Suyuqlik harakatining tartiblari va gidrodinamik o’xshashlik asoslari. - Энергетика - Рефераты

Suyuqlik harakatining tartiblari va gidrodinamik o’xshashlik asoslari.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

437.5 KB

Suyuqlik harakatining tartiblari va gidrodinamik o’xshashlik asoslari. Reja: 1. Suyuqlik harakatining ikki tartibi. Reynolds kritik soni. 2. Gidrodinamik o’xshashlik asoslari. Gidrodinamik hodisalarni modellashtirish

1. Suyuqlik harakatining ikki tartibi. Reynolds kritik soni Odatda trubalarda oqayotgan suyuqliklar tekis harakatda bo’ladi, ya‘ni oqim yo’nalishi bo’yicha o’zgarmaydi. Harakatning qanday bo’lishiga, asosan, ichki ishqalanish kuchi ta‘sir qiladi. Bu holda uning ikki kesimidagi bosimlar farqi ishqalanish kuchining va geometrik balandliklar farqining katta yoki kichikligiga bog’liq bo’ladi. Bu kuchlar ta‘sirida tezliklar har xil bo’lishi mumkin. Tezlikning katta kichikligiga qarab, suyuqlikning harakati laminar va turbulent harakatga bo’linadi. Laminar harakat vaqtida suyuqlikning zarrachalari qavat – qavat bo’lib joylashadi va ular bir qavatdan ikkinchi qavatga o’tmaydi. Harakat fazosidagi oqim zarrachalari to’g’ri chiziq buylab (7.1-rasm, a) harakat qiladi. Oqimning parallel oqimli yoki to’g’ri chiziq buylab tinch harakati laminar harakat deyiladi. Laminar harakatni tajribada ko’zatish uchun suyuqlik oqayotgan shisha trubaning boshlang’ich kesimiga shisha naycha orqali rangli suyuqlik keltirib qo’shib yuborsak, rang suyuqlikka aralashmasdan to’g’ri chiziq buylab oqadi (7.1-rasm, v) Oqim tezligini oshirib borsak, oqim zarrachalari bir qavatdan boshqa qavatga o’tib energiyasining bir qismini yo’qotib, o’z qavatiga qaytib keladi, oqim tezligi yanada oshsa zarrachalar bir qavatdan ikkinchisiga tez o’ta boshlaydi natijada harakat tartibi bo’ziladi, bunday harakat turbulent harakat deyiladi. Suyuqlik harakatining bu ikki tartibini ingliz olimi O.Reynolds tajribada tekshirgan va natijalarini 1883 yilda e‘lon qilgan. Suyuqlik harakatini tezlikning oqim o’lchamiga ko’paytmasining qovushqoqlik kinematik kooefisientiga nisbatidan iborat o’lchovsiz miqdorni harakterlar ekan, bu miqdor olim sharafiga Reynolds soni deb ataladi va R е bilan belgilanadi. Silindrik trubalardagi oqim uchun Reynolds soni quyidagicha hisoblanadi:   d Re   (1)

