Yer monitoringi natijalarini ko’rib chiqish va tasdiqlash - Геодезия - Рефераты

Yer monitoringi natijalarini ko’rib chiqish va tasdiqlash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

86.5 KB

Yer monitoringi natijalarini ko’rib chiqish va tasdiqlash Reja: 1. Yer monitoringi natijalarini o’ganish,tahlil qilish 2. Tartibga solish va natijalarini tekshirish. 3. Yer monitoringini nazorat qilish va tasdiqlash tartibi.

Yerlar monitoringini olib borish uchun axborotni turli xil tasvirlar, kidirishlar, izlanishlar, taftishlar (topografa – geodezik, tuproqli, meliorativni). Maxsus kuzatishlar (uyumlar, sellar), zond bilan masofali tekshirishdan foydalanish bilan yer usti tasviri va kuzatishlar o‘tkazish natijalari ta’minlaydi. Arxiv (fond) ma’lumotlari ham foydalaniladi. Yaqin vaqtga kadar ko’pgina kuzatishlar, taftishlar va tasvirlar yer fondini o’ganish maqsadida o’tkazadigan turli vazirliklar va muassasalar tarmoq me’yoriy – texnik xujjatlar asosida bir biridan ajralgan holda bajariladi. Ayni vaqtda yerlarni o’ganish masalasi yagona davlat yondoshuvini talab qiladi, chunki yer tabiat muxini aynan muhim qismidir, o‘rmon va kishlok xujaligi ishlab chiqarishi uchun asosiy ishlab chiqarish vositasidir, shuningdek xalk xujaligining barcha korxonalari va tashkilotlarini joylashtirish uchun bazisli makondir. Yerlar monitoringi boshqa barcha tabiiy relef kadastrlar va monitoringini boglovchi hol bajaradi va davlat makomiga ega bo’lishi kerak. Iyerarxiyaning turli xil darajasida ekologik vaziyat axborot (ayrim korxonadan boshlab va dunyo mikyosi darajasigaga) ekologik vaziyatining axborot portori deb atalishi yordami bilan namoyon etadi, u joyning kartografik asosiga kiritilgan grafikli ma’lumotlarni ifodalaydi. Axborot portretining xal qiluvchi kobiliyati ayrim detallarni kurish kobiliyati) kartoosnovadan foydalanish masshtabiga bog‘liq, u maxalliydan to dunyo mikyosi darajasiga ko’payadi. Masalan, axborot portretida monitoringining maxalliy darajasiga barcha emissiya manbalari sanoat korxonalarining ventilitsion trubalari va boshqalar – mintaqa darajasida esa ta’sir ko’rsatishning manbalari yaqin joylashganlari bitta guruxli manbalarda kushilib ketadilar. Federal darajada axborotning fazoviy umumlashuvi yanada ko’prok kuzatiladi statsionar va kuchma laboratoriyalar etalon uchastkalar, poligonlardan foydalanish bilan barcha toifadagilar bo’yicha yer ustidagi kuzatishlar o’tkaziladi xar bir laboratoriya aniq hududga berkitiladi, standart uskunalar va uslubdan foydalanadi. Laboratoriya ekspyerimental asosida etarligi katta hududda majmuali agroekologik taftishni bajarishi mumkin.

