Нурланиб иссиқлик алмашиниш - Физика - Рефераты

Нурланиб иссиқлик алмашиниш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

Нурланиб иссиқлик алмашиниш Режа : 1. Нурланиб иссиқлик алмашиниш. 2. Нурланиб иссиқ алмашинишнинг асосий қонунлари. 3. Тиниқ муҳитдаги жисм системаларида нурланиш орқали иссиқлик алмашиниши .

Иссиқликни тарқалиши жисм ички энегиясини электормагнит тўлқинлари энергиясига айланиши натижасида Р. Иссиқлик нурлари (тўлқин) бошқа жисмга тушса уларнинг энергияси қисман ютилади ва ички энергияга айланади. Шундай тарзда жисмлар орасида нурланиб иссиқ алмашиниш содир бўлади. Иссиқлик нурлари электромагнит тўлқинларининг тарқалиш жараён сингари тўлқин узунлиги " l " ва тебраниш частотаси " n " билан характерланади. Тўлқинлар ёруғлик тезлигига тенг тезлик билан тарқалади с = 3 × 10 8 м/с; n = с / l Иссиқлик энергиясини нурланиш тўлқин узунлиги l = 0,8 ¸ 80 мкм. ни ташқил қилди. Бу нурларни инфрақизил нурлар деб аталади. Ёруғлик ва иссиқлик нурлари бир хил табиатга эгадир, улар орасида кўп ўхшашлик бор. Жисмга тушган нур энергияси (чизмага қаранг) қисман ютилади (Е ют ), қисман қайтади (Е қай ) ва қисман жисм орқали ўтади (Е ўт ), яъни буни қуйидагига ифодалаш мумкин Е туш = Е қай + Е ют + Е ўт 34-расм. Жисмга тушувчи нурланиш энергиясининг тақсимланиши. Бу иссилик баланси тенгламасини ўлчовсиз формада ёзиш мумкин. А + R + D = 1 бу ерда туш ют Е E A  - ютиш коэффициенти дейилади;

туш кай Е E R - қайтиш коэффициенти дейилади; туш ут Е Е D  - ўтказиш коэффициенти дейилади. Ҳамма тушаётган нурларни ютадиган жисмни абсолют қора жисм дейилади. Бу жисм учун А=1. 0<A<1 ва тушаётган нурланиш тўлқин узунлигига боғлиқ бўлмаса кул ранг жисм дейилади. Абсолют ок жисмда R = 1 бўлади, абсолют тиниқ жисмда Д = 1 бўлади. Агар юза иссиқлик нурини қабул қилиб, ёруғлик нурини қабул қилмаса у қора жисм бўлмайди. Қаттиқ ва суюқ жисмлар кўпинча ҳамма узунликдаги яъни 0 дан ¥ гача тўлқин энергиясини нурлатади. Тоза (оксидланмаган) металлар ва газлар селектив нурланиш билан характерланади, яъни бирор аниқ узунлигидаги тўлқин энергиясини нурлатади. Тананинг (ўзиники) ва у қайтарган нурланиш оқимининг йигиндисини унинг самарасив нурланиши дейилади. E эф = E + RE туш Жисмлар системасидаги ўзаро тарқатилган, ютилган, қайтарилган ва ўтказилган нурланиш энергияси йигилган жараён нурланиб иссиқ алмашиниш дейилади. Нурланиб иссиқлик алмашинишнинг асосий қонунлари. Планк қонуни тўлқин узунлиги спекторининг ҳар хил участкаларидан нурланиш интенсивлигини тарқалиш тартибини ифодалайди. Нурланиш оқимининг спекториал зичлиги абсолют қора жисм учун  1 2 5 1 0  l  l  l T ce C I бу ерда C 1 =3,74 × 10 -16 Вт/м 2 , C 2 =1,44 × 10 -2 м.К-нурланиш доимийси.

