Ер ресурсларидан самарали фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш - Экология - Рефераты

Ер ресурсларидан самарали фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

84.5 KB

Ер ресурсларидан самарали фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш Режа: 1. Ер ресурслари ва уларнинг экологик – иқтисодий хусусиятлари. 2. Ер ресурсларини иқтисодий баҳолашнинг асосий кўрсаткичлари. 3. Ерни иқтисодий баҳолашнинг умумий тамойиллари ва услуби. 9.4.Ер кадастри ва тупро қ бонитировкаси . 5 . Ернинг ифлосланиши, эрозияси ва унинг олдини олиш тадбирлари. 6. Ердан фойдаланиш самарадорлигини оширишнинг асосий йўналишлари.

1. Ер ресурслари ва уларнинг экологик – иқтисодий хусусиятлари. Ер ресурслари унинг юқори қатламидан иборат бўлиб, маҳсулдор қисми ҳисобланади, унинг ўртача қалинлиги 0,5 метрдан 2 метргача етади. Маҳсулдор қисмнинг пайдо бўлишида биологик организмлар қолдиқларининг ва чиқиндиларининг тўпланиши натижасида гумус миқдорининг ортиши ҳисобига ҳосил бўлади. Бу модда озиқа моддалар манбаи ҳамда тупроқнинг табиий хоссаларини яхшиловчи асосий омил ҳисобланади. Табиий шароитларда гумус миқдори ўзгармас ҳамда кўпайиб бориши қонуний ҳисобланади. Унинг камайиши эса ердан нооқилона фойдаланиш натижасида юзага келади. Ер қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришининг асосий воситаси бўлиб, унинг ривожланиш суратлари, самарадорлиги, тупроқ унумдорлиги, унимли фойдаланиш ва муҳофаза қилишга боғлиқдир. Бу эса қишлоқ хўжалик ералрининг ҳолатини ҳисобга олиш ва баҳолашда катта аҳамиятга эга. Тупроқ маҳсулдорлиги ўртача йиллик ҳосилдорлик билан белгиланади. Тупроқ ресурсларидан фойдаланишнинг йўналиши ва даражаси ер ресурсларининг тизими орқали аниқланади. Ернинг ҳолати, физик таркиби, кимёвий таркиби , намлилик даражаси, ҳарорати билан характерланади. Инсон, ўсимлик, ҳайвонот дунёси, микроорганизмлар фаолиятлари ернинг ҳолатини яхшилаши ёки ёмонлаштириши мумкин. Ерда таъсир кўрсатадиган асосий жараёнлар қуйидагилар: қишлоқ хўжалиги оборотидан бутунлай чиқариш, вақтинча чиқариш, механик таъсир этиш, кимёвий ҳамда физик таъсир этиш, органик элементларни кўпайиши ёки камайиши, қўшимча ҳудудлар қўшиш, биомассадан фойдаланиш, ўз-ўзини тиклаш ва бошқалардир. Ерни қайтмайдиган қилиб оборотдан чиқаришда саноат корхоналари қурилиши, уй-жойлар, йўллар, қувурлар, электр линиялари, сув омборлари, фойдали қазилмаларни очиқ усулда қазиш, чиқиндилар билан тўлдириш орқали содир бўлади.

