ruy berayotgan salbiy jarayonlar bo’lishi mumkin bo’lgan oqibatlar va holatlar to’g’risida dddavlat organlari va xususiy shaxslarni axborot bilan ta’minlash;

Yer monitoringining mazmuni majmuali kuzatish, kidirish, taftish qilish, tasvirga olish, o‘zgarishlarni tavsiflovchilar tashkil etadi:  Tabiiy ladshaftlar, ma’muriy-hududiy tuzilish maydonlari va chegarasi, yerda foydalanish, zamindorlar (yer-suv mulki, dalalar, uchastkalar);  Tuproq parametrlari keng tuplanishnig holati (suv eroziyasi, xarobalar, yaylovlarda tuproq degrodatsiyasi, botkoklik, namlanish, sho’rlanish, ut bosib ketishi, ekinzorlar butazorlashib ketishi, tuproq agregatlarining holati, shuningdek zaxirasi, kislotaning miqdori, makro va mikrounsurlar miqdori, pestitsidlar, og‘ir metallar, ..tilgan kimyoviy unsurlar, radioaktiv unsurlar va boshqa toksikanlar qoldiradi);  (Kum kuchishi, kuchki, sel okimi, yersilkinishi, uza jarayolari va xokazolar keltirib chiqargan joy relefining shakllari) gidrografik tarmogi relefi, geologik muhitning holati;  Yerni zaxini kochirish, suv bostirish, botkoklashtirish, podtopleniya jarayonlarning dinamikasi;  Ishlab chiqarish ob’ektlari salbiy ta’siriga duchor bo’lgan yerning holati (sanoat va kishlok xujaligi korxonalarining tozalagich inshoatlari, meliorativ tizimlar, transport gunxona, o‘g‘itlarni kompostirlashtirish uchun maydon axlatxona, yokilgi moylash materialdan ombor xonasi (gsm), tuqiladigan o‘g‘itlar, suyo’q o‘g‘itlar omborlari, avtotransportning tuxtash joyi, radioaktivli fiziologik faol kimyoviy chiqindi ishlab chiqarishni kumib kuyish). Yer monitoringining natijalari ma’lum davr uchun aniq sifat va miqdor ko’rsatkichlarida ifodalanadi (masalan, gektariga tonnada chirindining protsentda yo’qolishi darajasi intensivligi ma’lumotlar bankiga kiritiladi). Yer monitoringining natijalari bo’yicha opyerativ dokladlar, hisobotlar, ilmiy prognozlar, mavzuli xaritalar va boshqa materiallar tuzib chiqiladi, ular davlat organlariga takdim etiladi. Yer monitoringinning tuzilishi yerdan ularning maqsadli tayinlashi bo’yicha ma’muriy hududiy bo’linish bilan aniqlanadi. Ma’muriy-hududiy iyerarxiyasi yer monitoringining tuzilishi quyidagi darajaga ega:

 O‘zbekiston respublikasi yer monitoringi;  O‘zbekiston respublikasi tartibida Korakalpogiston muxtor respublikasi, viloyatlar;  Tuman va shaxarlar yer monitoringi; Yer monitoringining ma’muriy hududiy bo’linishi tuzilishining xar bir darajasida muvofiq yer toifalarining quyidagilar bo’yicha nazarda tutiladi:  Aholi punktlari yeri monitoringi;  Tabiatni saqlash, soglomlashtirish, rekratsion (rekratsionnogo) va tarixiy madaniy tayinlanish yer monitoringi;  O‘rmon fondining yer monitoringi;  Suv fondining yer monitoringi;  Zaxira yeri monitoringi. Hududiy kamrab olinishiga qarab yer monitoringi global, milliy, mintaqaviy va maxalliy (lokalniy)lari farklanadi Milliy monitoring-davlatning maxsus tuzilgan organlari doirasida amalga oshiriladi. Mintaqaviy monitoring-biror bir yirik mintaqa doirasida hodisalar va jaryonlar ustidan kuzatishdir, bu yerda bu jaryon va hodisalar tabiiy tavsifi bo’yicha, va barcha biosfera uchun tavsifli bo’lgan bazali fondning antropogentli ta’sir ko’rsatishi bo’yicha farklanadi. U O‘zbekiston Respublikasining yirik hududini kamrab oladi. Maxalliy (lokalniy) yer monitoringi mintaqadan past bo’lgan hudud darajasiga olib boriladi, yerdan foydalanishning ayrim xudulargacha va landshaftli ekologik majmualar elementlar kuzatishigacha. Yer holatining o‘zgarishi tavsifi asosida fonli va imponiyni monitorinngi farklanadi. Fonli monitoring-bu insonning ta’siriga duchor bo’lmaydigan yer holatini kuzatishdir, uni biosferali kurikxonalarida o’tkazadilar.

