Generator datchiklari - Физика - Рефераты

Generator datchiklari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

95.08984375 KB

Generator datchiklari Reja: 1. Fotoelektrik datchiklar 2. Fotorezistorlar 3. Fotodiodlar

Generator datchiklarida bevosita sezgir elementlar kirish signali ( x ) chiqish signaliga ( u ) o ’ zgartiriladi . Ushbu o ’ zgartirish kirish signali energiyasi hisobiga bo ’ ladi va chiqish signali elektr yurituvchi kuch ko ’ rinishida hosil bo ’ ladi . Bu turdagi datchiklar juda sodda tuzilgan bo ’ ladi va qo ’ shimcha energiya manbaisiga ega bo ’ lishi shart emas . Generator datchiklari induksion , fotoelektrik , p ’ ezoelektrik va termoelektrik datchiklari ( termoparalar ) guruxiga bo ’ linadi . Induksion datchiklar Induksion datchiklarning ish prinsipi elektromagnit induksiya qonuniga asoslangan bo ’ ladi , ya ’ ni magnit oqimi o ’ zgartirilayotgan konturda EYUK ҳ osil bo ’ ladi : E = − W 2 dФ dt (2.30) Induksion datchiklar 3 hil ko ’ rinishga ega : 1. Cho ’ lg ’ amli 2. Ferromagnit detali xarakatlanuvchi 3. Т axogeneratorli Induksion datchiklar qishloq va suv xo ’ jaligi sohasida keng qo ’ llaniladi . Don o ’ rish kombayni bunkeri og ’ irligini induksion datchiklar orqali uzluksiz nazorat qilish sxemasi 2.25- rasmda keltirilgan . Uning ishlash prinsipi quyidagicha : Bunkerni (1) donni to ’ lishi va uning og ’ irligini o ’ zgarishi natijasida prujina (2) siqiladi . Magnitlanmagan po ’ lat o ’ zak (3) ketma - ket ulangan cho ’ lg ’ amlardan ( W 1 va W 2 ) iborat g ’ altak (4) ichida xarakatlana boshlaydi . Bu ikkita cho ’ lg ’ amlar ko ’ prik sxemaning (5) ikki qo ’ shni yelkasini tashkil etadi . Sxemadagi ko ’ prikning bitta diagonaliga o ’ lchov asbobi ulangan , ikkinchisiga esa maxsus ta ’ minlash blokidan o ’ zgaruvchan kuchlanish uzatiladi .

2.24-rasm. Don o’rish kombayni bunkeri og’irligini induksion datchiklar orqali uzluksiz nazorat qilish sxemasi Fotoelektrik datchiklar Fotoelektrik datchiklar guruxiga kiruvchi fotodiodlar va ventilli fotoelementlarning ish prinsipi ichki fotoeffekt hodisasiga asoslangan bo’ladi. Ichki fotoelektrik effekt urug’lik oqimi ta’sirida erkin elektronlar o’zining energetik holatini o’zgartirib, moddaning o’zida qolishi xodisasi bilan xarakterlanadi. Bunda modda ichida ko ’ cha oladigan erkin zaryadlar hosil bo ’ ladi . Erkin zaryadlar modda ichida ko ’ chganda fotoelektr yurituvchi kuchlarni hosil qiladi ( ichki fotoeffektli fotoelementlar shu prinsipda qurilgan ) yoki elektr o ’ tkazuvchanlikni o ’ zgartiradi ( fotoqarshiliklar shu prinsipda qurilgan ). Ichki fotoeffektli fotoelementlar ko ’ pincha ventilli fotoelementlar deb ataladi . Selenli fotoelementlar eng ko ’ p tarqalgan fotoelementlar hisoblanadi . Selenli fotoelementning tuzilishi va sxemasi 2.25, a - rasmda , uning xarakteristikasi esa 2.25, b - rasmda ko ’ rsatilgan .

