Диэлектриклар электр майдонида - Философия - Рефераты

Диэлектриклар электр майдонида

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

411.5 KB

Диэлектриклар электр майдонида План: 1. Диэлектрикларнинг қутбланиши. 2. Қутбланиш вектори. 3. Муҳитнинг диэлектрик сингдирувчанлиги ва қабул қилувчанлиги

Идеал диэлектрикларда электр майдони таъсирида эркин ҳаракатга келаоладиган зарядлар йўқ. Ундаги мусбат ва манфий заррачалар сони тенг ва диэлектрик нейтрал ҳолда бўлади. Диэлектрикларнинг микроскопик заррачалари атомларда жуда кучли майдон орқали боғланиб туради. Бу майдон E  10 11 В/м атрофида бўлиб, амалда олиш мумкин бўлган ташқи майдондан (  10 7 в/м) бир нечта тартибга (10 4 марта) кўп бўлади. Шунинг учун диэлектрикларни ташқи электр майдонига киритганимизда бу микрозаррачаларни фақат бир -бирига нисбатан силжишинигина кузатамиз. Ташқи электр майдонни диэлектрик моддаларга таьсири, шу моддаларнинг тузилишига қараб ҳар хил бўлади. а) Баъзи бир моддаларда мусбат ва манфий заррачаларнинг марказлари устма-уст тушади. Бу моддалар ташқи майдонга киритилганда мусбат ва манфий заррачаларнинг марказлари l масофага силжийди. Натижада фақат ташқи майдонга киритилгандагина дипол моменти юзага келади. Ҳар бир молекула маълум дипол моментига эга бўлади: Бу дипол моменти ташқи электр майдонига пропорционал бўлади. б) иккинчи бир турдаги диэлектрик моддалар мавжудки, улар ташқи электр майдонга киритилмасидан олдин ҳам дипол моментига эга бўлган. Фақат бу дипол моментлари хаотик-тартибсиз йўналишлари учун натижавий дипол моменти нолга тенг бўлган эди. Бундай молекулалардан тузилган диэлектрик моддани ташқи электр майдонига киритганимизда ҳар бир диполга электр майдон кучлари таъсир қилади ва дипол моментини шу ташқи майдон йўналиши бўйича йўналтиришга ҳаракат қилади. Бу диполларга маълум айлантирувчи жуфт куч моменти таьсир қилади. Натижада ҳар бир ҳажм бирлигида диэлектрик маълум натижавий диполь моментига эга бўлади. в) Учинчи тип диэлектриклар булар кристал диэлектриклар бўлиб улар ион тузилишига эга. Ундай диэлектрикларни ташқи электр майдонига киритсак мусбат ва манфий ионларни ўзаро силжиши юзага келади. Мусбат ионлар E -вектор бўйича, манфий ионлар эса унга қарама-қарши силжийди.

Бундай диэлектрик ҳам ташқи майдон таъсирида диполь моментига эга бўлади. Юқорида кўриб чиқилган диэлектрикларнинг ҳамма турларида ҳам ташқи электр майдон таъсирида зарядланган заррачаларни силжиши ва натижавий электр моментига эга бўлишини, яъни диэлектриклар қутбланишини кузатиш мумкин. Бу қутбланиш натижасида ҳосил бўлган қўшимча майдон ташқи электр майдонга қарши йўналган ва уни кучсизлантиришга ҳаракат қилади. Шунинг учун ҳам, агар иккита заряд вакуумда F o куч билан таъсирлашаётган бўлса, диэлектрик муҳитда эса ўзаро таъсир кучи: F қ oF бўлади, яъни кучни  -марта камайиши ҳақида Кулон қонунини кўраётганимизда эслаган эдик. Майдон кучланганлиги ҳам  - марта кам бўлади.   oE E Диэлектрикларнинг қутбланишини миқдорий жихатдан ўрганиш учун бирор диэлектрик пластинкани ясси конденсатор қопламалари орасига қўямиз. Кондесатор зарядланганда диэлектрикка бир жинсли ўзгармас электр майдон таъсир қилади. Ҳар бир молекула ҳосил қилган диполь моментини P i қ ql десак, бутун диэлектрик бўйлаб   i v P P   натижавий диполь моменти юзага келади. Бир бирлик ҳажмга мос келувчи диполь моментларининг геометрик йиғиндиси қутбланиш вектори деб аталади.    i i iv P V 1 V P P   қутбланиш вектори P ташқи электр майдон томонга йўналган бўлади. Ундан ташқари ташқи майдон ошган сари қутбланиш вектори ҳам ошади. Шунинг учун қутбланиш векторини ташқи майдонга пропорционал деб оламиз. P  E ва P қ Eo  деб оламиз. Бу ердаги пропорционаллик коэффициенти

