Электр ўлчашлар.Ток кучи ва кучланишни ўлчаш - Физика - Рефераты

Электр ўлчашлар.Ток кучи ва кучланишни ўлчаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

Электр ўлчашлар.Ток кучи ва кучланишни ўлчаш Режа: 1. Электр ўлчашлар ҳақида умумий маълумотлар. 2. Ток кучини ўлчаш. 3.Кучланишни ўлчаш

Таянч сўз ва иборалар: бевосита, таққослаш,шунт, ўлчаш ток трансформатори, қўшимча қаршилик, кучланиш ўлчаш трансфарматори. Электр ўлчаш техникаси ёрдамида амалда маълум бўлган барча физик миқдорлар, яъни электрик ва ноэлектрик миқдорларни, ўзгармас ва вақт бўйича ўзгарувчан миқдорларни кенг кўламда ва узоқ масофадан ўлчаш мумкин.Шунинг учун ҳам электр ўлчаш усуллари хилма-хилдир.Электр ўлчаш усулларига бевосита баҳолаш усули ва таққослаш усуллари киради. Агар ўлчанадиган катталикнинг қиймати олдиндан даражалаб қўйилган ўлчаш асбобининг ҳисоблаш қурилмасидан бевосита олинган бўлса, бундай ўлчаш бевосита баҳолаш усули дейилади.Масалан, ток кучини ўлчаш амперметр билан, кучланишни ўлчаш-вольтметр билан, қувватни ўлчаш ваттметр билан олиб борилади ва ҳоказо. Агар ўлчанадиган катталикнинг қиймати ўлчов намунаси билан солиштириб аниқланса, бундай ўлчаш усули таққослаш усули дейилади.Таққослаш усули ўз навбатида ноль дифференциал, алмаштириш ва устма-уст тушириш усулларига бўлинади.Таққослаш усулига кўприксимон занжирлардаги қаршилик, сиғим ва индуктивликларни ёки потенциометрлардаги кучланиш ва ЭЮК ларни ўлчаш усуллари мисол бўла олади.Амалда таққослаш усулларидан нол ва дифференциал усуллари энг кўп қўлланади. Ток кучи ва кучланишни бевосита ўлчаш учун амперметр ва вольтметрлардан фойдаланилади.Амперметр ва вольтметрлар магнитоэлектрик (фақат ўзгармас ток занжири учун); электромагнит, электродинамик (ўзгармас ва ўзгарувчан ток учун); индукцион, тўғрилагичли (ўзгарувчан ток учун) ва бошқа системаларда бўлиши мумкин. Токни ўлчаш учун занжирни қулай жойидан узиб, амперметр А ни истеъмолчи қаршилиги R билан кетма-кет улаш керак (8.1- расм).Амперметрни улашдан олдин ўлчанаётган токнинг турини ва тахминий қийматини билиш керак.Ўзгармас токни ўлчаш учун индукцион системадан

бошқа барча системадаги амперметрлардан фойдаланиш мумкин, аммо амалда магнитоэлектрик амперметрларгина ишлатилди.Чунки улар жуда аниқ ва юқори сезгирликка эгадир.Ўзгарувчан миқдорларни ўлчашда асбоб шкаласидаги частота ўзгарувчан ток частотасига тенг ёки катта бўлишига эътибор бериш керак, акс ҳолда катта хатолик пайдо бўлади. Асбобнинг ўлчаш чегарасини танлаш учун қуйидаги оддий қоидага риоя қилиш керак, яъни ўлчаш чегарасини ўлчашни керак бўлган миқдорда тахминан 25-30% катта қилиб олинади.Чунки асбобнинг иккинчи ярмида нисбий ўлчаш хатолиги биринчи ярмидагига нисбатан камдир. Текширилаётган электр занжирига уланувчи асбоб унинг параметрларини мумкин қадар кам ўзгартириши лозим.Шу сабабли амперметрнинг қаршилиги нолга тенг бўлиши керак.Бу ҳолда токни ўлчаш учун занжирга уланган амперметр занжир қаршилигини ўзгартирмайди.Амалда бу шартни бажариш мумкин бўлмайди, шунинг учун ички қаршилиги энг кичик бўлган амперметрдан фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлади.Аммо кичик ток (милли ва микроампер) ларни ўлчашда ички қаршилиги бир неча ўн ва юз Ом бўлган милли ва макроамперметрларни улашга тўғри келади. Занжирга амперметр уланганда, унинг қаршилиги ўзгаради, натижада занжирдаги ток хам ўзгаради.Агар занжир қаршилиги R бўлиб, унга берилган кучланиш U бўлса, занжирдаги ток (амперметр уланмасдан олдин)R U I / 1 бўлади.Занжирга амперметр улангандан сунг, занжирнинг умумий қаршилиги A R миқдорига ортади.Натижада амперметр улангандан кейин ток, яъни амперметр ўлчаган ток (8.2-расм) қуйидагига тенг бўлади: . 2 R R U I A  Шунинг учун токни ўлчаш усулининг нисбий хатолиги: . 1 2 1 1 l l l l l      Токларнинг қийматини қуйиб, ўлчаш хатолигини хосил қиламиз:

