Energiya tizimi tarkibida shamol parklari - Энергетика - Рефераты

Energiya tizimi tarkibida shamol parklari

Загружено в:

17.09.2023

Скачано:

0

Размер:

20.7255859375 KB

Energiya tizimi tarkibida shamol parklari Reja: 1. Shamol energiyasi haqida ma’lumot 2. Shamol energiyasi qurilmalari 3. Shamol parklari

Shamol energiyasi haqida ma’lumot Shamol energetikasi — fan va texnikaning shamol oqimining kinetik energiyasidan mexanik, elektr va issiklik energiyasi olishda foydalanish usullarini, nazariy asoslarini ishlab chiquvchi va xalq xujaligida shamol energiyasidan foydalanish tarmoqlari hamda yullarini belgilovchi sohasi. Inson shamol kuchidan kadimdan foydalanib kelgan. Oldiniga uning kuchidan faqat yelkanli qayiqlarda foydalanilgan, keyinchalik (mil. av. 2—1-asr) Misr va Xitoyda shamol tegirmonlari paydo bulgan (qarang Shamol tegirmoni), keyinchalik shamol dvigatellari va qurilmalari yaratilgan. Shamol energiyasidan Quyosh va suv energiyasi bilan birga foydalanish katta ahamiyatga ega. Shamol energetikasi, asosan, 2 qismga bulinadi: shamol texnikasi va shamoldan foydalanish. Shamol texnikasi qismi shamol kuchidan foydalanib ishlovchi texnika vositalari (agregatlari, dvigatellari, qurilmalari) ni loyihalashning nazariy asoslari va amaliy usullarini ishlab chiqish bilan shug’ullanadi. Shamoldan foydalanish qismida shamol energiyasidan samarali foydalanish, shamol qurilmalaridan unumli foydalanish, ularning texnikiqtisodiy kursatkichlarini yaxshilash masalalari va boshqalarning nazariy va amaliy masalalari urganiladi va amalda tatbiq qilinadi. Shamol energetikasi uzining nazariy va amaliy masalalarini urganish va ishlab chiqishda boshqa fan sohalariga, ayniqsa, aerologik tadqiqotlar natijalariga asoslanadi. Boshka energiya manbalaridan foydalanish noqulay va umuman bunday manbalar yo’q joylarda Shamol energetikasi ishlanmalari juda asqotadi. O’rta Osiyeʼda (xususan, Uzbekistonda) dasht, cho’l va chala chullarda Shamol energetikasi texnika vositalari ko’l kelishi mumkin. O’zbekiston Fanlar akademiyasi Energetika va avtomatika institutida Shamol energetikasi muammolari bilan ham shug’ullaniladi. Shamol energetikasi Havoning oqimi bilan hosil qilingan kinetik energiya qayta tiklanadigan energiya (suv energiyasi, bioenergy va boshqalar.). Havo oqimi kinetik energiyasiga shamol energetikasi deyiladi. Havo oqimi tezligi qanchalik baland bo'lsa, kinetik energiya bu qadar ko'payadi. Shamolning kinetik energiyasini aylanadigan harakatga aylantirish uchun shamol tegirmonidan

foydalanib, generatorni elektr generatsiyasini rotorni (aerodinamik asosda boshqariladigan pichoqlar) aylanadigan kuchini haydovchi mildan jeneratga uzatish yo'li bilan elektr ishlab chiqarishga yo'naltirish uchun ishlatish mumkin. 2008 yildan boshlab dunyodagi shamol energetikasi taxminan 94,1 mln. KVtni tashkil etadi va etkazib beriladigan quvvat dunyo iste'molining 1% dan oshdi. Ko'pgina mamlakatlar uchun shamol energiyasi asosiy energiya manbai bo'lmasa- da, 1999 yildan 2005 yilgacha to'rt barobardan ziyodroq o'sdi. Turbina pichoqlarini zamonaviy usulda ishlatish, oqimning mexanik energiyasini elektr energiyasiga aylantiradi va generatorga aylanadi. O'rta asr va qadimgi davrlarda shamol tegirmonlari donni va nasos suvini ishlatish uchun ishlatiladigan mexanik energiyani to'plash uchun ishlatilgan. Shamol energiyasi yirik shamol energetikasi fermalarida va energiya xavfsizligini ta'minlaydigan joylarda ishlatiladi va mahalliy hayot va rivojlanishga katta hissa qo'shadi. Xususiyatlar Shamol energiyasi boy, deyarli cheksiz, keng tarqalgan, toza va temperaturali, issiqxona ta'sirida. Yer yuzasining ma'lum bir doirasi mavjud. Uzoq muddatli o'lchovlardan so'ng o'rtacha shamol energetikasi zichligi haqidagi tadqiqot va statistikalar, odatda xaritadagi energiya zichligi chizig'i bilan belgilangan masofani ishlatish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Umumiy nuqtai Shamol energiyasidan insoniyat tarixi o'tmishda miloddan avvalgi yillargacha asoslangan. Qadimgi Misr, Xitoy va Bobil shamol energetikasidan foydalanadigan dunyodagi birinchi davlatlar qatorida. Miloddan avval suvni, sug'orishni, maydalashni va guruchli guruchni oshirish uchun shamol energiyasidan foydalanib, kemani oldinga surish uchun suzib yurar edi. Yog 'etishmovchiligi sababli zamonaviy yelkenli qayiqlar bugungi kunda katta ahamiyatga ega. "Song Dynasty" da Xitoyda shamol tegirmonlarining qo'llanilishining jozibasi bor edi. Bugungi kunda mashhur vertikal eksa shamol tegirmonlari ishlatilmoqda. Chet ellarda, eramizdan avvalgi II asrda qadimgi forslar tikan guruchiga vertikal eksa