Laboratoriya 9 ta yoki 3 ta kuchma sublaboratoriyalar bloki, hayotini ta’minlash bloki, bazani laboratoriyadan iborat. Bazani laboratoriya bloki barcha mujmuaning markaziy evenosini ifodalaydi. Blok qabul qilish apparaturasiga, ruyhatga olish, ma’lumotlarni boshlangich umumlashtirish, axborotlarni saqlash va uzatishlarni o’z ichiga oladi. Bazani blokning vazifasi – ob’ektning kengaytirilgan tiplari bo’yicha xar xil parametrlarni ekspress-tahlili, chunonchi agar agroekologik yoki tuproq monitoringi olib borilayotgan bo’lsa, unda tuproqlar holati (monometriya, spektrometriya, xronometriya, radiometriya va boshk.) nazorati bo’yicha barcha tahlillar bajariladi. Hayotni ta’minlash bloki barcha laboratoriya majmuasining ishga layokatligini tutib turadi, ya’ni xujalik vazifasini, enyergiya bilan ta’minlash, aloqa, servis xizmati vazifalarini va boshqa sublaboratoriya bazaviy laboratoriyaga qo’shimchaligini ifodalaydi va taftish nuqtalar sonini kengaytirishga imkon beradi. Sublaboratoriya parametlar kiskartirilgan to’plami bo’yicha ekspress-tahlilini bajaradi. Bitta kuchma laboratoriya majmuasi bazaviy laboratoriya qo’yilgan joydan 20-30 km masofada ikkita, uchta sublaboratoriyaga ega bo’lishi mumkin. Sublaboratoriya muxtor ishlashi ham mumkin. Texnika vositalari yordam bilan axborotlarga ishlov berish va tezkorlik bilan olishning yer ustidagi chakkon ulchov-axborot majmualaridan foydalaniladi. Birok muntazam nazoratning an’anaviy yer ustidagi uslubi juda qimmat va turli xil kasb mutaxassislarning ko’pchiligini jalb qilishni talab etadi. Kosmosdan yerni zond bilan masofani tekshirish olinadigan axborotni anchagina arzonlashtirishga imkon beradi, chunki shu bilan birga monitoring oddiy, tez va hammabop vositalar bilan amalga oshiriladi. Zond bilan masofali tekshirish uslubi – bu ulchash ma’lumotlari bo’yicha ob’ektlar xakida axborot olishdir, ya’ni ular bilan to’g’ri aloqa kilmasdan turib. Masofani monitoring – bu uchuvchi yoki kosmik apparatlar, shuningdek uzok aloqa vositalari orkali axborotni uzatuvchi va avtomatik qayd qiluvchi yer ustidagi apparatlar yordami bilan amalga oshiriladi.

Yer fondini zond bilan masofali tekshirish uchun video-fotoaxborotlar beruvchi (radioaloqatorlar, TV-kanallari va boshqalar) uskunalar va priborlardan foydalaniladi. Yer fondini zond bilan masofali tekshirish priborlar va uskunalarning ikkita asosiy guruxlaridan foydalanish bilan amalga oshiriladi. - Video va foto axborot beruvchi (ayerofotoapparatura, ko’pzonali skanirlaydigan moslama, radiolokatorlar, TV-kamyeralari va boshqalar priborlar); - Trassali guruxlar (spektrometlar SVCH va radiometrlar, IK va boshqa) priborlari. Samolet skanyeridan foydalanish bilan keyinchalik ma’lumotlarga EXMda ishlov berish yuliga kariyib 20 mln.ga. Maydonga o’rtacha masshtabli xarita tuzishga imkon beradi, ayerosizual va yer ustidagi baholashga asoslangan tabiiy em-xashak yeri va bugi yaylovlari o‘simliklari to’g’risida axborotlar olishning an’anaviy uslubi esa vaqt sarf qilishini nazarda tutadi. Bu geobotanik xaritani yangilash muddatini baz’an 15 yilgacha tuzadi. Kosmik apparatlar va baland uchadigan samolyotlar bilan tasvirga olish yerlar holatining federal (geobal) va mintaqa darajasida tavsiflash uchun olib boriladi. Kichiq aviatsiya yordami bilan kuzatish va tasvirlar – maxalliy monitoring uchun va ayerokosmik axborotlarini oydinlashtirish uchun olib boriladi. Yer monitoringi natijalarini ko’rib chiqish va tasdiqlash tartibi Yer monitoringi ishlari O‘zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya kartografiya va davlat kadastri davlat qo’mitasi ishlab chiqarish bo’linmalari tomonidan bajariladi. Yer monitoringining oo’ektlarlar bo’yicha materiallari ijrochilar, bo’lim boshliklari va raxbarlari (institut, bo’lim, filial ekspeditsiya) imzolagan yozga hisobotlar va xaritagrafik materiallar ko’rinishida beriladi. Yer monitornngi bo’yicha yillik yozma hisobot va xarita-grafik materiallar ko’rinishidagi yakuniy ma’lumotlar yer tuzish viloyat ishlab chiqarish bo’linmalari ilmiy-texnikaviy kengashlarida muhokama etiladi va instito‘tlar, filiallar,