Turli shakldagi nosilindrik trubalar va o’zanlardagi oqimlar uchun Reynolds soni quyidagicha o’lchanadi:    R d R ЭКВ e 5    , (2) bu Еrda d – trubaning ichki diametri; d экв -o’zan yoki nosilindrik trubaning ekvivalent diametri; d экв = 4R; R – gidravlik radius. Suyuqlikning laminar harakatdan turbulent harakatga o’tishini Reynolds soni R e ning ma‘lum kritik miqdori bilan aniqlanadi va u Reynolds quyi kritik soni deb atalib, silindrik trubalar uchun Rе кр.к = 2320. Agar oqimni juda silliq trubada tekshirsak, Reynolds kritik soni 2320 dan ortiq, xatto bir necha marotaba ortiq bo’lishi mumkin. Lekin Reynolds soni ma‘lum bir qiymatdan o’tgandan so’ng harakat, qanday extiyot choralarini kurilmasin, albatta turbulent bo’ladi. Bu son Reynolds yukori kritik soni deb ataladi va Rе кр∙ю = 10000 га teng bo’ladi..Reynolds soni к кр. Re dan kichik bo’lganda barqaror laminar harakat bo’ladi, u Rе кр∙ю dan katta bo’lganda esa turbulent harakat barqarorlashgan bo’ladi. Agar Reynolds soni bu ikki miqdor o’rtasida ya‘ni юкр ккр e e e R R R . .   bo’lsa, turbulent harakat beqaror bo’lib, bu holatni o’tkinchi tartib deyiladi. Shunday qilib, suyuqlik harakatida asosan ikki tartib laminar va turbulent tartib mavjud. Bu tushunchani yanada aniqrok ifodalasak, u holda uch xil tartib mavjud bo’lib, ular Reynolds soniga bog’liq: 1. Laminar tartib R е <2320 da; 2. O’tkinchi tartib 2320< R e <10000 da; 3. Barqarorlashgan turbulent harakat tartibi R e >10000 da.

Tajribalarning ko’rsatishicha, laminar harakat vaqtida bosimning pasayishi o’rtacha tezlikning birinchi darajasiga, 21 лk H   turbulent harakatda esa uninг n – darajasiga proporsional bo’ladi. , 21 n Тk H    bu Е rda k л , k Т – laminar va turbulent harakat uchun proporsionallik koeffisientlari ; n - daraja ko ’ rsatkichi ; u 1,75 va 2 orasida o ’ zgaradi . Reynolds soni ortishi bilan daraja ko’rsatkichi n ortib boradi. Barqaror turbulent harakat bo’lganda n-2 bo’ladi. 2. Gidrodinamik o’xshashlik asoslari. Gidrodinamik hodisalarni modellashtirish Texnikada gidravlik qurilmalarni yaratish yoki tabiatdagi biror voqeani tekshirish uchun uning kichraytirilgan modeli yaraladi. Modellarni yasash va ularda olingan natijalarni rostakam nusxasiga o’tkazish uchun model bilan rostakam o’rtasidagi hodisalarni bir–biri bilan bog’lovchi qonuniyatlarni bilish zarur. Bu qonuniyatlar o’ xshashlik qonuniyatlari deb ataladi. Misol uchun suvning tabiatda yoki texnikada ko’zatilayotgan harakatida kavitasiya hodisasi mavjud bo’lsa, uning modelida geometrik va kinematik o’xshashlik bo’lishidan tashqari, xuddi shunday kavitasiya hodisasi ham mavjud bo’lishi kerak. Hodisalarning o’xshashligi fizik, vaqt va chegaraviy shartlarning o’xshashligini ham o’z ichiga olishi kerak. Bular ikki o’xshash hodisalar uchun bir ismli miqdorlarning nisbatlari bir xil qiymatga ega bo’lishini taqozo etadi. Masalan, bir hodisa uchun uzunlik o’lchamlar nl l l l ...... , , 3 2 1 bo’lsin, birinchisiga

o’xshash ikkinchi hodisaning uzunlik o’lchamlari esa     nl l l l ...... , , 3 2 1 bo’lsin. U holda agar const l l l l l l l l n n    ... 3 3 2 2 1 1 (3) bo’lsa bu hodisalar geometrik o’xshash bo’ladi. Xususan nl l l l ...... , , 3 2 1 trubaning uzunligi, diametri, tezlik yoki boshqa parametrni o’lchanayotgan nuqtaning koordinatalari va x. k. bo’lishi mumkin. Yuqorida aytilgan hodisalar uchun tezlik o’lchamlari n    ,......., , , 3 2 1 ва     n    ,......., , , 3 2 1 bo’lsin. const n n             ... 3 3 2 2 1 1 (4) bo’lsa, bu hodisalar kinematik o’xshash bo’ladi. Xususan n    ,..., , , 3 2 1 o’lchash olib borilayotgan nuqtalardagi tezliklardir. Ikki hodisa uchun const t t t t t t t t n n    1 13 3 12 2 11 1 ... (5) bo’lsa ularda vaqt o’xshashligi mavjud. Ikki hodisa o’xshash bo’lsa, ularni ifodalovchi tenglamalar bir xil bo’ladi. Bundan ko’rinadiki: 1) ;1 t l a a a  2) ;1 2  a a ap 3) ;1 la a a   4) .1 2  a a a l g Birinchi kombinasiyadagi o’xshashlik doimiylarini o’z o’rniga qo’ysak