2. Ер ресурсларини иқтисодий баҳолашнинг асосий кўрсаткичлари. Ер ресурсларини иқтисодий баҳолаш, улардан кўп мақсадда фойдаланиш, етиштириладиган экинларнинг хилма-хиллиги, олинадиган фойданинг ҳар хиллиги, табиий иқтисодий шароитларнинг ҳар хиллиги туфайли жуда мураккабдир. Ер қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришнинг асоси бўлиб, уни иқтисодий баҳолаш бозор иқтисоди шароитида иқтисодий муносабатларни такомиллаштириш ва қишлоқ хўжалиги самарадорлигини оширишда катта аҳамиятга эга. Ер ресурслари қишлоқ хўжалигида маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ҳажми ва самарадорлиги бўйича баҳоланади, бу эса об- ҳаво шароити, экинлар тури, инфратузилма ҳолати, истеъмолчининг узоқ- яқинлиги, қайта ишлашнинг имкониятлари каби бир қанча омилларга боғлиқдир. Ер ресурсларини иқтисодий баҳолаш бир неча йилги маълумотлар асосида амалга оширилади. Дифференциал рента бир ёки икки йил муддатни ҳисобга олиб аниқланади. Ерни иқтисодий баҳолашнинг умумий тамойиллари ва услуби. Ерни иқтисодий баҳолаш деганда қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқариш воситаси сифатидаги нисбий баҳоси тушунилади ёки бошқача айтганда, турли сифатий кўрсаткичларга эга бўлган ерларнинг нисбий даромад миқдори англанади. Ерни иқтисодий баҳолашнинг бош моҳияти уни сифатининг қишлоқ хўжалигидаги ижтимоий ишлаб чиқаришда меҳнат унумдорлигига таъсирини аниқлашдан иборат. Одатда, ернинг табиий, сунъий ва самарали ҳ осилдорлик хусусиятлари ажратилади. Ернинг табиий ҳ осилдорлиги тупро қ нинг ҳ осил бўлиш жараёнлари билан бо ғ ли қ . Сунъий ҳ осилдорлик инсон томонидан унга турли ишлов бериш ( ҳ айдаш, ўғит солиш, суғориш, агротехник ва бош қ а тадбирлар) жараёнида вужудга келади. Самарали ёки и қ тисодий ҳ осилдорлик

табиий ва сунъий ҳ осилдорликларнинг ўзаро қў шилишидан ҳ осил бўлади. Аслида, бу икки гуру ҳ даги ҳ осилдорлик я қ индан бо ғ ли қ бўлиб, бир- бирларини ўзаро та қ озо этади. Сунъий ҳ осилдорликнинг бузилиши тупро қ деградациясига олиб келади. Ернинг ҳ осилдорлиги қ отиб қ олган ҳ одиса эмас, у ўзгариб туради: табиий ва инсон омиллари таъсирида ю қ ори бўлиши ёки аксинча пасайиши мумкин. Шунинг учун ҳ ам ернинг и қ тисодий ба ҳ осини бутун бир умрга етарли қ илиб ани қ ланмайди, уни маълум ва қ тларда қ айтадан ани қ лаб туриш лозим. Ерни и қ тисодий ба ҳ олашда унинг фа қ ат ҳ осилдорлигигагина эмас, шунингдек, жойлашган ўрни, чунончи, ша ҳ арларга я қ инлиги, саноат марказларидан узо қ лиги, транспорт қ атнови йўлга қў йилганлиги ҳ ам ҳ исобга олинади. Ерни и қ тисодий ба ҳ олаш жараёнига релъефнинг ўйдим-чу қ урлиги, парчаланганлиги, қ иялиги, тупро қ нинг қ алинлиги, тошло қ лиги, механик таркиби, тупро қ тури ва кичик тури, ер ости сувлари сат ҳ ининг жойлашуви, тупро қ таркибида бирламчи туз ва гипснинг мавжудлиги, шамол ва бош қ а ҳ одисалар фаол таъсир этади. Бу омилларни та ҳ лил қ илиш билан тупро қ балл тизимида ба ҳ оланади, сўнггида ер кадастри ишлаб чи қ илади (кейинги бўлимга қ аранг). Ерни и қ тисодий ба ҳ олаш ма қ садида уни материаллар билан таъминлаш учун, шунингдек, қ ишло қ хўжалигини режалаштириш ва ташкил қ илиш ниятида ҳ амда ер балансини, ерни ба ҳ олашнинг ҳ удудий бирликларини ҳ исобга олиш учун барча ерларни тоифаларга бўлиш ма қ садга мувофи қ : хўжалик ичидаги ва умумий ер(ба ҳ олаш бирликлари). Бу бирликлар хўжаликнинг ичида қ ишло қ хўжалик ишлаб чи қ аришини режалаштириш ва ташкил қ илиш талабларига мос келиши лозим. Бу тоифадаги ерлар ўз навбатида яна икки гуру ҳ га ажратилиши мумкин: биринчи гуру ҳ даги ерларга хўжаликнинг ердан фойдаланиш тузилмасига мувофи қ хўжалик учун умуман ажратилган ерлар, фермерлар деҳқон хўжалиги ва бош қ аларга фойдаланиш учун берилган ерлар киради; иккинчи гуру ҳ га хўжалик жи ҳ атидан фойдаланиладиган (экинзорлар) ер массивлари, чунончи, пахта, шоли,