е -натурал логарифмнинг асоси. Вин қонуни. Чизмадан кўриниб турибдики нурланиш оқими зичлиги I 0 l l =0 дан айрим тўлқинларда максимумгача, сўнгра яна ¥ да нолга интилади. Вин Т ×l м кўпаймани доимий эканлигини ўрнатади, яъни Т l м =2,898 × 10 -3 м.К Ушбу тенгликдан l м =2,898 / Т, демак ҳарорат ортиши билан максимал нурланиш қисқа тўлқинли томонга сурилади. Стефан-Больцман қонуни. Чизмадаги штриҳланган майдон I 0 l i d l кўпайтмасига тенг бўлиб абсолют қора жисмни юзасидаги нурланиш оқимининг зичлигини l i дан l i +d l тўлқин узунлигидаги диапозонда аниқлайди dE 0 = I 0 l : d l Берилган ҳарорат учун эгри чизиқ остидаги майдон ҳамма тўлқинлар узунлигидаги dE 0 ни йигиндисини беради. E 0 = 0 T 4 . бу ерда  0 = 5,67 × 10 -8 Вт/м 2 К Стефан-Больцман доимийси. Бу формула 1879 йили И. Стефан томонидан тажрибада олинган бўлиб, 1881 йил Л. Болцман томонидан назарий жиҳатдан асосланган. Техник ҳисоблашлар учун Стефан-Больцман қонуни ушбу куринишда ёзилади.

4 0 0 100      Т C Eбу ерда С 0 =  0 × 10 8 = 5,67 × Bт/м 2 × к 4 - абсолют қора жисмни нурланиш қобилияти. Реал жисм учун Стефан-Больцман қонуни ушбу куринишда ёзилади Е = e Е 0 = e С o (T/100) 4 = С(Т/100) 4 Бу ерда e - иссиқлик нурланиши коэффициенти, С = e С 0 кул ранг жисмни нурланиш қобилияти. Материал, юза ҳолати ва ҳароратга боғлиқ ҳолда e 0 дан 1 гача ўзгаради. Кирхгоф қонуни кул ранг ва абсолют қора жисмлар учун нурланиш ва ютиш энергияси орасидаги сонли боғланишни урнатади, яъни 0 0 3 3 2 2 1 1 1 Е Е ... А Е А Е А Е      Бу ифода 1882 йили Г.Кирхгоф томонидан олинган бўлиб, қонуннинг умумий ифодасидир. Кирхгоф қонунига биноан нурланиш энергиясини (Е 1 ,Е 2 ,Е 3 ). ютиш коэффициентига (А 1 ,А 2 ,А 3 ) нисбати жисм табиатига боғлиқ бўлмай, шу темперадаги абсолют қора жисм нурланиш энергиясига тенгдир. Жисм қанчалик катта ютиш коэффициентига эга бўлса, у шунчалик катта нурланиш энергиясига эга бўлади. Агар жисм кам нурланса, кам ютади. Абсолют ок жисм нурлаш ва ютиш энергиясига эга эмасдир. Ҳар хил нур тўлқин узунлигини ҳар хил ютадиган жисмга рангли жисм дейилади. Ламберт қонуни. Стефан-Больцман қонуни нурланиш энергияси миқдорини ҳамма йўналиш бўйича аниқласа, Ламберт (1760) қонунига биноан максимал нурланиш Е н юзага нормал йўналишда кўпроқ бўлади. Нормалга j бурчак остида нурланганда энергия миқдори (Е j ) j бурчак косинусига пропорционалдир, яъни Е j = Е н × Соs j . Бундан кўриниб турибдики, нурланиш юзанинг бўйи бўйлаб ( j =90 0 бўлганда ) нолга тенг.