bo’limlar, ekspeditsiyalar raxbarlari tomonidan tasdiqlanadi. Yillik hisobotlar oxirgi bosqichda viloyat yer resurslari boshqarmalari tomonidan ko’rib chiqiladi va tasdiqlanadi. Yer monitoringi ma’lumotlari to’rt nusxada (ob’ektlar bo’yicha va yakuniy) tayyorlanadi. Bir nusxasi bo’linmada koladi, bir nusxa yer resurslari viloyat boshqarmasiga junatiladi va ikki nusxa Toshkentga O‘zbekiston Respublikasi Yer resurslari davlat qo‘mitasiga yuboriladi. « Yer monitoringi » faniga oid glossariy agrar islohot – yerga egali qilish va yerdan foydalanish tizimining o‘zgarishidan iborat bo‘lgan davlat tadbiri. agrotexnik tadbirlar - agrotexnik ishlov berishlar (ya’ni: tuproqni gidrotexnik tadbirlar - quyidagi to‘rt guruhdan iborat inshootlarni loyihalashni nazarda tutadi: suv oqimini ushlab qoluvchi; suv oqimini yo‘naltiruvchi; suv tashlaguvchi; jarlik ostki inshootlari. davlat yer kadastri – yerlarning tabiiy, xo‘jalik, huquqiy rejimi, toifalari, sifat xususiyatlari va qimmati, yer uchastkalarining o‘rni va o‘lchamlari, ularning yer egalari, yerdan foydalanuvchilar, ijaraga oluvchilar va mulkdorlar o‘rtasidagi taqsimoti to‘g‘risidagi zaruriy hamda aniq ma’lumotlar va xujjatlar tizimi; daraxtlar – bitta ko‘p yillik shoxga ega bo‘lgan o‘simliklar, bu shox «tana» (stvol) deyiladi. Uning balandligiga qarab katta yoshdagi daraxtlar quyidagicha turkumlanishi mumkin: I – 25 m  ; II – 16 – 25 m; III – 5 –15 m. yer monitoringi - yer tarkibidagi uzgarishlarni uz vaktida aniklash, yerlarga baxr berish, salbiy jarayonlarning oldini olish va okibatlarini tugatish uchun yer fondining xolatini kuzatib turish tizimi; yer munosabatlari – davlat hokimiyati organlari, yuridik va jismoniy shaxslar o‘rtasidagi yerga egalik qilish, undan foydalanish hamda uni tasarruf qilish bilan bog‘liq munosabatlar;