бу ғ дой, ем-хашак, полиз, бо ғ, ўрмон ва бош қ алар экиладиган ерлар, ўт- алмашлаб экиш майдонлари, айрим далалар, партов, ишдан чи ққ ан майдонлар, яйлов, пичанзор ва бош қ алар киради. Жамоа хўжалиги ҳудудида барча экинзорларни шу тартибда ўзаро боғлиқ ҳолда солиштириш йўли билан ернинг нисбий баҳосини аниқлаш мумкин. Шуни назарда тутиш керакки, экинзорлар жойлашишида аввало уларни маълум рельеф элементларига (қавариқ, ботиқ, ёнбағир,текислик,қия ва тўлқинсимон текисликлар ва б.) қараб жойлашуви,тупроқ турлари, ер ости сувлари, иқлимий хусусиятлар, яйлов тури ва бошқаларнинг аниқ ҳисобга олиниши баҳолашнинг асосланганлигига жиддий таъсир этади. Бунда сув манбалари ва уларнинг сифати алоҳида эътиборда бўлади. Тупроқнинг сифати ёки маҳсулдорлиги унинг тури, физик-кимёвий хусусиятлари, механик таркиби, гумус қатламининг қалинлиги ва миқдори, ер ости сувлари сатҳининг жойлашуви ва бошқа омилларга боғлиқлигини ҳеч ким инкор этмайди. Тупроқ қанчалик қулай табиий хусусиятларга эга бўлса, шунчалик катта ҳосилдорликка эга бўлади. Лекин бу кўрсаткичлар тупроқнинг иқтисодий маҳсулдорлиги мезонлари бўлиб хизмат қила олмайди. Тупроқни иқтисодий жиҳатдан баҳолаганда ундаги экинларнинг ҳосилдорлиги ва майдон бирлиги (га) дан олинган даромад энг яхши ва ишончли мезонлар ҳисобланади. Ҳосилдорлик - қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришининг сўнги натижаси, шунинг учун ҳам ернинг баҳосини қайд қилади. Экинлардан олинган ҳосил миқдорига қараб, далаларнинг баҳосини аниқлаш мумкин, тупроқнинг маҳсулдорлиги қиймати равшан бўлади. Тупроқ маҳсулдорлиги барча табиий ва сунъий суғориш аҳволни тўлиқ мужассамлаштиради. Ерни итисодий баҳолаш икки кўрсаткичда амалга оширилади; ялпи маҳсулот бўйича амалга ошириш ернинг ишлаб чиқариш воситаси сифатида майдон бирлиги бўйича қийматини билишга имкон беради. Бу кўрсаткич ишлаб чиқариш ҳажмини майдон бирлигида табақалашган ҳолда режалаштириш учун, экин майдонидан оқилона фойдаланиш, солиқ тизимини тўғри амалга ошириш ва