Тиниқ муҳитдаги жисм системаларида нурланиш орқали иссиқлик алмашиниш. Иккита бир-бирига яқин бўлган, бир-бирига караган юзалар орасидаги иссиқлик алмашинишни кўриб чиқамиз. 35-расм. Икки жисм орасида нурланиш орқали иссиқлик алмашинуви схемаси Т 1 >Т 2 ,Е 1 -биринчи жисмни ўзини энергиясини иккинчига нурланиши, Е 2 -иккинчини 1 га нурланиши. Биринчи жисмни ўзини энергиясини сарф бўлишини кўриб чиқамиз. Е 1 ни 2-жисмга тушиши билан унинг Е 1 А 2 иккинчи билан ютилади, Е 1 - Е 1 А 2 =Е 1 (1-А 2 ) қисми қайтади ва 1 жисмга ютилади. 1 Жисм Е 1 (1-А 2 )А 1 ни ютади Е 1 (1-А 2 )(1-А 1 ) ни эса яна иккинчисига қайтаради ва шундай чексиз такрорланаверади. Шундай қилиб иккинчи жисм хусусий энергиясини бошқасига ўтишини кўриш мумкин Тўхтовсиз сўниб борувчи энергия оқими миқдорини жамламасдан эффектив нурланиш тушунчасидан фойдаланиб ношаффоф жисм учун ушбу ифодани ёзамиз Е эф =Е+Е туш (1-А) Кўриб чиқилаётган ҳар бир жисм ўзининг эффектив нурланиши Е эф1 ва Е эф2 га эга. Биринчи жисм учун ўзининг эффектив нурланиши Е эф1 =Е 1 +Е эф2 (1-А 1 ) Е эф2 (1-А) миқдор бу ерда биринчи жисм билан қайтарилган чексиз оқимнинг автоматик равишда ҳисобга олади. Иккинчи жисм учун Е эф2 =Е 2 +Е эф1 (1-А 2 )

Биринчи жисмдан иккинчи жисмга ўтаётган якуний иссиқлик оқими зичлиги q 1,2 =Е эф1 -Е эф2 Бу ифодадаги Е эф1 ва Е эф2 ларни миқдорини юқоридаги ифодадан олиб қўйсак ва бирга ечиб қуйидагини оламиз2 1 2 1 2 1 1 2 21 A A A A E A E A q,     Е 1 ва Е 2 ларни ифодасини қўйиб оламиз. 2 1 2 1 4 2 0 21 4 1 0 1 2 21 100 100 A A A A ) / T( C A ) / T( C A q,   e  e  Иккала жисмда ҳам иссиқлик нурланиш коэффициенти сезиларли даражада Т 1 ва Т 2 ҳароратда ўзгармайди десак, Кирхгоф қонунига биноан А 1 =Е 1 ; А 2 =Е 2 формулага ўрнига қўйиб А ни e га алмаштириб қуйидагини оламиз  4 2 4 1 0 2 1 21 100 100 1 1 1 1 ) / T( ) / T( C / / q,  ×  e  e  Бу ерда пр // e ee 111 1 21 - жисмлар системасининг келтирилган иссиқлик нурланиши коэффициенти дейилади. Иккита бир-бирига яқин жойлашган жисм учун тўлиқ иссиқлик оқими ушбу формуладан топилади               e j 4 2 4 1 0 21 21 100 100 T T F С Q пр , , Бу ерда F-иссиқлик алмашадиган юзанинг майдони иккала юза учун ҳам бир хил,

j 1,2 - жисмнинг нурланиш коэффициенти, биринчи жисмни нурланиш улушини иккинчи жисм билан қабул қилишини ҳисобга олади. Биринчи жисм билан иккинчисини нурлаш коэффициенти j 1,2 ва иккинчиси билан биринчисини нурлаш коэффициенти фарқ қилинади ( j 2,1 ) . Бу коэффициентлар аналитик ёки экспрементал аниқланади. Юқоридаги кўрган ҳолимиз учун, яъни биринчи жисмни ҳамма нурланиши иккинчи жисмга тушса, у ҳолда j 1,2 =1 бўлади. Қизиган жисмлардан сақланиш учун орага экран қўйилади, экран сифатида ок жисм ёки полиривка қилинган метал пластинка (қоралиқ даражаси Е к =0,05-0,15) қўйилади, у ҳолда биринчи жисм билан берилган иссиқлик оқими 2 1 100 100 4 2 4 1 0 21                       × e  T T С q пр , бўлади.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И. А. Каримов Ўзбекистон XXI аср бўсағасида. Хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тарақққиёт кафолотлари. Т.1997. 2. Ж. Нурматов ва бошқалар. Иссиқлик техникаси. Т. 1998. 3. www.Ziyonet.uz

Похожие

Конвектив иссиқлик алмашиниш (иссиқлик бериш)

Иссиқлик ва масса алмашиниш асослари

Иссиқлик сиғим

Иссиқлик узатиш

Буғ қозонининг иссиқлик схемаси