Тermoelektrik datchiklar (termoparalar) - Физика - Рефераты

Тermoelektrik datchiklar (termoparalar)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

131.7626953125 KB

Т ermoelektrik datchiklar (termoparalar) Reja: 1. Т ermoelektrik datchiklar (termoparalar) 2. P’ezoelektrik datchiklar

Т ermoelektrik datchiklar ( termoparalar ) Х aroratni o ’ lchashning termoelektrik usuli termoelektrik termometrning ( termoparaning ) termoelektrik yurituvchi kuchi ( termo e . yu . k .) xaroratiga bog ’ likligiga asoslangan . Bu asbob -200 0 S dan 2500 0 S gacha bo’lgan xaroratlarni o’lchashda texnikaning turli sohalari va ilmiy tekshirish ishlarida keng qo’llaniladi. Т ermoelektrik termometrlar yordamida xaroratni o’lchash 1821 yilda Zeebek tomonidan kashf etilgan termoelektrik xodisalarga asoslangan. Bu xodisalarning xaroratlarni o’lchashda qo’llanilishi ikki hil metall simdan iborat zanjirda ularning kavsharlangan joyida xaroratlar farqi hisobiga hosil bo’ladigan E.Yu.K. effektidan iborat. Т .E.Yu.K. hosil bo’lishining sababi erkin elektronlar zichligi kamroq metallga diffuziyasi bilan izoxlanadi. Shu paytda ikki xil metallning birikish joyida paydo bo’ladigan elektr maydon diffuziyaga qarshilik ko’rsatadi. Elektronlarning diffuzion o’tish tezligi paydo bo’lgan elektr maydon ta’siridagi ularning qayta o’tish tezligiga teng bo’lganda xarakatli muvozanat holati o’rnatiladi. Bu muvozanatda A va V metallar orasida potensiallar ayirmasi paydo bo’ladi. Elektronlar diffuziyasining intensivligi o’tkazgichlar birikkan joyning xaroratiga ham bog’liq bo’lgani sababli birinchi va ikkinchi ulanmalarda hosil bo’lgan e.yu.k. ham turlicha bo’ladi. Т ermoelektrik termometrlarni yaratish uchun ishlatiladigan termoelektrod materiallar bir qator xususiyatlarga ega bo’lishi shart, chunonchi: issiqqa chidamlilik va mexanikaviy mustaxkamlik; kimeviy inertlik; termoelektr bir xillik; stabillik va termoelektr xarakteristikani tiklash; t.e.yu.k.ning temperaturaga bo’lgan (chiziqli xarakteristikasiga yaqin va bir ishorali) bog’lanishi; yuqori sezgirlik. Т ermoparalarning quyidagi turlari mavjud: 1. Platinarodiy - platina termopara ( Т PP)- neytral va oksidlanadigan muxitda ishonchli ishlaydi, ammo tiklanish atmosferasida, ayniqsa, metall oksidlari termoparaga yaqin joylashgan yerda tez ishdan chiqadi. Metall bug’lari va uglerod (ayniqsa uning oksidi) platinaga zararli ta’sir ko’rsatadi.

2. Platinarodiy (30%- rodiy)- platinarodiy, (6%- rodiy) termopara ( Т PR-306 tip). Bu termoparalarning asosiy xususiyati 1800 0 S gacha temperaturani o’lchash va kichik t.e.yu.k. ga ega bo’lishdir. 3. Х romel - alyumel ( ТХ A tip) termopara nodir bo’lmagan metallardan tayyorlangan termoparalar orasida eng turg’uni hisoblanadi. Musbat elektrod- xromel (89% Ni; 9,8% Cr; 1% Fe; 0.2% Mn) qotishmadan, manfiy elektrod-almel esa (94% Ni; 2% Al; 2,5% Mn; 1% Si; 0,5% Fe) qotishmadan iborat. ТХ A termopara 1300 0 S gacha bo’lgan temperaturani o’lchash uchun qo’llaniladi. 4. Х romel-kopel termopara ( ТХ K)- turli muxitlarning temperaturasini o’lchash uchun ishlatiladi. Manfiy elektrod - kopel mis va nikel qotishmasidan (59% Cu; 44% Ni) iborat. ТХ K termopara 800 0 S gacha temperaturani o’lchash uchun ishlatiladi, uning t.e.yu.k. boshqa termoparalarnikiga qaraganda ancha katta. 5. NK - SA qotishmalaridan tayyorlangan ( Т NS tipidagi) termopara erkin uchining temperaturasiga tuzatish kiritishni talab qilmaydi, chunki 200 0 S gacha temperaturani o’lchaydigan termoparaning t.e.yu.k. amalda nolga teng. Yuqorigi temperatura chegarasi 1000 0 S. Platina gruppasidagi Т PP va Т PR termoparalari 0,5 yeki 1mm diametrda tayo’rlanib, chinni munchoq yoki trubka bilan izolyatsiyalanadi. ТХ A, ТХ K va Т NS termoparalar 0,7...3,2 mm diametrlik simdan tayyorlanib, sopol munchoq bilan izolyatsiya qilinadi. Mexanikaviy tayziq va o’lchanayotgan muxit ta’siridan saqlash uchun termopara elektrodi himoya armaturasi ichiga olinadi. Yuqorida aytilganidek, termopara bilan temperaturani o’lchash paytida termoparaning erkin uchlaridagi temperaturaning o’zgarishiga qarab tuzatish kiritiladi. Sanoatda avtomatik ravishda tuzatish kiritish uchun elektr ko’prik sxemalar qo’llaniladi