yer nizosi – yer munosabatlari sub’ektlari o‘rtasidagi, xususan yer uchastkasi yoki uning bir qismining qaysidir shaxsga mansubligi, shuningdek syervitutning belgilanishi va yer uchastkasiga bo‘lgan huquqlarning cheklanishi borasidagi nizolar; yer resurslarini boshqarish – jamiyat va davlatning yer fondidan foydalanish samaradorligini oshirish uchun muntazam, ognli va aniq maqsadga qaratilgan ta’sir ko‘rsatishidir; yer toifalari - yer fondining yer uchastkalari ularning asosiy maksad vazifalari buyicha kiritilgan kismlari; yer tuzish – yerlardan foydalanish va ularni muhofaza qilishni tashkil etishga, yer resurslarini hisobga olish va baholashga, qulay ekologik muhitni vujudga keltirishga va tabiiy landshaftlarni yaxshilashga, yer tuzishning hududiy va ichki xo‘jalik rejalarini tuzishga qaratilgan tadbirlar tizimi; yer uchastkasi – yer sirtining qayd etilgan berk chegaraga, maydonga, joylashish manziliga, huquqiy rejimga hamda davlat yer kadastrida aks ettiriladigan boshqa xususiyatlarga ega bo‘lgan qismi; yer uchastkasi bilan bog‘liq bitimlar - jismoniy va yuridik shaxslarning yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarini belgilash, o‘zgartirish yoki bekor qilishga qaratilgan harakatlari; yer uchastkasi bilan bog‘liq bitimlar - jismoniy va yuridik shaxslarning yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarini belgilash, o‘zgartirish yoki bekor qilishga qaratilgan harakatlari; yer uchastkasi garovi (ipotekasi) – yuirdik va jismoniy shaxs tomonidan yer uchastkasini yoki unga bo‘lgan huquqni majburiyatni ta’minlash sharti bilan boshqa shaxsga o‘tkazilishi; yer uchastkasiga bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish – yuridik va jismoniy shaxslarning yer uchastkasiga bo‘lgan huquqlarining vujudga kelishi, boshqa shaxsga o‘tishi, bekor qilinishining davlat tomonidan e’tirof qilinishi va tasdiqlanishi yuridik akti;

yer uchastkasiga bo‘lgan huquqlarning cheklanishi - yuridik va jismoniy shaxslarning yer uchastkalaridan foydalanish bo‘yicha huquqlarining davlat, atrof- muhitni muhofaza qilish, muhandislik kommunikatsiyalarini qurish va ulardan foydalanish, boshqa yer egalari, yerdan foydalanuvchilar, yer uchastkalarining ijaraga oluvchilari va mulkdorlari, shuningdek qonunda nazarda tutilgan xollarda aholi xavfsizligi manfaatlari yo‘lida qonun hujjatlari bilan belgilangan tartibda cheklanishi; yer uchastkasini ijaraga beruvchi – yer uchstkasini belgilangan tartibda ijaraga bergan yuiridik yoki jismoniy shaxs; yer uchastkasini ijaraga olish - yer uchastkasidan ijara shartnomasining shartlari bo‘yicha vaqtincha haq evaziga foydalanish; yer uchastkasini ijaraga oluvchi – yer uchastkasini belgilangan tartibda ijaraga olgan yuridik yoki jismoniy shaxs; yer uchastkasining egasi – yer uchastkasidan yakka tartibda uy-joy qurish va uy-joyni obodonlashtirish hamda dexqon xo‘jaligini, shunimngdek jamoa bog‘dorchiligi va uzumchiligini yuritish uchun myeros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish huquqida foydalanuvchi fuqaro; yer fondi – yer siritining, xususan suv ob’ektlari tubining O‘zbekiston Respublikasining davlat chegarasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, tumanlar, shaharlarning ma’muriy chegaralari ichida joylashgan qismi; yerdan oqilona foydalanish - qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar uchun - yerlardan ularning maqsad vazifasi bo‘yicha yerlarning tabiiy qishloq xo‘jalik jihatdan rayonlashtirilishini, yerlarning ko‘p jihatli hususiyatlarini inobatga olgan holda, tabiatni muhofaza qilish talablariga rioya qilgan holda hududni mexnat unumdorligining oshishini va qishloq xo‘jaligi maxsulotlarining ko‘payishini ta’minlash yo‘lida maqsadga muvofiq tashkil etib foydalanish, qishloq xo‘jaligidan boshqa maqsadlarga mo‘ljallangan yerlar uchun - yerlardan ularning maqsad vazifasi bo‘yicha foydalanish, yer uchastkalaridan imoratlarning tabiatni muhofaza qilish va shaxarsozlik talablarini inobatga olgan holda maksimal zichligini ta’minlagan holda tejamli foydalanish; yerdan oqilona foydalanish - qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar uchun - yerlardan ularning maqsad vazifasi bo‘yicha yerlarning tabiiy-qishloq xo‘jalik jihatdan