. / 1 1 1 A A A R R R R R l l        Бу ифодадан кўринадики. Амперметр қаршилиги AR қанча кичик бўлса ёки занжир қаршилиги R қанча катта бўлса, ўлчаш хатолиги шунча кичик бўлади. Ўзгармас ток магнитоэлектрик ампетрметрлар билан, ўзгарувчан ток электромагнит, электродинамик амперметр ва тўғрилагичли миллиамперметрлар билан ўлчанади. Тўғрилагичли миллиамперметрлар махсус частотали хатолигини йўқ қилувчи қурилма қўлланганда 20 кГц частотали ўзгарувчан ток занжиридаги кичик ўзгарувчан токни ўлчашда ҳам қўлланади (Ц28, Ц29 микроамперметрлар, Ц433, Ц55, Ц56, Ц57 турдаги ампервольтметрлар).Ток кучини юқори аниқлик билан ўлчашда таққослаш усулидан фойдаланилади. Амперметрларнинг ўлчаш чегарасини ошириш учун ўзгармас ток занжирида шунтлар, ўзгарувчан ток занжирида эса ўлчаш ток трансформаторлари ишлатилади. Кучланишни ўлчаш учун занжирнинг исталган (кучланиши ўлчанувчи) қисмига вольтметр параллел қилиб уланади.Вольт метр деганда шкаласи вольтларда даражаланган катта қўшимча ички қаршилиги нисбатан катта милливольтметр тушунилади (8.3-расм). Ўзгармас ток занжирларида кучланишни ўлчаш учун, одатда, юқори аниқликдаги магнитоэлектрик механизмли вольтметрлар ишлатилади. Ўзгарувчан ток занжиридаги кучланишни ўлчаш учун магнито- электрик тизимли асбобдан бошқа барча тизимдаги вольтметрлардан фойдаланса бўлади.Бунда албатта, вольтметр частотасига катта ахамият бериш керак, акс холда частота бўйича қўшимча ўлчаш хатолиги вужудга келиш мумкин. Юқори частотали (100 Гц) ўзгарувчан ток кучланишни иссиқлик, детокли тизимдаги вольтметр ва электрон вольтметрлар ёрдамида ўлчанади.

Кичик ўзгарувчан кучланишлар (милли ва микровольтлар) тўғрилагичли ва электрон милливольтметрлар ёрдамида лчанади.Вольтметр занжирига уланиш билан занжирнинг қаршилиги ўзгартириб, ўлчаш усулидаги хатоликни ҳосил қилади.Ўлчаш усулидаги хатоликнинг нолга тенг ёки жуда кичик (асбобнинг хатолигидан 5-10 марта кичик)бўлиши учун вольтметр чексиз ёки жуда катта (бир неча ўн, юз килоом) бўлиши керак. Вольтметрларни ўлчаш чегарасини ошириш учун ўзгармас ток занжирида қўшимча қаршилик, ўзгарувчан ток занжирида эса кучланиш ўлчаш трансформатори ишлатилади.Ўлчаш чегараси 600 В бўлган ўзгарувчан ток вольтметрларида ҳам қўшимча ички қаршиликдан фойдаланилади.

Адабиётлар. 1. А.С.Каримов. “Электротехника ва электроника асослари” Т-1995. 2. А.Т.Морозов. “Электротехника, электроника и импульсная техника” М-1987.

Похожие

Электр ток ва кучланишларни ўлчаш

Компенсация усули билан гальваник элементнинг электр юритувчи кучини ўлчаш

Электр ва магнетизм фани. Электр ва магнетизмга оид умумий маьлумотлар. Электр заряди

Электр ўлчов воситалари ва ўлчашлар ҳақида умумий маълумотлар.Метрология фани ҳақида тушунчa

Бир фазали ўзгарувчан ток занжирларининг актив ва реактив қувватини ўлчаш