shamol tegirmonlaridan foydalanganlar. X asrda islomiy insonlar suv ko'tarish uchun shamol tegirmonlaridan foydalangan va 11-asr shamol tegirmonlari Yaqin Sharqda keng qo'llanilgan. XIII asrning shamol tegirmonlari Yevropaga tarqaldi va 14-asr Evropada ajralmas bosh aylana aylandi. TheNetherlandswere shamol tegirmonlari birinchi navbatda Ren Deltasining suvlarida va kam suvli suv havzalarida ishlatilgan, keyinchalik neft chiqarish va arralash uchun ishlatilgan. Bu faqat Yevropadagi shamol tegirmonlarining soni keskin tushib ketganligi sababli bug 'motorlarining paydo bo'lishi edi. Ming yillar mobaynida shamol energetikasi texnologiyasi asta-sekin rivojlandi va etarli e'tiborni jalb qilmadi. Biroq, 1973 yilgi Butunjahon neft konventsiyasi tufayli, an'anaviy energiya favqulodda vaziyat va global ekologik muhitning yomonlashuvi bo'yicha ikki tomonlama bosim ostida, shamol energetikasi yangi energiyaning bir qismi sifatida qayta paydo bo'ldi. Atrof-muhitni ifloslantiruvchi va qayta tiklanadigan yangi energiya manbai sifatida, shamol energetikasi, ayniqsa qirg'oq orollari, noqulay transport vositalari bo'lgan uzoq tog'li hududlar, kam ta'minlangan yaylovlar yaylovlari va tarmoqdan va yaqinda joylashgan tarmoqlardan uzoq qishloq joylarida rivojlanish uchun katta salohiyatga ega. Borderland, ishlab chiqarish va yashash energiyasini hal qilishning ishonchli usuli sifatida katta ahamiyatga ega. Rivojlangan mamlakatlarda ham shamol energetikasi toza va toza yangi energiya manbai sifatida qadrlanadi. Shamol energiyasi qurilmalari Inovatsion shamol turbinasida mavjud imkoniyatlar vertikal shamol turbinasini aylanuvchi ishchi g‘ildirak aylanish yo‘nalishiga moslab beruvchi yarim silindrga ega. Yarim silindr vazifasi ta’sir etayotgan shamolni, shamol yo‘nalishida aylanayotgan parraklar yelkasiga yo‘naltrib beradi. Yarim silindr shamol turbinasi tayanchiga to‘liq aylana oladigan qilib o‘rnatilgan va orqa qismiga shamol shamol ro‘li biriktrilgan. Shamol ro‘li vazifasi yarim silindr ichidagi aylanuvchi parraklarni shamol yo‘nalishiga moslab beradi. Shamol turbinalarinig vertikal va gorizontal aylanish o‘qli ikkita asosiy turi mavjud:. Vertikal o‘qli turbinalar kichik tezlikdagi shamollarda ishlaydi, Shuning