rayonlashtirilishini, yerlarning ko‘p jihatli xususiyatlarini inobatga olgan holda, tabiatni muhofaza qilish talablariga rioya qilgan holda xududni mexnat unumdorligining oshishini va kishloq xo‘jaligi maxsulotlarining ko‘payishini ta’minlash yo‘lida maqsadga muvofiq tashkil etib foydalanish, qishloq xo‘jaligidan boshqa maqsadlarga mo‘ljallangan yerlar uchun - yerlardan ularning maqsad vazifasi bo‘yicha foydalanish, yer uchastkalaridan imoratlarning tabiatni muhofaza qilish va shaxarsozlik talablarini inobatga olgan holda maksimal zichligini ta’minlagan xolda tejamli foydalanish; yerdan foydalanish koeffitsienti - foydalaniladigan yer maydonini umumiyr maydonga nisbati yerdan foydalanishning tejamli tizimini tashkil qilish va amalga oshirish – agrosanoat majmuasida va umuman iqtisodiyot tarmoqlarida yer fondidan foydalanishning aniq maqsadga yo‘naltirilganligini, yerni tejash va foydalanishda yuqori samaradorlikka yerishish mezoni bo‘yicha davlat yer zaxirasini, yer toifalari bo‘yicha tabaqalashtirilgan mezonni ta’minlashdan iborat; yerlarning ifloslanishi – tuproqlarda tarkibida kimyoviy birikmalar, radiaktiv elementlarning atrofdagi tabiiy muhitga, tuproq unumdorligiga va inson sog‘lig‘iga zararli ta’sir ko‘rsatadigan miqdorlarda mavjudligi; yerlarning hosildan qolishi – yerlar xususiyatlarining tabiiy va antropogen ta’sirlar natijasida yomonlashuvi; yerni muhofaza qilish - yerlardan belgilangan maqsadda, oqilona foydalanish, tuproq unumdorligini tiklash va oshirish, qishloq xo‘jalik oborotidan va alohida muxhofaza etiladigan hududlarning yerlari tarkibidan yerlarning asossiz ravishda olib qo‘yilishi oldini olish, ularni zararli antropogen ta’sirdan himoya qilishga qaratilgan huquqiy, tashkiliy, iqtisodiy, texnologik va boshqa tadbirlar tizimi; yerni rekultivatsiya qilish - buzilgan yerlarni vazifasi bo‘yicha foydalanish uchun yaroqli holga keltirish borasidagi texnik, meliorativ va agrotexnik tadbirlar kompleksi; yerni rekultivatsiya qilish - buzilgan yerlarni vazifasi bo‘yicha foydalanish uchun yaroqli holga keltirish borasidagi texnik, meliorativ va agrotexnik tadbirlar kompleksi;