бошқаларни аниқлашда зарур. Соф даромад бўйича ерни иқтисодий баҳолаш майдон бирлигидан олинадиган даромадни чамалашда қўл келади, бу ҳол табақалашган солиқ, ренталарни аниқлашда зарур омил ҳисобланади. Ҳосилдорлик ва соф даромад жамоа хўжалиги ҳудудида олдиндан қишлоқ хўжалик мащсулотларининг ҳажми ва ундан келадиган соф даромадни режалаштиришда энг ишончли механизм бўлиб хизмат қилади. Ер кадастри ва тупро қ бонитировкаси . Кадастр (франсузча-реестр, рўйхат) - объект ёки ҳодиса тўғрисида жамлама сифатида ва миқдорий маълумотларнинг тизимли мажмуаси ҳисобланади, кўп ҳолларда улар иқтисодий баҳолашни назарда тутади. Кадастрнинг турлари кўп. Ер кадастри қуйидаги таркибий қисмлардан иборат: а) ерга эгалик қилиш ва ердан фойдаланишни рўйхатдан ўтказиш; б) ерни миқдорий ҳисоби; в) ернинг сифати; г) тупроқ бонитировкаси; д ) ерларни иқтисодий баҳолаш. Тупроқ бонитировкаси (лотин тилида - асл, сифатли) - тупроқнинг унумдорлиги бўйича нисбий баҳолашдан иборат. Қиёсий баҳолаш тупроқларни мажуд объектив хусусиятлари ва белгилари асосида амалга ошириш, булар қишлоқ хўжалик экинларининг ўсишида энг муҳим аҳамиятга эга бўлади. Бонитировкада миқдорий кўрсаткичлар (баллар) қўлланилади. Улар бир тупроқни иккинчи тупроқдан қанчалик яхши ёки ёмон эканлигини аниқлашга имкон беради. Бунда тупроқнинг энг муҳим хусусиятлари ва ҳосилдорлиги эътиборга олинади. Бошқача айтганда, тупроқ бонитировкаси-бу, тупроқнинг ҳосилдорлигини балл ҳисобида агрономик инвентаризация қилиш бўлиб, балл тупроқнинг асосий хусусиятлари ва энг муҳим қишлоқ хўжалик экинларининг ўртача ҳосилдорлиги ҳамда табиий яйлов (пичанзор) ларнинг маҳсулдорлиги ҳисобланган кўрсаткичидир. Тупроқ бонитировкаси ер кадастрининг асосий қисмларидан бири бўлиб, ер фондини миқдор ва сифат жиҳатдан ҳисобга олиш ҳисобланади.

Миқдорий ҳисобга олишнинг моҳияти ердан фойдаланиш ва экинларнинг тури бўйича майдони ҳисобида тақсимланишни кўрсатади. Ҳайдаладиган, суғориладиган ерлар, боғлар, пичанзор,яйловлар ва бошқаларнинг майдони ҳисобга олинади. Сифат жиҳатидан рўйхатдан ўтказишга тупроқнинг асосий хусусиятлари, айниқса, унумдорлиги ҳамда меҳнат маҳсули-экинларнинг ҳосилдорлиги (кўрсаткичи) ҳисобга олинади. Бунда ҳар бир ер майдонининг ҳақиқий имконияти маҳсулдорлиги, шуниндек, бутун жамоа хўжалиги, туман ва вилоят бўйича кўрсаткичлар аниқланади. Бундай тартибда ер участкаларини ҳисобга олиш қишлоқ хўжалик ерларини (экинзорларини), ҳайдаладиган ерлар, пичанзор, яйлов, ўрмон ва бошқаларнинг маҳсулдорлигини ошириш тадбирларини ишлаб чиқишда зарур бўлади. Хўжаликларнинг ихтисослашуви ва тармоқларнинг оқилона алмашиб келиши, ерларни суғориш қилишда капитал маблағ сарфлашни режалаштиришда асос бўлади. Шу билан бирга тупроқ бонитировкаси мустақил аҳамиятга эга бўлиб, маълум ҳудудларни (жамоа хўжалиги, туман, вилоят) тупроқларининг унумдорлиги бўйича гуруҳларга бирлаштириш ва солиштириш учун имкон беради, жамоа хўжаликлари ва ишлаб чиқариш фаолиятига ҳудуднинг иқлимий ва иқтисодий шароитларини эътиборга олиб тўғри баҳо бериш, тупроқлардан оқилона фойдаланиш асосида қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштиришни кўпайтириш, бу борадаги имкониятларни аниқлашга ёрдам беради. Бонитировкада пахта, дон, шоли, ем-хашак, қанд лавлаги етиштириш, табиий ўт ва ўрмонлар, боғлар ташкил қилиш учун энг қулай шароитларни аниқлаш мақсад қилиб қўйилади. Қишлоқ хўжалик мутахассисларига суғорма, лалми ерлардан, яйловлардан жадал фойдаланиш тадбирларини ишлаб чиқишда ёрдам беради. Бонитировка асосида тупроқ сифатига мос келадиган ҳосилдорликни олдиндан белгилаш, тупроққа солинадиган минерал ва органик ўғитлар миқдорини аниқлаш мумкин. Бонитировка тупроқнинг қандай чора-тадбирларга муҳтожлиги, эрозия ва дефолиация, қуритиш суғоришси, фитосуғориш тадбирларини амалга ошириш