uchun ular past samarali hisoblanadi. Asosan ular uylar uchun o‘rnatiladi. Uy uchun quriladigan shamol qurilmalarini qo‘llash tez sur’atlar bilan rivojlanib bormoqda. Odatda uncha katta bo‘lmagan uy uchun 1 kVt atrofidagi elektroenergiyani 9 m/s tezlikda esayotgan shamol energiyasidan olish mumkin. O‘zbekiston Respublikasida birinchi bo‘lib Chorvoq suv omborining dam olish zonasida (Toshkent viloyatida) eng katta shamol energoqurilmasi o‘rnatildi. Quvvati 750 kVt bo‘lgan shamol energoqurilmasini o‘rnatish, Janubiy Koreyaning «Doojin Co.LTD» kompaniyasi yordamida olib borildi. Shamol energoqurilmasi maydonchasiga 40 m balandlikdagi minoraga shamol tezligini o‘lchovch anemometrlar va boshqa nazorat-o‘lchov asboblari o‘rnatilgan. Shamol energoqurilmasi bir yilda 12,3 million kVt-soat elektroenergiya ishlab chiqaradi, natijada 700000 m3 tabiiy gaz tejaladi. «O‘zgidromet» institutining xabar berishicha, shamol energourilmasi o‘rnatilgan hududda shamolning o‘rtacha tezligi 4,3 m/s ni, qish davrida esa 6,6-7,1 m/s ni tashki qiladi. Shamolning ko‘rsatilgan tezliklari, shamol energoqurilmasini barqaror ishlashini ta’minlaydi. Shamol elektrostansiyalari bilan bog`liq ma’lumotlarga batafsil to`xtalaylik. Birinchi shamol stansiyasi - diametri 9 metr bo'lgan Blyth tegirmoni - 1887 yilda Merikirkdagi (Buyuk Britaniya) Blyth's dachada qurilgan. Blyth o'zining "tegirmonidan" ortiqcha elektr energiyasini Merikirk aholisiga asosiy ko'chani yoritish uchun taklif qildi, ammo rad etildi, chunki ular elektr energiyasini "shaytonning ishi" deb hisoblashdi . Keyinchalik Blyth mahalliy kasalxona, jinnilar shifoxonasi va ambulatoriya klinikasini favqulodda quvvat bilan ta'minlash uchun shamol turbinasi qurdi. Biroq, Blith texnologiyasi iqtisodiy jihatdan foydasiz deb topildi va keyingi shamol stansiyasi Buyuk Britaniyada faqat 1951 yilda paydo bo'ldi. Amerikada Charlz Brush tomonidan avtomatik boshqariladigan birinchi shamol turbinasi 1888 yilda paydo bo'lgan va rotorning diametri 17 metrga teng edi. Daniyada birinchi shamol stansiyasi 1890 yilda qurilgan. 1908 yilga kelib 5 -

25 kVt gacha quvvatga ega 72 ta stantsiya mavjud edi. Ulardan eng kattasi minorasini balandligi 24 metr va diametri 23 metr bo'lgan to'rt qanotli rotorlarga ega edi. 1941 yilga kelib shamol stansiyalarining quvvati 1,25 MVt ga yetdi. 1940- yillardan 1970-yillarga qadar shamol energetikasi elektr uzatish va taqsimlash tarmoqlarining jadal rivojlanishi tufayli pasayish davrini boshdan kechirdi, bu esa ob-havodan mustaqil elektr taʼminotini maqbul narxda taʼminladi. Shamol energetikasiga qiziqish 1973-yildagi neft inqirozidan keyin 1970-yillarda boshlangan. Inqiroz ko'plab mamlakatlarning neft importiga bog'liqligini ko'rsatdi va bu qaramlikni kamaytirish variantlarini izlashga olib keldi. 1970-yillarning o’rtalarida Daniya zamonaviy shamol turbinalarining o’tmishdoshlarini sinovdan o’tkaza boshladi. Keyinchalik Chernobil fojiasi ham qayta tiklanadigan energiya manbalariga qiziqish uyg'otdi. Kaliforniya shamol energiyasini rag'batlantirish bo'yicha birinchi dasturlardan birini amalga oshirdi va shamol energiyasini ishlab chiqaruvchilar uchun soliq imtiyozlarini joriy qildi. Shamol energetikasi haqida keng tarqalgan noto’g’ri qarorlar odamlarni ushbu energiya manbalaridan foydalanishdan qo’rqitadi. Ammo shamol turbinalari ekologik toza manbalardan energiya olishning juda istiqbolli yo’lidir. Ayniqsa, neft, gaz va ko’mir narxlarining o’sishi, shuningdek, foydali qazilmalar mavjudligini hisobga olgan holda. Shamol parklari Bugungi kunda shamoldan foydalanish, birinchi navbatda, elektr energiyasini ishlab chiqarishni nazarda tutadi. Qanday oson, arzon va qulay ekanligini tushunishga harakat qilaylik. Natijani darhol eshitishni istovchilar uchun shunday xulosa: shamol energiyasi boshqa manbalardan olingan energiyaga nisbatan hech qachon arzon bo’lmaydi: termal, yadro yoki gidroenergetika. Shu sababli, uyga shamol elektr stantsiyalarida faqat «vaqti-vaqti bilan» olingan «generator» ni moslashtirishga urinadiganlar yoki sayyorani ekologik halokatdan saqlamoqchi bo’lgan toza energiyani yoqtiradigan odamlarni jalb qilish muhimdir.

