Умумлаштирувчи (обзор) мавзулар. Мактабда адабий танкид - Философия - Рефераты

Умумлаштирувчи (обзор) мавзулар. Мактабда адабий танкид

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Умумлаштирувчи (обзор) мавзулар. Мактабда адабий танкид. Адабий-назарий тушунчаларни бериш Режа: 1. Мактабда адабиёт ўқ итишнинг ма қ сад ва вазифалари . 2. Сархисоб мавзуларни утиш усуллари. 3. Адабий-назарий тушунчаларни шакллантириш тизими. 4. Адабий-назарий тушунчалар адабий-эстетик таҳлил самарадорлигининг омили сифатида.

Адабиётнинг ўқув предмети ва тарбия воситаси сифатидаги вазифаси бадиий адабиётнинг маънавий-аҳлоқий, эстетик тарбиявий моҳиятидан келиб чиққан бўлиб, ўқитувчи-дарслик-ўқувчи муносабатлари туғри йўлга қўйилсагина кўзланган натижага эришиш мумкин. Бунинг учун адабиёт ўқитиш методикасининг амали фан сифатида қандай ўқитиш керак, нимани ўқитиш керак, нега айнан шундай ўқитиш керак деган масалаларга аниқлик киритиши тақозо этилади. Чунки коммунизмнинг муқаррар тантанаси куйланган социалистик реализм намуналари асосидаги сал кам бир асрлик гоявий-сиёсий тарбия натижасида, шахс маънавий камолоти ҳақи да қанча кўп гапирилмасин, ёшларда чинакам имон-эътиқод ўрнига мутелик, юқоридан берилган ҳар қандай кўрсатмага кўр-кўрона ёндашиш, боқимандалик кайфияти уйғотиб келинган эди. Шуро даври адабий таълимида устиворлик қилган бундай ғоявий-сиёсий йўналиш ўрнига миллий таълим-тарбия, адабиётшунослик, рухшунослик, дидактика, методика фанлари эришган ютуқларини ҳисобга олмасдан бирор ютуққа эришиш мушкул. Адабиётдан сарҳисоб мавзуларни ўтишда таълим-тарбия самарадорлигига эришиш учун: а) ўқувчиларда бошланғич синфлардан бошлаб китобга мухаббат уйғотиш, китобнинг билим ва эстетик завқ-шавқ манбаи экани юзасидан муайян тушунча ҳосил қилиш; б) ўқувчиларни дарслик ва бадиий асарлар устида ишлаш усуллари билан таништира бориш, матн устида ишлашга ўргатиш орқали асарнинг туб маъносини ўзлаштиришларига эришиш; в) бадиий адабиётнинг ижодий қонуниятлари, сўз санъати сифатидаги ўзига хос хусусиятларини конкрет асарлар мисолида тушунтира бориш; г) ижодий ишлар (иншо, баён, реферат, маъруза матни, тақриз ва ҳокозо) ёздиришда чораклик, ярим йиллик ёки икки йиллик режалар билан чегараланмай, синфлар бўйича, босқичма-босқич изчилликка, ундан узлуксиз таълим тизимида ягона режа асосида ишлашга ўтиш;