зарурлигини ҳудуд бўйича ҳамда айрим ареалларда мунтазам кенг миқёсда қўллашни асослайди. Бонитировка усуллари ва бонитировка мезони ба ҳ олаш мезонлари бўйича фар қ ланади. Бунда тупро қ нинг айрим табиий хусусиятлари ёки ушбу хусусиятларидан жами ба ҳ олашда фойдаланилади. Лекин ба ҳ олаш жараёнида тупро қ нинг қ ишло қ хўжалик экинлари ривожланадиган шароитларини белгиловчи хусусиятлари ва белгилари асос қ илиб олинади. Шунинг учун ҳ ам маълум хусусиятларга эга бўлган тупро қ бир турдаги экин учун қ улай, бош қ а турдаги экинлар учун эса но қ улай бўлиши мумкин. Тупро қ ларни хусусиятлари бўйича ба ҳ олаш манти қ ан қ ишло қ хўжалик экинлари ҳ осилдорлигини назорат қ илади. Тупро қ ларни баҳолашда уларга жиддий таъсир этувчи омиллар, яъни рельеф, грунт сувлари сат ҳ и ва минералашув даражаси, и қ лим хусусиятлари, грунтнинг сув ўтказувчанлиги, ёт қ изи қ ларнинг литологик таркиби, ернинг ўлчамлари ва бош қ аларга катта а ҳ амият берилади. МД Ҳ мамлакатларида, шу жумладан, Ўзбекистонда 100 баллик ба ҳ оловчи шкала қ абул қ илинган. Балларни ишлаб чи қ иш ер тузиш давлат лойи ҳ а институти, олий ў қ ув юртларининг тупро қ шунослик кафедралари, Тупро қ шунослик ва агрокимё институтида ма ҳ аллий табиий ва и қ лимий шароитларни ҳ исобга олган ҳ олда амалга оширилади. Бонитировка балларини ҳ ар бир ба ҳ олаш белгиси бўйича ҳ исоб-китоб қ илиш қ абул қ илинган қ уйидаги формула асосида амалга оширилади: Зм Зф Б 100  , Бунда: Б-тупро қ балли; З ф -бирор белги (гумус ми қ дори, азот, фосфор, калий ва б.); З м -шу белгининг қ иймати, у 100 балл ҳ исобида олинади. Балли ба ҳ олаш тупро қ ларнинг андозали кўрсаткичлари асосида бажарилиши лозим, ўшанда тупро қ даги гумус ми қ дори 100% га тенг бўлади. Масалан, су ғ ориладиган оч бўз тупро қ да гумус ми қ дори, айтайлик, 1,3% бўлса, у андозали тупро қ да 2,3% тенг деб ҳисоблаш билан ю қ оридаги