yerni o‘zboshimchalik bilan egallab olish - yerlardan yer uchastkasiga bo‘lgan huquqni tasdiqlovchi xujjatlarsiz foydalanish; yerni o‘zboshimchalik bilan egallab olish - yerlardan yer uchastkasiga bo‘lgan huquqni tasdiqlovchi xujjatlarsiz foydalanish; yerning asosiy maqsad vazifasi - yerlardan yer-kadastr hujjatlarida aks ettirilgani kabi maqsadlarni ko‘zlab foydalanishning qonun hujjatlari bilan belgilangan tartibi va shartlari; iqtisodiy-matematik usul - qishloq xo‘jalik korxonalarining optimal o‘lchamlarini aniqlashda qo‘llash, belgilangan mezon bo‘yicha barcha mumkin bo‘lgan echimlardan eng yaxshisini tanlash imkonini beradi. Buning uchun belgilangan ishlab chiqarish yo‘nalishidagi qishloq xo‘jalik korxonasi yer egaligining maqsadli funksiya va cheklashlarni o‘z ichiga olgan matematik modeli tuziladi. Tayyorlangan model kompyutyerga kiritiladi va maxsus dastur bo‘yicha ishlov berilganidan keyin tayyor natija bosmaga chiqariladi. iqtisodiy-statistik usul - chuqurroq asoslangan natijalarga yerishish uchun bu usul iqtisodiy-statistik usul bilan to‘ldiriladi. SHu maqsadda o‘rganilayotgan mintaqada (viloyatda) joylashtirilgan, belgilangan ishlab chiqarish turidagi barcha (yoki ko‘pchilik) xo‘jaliklarning iqtisodiy faoliyatlari natijalari bo‘yicha ma’lumotlar tanlanadi. kapital xarajat - bir marta sarflanadigan xarajat kapital xarajatlar samaradorligi - sof daromadning o‘sishi ning kapital xarajatlar ga nisbati qishloq xo‘jalik yerlari - qishloq xo‘jaligi ahamiyatidagi yerlarning bevosita qishlok, xo‘jalik mahsulotlari ishlab chiqarish uchun yoki em-xashak bazasi sifatida foydalanilayotgan yoxud foydalanilishi lozim bo‘lgan asosiy qismi qishloq xo‘jalik yerlari, haydaladigan yerlar, ko‘p yillik daraxtzorlar, bo‘z yerlar, pichanzorlar va yaylovlardan tashkil topadi; qishloq xo‘jalik yerlari - qishloq xo‘jaligi ahamiyatidagi yerlarning bevosita qishloq xo‘jalik mahsulotlari ishlab chiqarish uchun yoki em-xashak bazasi sifatida foydalanilayotgan yoxud foydalanilishi lozim bo‘lgan asosiy kismi, qishloq xo‘jalik

yerlari haydaladigan yerlar, ko‘p yillik daraxtzorlar, bo‘z yerlar, pichanzorlar va yaylovlardan tashkil topadi. meliorativ o‘rmon va gidrotexnik tadbirlar - yer tuzish loyihalarida asosan sxema tariqasida ishlanadi, keyinchalik ishchi loyiha sifatida ishlanadi va amalga oshiriladi. meliorativ o‘rmon tadbirlar. Meliorativ o‘rmon daraxtlari o‘tqazuvi tizimini loyihalashga qaratilgan. Bu tizim tarkibiga quyidagi asosiy o‘tqazuvlar kiradi: mualliflik nazorati – yer tuzish ilmiy loyihalash instituti mutaxassislari tomonidan loyihaning to‘g‘ri amalga oshirilishini nazorat qilib turish. normal yeroziya - rel’ef va meteorologiya omillari ta’sirida tabiiy o‘simliklar bilan qoplangan tuproq yuzasida vujudga keladi. Suv va shamol doim tuproq va tog‘ jinslari zarrachalarini bir joydan ikkinchi joyga, ko‘proq balandlikdan pastlikka qarab suravyeradi. Bu jarayon insoniyatning ishtirokisiz juda ham sekin o‘tadi va katta zarar etkazmaydi. optimal maydon - yer egaligining (yerdan foydalanuvchi) shunday yer maydonini optimal deb hisoblash kyerakki, bunda xo‘jalikning belgilangan ishlab chiqarish yo‘nalishida uning maksimal samaradorligini, yer resurslaridan oqilona foydalanish va uni muhofaza etishni ta’minlasin. rekreatsion foydalanish – o‘rmon va milliy bog‘ (park) lar barpo qilish, ularda ommaviy dam olish va turizmlar tashkil qilish bilan odamlarning jismoniy va ma’naviy sog‘lig‘ini tiklashni, tabiat manzaralaridan bahramand bo‘lishini ta’minlash. syervitut – yuridik va jismoniy shaxsning bir yoki bir nechta begona yer uchastkalaridan kelishuv yoki sud qarori asosida belgilanadigan cheklangan foydalanish huquqi; sof daromad - bu yalpi mahsulot qiymatidan ishlab chiqarish xarajatlarining ayirmasi statistik guruhlash - statistik guruhlash yordamida yer egalari (yerdan foydalanuvchilar) yer maydonlarining xo‘jalik samaradorligi nisbiy ko‘rsat-

