Илмий ишни юзага чикариш ва хаётга тадбик килиш - Философия - Рефераты

Илмий ишни юзага чикариш ва хаётга тадбик килиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70.5 KB

Илмий ишни юзага чиқариш ва ҳаётга тадбиқ қилиш Режа: 1. Илмий натижаларни нашрга тайёрлаш. 2. Диссертация ва унга қўйиладиган талаблар. 3. Магистрлик диссерацияси, унинг мазмуни ва таркибий қисмлари.

1. Илмий натижаларни нашрга тайёрлаш. Илмий материалларни нашр қилиш илмий ходим, илмий муассаса ва корхона жамоаси томонидан бажарилган илмий тадқиқот ва конструктор тажриба ишлари натижаларига муаллифлик хуқуқини ошкора ҳимоя қилиш шаклларидан бири бўлиб хисобланади. Нашр қилиш ошкора ёки ёпиқ холда амалга оширилади. Очиқ матбуотда муайян талабларга зид бўлмаган ҳамда махфий бўлмаган илмий ишлар эълон қилади. Амалий ва назарий жихатдан мухим хисобланган ва янги олинган илмий натижалар монография, илмий мақола, илмий тадқиқот хисоботлари, илмий- техник анжуман материаллари ва тезислари шаклида нашр этилади. Монография деб – илмий дунёқараши бир хил бўлган бир ёки бир нечта муаллиф томонидан муайян бир муаммо ёки мавзуни ўрганишга бағишланган китоб шаклидаги илмий нашрга айтилади. Илмий тадқиқот натижалари дарсликлар ва ўқув қўлланмаларда ҳам чоп этилиши мумкин. Дарслик деб – мазкур фаннинг ўқув дастуридаги барча материалларни ўзида тўлиқ сақлаган ва расмий инстанция томонидан тасдиқланган ўқув нашрига айтилади. Дарслик Давлат таълим Стандарти ва ўқув дастури аосида яратилиб, фанни тўлиқ ўзлаштиришга йўналтирилади ва ундан турдош таълим йўналишларида ҳам фойдаланиш мумкин. Ўқув қўлланмаси - дарсликни баъзан ўрнини босувчи ва унга қўшимча бўлувчи ўқув нашридир. Ўқув қўлланмаси аниқ ўқув дастури асосида яратилиб, фан асосларини чуқур ўрганишни таъминлайди ва баъзи қисмларни чуқурров ёритишга ёки машқлар ечишга қаратилади. Илмий тадқиқот ишларини нашр қилишда қуйидаги босқичлар амалга оширилади:

Ношир талабларини ўрганиш. Илмий иш мазмунини ёзма равишда тўлиқ баён қилиш. Илмий иш мазмунини патент софлигига текшириши. Мақолани экспертизадан ўтказиш, янгилик яратиш усулларини йўқлигини текшириш. Мақолага ташқи тақриз олиш. Мақолани ноширга топшириш. Нашрга тайёрланган илмий материал кириш қисмидан, баён этилаётган илмий натижанинг махмунидан ва олинган хулосалардан ташкил топади. Агар илмий иш натижасида мақолани ёзишда муаллиф бошқа тадқиқотчининг илмий ишига хавола қилган бўлса, ушбу ишлар адабиётлар рўйхатида келтирилиши лозим. Илмий тадқиқот ишини бажариш жараёнида тадқиқотчи кашфиёт очиши мумкин. Агар топилган янги ғоя муаллиф томонидан илмий асослаб берилса, у кашфиётга айланади. Кашфиёт илмий фаолиятнинг энг юқори даражадаги намойишидир. Кашфиёт объектлари уч хил бўлиши мумкин: Қурилма бўйича кашфиёт Усул бўйича кашфиёт Ишлаб чиқаришга қўллаш бўйича кашфиёт. Қурилма бўйича кашфиётларга маълум конструкция воситалари, қурилмаларнинг узел ва деталлари, уларнинг жойлашиши ва ўлчамларига тегишли янгиликлар киради. Усул бўйича кашфиётлар технологик жараёнлар, воситалар, ечимлар ва параметрларга тааллуқли бўлади.

