Электр тармоқларининг ҳозирги замон техник-иқтисодий кўрсатгичлари. - Энергетика - Рефераты

Электр тармоқларининг ҳозирги замон техник-иқтисодий кўрсатгичлари.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

58 KB

Электр тармоқларининг ҳозирги замон техник- иқтисодий кўрсатгичлари. Режа: 1. Асосий тушунчалар 2. Электр тармоқнинг иқтисодий ҳисоблари 3. Куриб-чиқилган (ҳисобланган) вариантларнинг таккослаш ва танлаш.

Асосий тушунчалар ҳозирги бозор иқтисодиёти тобора ривожланиб бораётган вақтда, иқтисодий кўрсатгичлар жуда ҳам катта аҳамиятга эгадирлар. Бирор бир иншоот, қурилма ва ҳоказолар, аввалдан техник-иқтисодий кўрсатгичларнинг чукур, ҳозирги замон, яъни бозор иқтисодиёти нуқтаи назаридан ўрганиш лозим. Иқтисодиётннг асосий тушунчалари билан танишамиз: 1. Капитал маблағ-давлат ва бошқа банклар, хорижий банклар, шахсий маблағлар ҳисобидан шакллантирувчи маблағ бўлиб, иншоот, подстанция, ЭУЙ ва ҳоказоларнинг қурилишига сарфланади. К-билан белгилаймиз. 2. ҳар йилги иншоотни умумий ишлатиш ҳаракати, И ум билан белгилаймиз. 3. Нарх бир кВт соат электр энергиянинг нархи билан белгилаймиз. 4. Таннархи билан белгилаймиз. 5. Зиён электр энергиясини таъминлаши узилгани туфайли саноат корхонаси курган зиён, у –билан белгилаймиз. 6. Т о – уз ҳаракатини коплайдиган вақт. Электр системасининг капитал маблағи, унинг ташкил қилувчи элементларнинг капитал маблағларидан иборат. К эл.тизим = К тармок + К ист + К такс ускуни . Электр тармоғнинг капитал маблағини ўрганамиз. Бу капитал маблағнинг қуйидаги ташкил қилувчиси бор: К эл тармоқ = К пс + К ЭУЙ + К такс ускуналари Кўпинча электр подстанция деганимизда, тақсимлаш ускуналари ҳам шу тушунчага киради. Лекин, айрим жойларда тақсимлаш ускуналари

алоҳида қурилади. Демак, электр тармоқнинг капитал маблағи, электр подстанция, ЭУЙ ва тақсимлаш ускуналарининг капитал маблағларидан иборат. ҳар йилги иншоотни ишлатиш харажатлари қуйидагилардан иборат: И кр – капитал таъмирлаш харажатлари, яъни асбоб ускуналарни қисман алмаштириш. И рен – физикавий ва маънавий эскирган ускуналарни тамоман алмаштириш, маънавий эскирган ускуна, хали ишлаш қобилиятига эга, лекин унинг техникавий кўрсатгичлари замон талабига жавоб бера олмайди. Масалан, маҳсулотнинг сифати паст, кўп энергия сарфлайди ва ҳоказо. Физикавий эскириш – бу ишлаш қобилиятини йўқотган ускуна. И а.с = И к.т + И рен – амортизацион тўловлар, ускуна дастгоҳларни тамо ман алмаштириш учун марказлаштирилган фондларга ўтказиладиган маблағ. Бу маблағ капитал таъмирлаш ва реновация маблағларидан ташкил топади. И ж.т – жорий таъмир ва маош харажатлар  И – тармоқда электр энергияни узатишда ва подстанция трансфор - матор бўлган энергия исрофининг қиймати. Демак, умумий ишлатиш харажатини қуйидагича ёзамиз: И ум = И и.с + И а.о + И а Маълумотномаларда ҳар бир энергетик иншоот подстанция, ЭУЙ, тақсимлаш ускуналари учун: И ж.т – жорий таъмир ва харажат. И а.т – амортизацион тўловлар, капитал маблағдан фоиз ҳисобида коэффициент берилади, иншоотнинг кучланишига боғлиқ. Мана шу маълумотдан фойдаланиб бу катталикларни қуйидагича ифодалаймиз:

И ж.т =Р о  К; И а.о = Р n  К; Энергия исрофининг қиммати  И – бу асосан ЭУЙ ва трансформа - тордаги энергия исрофнинг қимматидир. ЭУЙ учун бу катталикни аниқлаш формуласи: И  Л =  Р ЭУЙ + И  АТР И  А =  Р ЭУЙ   0 = 2 2 2 n Q Р  R o  l  Т нб   0 Бу формулада: Т нб – электр энергиясининг тан нархи Трансформаторлар учун исроф қиммати қуйидагича аниқланади: ТР ЭУЙ Р А А И И И       Шундай қилиб, умумий энергия исрофи қиммати қуйидагича аниқланади: ТР ЭУЙ А А А И И И       Электр тармокларда қувват исрофининг қиймати икки қийматли тўлов (двухставочный тариф) асосида ҳисобланади: Бу формулада:  И = S   P +    A Х=19500 соат квт сумм . - электр тизимнинг эрталабки ёки кечки истеъмол соатлари учун ишлатиладиган тўлов  = 8,35 соат квт сумм . - истеъмол қилинган электр энергия нархи  Р - ЭУЙ ёки подстанциянинг актив қувват исрофи, у ҳисобланган вариантлар келтирилган ҳарожат асосида танланади. З = Е  К + И + У