формула асосида қ уйидаги ми қ дорга эга бўламиз: 1,3 100:2,3  57. Бу мисолдаги су ғ орма оч бўз тупро қ 1 га майдонда 57 баллга тенг. Мутахассислар тупро қ бонитировкаси балларини таснифлаш натижасида қуйидаги шкалани таклиф қ илишган ( 6 -жадвал). жадвал. Тупро қ бонитети классларининг мезони. Бонитет класси Бонитет бали Тупроқнинг сифатий тавсифи 8-10 91- 100 81-90 71-80 Яхши 5-7 61-70 51-60 41-50 Ўрта 2-4 31-40 21-30 11-20 Ёмон 1 1-10 Дехқончиликда фойдаланилмайди Ўзбекистоннинг ер ресурслари ва улардан самарали фойдаланиш. Ўзбекистоннинг умумий ер ресурслари 44,79 млн га шундан 27,9 млн га (63,3%) қишлоқ хужалигига қарашли ерлар хисобланади. Мамлакат умумий ер майдонинг 5,6 млн га. ер деҳқончиликда фойдаланиладиган ерлардир. Шундан 4,447 минг га. (15,9 %) ҳайдаладиган ерлар ҳисобланади, 1,2 млн га ер лалмикор ерлардир. Суғориладиган ерлар 4,2 млн га (мамлакат ҳудудининг 9,4 %)

Мамлакат ҳудудининг (22,8 млн га ерлар) 50,9 % чўл зонасига тўғри келада. 21 % ерлар тоғ ва тоғ олди ерлари ҳисобланади. Ўрмон фонди 10 млн га. дан ошади. Шундан 3 млн. га. ўрмонлар тоғ ўрмонлари, қолганлари эса чўл ўрмонларидир, сўгорилаётган ерлар қишлоқ ҳўжалиги маҳсулотининг 90 % ини беради. Ўзбекистон хўжалиги узоқ йиллар давомида асосан қишлоқ хўжалигига, пахта хом ашёсига ихтисослаштирилиши натижасида обикор ерларнинг мелиоратив аҳволи ёмон аҳволга тушиб қолди. Бундан ташқари Ўзбекистон ерларининг анча қисмини Қорақум, Қизилқум, Устюрт каби чўл ерлар ташкил этади. 6. Ернинг ифлосланиши, эрозияси ва унинг олдини олиш тадбирлари. Ернинг чекланганлиги ва сифат таркибининг пастлиги, тупроқ эрозияси, шўрланишини ифлосланиши, эрозия, яйлов депрессияси билан боғлиқ бўлган экологик хавф-хатар тўхтовсиз ортиб бормоқда. Республика суғориладиган ерларнинг 2 млн гектари (50 % га яқин) бузилиш хавфи остида қолган. Улар асосан шўрланган ерлардир. Бу ерларнинг 0,8 млн. гектари ўртача ва кучли даражада шўрланган. Қорақалпо ғистон, Бухоро, Сирдарё вилоятлари ерларининг 90-95 %, Қашқадар ё ва Хоразм вилоятларининг 60-70 % ерлари шўрланган . Республика тупроғининг асосий сифат кўрсаткичи ҳисобланган унумдорлик (гумус) 30-35% га пасайиб кетган. Шамол эрозиясига (дефляция) учраган ерлар майдони 2,1 млн гектарга, сув эрозияси таъсиридаги майдонлар эса 0,7 млн га тенг. Мамлакатдаги 22 млн яйловнинг 6 млн гектари – шамол, 3 млн гектари эса сув эрозияси таъсиридадир. ДДТ пестицидидан фойдаланиш 1983 йил таъқиқланганига қарамай, унинг тупроқдаги миқдори ҳамон нормадан 2-4 баробар ортиқдир. Тупроқнинг ҳар хил саноат чиқиндилари ва маиший чиқиндилар билан ифлосланиши реал таҳдид туғдирмоқда. Тупроққа ортиқча ишлов бериш

