Эпик асарларни ўрганиш - Философия - Рефераты

Эпик асарларни ўрганиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

Эпик асарларни ўрганиш Режа: 1. Таҳлилда эпик асарларнинг жанрий хусусиятларини хисобга олиш. 2. Қаҳрамонлар тизимини ўрганиш. 3. Эпик асарлар матни устида ишлаш.

Эпик асарлар куламдорлиги туфайли сюжети, композицион тузилиши, адабий қаҳрамонлар тизими буйича катъий режа асосида ўрганишни такозо этади. Асар таҳлилида бадиий матн унинг поэтик хусу сиятларини ўрганишдагина эмас, таҳлилнинг ифодали, адабий, шархли ёки ижодий ўқиш, кенг камровли, сиёсий, муаммоли, тадкикот, ноанъанавий усуллардан фойдаланганда хам асосий манба бўлиб хисобланади. Жумладан, юкори синфларда асар сюжета, композицияси, бош қаҳрамонлар тимсолини ўрганиш буйича утказиладиган турли типдаги таҳлиллар матн устида ишлаш асосида олиб борилса, ўқувчиларнинг ижодий фаоллиги ошади, мустақил фикрлаш доираси кенгаяди. Тошкентдаги 282-мактабнинг II "А" синфида А. Кодирийнинг "Утган кунлар" романи бош қаҳрамони тимсолини бадиий матнга таянган холла режа асосида ургатиш тажрибаси оркали бунга тула ишонч хосил килдик. Тажриба куйидаги топшириклар асосида утказилди: 1. Қаҳрамон портрети. Матндан Отабек портрети тасвирланган уринларни топинг. У сизда кандай таассурот колдирди? Отабекнинг ташки кўринишида феъл-атвори, маънавиятнинг кайси жихатлари акс этган? 2. Қаҳрамон нутки. Отабек нутки бошқа қаҳрамонлар нуткидан кайси жихатлари билан ажралиб туради. Бош қаҳрамон нуткининг узига хос хусусиятлари нималардан иборат? 3. Бошқа қаҳрамонларнинг Отабекка муносабати. Матндан Отабекка муносабати билдирилган уринларни топинг. Асар қаҳрамонлари Отабек ҳақида кандай фикрлар билдиришади? Кимларнинг фикрлари Отабекнинг феъл-атворига мос келади? У бошқалар билан муомслада узини кандай тутади? 4. Қаҳрамоннинг хатти-харакати. Отабек тимсоли тасвирида феъл- атворига туқри келмайдиган жихатлар борми? У уз эътикодига кандай амал қилади? 5. Ёзувчининг қаҳрамонга муносабати. Муаллиф Отабек тимсоли оркали кандай гояни илгари суради? Абдулла Кодирий билан Отабек

ўртасида кандай ухшашлик ёки фарк бор? Дарсда мазкур режа булимларидаги савол-топширикларга ёзма жавоб тайёрлашда бадиий матнга суяниш, ундан мисоллар келтириш мақсадга мувофиклиги таъкидланди. Натижа "Утран кунлар" романидаги бош қаҳрамонлар тимсолига тавсифнома мавзуида II "А" тажриба синфи билан II "Б" назорат синфи ўқувчилари ёзган иншо якунида аник маълум булди. Тажриба синфи ўқувчиларидан 21 киши (90 фоиз) матндан ми соллар келтириб фикрларини исботлаган. Жумладан, Отабекнинг сурати ва сийратидаги мутаносиблик баёнида купчилик ўқувчилар муаллиф билан қаҳрамонлар нуткидан шундай мисолларни келтирганлар: "Отабек огир табиатлик, улуг гавдалик, куркам ва ок юзлик, келишган кора кузлик, мутаносиб коракошлик ва эндигина мурти сабз урган б ир йигит. Бас, бу хужра бино ва жихоз ёгидан хам эга жихатидан диккатни узига жалб этарлик эди" (муаллиф нутки). "Умри узок булсин, йигитларимиз ичида энг акллиги экан... Агарда хон кутариш маним кулимда булса эди, хон килиб. Отабекнинг кутарар эдим" (Акрам хожи нутки). "Гапинриз туқри, ота. Отабек хон вазига лойик бир йигит экан" (Кутидор нутки) Баъзи ўқувчилар бош қаҳрамон феъл-атворининг узига хос жихатлари хусусида суз юритганда унинг куп хотинлилик ҳақидаги Хомид фикрига муносабати, баъзилар Хасанали отага муомаласи тасвирига таянган ва хокозо. Якуний дарсда уларнинг Отабек тимсолини факат ташки томондан куздан кечирмасдан ички маънавий олами билан хам чукур танишишга муваффак булганлари аникланди. Тажриба синфидан фаркли уларок назорат синфи ўқувчиларидан атиги бир киши фикр-мулохазаларини асослашда ўқитувчи дарсда матндан келтирган мисоллардан узук-юлук фойдаланган холос. Матн устида махсус ишланмагани туфайли асар таҳлилига оид савол-жавобларда хам улар

билимининг юзакилиги сезилиб колди. Утказилган тажрибалардан шундай хулосага келдикки, адабий таълим олдидаги ёш авлодни маънавий-ахлокий баркамол кишилар килиб тарбиялашдек мураккаб ва масъулиятли вазифанинг давлат стандарти микёсида юксак даражада хал этилиши куп жихатдан ўқувчиларда адабий- эстетик таҳлил малакасининг туқри шакллантирилишига боглик. Шунра эришиш керакки, насрий асарлар устидаги адабий-эстетик таҳлил ўқувчининг билимини бойитсин, хиссиётига чексиз таъсир курсатсин, аклини чархлаб, нуткини устирсин. Бунинг учун ўқитувчи адабий-эстетик таҳлил билан боглик вазифа ва топширикларнинг ўқувчилар томонидан аник ва тула тушунилишига эришиши, бериладиган би лимларнинг улар ёшига мос булишини хамиша диккат марказида тутиши лозим. Бу эса узлуксиз адабий таълимнинг барча боскичларида ўқувчиларнинг ёш хусусиятлари, билим даражалари ва кизикишларини инобатга олган холда матн устида ишлашга тайёрлаб боришни такозо этади. Негаки адабий таълимнинг бош вазифаси ўқувчиларнинг бадиий адабиёт намуналарини шунчаки укиб куя колмасдан, балки уларнинг рухиятига, сехрли оламига чукур кириш, хис этиш ва англашларига эришишдан иборатдир. 1. Эпик асарларни ўрганишнинг ўзига хос хусусиятлари нималардан иборат? 2. Насрий асарлардаги қаҳрамонлар қандай усуллар асосида ўрганилади? 3. Эпик асарларни ўрганишнинг ўзига хослиги нималардан иборат деб биласиз? Эпик асар – воқеалар насрий йўл билан ҳикоя қилинган асар. Қахрамон портрети – қаҳрамоннинг ташқи кўриниши тасвири

Адабиётлар : С. Матчон. Мактабда адабиётдан мустақил ишлар. "Œқитувчи", Тошкент, 1997.

Похожие

Эпик асарларни ўрганиш

Бадиий асар тилини ўрганиш

Бадиий асар тилини ўрганиш

Мактабда ёзувчи таржимаи холини ўрганиш

Санъатнинг нафосатли моҳияти ва бадиий ижод жараёни