д) синфдан ташқари ўқиш ва турли адабий тадбарларда ўқувчиларнинг эркин ва мантиқий фикрлашига имконият яратиш, адабий эстетик таҳлил малакаларини шакллантириш, богланишли нуткини устириш талаб этилиши каби гоят мухим методик масалалар илгари сурилди. Умумтаълим тизимда адабий-назарий тушунчаларнинг қуйидаги тизимини тавсия қилиш мумкин. 1. Асар ва ёзувчи ҳақида маълумот. бунга адабиётнинг сўз санъати эканлиги, оғзаки ва ёзма адабиётга бўлиниши, ёзувчи дунёқараши, нуқтаи назари (масалан: Алишер Навоий, Аҳмад Яссавий, Машрап, Чўлпон, Фитрат, Усмон Носир ва бошқалар) таржимаи холи каби масалалар киради. 2. Асарнинг таркибий қисмлари. Бунга асардаги асосий воқеалар тизими, қаҳрамонларни аниқлаш, портрет, пейзаж, ғоя, мавзу ҳақидаги назарий маълумотлар киради. 3. Бадиий тил. Бунга бадиий асар тилининг образлилиги, ҳиссиёт билан йўғрилганлиги, ўхшатиш, сифатлаш, жонлантириш, муболага, кичрайтириш, эркалаш каби тасвирий ифода воситалари ҳақидаги назарий маълумот лар киради. 4. Шеър тузулиши. Бунга шеърий нутқ ва насрий нутқ, қофия, банд, радиф ва вазнлар ҳақидаги маълумотлар киради. 5. Адабий жанрлар ва турлар ҳақидаги назарий маълумотлар киради. Адабий-назарий тушунчаларни ўргатишда умумийдан хусусийга, бутундан қисмга қараб борилади. Адабий-назарий тушунчалар 2 хил шаклда ургатилади: 1. Мавзуларни баён қилишда ўқитувчи тушунтиришлари орқали ҳамда дарслик мақолаларида баён этилади. 2. Адабиёт назариясидан маълумот тарзида махсус ўрганилади. Уларнинг биринчиси адабиётга ёндошишга йўл очади. Иккинчиси эса бевосита асарлар таҳлилидан келиб чиқади. Ҳамда адабий ходисаларни аниқлаш, назарий тушунчаларни мустаҳкамлашга хизмат қилади. Адабий-назарий тушунчалар ўқувчиларни сўз санъатининг ўзига хос

қонуниятлари, адабиётнинг инсон ҳаётидаги ўрни ва роли туғрисидаги маълумотлар билан қуроллантиради. Ҳар бир ўқитувчи ўзи ўқитадиган синфларда адабий-назарий тушунчаларнинг қатъий тизимини ишлаб чиқиш керак. Негаки у адабиёт тарихи ҳамда тараққиёт босқичлари билан боғлаб ўргатилади. Хусусан юқори синфларда адабий-назарий тушунчалар тарихийлик принципи асосида ўргатилади. Чунки ҳар бир асарнинг ҳаётий асоси босиб ўтилган йўл - халқ ва ватан тарихи билан боғлиқ. 1. Мактабда адабиёт ўқитишнинг мақсад ва вазифалари нималардан иборат деб биласиз? 2. Сарҳисоб мавзуларни ўрганишда қандай усулларни қўллаш мумкин? 3. Адабий-эстетик таҳлилга ўргатишнинг қандай омиллари бор? Ўқув предмети – мактабда адабиётдан ўқув предмети ўзбек адабиёти номи билан юритилади. Сарҳисоб мавзу – адабиёт тарихини даврларга бўлиб ўргатишда давр ва адабиёт тарихи ҳақида бериладиган маълумотлар мажмуидир. Адабий назарий тушунчалар – бадиий адабиёт ва уни ўзига хос хусусиятлари ҳақидаги назарий тушунчалар.

Адабиётлар : 1. Н. Хотамов, А. Зуннунов, Адабиёт назариясидан қўлланма. Тошкент, "Ўқитувчи" 1980. 2. Х. Хомидий ва бошқалар. Адабиётшунослик терминлари луғати. Тошкент, "Ўқитувчи", 1967. 3. Сафо Матчон. Мактабда адабиётдан мустақил ишлар. Тошкент, "Ўқитувчи", 1997.

Похожие

Умумлаштирувчи (обзор) мавзулар. Мактабда адабий танкид

Мактабда ёзувчи таржимаи холини ўрганиш

Сценарий тузиш. Адабий асарни бошқа санъат намуналари билан қиёслаш

Сценарий тузиш. Адабий асарни бошқа санъат намуналари билан қиёслаш

Кадимги Шарк мамлакатларида илк фалсафий фикрларнинг вужудга келиши