унинг нурланишига ва пестицидлар, оғир металлар чанги Билан ифлосланишига, таркибидаги чириндининг камайишига, эрозиянинг авж олишига ва бошқа салбий оқибатларга олиб келди. Ўзбекистонда ернинг ишдан чиқишига асосан суғориш ва зовур тизимининг эскириши, суғориш техникасининг қолоқлиги ва сувдан фойдаланишда исрофгарчиликка йўл қўйилиши сабаб бўлди, бу эса ернинг мелиоратив ҳолати ёмонлашувига ва тупроқ таркибида тузининг кўпайиб кетишига олиб келди. Ернинг яроқсиз ҳолга тушиши муаммосини тубдан ҳал этиш учун суғориш тизимини бутунлай қайта таъмирлаш, табиат берган текин неъмат сувга бўлган муносабатни ўзгартириш, шунингдек эрозияга қарши агротехник, хўжалик, ўрмон мелиоратив, гидро техника тадбирларини амалга ошириш зарур. Ердан фойдаланиш самарадорлигини оширишнинг асосий йўналишлари. Ердан фойдаланиш соҳасида вужудга келган амалиётнинг камчиликлари келтириб чиқарган экологик муаммолар тугуни фақат мамлакат қишлоқ хўжалигини изчил суратида ислоҳ қилган тақдирдагина ечилиши мумкин. Жаҳон тажрибаси шуни кўрсатадики, қишлоқ хўжалигининг ўзини ҳам, деҳқон ва қишлоқ аҳолисининг яшаш муҳитини ҳам соғломлаштириш учун экинларни алмашлаб экиладиган турларини кўпайтиришга ўтиш (бедазорлар ва бошқа ўтзорларни кенгайтирган ҳолда) муҳим аҳамиятга эга. Мамлакат иқтисодиётининг мустаҳкамлашиши ва унинг экспорт имкониятлариниошиб бориши бунинг учун яхши шароитлар яратади. Бунда қуйидагилар асосий ўринни эгаллаши керак; қишлоқ ҳужалик ерларидан фойдаланишни яхшилаш, қишлоқ ҳужалик ишлаб чиқариши таркибини қайта кўриб чиқиш, яйлов ерлариданфойдаланишни яхшилаш, самарадорлигини ошириш ерни шўрланишини бартараф этиш ва бошқалар.

Ердан фойдаланишн, уни асраш, муҳофазалаш соҳасидаги экологик хавфсизликни кучайтириш ва ўтмиш давр асоратларини бартараф этишнинг асосий йуналишлари қўйидагилардан иборат; 1). Замонавий технологияларни ишлаб чиқиш ва жорий этиш. 2). Заҳарли кимёвий моддаларни қўллаш устидан қаттиқ назорат ўрнатиш. 3). Экин зараркунандаларига қарши курашишда биологик усуллардан кенг фойдаланиш. 4). Суғориш сувидан меъёридан ортиқча фойдаланиш оқибатида иккиламчи шўрланишининг авж олишига қарши кураш тадбирларини амалга ошириш. 5). Тупроқлар эррозиясига қарши курашиш. 6) . Ердан фойдаланишни оқилона тежаб тергаб фойдаланишнинг интенсив йўлига ўтиш. 7). Ердан фойдаланишда иқтисодий рағбатлантириш, ифлослантирганлик учун солинадиган махсус солиқлардан кенг фойдаланиш.

Адабиётлар рўйхати 1. Каримов И.А. Хавфсизлик ва тинчлик учун курашмоқ керак.Т.: 2002. 2. Алимов Т.А., Хаскин В.В. Экология. Учеб.пособ. М., 1998. 3. Глушкова В.Г., Макар С.В. «Экономика природопользования» учебное- пособие М:, Гардораки 2005. 4. Холина В.И. «Основы экономик и природопользования» Питер 2005. 5. Кормилицин В.И. и др. «Основы экологии» М. «Интерсталь» 2001. 6. Макар С. В. Основы экономики природопользования. М. ИМИЭ, 1998. 7. Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги-2003. №8. 31-32 бет. 6. Кудрявцева О.В. Экологический аудит. МГУ: 2000. 7. “Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисидаги” қонун. 9 декабр 1992 йил.

Похожие

Сув ресурсларидан самарали фойдаланиш ва муҳофаза қилиш

Рекреация ресурсларидан унумли фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш

Рекреация ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш

Минерал хом ашё ресурсларидан фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш ва унинг ресурсларидан фойдаланиш