(ўлчамга эга бўлмаган катталик)  -ни биз диэлектрик қабул қилувчанлик деб атаймиз. Ташқи майдон таъсирида диэлектрикнинг икки четида   ва    боғланган зарядлар зичлиги юзага келади. Ҳосил бўлган қўшимча майдон Е 1 асосий ташқи майдонга қарама-қарши йўналган: ЕқЕо-Е 1 Параллел пластинкалар ҳосил қилган электр майдонни ҳисоблаш формуласига асосан o 1 o 1 4 k E    ва натижавий электр майдон: (*) E қ E o - 1 o o4 k   бўлади. Юқорида келтирганимиздек (1) P v қ PV қ PSd чунки ҳажм V қ Sd иккинчидан q 1 қ  1 S 1 бундан q 1 d қ P v бўлса, яъни: P v қ q 1 d   1 Sd (2) (1) ва (2) ларни тенглигидан  1 қ P эканлиги келиб чиқади. Демак қутбланиш вектори сон жиҳатдан боғланган зарядлар сирт зичлигига тенг экан. Буни ҳисобга олиб (*) ни қайта ёзамиз. E қ E o - E 4 k E P 4 k o o o o o o       бўлади; бундан: E қ    o o k 4 1 E эканлиги келиб чиқади. Биз юқорида келтирган  E  oE ни эсласак  қ1+ k o 4   эканлиги келиб чиқади. Бу ерда  - муҳитнинг диэлектрик сингдирувчанлиги эканлигини биламиз. СИ бирликлар тизимида k o қ 4 1 га тенглигидан  қ1+  СИ бўлади. Бу олинган ифода муҳитнинг диэлектрик сингдирувчанлиги билан (  ), қабул қилувчанлиги (  ) орасидаги боғланишни билдиради.  нинг физик маъноси, ташқи майдон таъсирида диэлектрикни ташкил қилувчи молекулаларнинг мусбат ва манфий заррачаларнинг силжишини ифодалайди. +утбланиш вектори P ташқи майдон o E вектор билан бир томонга йўналган бўлади. E P o     дан кўринадики ҳамма вақт  o бўлади, ҳамда    , яъни  ва   лар мусбат катталиклардир.

Диэлектрик моддалар ичида сегнекэлектрик кристаллар ўзларининг бир қатор хусусиятлари билан бошқа тур диэлектрилардан ажралиб туради. Улар бир қатор макроскопик соҳаларида ўз-ўзидан диполь моментлари ҳосил қилади. Лекин улар шундай жойлашганки кристалл бўйича натижавий диполь моментлари нолга тенг. Агар биз бундай кристалларни ташқи электр майдонга жойлаштирсак, жуда кичик майдонларда ҳам уларнинг диэлектрик доимийлари тез катталашиб боради ва бир неча мингга етади. Бунинг асосий сабаби, ташқи майдон таъсирида ўз-ўзидан қутбланган яъни жуда катта диполь моментига эга бўлган соҳаларнинг қутбланиш векторлари ташқи майдон томон йўнала бошлайди. Бундан моддаларга мисол c ифатида титанат баритни келтириш мумкин. Унинг асосий хусусиятларидан бири юқори температураларда ҳам жуда катта диэлектрик сингдирувчанликка эга бўлади. Диэлектрикларнинг яна бир хусусиятларидан бири бу пьзоэлектрик ҳодисасидир. Бундай қаттиқ диэлектрик моддаларда эластик деформация ҳисобига уларнинг қутбланиш йўналиши ўзгаради. Буннинг натижасида қарама-қарши томонларда боғланган зарядлар ҳосил бўлади ва электр майдонни ҳамда потенциаллар фарқи юзага келади. Кристаллни чўзиш ва сиқиш натижасида қарама-қарши томонларининг қутбланиш йўналишлари ўзгариб туради ва потенциал фарқи юзага келади. Бундай диэлектрикларнинг фан ва техникада қўлланиш соҳаси жуда катта.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1.Свенчанский А.Д. Промўшленнўе электрические печи. М.Энергия. 1982г. 2.Альтгаузен А.П. Электротермическое оборудование. М.Энергия 1980г. 3.Блинов А.С.и другие. Энрегосберегающие электротехнологии.С-П.2000г. 4.Хошимов О.О. Пулатов А.О. Электр печлари. Маъруза матнлари. Тошкент. ТДТУ.1999й. 5.Свенчанский А.Д – Электрические печи сопротивления. М-Л. Госэнерго 1958г. 6.Некрасова Н.М и др. – Электрические пром. печи.М-Л. 1961г. 7.Кацевич Л.С – Расчет и конструктирование электрических печей. М-Л. 1960г. 8.Электрические пром. печи для нагрева и термической обработки. Термины и определения ГОСТ 16382-70. 9.Электротехнология асослари. Маъруза матнлари.Имомназаров А.Т.ТДТУ, 2010й. 10.Саноат корхоналарини электр жихозлари. Ўқув қўлланма.Т.2004й.

Похожие

Электр ва магнетизм Электростатика

Электростатик майдонда бажарилган иш. Потенциал. Потенциаллар фарки. Потенциал градиенти

Билишда янги билимни яратишнинг фалсафий асослари

Конденсаторларнинг сиғимини ҳисоблашнинг хусусий ҳоллари

Миллий ва умуминсоний кадриятлар цивилизация тараккиёт омили