Бу формулада: Е = To l - самарадорлик коэффициенти Т о – энергетик иншоотнинг соф даромад ҳисобидан сарфланган капитал маблағнинг қоплаш вақти: Т =8 йил бўлса Е=0,12 олинади. У - Электр энергия таъминоти узилиши натижасида, истеъмолчининг иқтисодий зиёни. Электр тармоқнинг иқтисодий ҳисоблари Электр тармоқлар ва уларни ташкил қилувчиларни лойиҳалашти ришда ва ҳисоблашга бир нечта вариантни ҳисоблаб чиқишга тўғри келади ва шу вариантлардан қуйидаги омиллардан устунроғини танлаш керак. А) электр таъминлаш ишончлироқ. Б) иншоотнинг хизмат муддати кўпроқ. В) ишлатиш қулайлиги. Г) иншоотни узига сарфланган маблағни (тезрок) қопланиш вақти. Д) амортизацион маблағ тез жамгарилиши. Бу ҳозирги вақтда жуда ҳам муҳим омил, чунки, илмий техникавий ривож тез суръатлар билан ривожланаяпти, демак, ускуна-асбоблар тез алмаштирилиши лозим. Бу омилларни техникавий омиллар ва иқтисодий омилларга булиниши мумкин. Масалан, ишончилик, иншоотнинг хизмат муддати, ишлатиш қулайлиги техникавий омил ҳисобланса, ўзига сарфланган маблағни қоплаш вақти, амортизацион маблағни тез жамғарилиши, иқтисодий омилларга киради. Техникавий омиллар қанча юқори бўлса, табийки, иншоот қимматрок бўлади, капиталмаблағ ошади. Шунинг учун бир-бирови билан таққосланадиган электр тармоқ вариантлари бир хил техникавий кўрсатгичи

бўлиши керак. Фақат шу шарт бажарилганда бизлар уларнинг иқтисодий кўрсатгичларини таккослашимиз мумкин, ўшанда бизлар таққосланаётган вариантларнинг К ва И асосида кўриб чиқамиз. Агар вариантларнинг К ва И лари бир хил бўлса, ишончлилиги каттароқ, ишлатишга қулай вариант танлаймиз. Ишлатишга қулай дегани – бу электр схемаси оддийрок, демак, хизматчиларнинг хато амали эҳтимоли паст дегани. Агар бир-бирови билан таққосланадиган вариантлар техникавий кўрсатгичлари бир хил бўлса К ва И си камроғи қабул қилинади. Агар, масалан иккита вариант бўлсин. К I < К II , лекин И I >И II Бу ҳолда иншоотнинг узига сарфланган маблағини қоплаш вақти ҳисобига олинади. Давлат томонидан бу катталикни андозали вақти (нормативный срок окуп.) кўрсатилади ва Т ок белгиланади. Иншоотнинг ўзига сарфланган маблағни соф даромад ҳисобидан қоплаш вақти қуйидагича аниқланади:  йил йил сум сум U K И И K K Т II I I II о         / Демак, агар: 1. Т о = Т он – ҳар иккала вариант баравар қимматли бўлиб ишончли лиги юқорирок вариант танланади. 2. Т о < Т он – капитал маблағи К каттароқ вариант танланади, чунки, бу К тез вақтда қопланади. 3. Т о > Т он – умумий ишлатиш харажати каттароқ вариант танланади. Харажатни қоплаш вақти ҳар бир давлатнинг сиёсий ва иқтисодий аҳволи асосида давлат томонидан аниқланади. ҳозирги вақтда Ўзбекистон

Республикаси Т он =8-10 йил. Агар иккидан кўп вариантлар кўрилган бўлса, вариантларни таққослашда келтирилган харажатлар орқали фойдаланамиз.у И К у И КТ З         1 Бу формулада: 3 – келтирилган харажатлар, ўлчаш бирлиги сум/йил х = 1/Т о i – капитал маблағнинг эффективлик коэффициенти 1/йил. Бу катталик маълумотлардан олинади ва ҳозирги вақтда х=о,125; То=8 йилга баробар. Шундай вариант қилиб вариантларни таққослашда асосан ана шу формуладан фойдаланамиз, яъни келтирилган харажати камроқ вариантли танлаймиз.

Фойдаланилган адабиетлар: 1. Боровиков В.А.и другие «Электрические сети энергетических систем» учебник для техникумов. Л.Энергия, 1992г 2. Мельшиков Н.А. Электрические сети и системы учебник для вузов М. Энергия, 1983г

Похожие

Электр тармоқларининг бефарқ нуқтаси

Электр тармоқларининг кучланишлар қатори ва кучланишлар бўйича русумлаштириш

Электр тармоқларда электр ёйи

Электр узатиш йўлларининг симларини кабелларни томирларининг иқтисодий кесим юзасини танлаш

Электр узатиш йўлларининг симларини кабелларни томирларининг иқтисодий кесим юзасини танлаш