Ишлаб чиқаришга қўллаш бўйича кашфиётлар- маълум бир предметни бошқа жойда бошқа мақсадда ишлатиш бўйича таклифларни ўз ичига олади. Кашфиётни очиш бу бажарилган илмий ишнинг ичида энг тараққий этган, ўзида янгиликни сақлаган, ижобий томонларга эга бўлган ва бошқалардан жиддий фарқ қилган элементни ажрата олиш демакдир. Одатда кашфиёт илмий ишни ичида беркиниб ётади, муаллиф уни оча билиши керак. Кашфиётни очиш берилган объектлар гурухидаги умумий, фойдали ва янги томонларни топиш ва уни бошқа кашфиётлардан фарқини аниқлаб, ижобий томонларини кўрсатиб бериш демакдир. Кашфиёт натижасида муаллиф патент олиш ҳуқуқига эга. Одатда патентлар сони ҳар бир мамлакатдаги ундаги фан ва техникани ривожининг кўрсаткичи бўлиб хизмат қилади. 2. ДИССЕРТАЦИЯ ВА УНГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР Диссертация деб – илмий кенгаш ёки ДАК мажлисида очиқ тарзда ҳимоя қилинадиган илмий тадқиқотнинг махсус шаклига айтилади. У фан доктори, фан номзоди ва магистлик академик даражасини олиш мақсадида бажарилади. Диссертация таркибига тадқиқотчи томонидан олинган илмий натижалар, илмий қоидалар ва муаллифни олим сифатида фанга қўшган хиссаси ва сифатлари киритилиши лозим. Диссертация илм- фаннинг хозирги замон муаммоларини ечишга, илмий техник прогрессга ва ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга хизмат қилиши зарур. Диссертация маввзуси муассасанинг асосий илмий ишлар режасига киритилади. Диссертация мавзуси Олий Таълим ва илмий-тадқиқот муассасасининг Илмий Кенгаши томонидан тасдиқланади. Бунда Илмий Кенгаш тадқиқотчининг илмий жихатдан етуклигини, ишлаб чиқариш ва жамоат ишларидаги фоллигини, кафедра, лаборатория ва бўлим томонидан берилган тавсияномани эътиборга олади.

Диссертацияга муаллиф томонидан таърифланган илмий қонун ва қоидалар киритилиб, улар назарий жихатдан асосланган ва тажрибаларда ўз тасдиғини топган бўлиши керак. Диссертацияда қўйилган мақсад ва вазифалар аниқ бўлиши, масаланинг хозирги кунги холатига мос тушиши, таклиф этилаётган ечимлар жиддий тарзда асосланиши ва танқидий жихатдан баҳоланиши талаб этилади. Диссертацияга олинган натижаларни ишлаб чиқаришга жорий қилиш, халқ хўжалигида қўллаш бўйича маълумотлар ҳам киритилади. Техника сохасидаги диссертацияларга тараққийпарвар технологик жараёнларни ўрганиш ва ишлаб чиқиш, юқори унумдорликка эга бўлган машина ва ускуналарни яратиш, янги материалларни олиш, ишлаб чиқаришни автоматлаштириш ва механизациялаш, ҳамда техниканинг мухим назарий муаммоларини хал этиш каби вазифалар киради. 3. МАГИСТРЛИК ДИССЕРТАЦИЯСИ УНИНГ МАЗМУНИ ВА ТАРКИБИЙ ҚИСМЛАРИ Магистрлик диссертацияси - магистратурада таълим олаётган талабанинг якунловчи иши хисобланади. Диссертация иши талабанинг ўқиш даврида эгаллаган назарий ва амалий билимлари асосида бажарилган илмий тадқиқот ишининг натижасидир. Диссертация иши мавзулари талабаларга биринчи ўқув йилининг иккинчи семестри (иккинчи ярми) бошлангандан кейин икки хафта давомида тақдим этилади. Диссертация иши мавзуси ишлаб чиқариш, таълим, фан-техника, шу жумладан, кимёвий тетехнология, тўқимачилик, машинасозлик, енгил саноат ва матбаа, ижтимоий сохалардаги илғор ва долзарб масалаларга бағишланиб, муайян бир вазифани илмий ечимини топишга, ишлаб чиқаришга, статистик маълумотлар тахлилига қаратилган бўлиши шарт.