kichlariga (rentabellik, yalpi va tovar mahsulotlari hajmi, 100 ga qishloq xo‘jalik yerlari hisobiga olingan yalpi daromad va foyda, fondlar qaytishi va boshq.) ta’siri tahlil etiladi. Optimal sifatida korxonalar yer egaliklarining yuqorida keltirilgan ko‘rsatkichlari yuqorilari tan olinadi. suv yeroziyasi - yomg‘ir va yerigan qor suvlarining oqib tushishi natijasida paydo bo‘ladi, sug‘oriladigan yerlar - yerlarni sug‘orish uchun etarli mikdordagi suv resurslariga ega sug‘orish manbai bilan bog‘langan doimiy yoki vaqtinchalik sug‘orish tarmog‘i mavjud bo‘lgan qishloq, xo‘jaligi va boshqa maqsadlarga mo‘ljallangan yerlar; sug‘oriladigan mintaqa - sug‘oriladigan yerlarda o‘rmon daraxtlarini o‘stirish dala ekinlari, bog‘lar-uzumzorlarni «Garimsel» va kuchli shamollarning salbiy ta’siridan saqlash, aholi punktlari, yirik sanoat korxonalari markazini ko‘kalamzorlashtirish va qurilish matyeriali sifatida yog‘ochlar tayyorlash imkonini beradi. tabiiy o‘rmonlar – bu ma’lum bir sharoitda tabiat qonuniga muvofiq joyda vujudga kelgan o‘simliklar qoplami. tashkiliy – xo‘jalik tadbirlar - tuproqni yeroziyadan saqlashga qaratilgan hududni tashkil etish loyihasining barcha tarkibiy qismlari va elementlarini o‘zaro bog‘langan holda joylashtirishni nazarda tutadi. tashkiliy-xo‘jalik tadbirlari - to‘la to‘kis yeroziyaga qarshi hududni tezlashgan yeroziya - normal yeroziya jarayoni insonning aralashishi natijasida keskin o‘zgardi. Tabiiy holatdagi yerlarni haydash yoki o‘zlashtirish, o‘rmon daraxtlarini kyeragidan ortiqcha kesish, yaylovlarda chorvani me’yoridan tashqari boqish va boshqa insonning xo‘jalik faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan sabablar yeroziyani kuchaytiradi. topografiya – yer sathini o‘lchash va releflarni aniqlab ularni xarita va tarxga tasvirlash usullarini o‘rganadigan fan. transformatsiya – yer turlarini bir turdan ikkinchi turga o‘tkazish

tuproq sifatini normallashtirish - tuproqlar unumdorligi, yerlarning ifloslanishi va buzilishi soxasida normalarni belgilash; o‘rmon - deganda tabiiy ravishda paydo bo‘lgan va muhit birligida ri- vojlanayotgan ekologik va biologik o‘zaro bir - birovi bilan bog‘liq daraxtlar o‘simligi va boshqa organizmlar to‘da (uyushma) si tushuniladi. Boshqacha qilib aytganda o‘rmon – o‘zaro bog‘liq va bir – biroviga, egallagan hududiga hamda iqlimiga ta’sir qiluvchi daraxtlar, butalar, o‘t o‘simliklari, mox va hayvonlar to‘dasi (uyushmasi). o‘rmon melioratsiyasi – o‘rmon o‘tqazuvlarini tashkil qilish yo‘li bilan atrof muhitni va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining tabiiy sharoitini yaxshilashga qaratilgan tadbir. o‘rmonning tuzilishi - o‘rmon daraxtlari o‘simligi qavatli joylashadi. Katta yoshdagi o‘rmonlarning yuqori (chodir) qismini tik daraxtlar (drevostoy) tashkil etadi. U balandligiga ko‘ra bir – birovidan farqlanuvchi 2 – 3 qavatli daraxtlardan tashkil topgan bo‘lishi mumkin. YUqoridagi eng birinchi qavatni o‘rmon daraxtlarining bosh nasli – «o‘rmon tashkil qiluvchilar» egallaydi. O‘rmon tashkil qiluvchi bosh nasl o‘rmonning nomini belgilaydi, ya’ni, o‘rmonning nomi ushbu nasl nomi bilan bog‘liq (dubli, qarag‘ayli, elli va h.k.). O‘rmon daraxtlarining hammasi ham o‘rmon tashkil qilishga qobiliyatli emas. Ikkinchi va uchunchi qavatlarda odatda soyaga chidamli daraxtlar nasli o‘sadi (zarang - klen, arg‘uvon – lipa, qayrag‘och – vyaz va h.k.). o‘xshashlik usuli - optimal o‘lchamlari belgilanayotgan xo‘jaliknikiga o‘xshash tabiiy va iqtisodiy sharoitlarda ishlayotgan va bir xil ixtisoslikka ega, ilg‘or qishloq xo‘jalik korxonalari tajribalari o‘rganiladi. o‘xshashlik; hisob-konstruktiv usuli - xo‘jalik resurslarini balanslash imkonini va echimlarini ishlash bilan birgalikda xo‘jalikning optimal o‘lchamiga yaqinlashishga yordam beradi xo‘jaliklararo yer tuzish yerlarni qayta taqsimlash, ratsional yer egaliklari va yerdan foydalanuvchilarni shakllantirish, qishloq xo‘jaligi va noqishloq xo‘jalik

