Oziq ovqat maxsulotlari ishlab chiqarish korxonalari qoldiq maxsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi maxsulotlar olish - Экология - Рефераты

Oziq ovqat maxsulotlari ishlab chiqarish korxonalari qoldiq maxsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi maxsulotlar olish

Загружено в:

25.05.2023

Скачано:

0

Размер:

23.669921875 KB

Oziq ovqat maxsulotlari ishlab chiqarish korxonalari qoldiq maxsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi maxsulotlar olish Reja: 1. Pivo ishlab chiqarishdagi chiqindilar va ularni qayta ishlash 2. Konservalangan mahsulotlar ishlab chiqarish korxonalari qoldiq mahsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi mahsulotlar olish 3. Sabzavot konservalari ishlab chiqarishdagi chiqitlar 4. Yog’ moy ishlab chiqarish korxonalari qoldiq mahsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi mahsulotlar olish 5. Un va un mahsulotlari chiqarish korxonalari qoldiq mahsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi mahsulotlar olish

Oziq-ovqat mahsulotlari korxonalarining qoldiq mahsulotlaridan unumli foydalanish va ulardan ikkilamchi foydali mahsulotlar olish hozirgi kunning dolzarb muammolaridan biridir. Shu masalarni yechish esa korxonalar olida turgan muhim masalalar hisoblanadi. Pivo ishlab chiqarishdagi chiqindilar va ularni qayta ishlash Solod don mahsulotlari suslosidan va pivo olishda bir qancha chiqindilar chiqadi. Ular: 1) pivo yanchilmasi; 2) qulmoq (xmel) yanchilmasi; 3) oqsil cho’kmasi; 4) qoldiq pivo achitqilari; 5) uglerod dioksidi. Pivo yanchilmasi pishirish bo’limining chiqindisi hisoblanadi. 100 kg don mahsulotlaridan 125-130 kg xom yanchilma (q.m.m.20-25%) yoki 27 kg quruq yanchilmasi (namligi 12%) chiqadi. U qora mol uchun qimmatli ozuqa mahsuloti hisoblanadi. Chunki uning tarkibida azotsiz ekstrakt moddalar –41%; oqsil –28%; yog’ – 8,2%; klechatka – 17,5% va kul miqdori – 5,2%ni tashkil etadi. Qulmoq (xmel) yanchilmasi dan xozircha sanoatda foydalanilmaydi. U juda o’tkir ta’mga ega, xattoki uni qo’shimcha sifatida hayvonlar yemiga oz miqdorda ham qo’shib bo’lmaydi. Qulmoq (xmel) yanchilmasini ba’zi bir qishloq ho’jaliklarida hayvonlar uchun pastilka yoki kompost sifatida ishlatiladi. Oqsil cho’kmasi susloni sovitish va shaffoflashtirish jarayonida tindirish apparatida yoki susloli separatorda xosil bo’ladi. 100 kg solod va don mahsulotlaridan 2-3 kg 80% namlikka ega bo’lgan oqsil cho’kmasi chiqadi. U juda achchiq ta’mga ega bo’lgani uchun yemlarga qo’shilmaydi. Hozirgi kunda uni kanalizasiyaga oqiziladi. Pivo qoldiq achitqilari yuqori sifatli oziq mahsulotlari hisoblanadi. Uning tarkibi oqsil, uglerodlar, yog’ va qimmatli vitaminlardan iborat. Ular V vitamini