Магистрлик диссертациянинг якуни бўлиб давлат квалификацияси аттестацияси яъни магистрлик диссертацияси ҳимояси ҳисобланади. Магистрлик диссертациясини тайёрлаш жараёнида талабалар: илмий-тадқиқот изланишлар олиб бориши, касбий муаммоларни кўра олиши ва уларни ечишнинг умумий усуллари ва йўлларини ўрганиши; ўқув жараёни ва илмий фаолият давомида олинган ахборотларни маълумот ва натижалар шаклида мужассамлаштира олиши; танланган мавзунинг долзарблигини асослаши; соҳа бўйича ечилаётган илмий-техник, илмий тадқиқот масала холатини тахлил қилиши; илмий-техника, техник-иқтисодий ва бошқа талабларни шакллантириши, қўйилган масалани ечиш услубларини кўриб чиқиши ва энг самарасини аниқлаши; энг самарали, муқобил ечимни илмий, конструкторлик, технологик ва техник-иқтисодий жихатдан асослаб бериши; энг самарали, муқобил ечимнинг патентга лойиқлигини аниқлаши ва патент софлигига текшира олиши; илмий-техника масала ечимининг натижалари бўйича хулосалар ва таклифларни шакллантириши ҳамда уларни иқтисодиётнинг тегишли тармоқларида қўллаш имкониятини аниқлаши лозим. Диссертация иши танланган мавзунинг илмий асосга ва натижаларга эга бўлган илмий ёки илмий-амалий мазмундаги якуний малакавий иши ҳисобланади.

Диссертация иши шундай кўринишда тақдим этилиши керакки, токи унинг асосида мазкур диссертация мазмуни қай даражада ёритилган ва асосланганлигини, унинг янгилигини аниқлаш осон бўлсин. Диссертация иши бажарилиши, унинг муаллифи мустақил илмий (амалий) изланиш олиб боргани, мукаммал муаммоларни топгани ва уларни хал қилиш йўлларини ўргангани ҳақида далолат бериши керак. Магистрлик диссертациясининг муаллифи ишни бажаришда ўзининг илмий малакавий даражасини, айниқса мустақил илмий изланишни олиб бориш ва аниқ илмий-техник масалаларни ҳал этиш бўйича қобилиятларини намаён қила олиши керак. Магистрлик диссертацияси мантиқий ўйланган режа асосида ёзилади. Мазкур режа муаммо, таҳлил ва илмий-амалий масалаларни ҳал этиш йўлларини ифодалайди.Хорижий тажрибаларни ўрганиш ва йиғилган материаллардан фойдаланиш асосида магистрант диссертацияда қўйилган масалаларни ҳал этиш йўлларини, миллий таълим тизими ва иқтисодиётнинг ўзига хос хусусиятларини ва тармоқ корхоналари муаммоларини хисобга олган ҳолда аниқ мантиқий таклифлар киритади. Магистрлик диссертациясининг мазмуни ва таркиби. Диссертация ишининг таркибини ишлаб чиқиш магистрлик диссертациясининг асосий босқичи бўлиб ҳисобланади. Диссертация таркибининг тўғри тузилиши магистрантга илмий изланиш, мақсад ва вазифаларини аниқ ифодалашни, қўйилган мақсадга эришиш усуллари, йўллари ва объектларини, ҳамда диссертация ишининг босқичларини тўғри тайёрлашга имконият беради. Диссертация таркибини ишлаб чиқиш учун магистрант изланиш бўйича дастлабки манбааларни, адабиётларни, хорижий маълумотларни, маҳаллий, илмий, статистик ва бошқа тегишли манбааларни мукаммал ўрганиш лозим.