Ф а ) б ) 2.25-rasm . Fotoelement va uning tavsifnomasi. Element (2.25,a-rasm) yupqa oltin qatlami 1, berkituvchi qatlam 2, selenli qatlam 3 va po’lat taglik 4 dan iborat. Selenning oltin bilan chegarasida berkituvchi qatlam hosil bo’ladi; bu qatlam detektorlik xususiyatiga ega bo’lib, yorug’lik oqimi bilan urib chiqarilgan elektronlarning orqaga qaytishiga imkon bermaydi. Yorug’lik oqimi oltin qatlamidan o’tib, ventilli fotoeffekt hosil qiladi, shunda elektronlar yoritilgan qatlamdan yoritilmagan (izolyatsion berkituvchi qatlam bilan ajratilgan) qatlamga o’tadi. Fotorezistorlar Fotorezistor – yarim o’tkazgich fotoelektrik asbob bo’lib, bunda foto o’tkazuvchanlik hodisasi qo’llaniladi, ya’ni optik nurlanish ta’sirida yarim o’tkazgichni elektr o’tkazuvchanligi o’zgaradi. Fotorezistor tuzilishi quyidagi rasmda ko’rsatilgan. 2.26. rasm. Fotorezistorning tuzilishi va ulanish sxemasi. 1-plyonka yoki plastik 2-dielektrik material.

Asosiy kattaliklari:Si= I ф ф , (2.31) Qorong’ulik qarshiligi – yoritilmagan fotorezistorlarning qarshiligi qiymati teng diapazonga ega R k =10 2  10 9 Om; Ishchi kuchlanishi – ishchi kuchlanish qiymati fotorezistor o’lchamlariga bog’liq, ya’ni elektronlar orasidagi masofaga bog’liq ravishda 1-1000 V gacha tanlanadi. Shuni ta’kidlash kerakki, fotorezistorlarning kattaliklari, tashqi muhit ta’sirida o’zgaradi. Fotorezistorlar afzalligi: yuqori sezgirligi, nurlanishning infraqizil qismida qo’llash mumkinligi, o’lchamlari kichikligi va doimiy tok va o’zgaruvchan tok zanjirlarida qo’llash mumkinligi. Fotodiodlar Fotodiod deb yarim o’tkazgichli fotoelement asbob bo’lib, bitta elektron- kovakli o’tishga va ikkita chiqishga egadir. Fotodiodlar ikki xil rejimda ishlashi mumkin: 1) tashqi elektr energiya manbaisiz (fotogenerator rejimida); 2) tashqi elektr energiya manbai yordamida (fotoo’zgartgich rejimida). 2. 2 7. rasm . Diodning tuzilishi Optoelektron asboblar Optoelektron asbob deb elektr signalini optik signalga ( nur energiyasi ) o ’ zgartiruvchi , bu energiyani indekatorlarga yoki fotoelektrik o ’ zgartkichlarga uzatuvchi asboblarga aytiladi .

Ko’p tarqalgan optoelektron asboblardan biri optrondir. Optron nurlanish manbasi va qabul qilgichdan tuzilgan bo’ladi. Bu ikkalasi bir korpusga joylashtirilgan va bir biri bilan optik va elektr bog’liklikka ega bo’ladi. Elektron qurilmalarni optronlar aloqa elementi funksiyasini bajaradi, bunda ma’lumot optik nurlar orqali uzatiladi. Buning hisobiga galvanik bog’lanish bo’lmaydi, va elektron uskunalarga salbiy ta’sir etuvchi qayta bog’lanishlar bo’lmaydi. 2 .2 8. rasm . Optronni tuzilishi . 1- Chiqishlar ; .2 - Fotoqabul qilgich ; 3- Korpus ; 4- Optik muhit ; 5- Svetodiod Optronlar ma’lumot to’plash va saqlash qurilmalarida, registorlarda va hisoblash texnikasi qurilmalarida qo’llaniladi. Zamonaviy optoelektrnonlarda nur chiqaruvchi sifatida svetodiodlar, foto qabul qilgich sifatida esa fotorezistorlar, fototiristorlar qo’llaniladi. Qo’llanilgan foto qabul qilgich turiga qarab optronlar – fotorezistorli, fotodiodli, fototranzistorli va fototiristorlilarga bo’linadi. 2.29.- rasm. Optronlarning shartli grafik belgilanishi a) rezistorli; b) diodli; v) fototranzistorli g) fototiristorli Fotoelektrik asboblarni belgilash tizimi: Fotoelektron asboblar xarf-sonli kod bilan belgilanadi: - birinchi element xarflar; asbob guruxini bildiradi; fr– fotorezistorlar, fd–fotodiodlar;