mavjud bo’lgan tabiiy zahiralardan hisoblanadi. Antinevrit vitamin V achitqilarda shpinat salat barglariga qaraganda oltmish marta ko’proq. V 2 vitamini esa sutdagidan ikki marta ko’proq. Shuning uchun fiziologik jihatdan qimmatli, davolash uchun samarali hisoblanadi. Uzum xom ashyo sifatida xar xil maxsulotlar ishlab chiqarish uchun keng qo’llaniladi. Bularga uzum sharbati, uzum shinnisi (vakuum susla) sharob, konyak va magiz kiradi. Uzum voshlarini mexanik tarkibi sharob ishlab chiqarishda katta ahamiyatga ega. Uzum g’ujumi (mevasi) po’stloqdan, uzum etidan va urug’dan iborat. Sharbat va sharob sifatiga uzum voshining qattiq qismlari (mevapoyalari, po’sti, urug’i) katta ta’sir ko’rsatadi. Uzum voshidagi g’ujumlar va mevapoyalarning o’zaro vazniy nisbati turli navlarda turlicha bo’ladi. Uzum boshlarining qattiq qismlarining kimyoviy tarkibi, sharob ishlab chiqarishda kata axamiyatga ega, chunki sharbatni turpida (po’st qismi bilan) bijg’itishda, mevaroyani, urug’larni va po’stini kimyoviy tarkibini bilish texnologik jarayonlarni boshqarishda muxim o’rinni egallaydi. Uzum g’ujumi ustida upadek joylashgan pruin moddasi bor. U g’ujumga mayin nafislikni baxsh etadi. G’ujum ustida nixoyatda yupqa joylashgan mum qavati uni tashqi ta’siridan, namlik, turli mikroorganizmlardan saqlaydi. Pruin moddalarining 2/3 qismi olein kislotasidan, 1/3 qismi esa turli birikmalar – spirtlar, efirlar, aldegidlar, yog’li kislotalardan iborat. G’ujumning asosiy va ahamiyatli qismi g’ujumni etidir. Yaxshi pishib yetilgan uzumlarda uning miqdori umumiy vaznini 75-85% ni tashkil etadi. Uzum g’ujumlarini tarkibi qandli, azotli moddalardan, fenolli birikmalardan, fermentlar, vitaminlar, efir moylari, mikroelementlar va boshqa inson salomatligi uchun zarur bo’lgan moddalarga boy. Qishloq xo’jalik xom- ashyolarini kayta ishlanganda ikkilamchi maxsulotlar va ishlab chiqarish chiqindilari hosil bo’ladi. Bular ikkilamchi maxsulot resurslari (IMR) hisoblanib, ular maksimal darajada ishlab chiqarish jarayoniga jalb etiladi. Uzumni qayta ishlash natijasida ikkilamchi maxsulotlar: uzum turpisi, bandi, urug’i va uzumdan olingan sharbat bijgitishi natijasida achitqilar, cho’kmalar va boshqa chiqindilar hosil bo’ladi. Bu chiqindilar kayta ishlangan uzum hajmining 20% ni tashkil

qiladi.Ikkilamchi maxsulotlrni rasional ishlatishi buyicha xar yili 5 mln. dal gacha etil spirt, 6 ming.t. xashaki unlar va boshka yemlar olinadi. Uzumning ikkilamchi maxsulotlari shingilning qattiq elementlarida joylashgan. Ammo achitqilar, neytral kislotalar cho’kmalari, etil spirti. Uglerod to’rt oksidi, aromatik moddalar va boshka maxsulotlar foydali ozuqa chiqindilari deb e’tirof etiladi. Uzum bandi (meva poya). Uzum yanchilishi natijasida odatda uning bandlari sharbat bilan namlangan bo’ladi, va tarkibida ma’lum miqdorda(1,5-2,0 g/100ml) qand buladi. Korxonalarda bandlar iskanjalanadi va xar bir tonna uzumdan 1 dal gacha band sharbati olinib, spirt va sirka kislotasi tayerlash uchun ishlatiladi. Bandning kimeviy tarkibida fenol moddalar – 3-6%, mineral moddalar –2,5% gacha, sharob kislotasi 0,1% gacha topilgan. Turpi . Ezilgan uzumni iskanjalash natijasida ishlatiladigan iskanjalar tipi buyicha turp uzumi ikki guruxga bulinadi. 1. Davriy usulda ishlaydigan iskanjadan (PPD) olingan uzum turpi. 2. Shnekli iskanjadan olingan uzum turpi (PND) Birinchi guruhdagi uzum turpi ko’p miqdorda sharbat va ezilgan po’stlogdan iborat; ikkinchi guruhdagi uzum turpi kam miqdorda sharbat va ko’p miqdorda urug’lardan iborat bo’ladi; Uzluksiz ishlaydigan iskanjadan olingan shirin turpilar quyidagi ko’rsatgichlar yordamida tavsiflanadi: • Bandlar qoldigi- 3%; • Po’stlogi- 6,5%; • Urug’lari – 3,2%; • Namligi- 48-55%; • Zichligi- 1,05-1,2 • Sochma massasi- 350-470 g/l; • Namlik tortish qobiliyati - 60 ml/100g; • Qand miqdori (sharbatdagi miqdoriga karab)-25-30% 1-jadval Uzum turpidagi asosiy moddalar tartibi, %

