Chiqindi turlari va ularni sinflarga bo`linish - Экология - Рефераты

Chiqindi turlari va ularni sinflarga bo`linish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

99 KB

Chiqindi turlari va ularni sinflarga bo`linishi. Kimyoviy ifloslanish turlari va darajalari Tuproqlarning kimyoviy ifloslanishi turli omillar ta’sirida paydo bo‘lib, yillar davomida tuproq qoplami zararlanishi kuzatiladi. Tuproqlar ifloslanishi turlicha bo‘lib, asosan sanoat korxonalari, maishiy va boshqa chiqindilar hamda turli jarayonlar mobaynida ifloslanadi (3-rasm). Har bir davlatda tabiiy resurslar hisoblanuvchi yer resurslarini muhofaza qiluvchi tashkilotlar bo‘lib, mazkur tashkilotlar tomonidan doimiy tarzda tuproqlarni kimyoviy ifloslanish holati nazorat kilinadi va shu asosda tegishli tadbirlar belgilanadi. Uzbekiston Respublikasida yer resurslarining holati, ularni muhofazasi va tegishli masalalar bilan Tabiatni muhofaza kilish Qo‘mitasi, Gidrometrologiya xizmati va bir qator ilmiy - tadqiqot institutlari shug‘ullanadi. Bularda laboratoriya sharoitida ifloslovchi modda tarkibi, miqdori va boshqa xossalari o‘rganilib, ifloslanishga tavsif beriladi. 3-rasm Tuproqlarni kimyoviy ifloslanish jarayonlarini aks ettiruvchi ayrim lavhalar

Kimyoviy ifloslangan tuproqlarning havfli - zaharli xususiyati, kimyoviy tarkibi va umumiy miqsori bo‘yicha turlarga ajratiladi. Havfli-zaharli xususiyati bo‘yicha tuproqlar quyidagi kimyoviy ifloslanishlarga ajratiladi: 1.Radioaktiv ifloslanish, 2. Og‘ir megallar va kimyoviy moddalar bilan ifloslanish, 3. Turli chiqindilar bilan ifloslanish. Tahlillarga ko‘ra radioaktiv ifloslanish eng havfli o‘rinda turadi, chunki radioaktiv ifloslanishda dastlab biologik dunyo jiddiy zarar ko‘radi va juda katta radiusda ham ta’sir etish xususiyatiga ega, eng achinarlisi inson sog‘ligiga juda havfli ta’sir etib, uning kelajak avlodlariga genlar orqali ta’sir etishi bilan boshqa ifloslanish turlaridan farq qiladi. Og‘ir megallar bilan ifloslanishning havfli tomoni shundaki, birinchidan, og‘ir megallar bilan ifloslanishni vujudga keltiruvchi omillar va manbalar ko‘p (transportlar va sanoat - korxonalari) bo‘lib, ikkinchidan, tuproq qoplamida saqlanish (yemirilish) muddati bir necha ming yillarga teng.

Tuproqlarni turli chiqindilar bilan ifloslanishi yuqoridagi ifloslanishlar katori juda ko‘p hisoblanadi. Uning havfli tomoni shundaki, turli chiqindilar inson ta’siri va sanoat korxonalari tomonidan juda katta miqdorda tuproq qoplamiga to‘planadi. Maxsus chiqindilar ko‘miladigan "qabriston" lar yillar davomida atrof - muhit tuproq qoplamiga salbiy ta’sir qiladi. Chiqindilar zaharli xususiyati bo‘yicha quyidagi guruhlarga ajratiladi (3-jadval). 1-jadval Chikindi turlari va ularning sinflarga bo‘lnnishi № Chiksndi turlari O‘lchov birliklari 1. Zaharsiz chvqindilar: Turlicha 2. Ishlab chikarish sanoat chiqindilari Tonna 3. Qayta ishlash sanoati chiqindilari kub/metr 4. Maishiy chiqindilar to1sha 5 Zaxarli chikivdnlar: 1 -sinf-o‘ta qavfli zaharli chiqiidilar 2- sinf - yuqori zaxarli chiqindilar 3- sinf -o‘rtacha havfli chiqindilar ' 4- sinf -kuchsiz zaharli chiqindilar tonna tonna tonna tonna turli xil Chiqindilar asosan kimyoviy tarkibiga va ta’sir etish xususiyatig ko‘ra bir - biridan farq qiladi. Tuproq qoplamiga ko‘proq to‘g‘ridan - to‘g‘ri ishlab chiqarish sanoati va maishiy chiqindilar tushadi. Qayta ishlash sanoati va boshqa turdagi chiqindilar nisbatan kamroq. Tuproq qoplamini kimyoviy ifloslanishida turli omillar yetakchi o‘rin egallaydi. Ifloslangan tuproqlar quyidagi kategoriyalarga bo‘linadi (4-jadval). 2-jadval Qishloq xo‘jalik sohasida foydalaniladigan tuproqlarning kimyoviy ifloslanish kategoriyalari