2.33-rasm. Т ermoelektrik termometrning prinsipial sxemasi. P ’ ezoelektrik datchiklar P ’ ezoelektrik datchiklarni (2.31- rasm ) ishlash prinsipi ba ’ zi kristall moddalarning mexanik kuch ta ’ sirida elektr zaryad hosil qilish qobiliyatiga asoslangan . Bu xodisa p ‘ yezoeffyekt deb ataladi . P ’ ezoeffekt kvars , turmalin , segnet tuzi , bariy titanat va boshqa moddalar kristallarida kuzatiladi . Bu tipdagi asboblarda . ko ’ pincha kvars ishlatiladi . Kvarsning p ’ ezo elektroeffekti +500° S gacha bo ’ lgan temperaturaga bog ’ liq emas , lekin +570° S dan oshgan temperaturada bu effekt nolga teng bo ’ lib qoladi . Pezoelektrik datchiklarning hosil qiladigan EYUK bosimga proporsional bo’lib, quyidagi formula orqali aniqlanadi:U = а0Fх С (2.32) bu yerda – S - datchikning umumiy sig’imi Fx - mexanik bosim a 0 - proporsionallik koeffitsiyenti 2.31-rasm. Pezoelektrik datchikning sxemasi Ushbu datchikning sezgirligi:

К д= ΔU ΔF х(2.33) Ko’rib chiqilgan prinsipda pezoelektrik manometrlar ishlaydi (2.3.2-rasm). 2.32-rasm. Pezoelektrik manometrning sxemasi: 1-bosim memranasi, 2, 5-metall qistirmalar, 3-potensial qistirma, 4-izolyatsion o’tkazgich, 6-sharik. P’ezokvars manometrning tuzilish sxemasi 4-rasmda keltirilgan. O’lchanayotgan bosim membrana 1 orqali kvars plastinkalar 7 ga ta’sir qiladi. Bu plastinkalarning metall kistirma 2 ga tegib turgan ichki tomonida bir hil ishorali zaryadlar paydo bo’ladi. Plastinka larning ichki tomonidagi potensial qistirma 3 bilan ulangan va izolyatsiyalangan o’tkazgich 4 orqali olinadi, plastinkalarning ustki tomoni dagi potensial esa korpus, metall qistirmalar 2 va 5, membrana 1 va sharik 6 orqali olinadi. O’lchanayotgan bosimga proporsional bo’lgan potensiallar farq plastinalardan olinib, kuchaytiruvchi lampa setkasiga uzatiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati : 1. I . Karimov . Jaxon moliyaviy - iqtisodiy inqirozi , O ’ zbekiston sharoitida uni betaraf etishning yo ’ llari – Toshkent , " O ’ qituvchi ", 2009. 2. Miraxmedov D.A. Avtomatik boshqarish nazariyasi. Oliy texnika o’quv yurti talabalari uchun darslik. - Т oshkent, " O’qituvchi", 1993. - 285 b. 3. Borodin I.F. Osnovi avtomatiki. – M.: Kolos, 1987, 320 s. 1. Borodin I.F., Nedilko N.M. Avtomatizatsiya texnologicheskix protsessov. - M.;, Agropromizdat, 1986. -386 s.

Похожие

Datchiklar haqida umumiy ma’lumotlar

Gеnеrаtоrli datchiklar va ularning ishlash prinsipi

Generator datchiklari

Ko’mir (kontaktli) datchiklari

Qishloq va suv xo’jaligi ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish xususiyatlari