Moddalar Turpilar Shirin Bijgigan Spirtlangan Qand 5-10 - 4-6 Spirt - 4-5 5-8 Sharob kislotasi 0,5-2,0 0,7-2,5 1,2-3,0 Urug’dagi moy 10-24 10-24 10-18 Uzum turpi xavo bilan aloqada bo’lishi hisobida tez buziladi va mog’or bilan qoplanadi, spirt sirka kislotasiga aylanadi, sharob kislotali birikmalar propion kislotali bijg’ish bakteriyalari tomonidan parchalanadi. Shuning uchun iskanjalashdan keyin birdaniga turplar qand va sharob kislotalarni ekstraksiyalash usuli bilan ishlov beriladi. Bunday imkoniyatlar bo’lmasa turplar sementli transiyalarda, maxsus yer osti omborxonalarda. Xovuzlarda yoki maydonlarda joylashtiriladi, polietilen plyonkalar bilan yopiladi, keyin qum, turpok, yoki yer bilan qo’shib tashlanadi. Uzum turpi bijg’ishdan keyin spirt va sharob kislotali birikmalar olish uchun yoki tug’ridan - tug’ri xaydash usuli bilan spirt olish uchun disstillyasiga yuboriladi. Ularni kompleks ravishda ishlatilishi natijasida sharob kilotasi, spirt xom-ashyosi, uzum urug’lari, xashaki unlar, enobuyoklar va boshka maxsulotlar olinadi. Sharob toshi. Rezervuarlarning devorlarida va tublarida ko’p miqdorda zich sharob toshli cho’kma hosil bo’ladi. Sharob toshi esa sharob kislotasini olishda eng qiymatli mahsulot hisoblanadi. Ular mexanik kuchlar ta’sirida (aralashtirish yoki silkitish), spirt miqdorini oshirganda yoki sharob haroratini pasaytirganda, achitqilar bilan birgalikda uzum sharbatini spirtli bijg’ish natijasida, ishlov berish va sharobni saqlash davomida cho’kmaga tushadi. Uzum urug’i. Urug’ yangi yoki ekstraksiyalangan uzum turpidan olinadi va uzum moyi, tanin ishlab chikarishda, xamda seleksiya maqsadida ishlatiladi. Uzum navining zichligiga qarab, ular shingil massasining 1-4% tashkil qiladi; yangi uzum turplarida 15-40%-i urug’lar, quritilgan turplarini esa 65%-ni urug’ tashkil etadi.

Konservalangan mahsulotlar ishlab chiqarish korxonalari qoldiq mahsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi mahsulotlar olish Meva va sabzavotlarni texnik qayta ishlashda xosil bo’lgan chiqitlarning ko’pchiligi qimmatli kimyoviy tarkibga ega va nooziq xamda oziq - ovqat maxsulotlari ishlab chiqarish uchun yaroqli. Xom ashyoni inspeksiyalash va navlash vaqtida nuqsonlilari (urilgan, ezilgan, pishib yetilmagan, pishib o’tgan, kasallik yoki qishloq xo’jalik zararkunandalari ta’siriga duchor bo’ladi) brakka ajratiladi. Ular xayvonot ozuqasi sifatida yoki yer uchun go’ng sifatida ishlatiladi. O’lchami, tashqi ko’rinishi, pishiqlik darajasi, yuzasidagi kichik nuqsonlar bo’yicha brakka ajratilgan meva va sabzavotlar qator xollarda xom ashyoning bu kamchiliklari inobatga olinmaydigan maxsulot ishlab chiqarishda ishlatiladi. Masalan, kompot va murabbo ishlab chiqarishda yangi, achimagan chiqit jem va povidlo tayyorlashda qo’llanilishi mumkin. Sabzavot konservalari ishlab chiqarishdagi chiqitlar Konserva maxsulotlarining eng muxim turlarini ishlab chiqarishdagi chiqitlarni quyidagi tartibda ishlatish maqsadga muvofiq. Tomat-pasta ishlab chiqarishdagi chiqitlar. Urug’ ajratish va ishqalash mashinasidagi chiqitlar tarkibida 3,5% pulpa, 0,5% urug’, po’stloq, tomirsimon qismlar va dum qismidan iborat. Pulpani chiqitdan issiq suv yordamida ekstraksiyalash va ishqalash xamda presslash usuli bilan ajratish mumkin. Ekstrakt bug’latilishi kerak bo’lgan tomat massasiga qo’shiladi. Namligi 75% ni tashkil etuvchi tomat urug’i namligi 10% ga tushguncha quritiladi va ekish yoki tomat moyi ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Urug’dagi tomat moyi navi va mavsumning qaysi oyida pishganligiga qarab 19- 29% ni tashkil etadi.