Yer holati o‘zgarishiiining kelib chiqishi bo’yicha evolyusionli (rivojlanish jarayonnining ta’siri bilan boglangan), siklli (sutkalik, mavsumiy, yillik yoki tavsifining tabiiy o‘zgarishining boshqa davrlari bilan boglangan); favkulotdagi vaziyat (sanoat ishdan chiqishi, tabiiy va ekologik ofat va faloqatlar bilan boglangan); antropogenli (inson faoliyati bilan boglangan). Yer holati kuzatishni o‘tkazishning davriyligi muddatlaridan bog‘liqlikda quyidagilarga bo’linadi: Bazali (yer monitoringini yurgizishning dastlabki momentida obe’ktlar boshlangich holatini qayd etish); Davriyligi (bir va undan ko’prok yildan keyin o’tkaziladigan ya’ni ma’lum intyerval bilan); Retrospektivli (ilgarigi kuzatishlarni tarixiy tahlili) Ilgari ma’lumot utgani muzdek, dunyo mikiyosi bo’yicha (fonovo‘y yoki bazovo‘y) monitoringni biosferaning kurikxonalarida kuzatish o’tkaziladi, stansiyalar tarmogi yerda biomlalning xar bir turidan kamrab olish kerak. Majburiy va maqbul mezonlar bo’yicha kurikxoalar tanlab olinadi. Uni global fonovogo monitoringnni o‘tkazish uchun potetsial foydalanish mumkin. jadval Majburiy va maqbuliy mezonlar t /r Majburiy mezonlar Maqbul mezonlar 1. Me’yor 2000 ga kam bo’lmagan kurikxona me’yori. Bunday me’yor kurikxonaning “yadro” ta’sir ko’rsatishdan ximoyalaydi va lokalli ta’sir ko’rsatishning minimumgacha imkon beradi Uzlashtirilgan atrof uchastkasi bufyerli zonaning mavjud bo’lishi kafolatlanishi kerak. Bu mezon qisman kurikxona me’yori bilan pisanda ilinadi, shuning uchun ham u majburiyatga emas, balki maqbulga kiritilgan. 2. Kulaylik uchastka ma’kul chegarada kirishga ungay bo’lishi Utmishda buzilishlarning yo ’ qligi tabiiy ekotizim tavsifini ta ’ minlash zarur .

kerak. Birok u chegaralangan bo’lishi kerak, ko’p miqdordagi avtomobillar. CHunki amaliyotda shunday ko ’ p kurikxonalarni tanish kiyin , mezoni minimum buzilishi hisoblanadi . 3. Muhofaza . Kurikxona abadiy huquq ximoyasi ostida bo ’ lishi zarur . Doimiy shtat (5 kishidan ko ’ prok ) shtatning ko ’ payishi bilan kurikxonada katta ish hajmiga ega bo ’ lish imkoniyati ortadi . 4. SHtat. Xodimlar shtati doim bo’lishi zarur. Bu quyidagi nakd xizmatlar imkoniyatini ko’paytiradi: kuriklash, ilmiy ishlar; joyni parvarishlash uchun; kuzatish o‘tkazish vaqtidagi texnikaviy ishlar Joriy ilmiy ish uch xil ko’rinish nazarda tutiladi: 1) ifloslanuvchi moddalar monitoringi; 2) fundamental-ekologik tekshirish; 3) muhitga ko’rsatadigan ta’sirni o’ganish. Dunyo mikyosidagi fonli monitoringini stansiyalarda kuzatish majmuali tavsifga ega va yagona dastur bo’yicha o’tkaziladi. Kuriklikdagi fonli stansiyalarda moslanadigan moddalarning tarkibi ustidan kuzatish dasturi. GSMOS muammosi bo’yicha vakolatli kengash tomonidan tasdiqlangan. 2000 yilgacha yer monitoringi bo’yicha ma’lumotlarni umumlashtirish va koordinatsiyalashni yurgizish O‘zbekiston respublikasining yer siyosati bo’yicha manfaatdor vazirliklar va idoralarni jalb qilish bilan davlat qo‘mitasi zimmasiga yo’qlatilgan.

Adabiyotlar: 1. Yer kadastri asoslari. E.Q. Qurbonov, O.R. Bobojonov, Q.R. Raxmonov. O‘quv qo‘llanma. Toshkent-1999. 75-bet. 2. Yer kadastri. O.R. Bobojonov, Q.R. Raxmonov, A.J. G‘ofirov. O‘rta maxsus, kasb hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma. «C h o‘lpon» Toshkent-2002. 158-bet. 3. Yer munosabatlarini tartibga solishga doir qonun va meyoriy hujjatlar to‘plami. Tom- I , Toshkent-2000. 310-bet. 4. Yer tuzish va yer kadastri maqsadi uchun 1:10000 masshtabli fototarxlarni deshivrovkalash (korrektirovkalash), x o ’jalik tarxini chizish va yer maydonlarini hisoblash bo‘yicha ko‘rsatma. RH-28-043- 01. Toshkent 2001. 25-bet. 5. Qishloq xo‘jaligida islohatlarni chuqurlashtirishga doir qonun va meyoriy hujjatlar to‘plami. Tom-I. «SHarq» nashriyoti matbaa konsyerni bosh taxririyati. Toshkent 1998. 416-bet. 6. Metodika po monitoringu zemel v Respublike Uzbekitsan. Goskomzem Respubliki Uzbekistan. Tashkent 2001. 84-str. 7. Metodicheskie Rekomendatsii o poryadke provedeniya rabot po pyeryeraspredeleinyu zemelnogo fonda reorganizuemo‘x selskoxozyaystvenno‘x predpriyatiy v fyermyerskie xozyaystva. Tashkent 2002. 8-str.

Похожие

Yer monitoringi natijalarini ko’rib chiqish va tasdiqlash

Yer monitoringi tizimini yuritish

Yer monitoringining ilmiy-texnik ta’minoti

Yer monitoringini o‘tkazishning uslubiy va amaliy masalalari

Yer monitoringining mintaqaviy tizimi