Тадқиқот лойиҳаси мутахассислик кафедраси йиғилишида мухокама қилинади ва диссертация мазмуни бўйича керакли таклиф ва мулоҳазалар берилади. Магистрлик диссертацияси таркиби ва тузилишида қуйидагилар қайд этилади: -диссертациянинг сар вароғи қуйидагича ёзилади (титул вароғи, 1-илова): ЎЗР. ОЎМТ Вазирлиги, ТТЕСИ-шрифт 14; қўлёзма хуқуқида-шрифт 14; УДК.... –шрифт 14; диссертация номи-шрифт 14; автор (магистрантнинг фамилияси ва исми шарифи)-шрифт 14; мутахассислик шифри ва номи-шрифт 14; даража, магистрантнинг фамилияси ва исми шарифи-шрифт 14; илмий рахбар-шрифт 14. - диссертациянинг МУНДАРИЖАси (2 илова) 1-2 бет: - КИРИШ қисмида мавзуни долзарблиги, муаммонинг ўрганилганлик даражаси, илмий янгилик, тадқиқотнинг мақсад ва вазифалари, натижаларнинг хаққонийлиги (экспериментал услублар) ва муқобиллиги (натижаларга статистик ишлов бериш), тадқиқот объекти, предмети, амалий аҳамияти ҳамда диссертация ишининг ҳажми ва структураси киритилади (3 илова) 4-6 бет. АДАБИЁТ ШАРҲИ бобида берилган муаммонинг замонавий холати (икки уч қисмдан иборат бўлиши мумкин) 15-20 бет.

ЭСПЕРИМЕНТАЛ қисми тадқиқот объекти ва предмети ва экспериментал услубларини танлаш ва асослаш 5-10 бет. ОЛИНГАН НАТИЖАЛАР ВА УЛАРНИНГ МУХОКАМАСИ боби: тадқиқот натижаларини тахлил қилиш; тадқиқот жараёнларни изоҳлаш ва экспериментал қурилма, технологик схемаларни таклиф этиш (3-5 қисм, бўлим ёки параграфлардан иборат бўлиши мумкин) 30-35 бет. ХУЛОСА (хулоса, тавсиялар ва таклифлар) 1-2 бет. ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ-4-5 БЕТ. ИЛОВА: Магистрант томонидан бажарилган илмий –тадқиқот ишларининг дастлабки, бошланғич маълумотлар, автоматик лаборатория асбоб-ускуналарнинг анализлари, диаграммалари, спектрлари, қўшимча ва ёрдамчи материаллар, синов, қўлланилиш, татбиқ этиш далолатномалари, чоп эттирилган илмий мақола ёки тезислар тўпламларининг ксеронусхалари ва шунга ўхшаш материаллар келтирилади. Магистрлик диссертацияси илмий иш сифатида даврий илмий журналлардаги мақолалар қўйиладиган талабларга мувофиқ расмийлаштирилади. Сар варақ диссертациянинг1-бети ҳисобланади ва қатъий белгиланган қоидалар асосида тўлдирилади (1 илова). Сар варақдан сўнг диссертацияда мундарижа жойлаштирилади. Мундарижада диссертациянинг боблари, параграфлари ва бошқа бўлимлари кўрсатилади (2 илова). Кириш қисмида мавзунинг долзарблиги, диссертацияда кўриладиган муаммо, мақсад ва вазифалар акс эттирилади ва қуйидаги тартибда жойлаштирилади: тадқиқот мавзусининг долзарблиги;

тадқиқотнинг мақсад ва вазифалари; тадқиқотнинг илмий янгилиги; тадқиқот предмети; тадқиқот объекти; амалий аҳамияти; диссертация ишининг хажми ва структураси; имлий тадқиқот ўтказиш учун моддий техник база (хом-ашё, технологик жиҳоз, аппаратура ва ҳоказо)нинг мавжудлиги эътиборга олинади. Биринчи бобда мавзу ва қўйилган масалалардан келиб чиқиб, адабиёт шарҳи берилади. Унинг асосий мақсади қўйилган масала қай даражада ўрганилганлигини аниқлашдан иборатдир. Магистрант илмий-тадқиқот манбааларини ўрганаётганда қайси муаммо ҳал этилганлиги ёки ечилмаганлиги, ҳамда нимани янгидан ўрганиш кераклигини топмоғи лозим. Бунинг учун ҳар бир манбаага магистрант илмий-ижодий ва танқидий ёндошмоғи керак. Адабиёт шарҳи натижасида диссертация иши мақсади ва вазифалари қайта аниқланади. Шунингдек таркибий ҳисобла, тахлилларга таяниб мавзунинг долзарблилиги асосланиб, пировард мақсад ва вазифалар белгиланади. Иккинчи боб диссертациянинг асосий қисми бўлиб, унда назарий ва амалий масалалар ёритилади. Қўлланиладиган материаллар услубият, аппаратура, ускуналар, тизимлар асосланиб батафсил ёритилади. Дастлабки ахборот натижалари келтирилиб ўрганилган манбаалардаги маълумотлар билан қиёсланиб таҳлил қилинади ёки бутунлай янги натижалар (янгиликлар) олинганлиги таъкидланади.