Tomat sharbati ishlab chiqarishdagi chiqitlar. Tomat sharbati ishlab chiqarishdagi chiqitlar o’rtacha 35% ni tashkil etadi. Bu chiqit ishqalanadi va ajratilgan pulpa tomatg’pasta ishlab chiqarishda qo’llaniladi. Tomat ishqalanishida uning chiqiti 4% ni tashkil etadi. Yashil no’xat chiqitlari. Yashil no’xat chiqiti zrib olingan yashil massaning 85% gacha bo’lishi mumkin va bu chiqit chorva uchun qimmatli ozuqa xisoblanadi. Chorvachilikda yangi, quritilgan va silos qilingan xolda ishlatilishi mumkin. Yashil no’xat ekilgan 1 ga maydondan 10m ga yaqin ozuqa olish mumkin. Yashil no’xat chiqitidan uglevodlarga boy bo’lgan jo’xori ko’k massasi bilan aralashtirib silos tayyorlagan ma’qul. Yashil no’xat poyasidan tayyorlangan ozuqa uni oqsil va karotinga boy bo’lib, buzoq va parranda boqish uchun tavsiya etiladi. Ozuqa sifatida qo’zoqli loviya, shpinat, rangli karam, oq boshli karam, ildizmeva va boshqa sabzavotni qayta ishlashda xosil bo’ladigan chiqitlarni ishlatish mumkin. Qo’zoqli qalampir chiqiti. Bu chiqitlar 24% gacha bo’lishi mumkin. Jumladan, 5% urug’, 20% moy mavjud. Baqlajon, kabajok va patisson chiqiti. Baqlajon (8%), kabachok (5%), patisson chiqitlari (5%) ning tarkibi uglevodlarga boy va ulardan spirt ishlab chiqarish mumkin. Sabzi chiqiti. Sabzi chiqiti (tozalashda 10%, sharbat ishlab chiqarishda 40%) vitamin konsentratlari, karotin, pektin, spirt ishlab chiqarishda qo’llanilishi mumkin. Lavlagi chiqiti. Lavlagi chiqiti (20%)qandga va spirt olishda ishlatiladi. bundan tashqari, bu chiqitlardan oziq-ovqat bo’yoqlari ishlab chiqarish mumkin. Kartoshka chiqitlari . Kartoshka chiqitidan kraxmal olinadi yoki u chorva ozuqasi sifatida ishlatiladi. Yog’ moy ishlab chiqarish korxonalari qoldiq mahsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi mahsulotlar olish

O’zbekistonda faoliyat ko’rsatayotgan yog’ ekstraksiya korxonalaridan chiqayotgan ikkilamchi mahsulotlarni qayta ishlab to’yimliligi yuqori bo’lgan ozuqa olish hozirgi kunning dolzarb muammolaridan hisoblanadi. Ushbu muammoni yechish uchun achitqi zamburug’lari faoliyatidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Izlanishlar natijasida paxta shroti tarkibida monosaxaridlar mavjudligi va bu monosaxaridlarning massaviy ulushi shrotni sheluxadan tozalaganda yanada oshishini ko’rsatdi. Monosaxaridlar Saccharomyces oilasiga mansub achitqi zamburug’lari tomonidan yaxshi o’zlashtirishini nazarda tutib, mikroorganizmlarni yashashi, ko’payishi uchun sharoit yaratish lozim. Shuning uchun Saccharomyces oilasiga mansub mikroorganizmlarning ekzofermentlari paxta shroti tarkibida mavjud bo’lgan gossipol halqasini uzib 6 atomli geterosiklik uglevodorodlarni muhitda hosil qilish qobiliyatiga ega. Bunday kimyoviy birikmalar esa Saccharomyces uchun yaxshi ozuqaviy mahsulot bo’lib xizmat qilishi mumkin. Bijg’ish jarayonining davomiyligi 48 soat maksimal deb olindi. Undan yuqori soatlarda bijg’itilgan muhitda oqsilning umumiy massasi ushbu soatga nisbatan kamayganligini ko’rsatadi. Jarayon tugagach shrotni suyuq muhitdan siqish yo’li bilan ajratiladi va 45-50 o S haroratda quritish shkafida quritiladi. Qurigan shrotda proteinning umumiy miqdorini 53,7% ni tashkil etadi. Yog’ moy sanoati korxonalarida ishlab chiqarilgan shrot va kunjara asosan oziqa yemi sifatida qo’llaniladi. Kunjara va shrotlarning qiymatlari quyidagilar bilan bog’lanadi. - oziqa modda hisoblangan oqsillarning yuqori miqdori bilan (35-50%); -tarkibida fosfor bo’lgan moddalar bilan fosfatidlar, fitinlar, u glevodlar, moylar; -kulda bo’ladigan elementlarning borligi bilan; -V gruppaga oid vitaminlarning borligi bilan. Un va un mahsulotlari chiqarish korxonalari qoldiq mahsulotlari utilizasiyasi va ikkilamchi mahsulotlar olish