maqsadlari uchun yerlarni olish va ajratish, korxonalar va fuqarolarni yer bilan ta’minlash, uni ijaraga berishning asosiy mexanizmi hisoblanadi. chorbog‘ - har - xil nav – naslli mevali bog‘larni o‘z ichiga oladi shamol yeroziyasi - shamol (havo oqimi) ta’sirida paydo bo‘ladi. Suv va shamol yeroziyasining bir-biridan farqlovchi xususiyatlari quyidagicha: yeroziya – bu suv va shamol oqimlari ta’sirida tuproq va uning ostki qatlamlarini emirilishi, emirilish mahsulotlarini bir joydan ikkinchi joyga olib borish va qoldirish jarayonlarining yig‘inidisi.

Adabiyotlar: 1. Yer kadastri asoslari. E.Q. Qurbonov, O.R. Bobojonov, Q.R. Raxmonov. O‘quv qo‘llanma. Toshkent-1999. 75-bet. 2. Yer kadastri. O.R. Bobojonov, Q.R. Raxmonov, A.J. G‘ofirov. O‘rta maxsus, kasb hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma. «C h o‘lpon» Toshkent-2002. 158-bet. 3. Yer munosabatlarini tartibga solishga doir qonun va meyoriy hujjatlar to‘plami. Tom- I , Toshkent-2000. 310-bet. 4. Yer tuzish va yer kadastri maqsadi uchun 1:10000 masshtabli fototarxlarni deshivrovkalash (korrektirovkalash), x o ’jalik tarxini chizish va yer maydonlarini hisoblash bo‘yicha ko‘rsatma. RH-28-043- 01. Toshkent 2001. 25-bet. 5. Qishloq xo‘jaligida islohatlarni chuqurlashtirishga doir qonun va meyoriy hujjatlar to‘plami. Tom-I. «SHarq» nashriyoti matbaa konsyerni bosh taxririyati. Toshkent 1998. 416-bet. 6. Metodika po monitoringu zemel v Respublike Uzbekitsan. Goskomzem Respubliki Uzbekistan. Tashkent 2001. 84-str. 7. Metodicheskie Rekomendatsii o poryadke provedeniya rabot po pyeryeraspredeleinyu zemelnogo fonda reorganizuemo‘x selskoxozyaystvenno‘x predpriyatiy v fyermyerskie xozyaystva. Tashkent 2002. 8-str.

Похожие

Yer monitorningini o‘tkazishda texnik-axborot vositalari va yer monitoringi natijalarini ko‘rib chiqish

Yer monitoringi tizimini yuritish

Yer monitoringini o‘tkazishning uslubiy va amaliy masalalari

Yer monitoringining ilmiy-texnik ta’minoti

Aholi punktlari yerlari monitoringining xususiyatlari