Учинчи бобда дастур асосида тажрибалар, синовлар, кузатув ишлари, тадқиқотнинг бошқа турлари аниқ режага биноан стандарт ёки ностандарт усулда ўтказилганлиги баён этилади. Дастлабки натижаларни қайта ишлаш стандарт ёки ностандарт усулларда математик статистика қоидаларига риоя қилиниб, компьютерда бажарилиши тавсия этилади. Олинган натижаларнинг ишончлилик даражаси математик статистика мезонлари билан кафолатланади. Омиллар, натижалар орасидаги боғланиш қонунлари классик усуллардан ёки компьютердаги дастурлардан фойдаланиб тузилади ва экспериментал (тажриба) натижалари назарий қонуниятлар билан таққосланиб таҳлил қилинади. Улар асосида тегишли ўрганилаётган объект, жараён, маҳсулот сифати, услубиятлар бўйича хулосалар чиқарилади. Натижалар, график ва жадваллар Давлат стандарти талаблари ва қоидаларига риоя этган ҳолда расмийлаштирилади. Хулоса. Диссертация ишида алоҳида боблар ҳам хулоса ва таклифлар билан якунланади, лекин унинг асосийлари ишнинг “хулоса” бўлимида жамланади. Бунда диссертация ишининг “Олинган натижалар ва уларнинг мухокамаси” бобидаги асосланган илмий янгилик ва ятуқлар аниқ ва равшан ёритилиши лозим. Магистрлик диссертациясини ҳимоя қилишдан аввал тадқиқот мавзуси бўйича камида битта илмий мақола ва мазкур йўналиш бўйича камида иккита илмий-техникавий анжуманларда маъруза билан қатнашиб, маъруза тезислари тўпламида чоп қилиниши тавсия этилади. Диссертация ҳажми ва уни расмийлаштириш қоидалари. Магистрлик диссертацияси бўлимларини кетма-кетликда баёнқилиш ва уларнинг бир-бирига узвий боғлиқликда бўлиши асосий талаблардан биридир.

Диссертация бобларининг мазмуни магистрлик изланишининг асосий мақсадига жавоб бериши керак. Кетма-кетликни бузувчи материал диссертацияга киритилмайди. Айрим материаллар диссертация охирида илова сифатида алоҳида келтирилиши мумкин. Магистрлик диссертацияси нашриёт амалиётида қабул қилинган стандартга мувофиқ тикиб муқоваланган бўлиши керак. Магистрлик диссертациясининг умумий хажми 60-80 варақ матндан (иловалардан ташқари) иборат бўлиб, А4 (21х29) формат қоғозга компьютерда 1,5 интервалда, Times New Roman, 14 шрифтда ёзилган бўлиши шарт. Матннинг чап томони 30мм, юқори томони 2,5мм, ўнг томони 1,5 мм ва қуйи томонида 2,5мм бўш майдон бўлиши керак. Бетнинг тартиб рақами саҳифанинг ости ўртасига қўйилади. Таянч сўз ва иборалир: Илмий материал, мақола, тезис, монография, дарслик, ўқув қўлланма, кашфиёт, ихтиро, Диссертация, илмий- тадқиқот, химоя, илмий қонун ва қоидалар, магистрлик диссертация, адабиётлар шархи, илова.

Похожие

Жамиятни илмий билиш ва илмий бошқариш муаммолари

Илмий муаммо. Илмий мавзу ва уни танлаш. Илмий тадкикот ишларининг турлари

Хулоса чикариш

Касб-хунар ахлокий маданияти

Касб-хунар ахлокий маданияти