Shamol energetikasidan tashqi elektr tarmoqlari orqali elektr energiyasidan foydalanishning boshqa sabablari tasavvur qilinmaydi. 1. Shamol energiyasi qimmat. Shamol energiyasi shamol tezligi o’rtacha va undan yuqori bo’lgan hududlarda raqobatbardoshdir. Shamol energiyasini ishlab chiqarish jarayonida yoqilg’i yo’qligini hisobga olsak, u narxi oshmaydi. Xom ashyoni sotib olish va etkazib berish, atrof-muhitning ifloslanishini kamaytirish uchun hech qanday narx yo’q. Bundan tashqari, ko’mir va uran elektr stantsiyalari tomonidan ishlab chiqarilgan energiyadan farqli o’laroq, yangi texnologiyalar asosida shamol energiyasining narxi har yili kamayib bormoqda. 2. Shamol energiyasi manbalari ishonchsizdir va an’anaviy manbalar tomonidan «qayta sug’urtalash» kerak. Shamol energiyasi ishlab chiqaradigan shamol energiyasining miqdori ob-havo sharoitlariga bog’liq. Biroq, bu shamol stantsiyalari ishonchsiz ekanligini anglatmaydi. Zamonaviy elektrostantsiyalardan farqli o’laroq, shamol energetikasi qurilmalari shamol turbinalaridan biriga aylangan taqdirda ham, shamol fermasi muammosiz ishlashi mumkin – barcha boshqa turbinlar ishlashga davom etgandan keyin. 3. Shamol türbinleri qisqa vaqt ichida ishlaydi. To’liq quvvatga ega shamol zavodi vaqtning faqat 10% ni ishlasa-da, ular havo odatda shamolli bo’lgan joylarda quriladi. Biroq, shamol energiyasi miqdori o’zgarishi mumkin bo’lsa-da, shamol türbinleri o’z vaqtini (65-80%) ko’pini ishlab chiqaradi. Elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi zavodlarning hech birida 100% talab qilingan quvvatning 100% hosil qiladi. Bundan tashqari, elektr stantsiyalari ko’pincha ta’mirlash va texnik qayta jihozlash uchun yopiq. 4. Shamol kam energiya beradi. Bir megavattli ikki megavattli turbina 600-800 uy uchun elektr energiyasi ishlab chiqaradi. Yangi texnologiyalardan foydalangan holda, bu raqam ortishi mumkin. 5. Shamol turbinalari samarasiz.

Shamol türbinleri samarali va buni isbotlash uchun, bu texnologiya «energiya qaytarib olish» ni hisoblashingiz mumkin – ma’lum miqdorda energiya ishlab chiqariladigan vaqt oralig’i. Shamol fermalari, Wilson-Madison universiteti olimlari tomonidan olib borilgan tadqiqotlarga ko’ra, bir vaqtning o’zida 17-40 barobar ko’proq energiya ishlab chiqaradi. Oddiy atom stansiyalari – atigi 16 marta. 6. Shamol stansiyalari dahshatli ko’rinadi. Albatta, ta’mi shubha uyg’otmaydi, ammo shamol xo’jaliklarining ko’plab fotosuratlari turbinalar uyg’unlashuvga moslashishini isbotlashadi. Sanoat dizaynerlarining sa’y-harakatlari tufayli zamonaviy turbinlar oqlangan va estetiktir.

Похожие

Shamol elektr stansiyasi (shes)

Sanoat korxonalarida energiya ta’minoti va muqobil energiya manbali elektr stansiyalarni energetik samarali ishlashi

Gidroenergetika zaxiralari. Dengiz suvining ko’tarilish va pasayishidan hosil bo’ladigan energiya zaxiralari hamda boshqa energiya zaxiralari

Energetika tizimi

Ko’mir, neft, tabiiy gaz va atom energiyalari zaxiralari. Shamol va quyosh energiyalari zaxiralari