Tuproqparni ifloslanish kategoriyalari Ifloslanish tavsifi Foydalanish holati Tavsiya etilgan tadbirlar I kategoriya ifloslanmagan Tuproq tarkibida kimyoviy moddalar QQMko‘rsat- kichidan oshmaydi. Barcha ekinlarni ekish mumkin Tuproq ifloslanishiga bo‘lgan ta’sirini kamaytirish. II kategoriya o‘rtacha havfli Kimyoviy moddalar miqdori QQM ko‘rsatkichigacha, umumiy sanitar meyor holatida bo‘lib,tuproqqa yetib kelishi suv va havo orqali kechadi. Sifat tarkibini nazorat kilgan holda ayrim o‘simliklarni ekish mumkin. Suv va havo orqali tarqaluvchi yo‘llarni nazorat qilish va chegaralarshsh, qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan yerlardagi suv manbalarini nazoratga olish III kategoriya yuqori havfli Tuproq tarkibida kimyoviy moddalar miqdori KQM dan ortik va translakatsion ko‘rsatkichlarga zararli xisoblanadi. Faqat texnika ekinlari ekishda foydalanish mumkin. Qishloq xo‘jalik 1. Qatiy ravishda I kategoriya tadbirlarini qo‘llash va zaxarli moddalar miqdorini o‘simliklar, mahsulotlar tarkibini nazorat qilish. 2. Hosil beruvchi o‘simliklarni toza tuproq sharoitiga ko‘chirish va

ekinlari ekish taqiqlanadi. nazorat qilish.Z. O‘simliklar yashil massalaridan foydalanishni cheklash. IV kategoriya o‘ta havfli Tuproq tarkibida kimyoviy moddalar KQMdanortadi va tuproqning barcha ko‘rsatkichlari uchun zararli hisoblanadi. Barcha turdagi ekinlar ekish taqiqlanadi. Ifloslangan tuproq qoplamini ifloslanish darajasini kamaytiruvchi tadbirlar qo‘llash. Qishloq xo‘jaligida foydalanuvchi suv tarkibini nazoratga olish va tabiiy himoya omillarini shakllantirish Tuproqni kimyoviy ifloslanish darajalarini tasniflashda barcha kimyoviy ifloslanish turlarida bir xil belgilanmaydi, balki muayyan ifloslovchi moddaning kimyoviy tarkibi, tuproqdagi miqdori, QQM, zaharli xususiyati va boshqa xususiyatlariga ko‘ra aloxida-alohida tarzda belgilanadi. Biroq umumiy formula sifatida kimyoviy ifloslangan tuproqlar uchun quyidagi ifloslanish darajalari va koeffitsiyentlar qabul qilingan (5-jadval). 5-jadval Kimyoviy ifloslangan tuproqlarning ifloslanish darajalari va koeffitsiyentlari Ifloslanish darajasi Yerning ifloslanganlik darajasi Ifloslanish koeffitsiyenta 1 Ifloslanmagan 0 2 Kuchsiz 0,3 3 O‘rta 0,6 4 Kuchli 1,5

5 Judakuchli 2,0 Tuproqlarni kimyoviy ifloslanishini muhofaza qilish bugungi kunda yer kurrasida eng dolzarb masalalardan biri hisoblanadi, shu bois bu masalaga jiddiy yondashishni talab etiladi. Chunki bu insoniyatning barcha turmush faoliyati bilan uzviy bog‘liqsir. Yuqoridagi ko‘rsatkichlar asosida ayrim element va moddalar uchun tegishli ifloslanish darajalari keltiriladi (6-jadval). Dunyo olimlari (SL.Davidova, V.I.Tagasov, 2002 y.) tomonidan turli kimyoviy modsalarning havflilik nuqtai nazaridan stress -indeks ko‘rsatkichlari belgilangan, bunga ko‘ra pestitsidlar - 140, og‘ir metallar - 135, AES chiqindilari - 120, qattiq shakldagi zaharli chiqindilar - 120, metallurgiya materiallari - 90, tozalanmagan oqava suvlar - 85, oltingugurt (II) - oksidi - 72, neft -72, kimyoviy o‘g‘itlar - 63, organik maishiy chiqindilar - 48, azot oksidlari - 42, saqlanayotgan radioaktiv chiqindilar - 40, shahar chiqindilari - 40, uchuvchan uglevodorodlar - 18, uglerod oksidi - 12 indeks ko‘rsatkichlari bilan belgilangan. I (jadval Lyrim kimyoviy modda va elementlarning ifloblanish darajasi Elementlar va moddalar Ifloslanish darajalari, mshforiga ko‘ra (mg/kg), 1 darajali, ifloslaimagan 2 darajali, kuchsiz 3 darajali, o`rta 4 darajali, I yuqori 5 darajali, juda yuqori Bir so‘z bilan aytganda tuproq qogshamini kimyoviy moddalar bilan ifloslanishini oldini olish muhimroq. Aks holda tuproq va boshqa tabiiy komponentlar bilan bog‘liq muammolar vujudga kelaveradi. Ifloslanishning har qanday turi va darajasi tuproq xossalariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, shu nuqtai nazardan muammoning kelib

chiqish mexanyumlari va muhofaza qilishning ilmiy asoslarini yaratish muhim hisoblanadi.

Похожие

Atrof tabiy muhitni ifloslantiruvchi manbalarning turlari va ularni nazorat qilish usullari

Ekologik omillar va ularni tasniflash

Yer resurslari va ularni muhofaza qilish

Tabiiy jarayonlar va ularni o‘rganishning ahamiyati

Changlarning asosiy xossalari va ularni tozalash effekti