- ikkinchi element harflar –asbobni tayyorlangan materialini ko’rsatadi; GO – germaniy, GB – germaniy, legirlangan brom; GZ – germaniy legirlangan oltingugurt bilan; GK – germaniy kremniyli birikma; K-kremniy; KG – kremniy legirlangan geliyli; RG- arsenidli galliy va x.k. - uchinchi element –001 dan 999 gacha sonlar ishlab chiqarish nomeri - to’rtinchi element – harf, yarim o’tkazgich fotoasboblar podgruppasini belgilaydi; u-Unipolyar fotorezistor, B – bipolyar fotorezistorlar, L – kuchkili fotodiodlar . Svsvlvn, FDGZ-001K – fotodiod, germaniyli, legirlangan oltingugurtli, ishlab chiqarilgan nomeri 001. Optoelektronik datchiklar qishloq va suv xo’jaligida va sanoatda keng qo’llanilib kelinmoqda. 2.30-rasmda yerga ishlov berish agregatini avtomatik bajarishda o’simliklar qatorini nazorat qilish fatodatchikning sxemasi keltirilgan. 2.30-rasm . Yerga ishlov berish agregatini avtomatik boshqarish tizimida o’simliklar qatorini fotodatchik yordamida nazorat qilish sxemasi: 1,2- yorug ’ lik manbai , 3,4- fotoqarshilik , 5,6- kuchaytirgichlar , 7,8- ijro mexanizmlari . Ushbu datchik ishlov berish agregatining ikki tomonidan joylashtiriladi va ular yoruglik manbasidan (1, 2), fatoqarshilikdan (3, 4), kuchaytirgichdan (5, 6), va ijro mexanizmidan (7, 8) tashkil topgan . Qurilmaning ishlash prinsipi quyidagicha : agregatning chetga chiqishi sodir bo ’ lsa , yorug ’ lik manbasi bilan (1 yoki 2) fatoqarshilik (3 yoki 4) oralig ’ ini o ’ simlik to ’ sib qoladi va bunda yorug ’ lik nuri fotorezistorga tushmay qoladi . Natijada kuchaytirgich chiqishida (5 yoki 6) signal xolati o ’ zgaradi va ijro mexanizmini (7 yoki 8) ishlab ketishga sabab

bo ’ ladi , yani ishlov berish agregati avtomatik ravishda xarakat qilishini tashkil etadi . Bugungi kunda fotodatchiklar dalalardagi xashoratlar xarakatini va sonini aniqlashda , metroda xarakatlarni nazorat qilishda , ko ’ cha yorugligini boshqarish kabi jarayonlarda qo ’ llanilib kelinmoqda .

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati : 1. I . Karimov . Jaxon moliyaviy - iqtisodiy inqirozi , O ’ zbekiston sharoitida uni betaraf etishning yo ’ llari – Toshkent , " O ’ qituvchi ", 2009. 2. Miraxmedov D.A. Avtomatik boshqarish nazariyasi. Oliy texnika o’quv yurti talabalari uchun darslik. - Т oshkent, " O’qituvchi", 1993. - 285 b. 3. Borodin I.F. Osnovi avtomatiki. – M.: Kolos, 1987, 320 s. 1. Borodin I.F., Nedilko N.M. Avtomatizatsiya texnologicheskix protsessov. - M.;, Agropromizdat, 1986. -386 s.

Похожие

Burchak tezligi datchiklari

Ko’mir (kontaktli) datchiklari

Siklotron. MGD-generator

Datchiklar haqida umumiy ma’lumotlar

Qishloq va suv xo’jaligi ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish xususiyatlari