Kepak - don mahsulotlari ishlab chiqarish korxonalari chiqindisi hisoblanadi. U bug’doyni tegirmonda maydalagandan keyin chiqadigan chiqindi hisoblanadi. Kepakni mayin va dag’al turlarga ajratiladi. Uning ozuqaviy qimmati don zarrachalarining miqdori bilan belgilanadi. Don zarrachalari qancha kam va qobig’i esa ko’p bo’lsa, ozuqaviy qimmati shuncha past bo’ladi. 1 kg bug’doy va javdar kepagida 8,85-9,28 va 8,97-10,87 J energiya, 97-112 g xazm bo’ladigan oqsil, 41-34 g xom yog’, 88-80 g xom klechatka, 526-530 g BFM, 5,7 lizin,1,9 g metionin,1,9 triptofan mavjud. Kepakda barcha V vitamin kompleksi va 7,1 mg tiamin, 2,9 riboflavin, 308 mg nikotin kislota. Kepak oqsili biologik jihatdan qimmatbaho hisoblanadi. Unda barcha almashinmaydigan aminakislotalar mavjud. Kepak organik moddalarining xazm bo’lishi 63% ni tashkil qiladi. Bug’doy kepagi barcha chorva mollari iste’moli uchun yaroqli hisoblanadi. Un ishlab chiqarish korxonalaridan chiqayotgan ikkilamchi mahsulotlarning tarkibida 53,88% biologik faol moddalar, 10,43% protein, 1,35% yog’, 17,46% klechtka, 6,97% kul miqdori mavjud, 10,37% suv, 1,44% primeslar mavjud.

Adabiyotlar : 1. Deniz Ekinci “Biotechnology” Croatia, 2015 2. Winter J., Klein J. «Biotechnology: Environmental processes» Germany. VCH. 1999 3. Vallero D.A. «Environmental Biotechnology» - USA. Elsevier. 2010 4. Қ.Д.Давранов., Н.А.Хўжамшукуров. Умумий ва техник микробиология. Тошкент, ТошДАУ нашриёти, 2004 - 279 бет 5. Соловьев А.А. «Возобновляемые источники энергии» - Москва . МГУ . 2006 6. Г. П. Трошкова, Е. К. Емельянова, Н. О. Карабинцева “Экологическая биотехнология”, Учебное пособие. Новосибирск. 2011. 7. Кузнецов А. Е., Градова Н. Б. Научные основы экобиотехнологии. – М.: Мир, 2006. – 504 с. 8. Экологическая биотехнология : учеб. пособие / И.А. Сазонова .— Саратов: ФГБОУ ВПО "Саратовский ГАУ им. Н. И. Вавилова", 2012 - 106 с. 9. Фостер К.Ф., Вейз Дж. Д.А. Экологическая биотехнология. Пер. С англ/ Под ред. Гинака А.И.- Л.: Химия, 1990 10. Лер Р. Переработка и использование сельскохозяйственных отходов. Пер. с англ. / Под. ред. Шамко А. Н.. М.: Колос, 1989 - 415с.

Похожие

Yengil sanoat maxsulotlari tayyorlash korxonalari qoldiqlarini utilizasiyalash va ikkilamchi maxsulotlar olish

Kimyoviy ishlab chiqarish korxonalari qoldiq mahsulotlarini utilizasiyalash va ikkilamchi mahsulotlar olish

Yog’ochsozlik va qog’oz ishlab chiqarish korxonalari chiqindilari utilizasiyasi va ikkilamchi maxsulot olish

Shahar maishiy va qattiq chiqindilari utilizasiyasi va ikkilamchi maxsulotlar olish

Ishlab chiqarish va ekologiya