,1 2 1 2 1 2 1  t t l l   яъни . 22 2 11 1 t l t l    Gidrodinamik o’xshash voqealar uchun Struxal kreteriyasi bir xil bo’lishi kerak: . const t l Sh   Ikki kombinasiyadan ;1 22 21 2 1 2 1      p p .22 2 2 211 1   p p  Demak, gidrodinamik o’xshash voqealar uchun Eyler kriteriyasi ham bir xil bo’lishi kerak: . 2 const p Eu    Uchinchi kombinasiyadan ;1 2 1 2 1 2 1  l l     . 2 22 1 11     l l 

O’xshash voqealar uchun yuqoridagilardan tashqari Reynolds kriteriyasi ham bir xil bo’lishi kerak:. const l Re     To’rtinchi kombinasiyadan ;1 22 21 2 1 2 1    l l g g . 22 22 11 21 l g l g    Gidrodinamik hodisalar o’xshash bo’lishi Frud krteriyasining ham bir xil bo’lishini taqozo qiladi: . 2 const gl Fr   Yuqorida ko’rib o’tilganlardan gidrodinamik o’xshashlik to’rtta tenglikning bajarilishi bilan ta‘minlanadi. Bundan kelib chiqadiki, bu kriteriyal miqdorlar o’rtasida qandaydir munosabat mavjud bo’lib , u 0 ) Re,, , (1  Fr Eu Sh  (6) ko’rinishda ifodalanadi. Agar harakat barqaror bo’lsa, u holda (7.6) ning o’rniga 0 ) Re,, (2  Fr Eu  (7)

munosabatdan foydalanamiz. (7.6) va (7.7) tenglamalar kriterial tenglamalar deb ataladi va Nave-Stoks tenglamasini Еchib bo’lmaydigan hollarda ulardan foydalaniladi. Bu munosabatlarning Nave-Stoks tenglamasidan farqi shundaki, ular kriterial miqdorlar o’rtasidagi bog’lanshni noaniq ko’rinishda ifodalaydi. Nave- Stoks tenglamasi esa harakat parametrlari orasidagi bog’lanishni aniqlangan ko’rinishda beradi, lekin ko’p hollarda bu tenglamani Еchish qiyin, bazan esa Еchish mumkin emas. ADABIY O TLAR 1. K. Sh. Latipov «Gidravlika, gidromashinalar, gidroyuritmalar» T.: «O’qituvchi» 1992 y 2. M. Ye. Deychi i dr. «Gidrogazodinamika» M.: Energoa tomizdat. 1984 g 3. I. L. Povx. «Texnicheskaya gidromexanika» L.: Mashinostroeniya 1986 g. 4. B. T. Yemtsev. «Texnicheskaya gidromexAniqa» L.: Mashinostroeniya 1986 g. 5. I. O. Protodyakonov i dr. «Gidrodinamicheskiy osnov protsessov v ximicheskoy texnologii» L.: Ximiya 1987 . 6. O. M. Todes i dr. «Apparat s kipyashim zernistm sloyam» L.: Ximiya 1981 g.

Похожие

Real suyuqliklar va gazlar uchun bernulli tenglamasi.

Suyuqliklar va gazlar dinamikasi faniga kirish. fanning maqsadi va vazifalari.

Suyuqliklar uchun bernulli tenglamasi

Elektrotexnologik qurilma asoslari

Elektr yuritma asoslari