Biosenoz, biogeosenozlar va ekotizimlar ekologiyasi - Экология - Рефераты

Biosenoz, biogeosenozlar va ekotizimlar ekologiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Atmosferaning tarkibi va ifloslanishi. 2. Suvning organik xayotdagi va kishlik tabiatidagi axamiyati. 3. Suv xavzalarining ifloslanishning salbiy okibatlari va ekologiyasi.

www.arxiv.uz Tayanch tushunchalar: Atmosfera tarkibi,sun’iy ifloslanish,tabiiy ifloslanish.Ximiyaviy ugitlar pestcidlar bilan ifoslanish.Yadro kurollari sinat Radiaktiv chikindilar. Atmosfera xavosi xar xil gazlarning mexanik aralashmasidan iborat bulib asosan azot-78,09% kislorod 20,95%,argon 0,99 va karbanat angidrid 0,03%. Atmosfera tarkibida yana geliy,neon,ksenon,kriton,vodorod,ozon,ammiak,yod va boshkalar bulib ular butun atmosfera tarkibining 0,01% ni tashkil etadi. YYerning sun’iy yuldoshlari,raketalar va kosmonovtlarning ma’lumotlariga kura atmosferaning 100 km gacha kolinligida uning tarkibi yukorida kayd kilingan gazlardan iborat.1000-1200 km balandliklarda atmosfera asosan kislarod va azotdan va undan yukorida 2500 km bulgan kismida geliy gazi 2500 km dan yukorida esa eng engil gaz -vodoroddan iborat. Atmosferada gazsimon moddalardan tashkarida shakli kattaligi ximiyaviy tarkibi va fizik xossalariga kura bir-biridan fark kuluvchi mayda zarrachalar-aYerozollar mavjud.Atmosferaning ifloslanishi deganda biz uning tarkibidagi tabiiy xolda mavjud bulgan gazlar muvozanatining tabiiy va sun’iy omillar natijasida vujudga kelgan xar xil gazlar katta zarrachalar radiaktiv changlar suv buglari boshkalar ta’sirida buzilishini xam sifatining uzgarishini tushunamiz. Atmosferaning tabiiy ifloslanishida kosmik changlar vulkonlarning otilishidan vujudga kelgan moddalar tog jinslari va tuprokning nurashidan vujudga kelgan moddalar,usimlik va xayvonlarning koldiklari,urmon va dashtlardan yongindan dengiz suvining mavjlanishi bilan xavoga chikkan tuz zarrachalari aYeroplanktonlar muxim rol’ uynaydi Bu moddalar atmosfera xavosida muxim sifatni uzgarishlarga olib kelmaydi.Koinotdan xar yili 10 t chang atmosferaga tushadi.

www.arxiv.uz Atmosferaning sun’iy ifloslanishi.X1X asrning ikkinchi yarimidan boshlab dunyoda xususan intesiv rivojlanishi atmosferaning sun’iy ifloslanishini tezlashdi.Atmosferaning sun’iy ifloslanishiga avtomobil transporti (40%) enegetika sanoati (20%) ikkinchi urni korxona va tashkilot ishlab chikarishi uchun urinni (14%) egallaydi.Kishlok xujaaligi ishlab chiikarishi,maishiy kammunal xujalik va boshkalar zimmasiga esa atmosferaning sun’iy ifloslanishining 26% ni tugri keladi.Xozir Yer kurrasida kishilarning xujalik faoliyati bilan boglik xolda atmosfera xar yiliga 500 mln.t atrofida oltingugurt gazi (SO) sul’fid oksidi,azot oksidi karbanat angidrid va pestidcitlar chikarimokda. Bulardan tashkari cement,kumir,metallurgiya va boshka sanoat korxonalaridan kuplab atmosferaga kul,rux,kurgoshin mis,chang va boshka kattik moddalar chikarilmokda Shuningdek katta maydonlarda urmonlarga urmonlarni kesib Yerlarni xaydash tufayli tuprok Yeroziyasi va defmociyasi kuchayadi,urmon-utloklarda yongin kupayadi.kishlok xujaligida pesticidlarni kuplab ishlatish okibatida atmosfera tarkibi chang tutun,kuruklar zaxarli ximikatlar mikdorining kupayishiga olib keladi. Uzbekistonning asosiy daryolari D aryolar nomi U mumiy uzunligi, km 2 xisobida X avzasinin g maydoni doni,km 2 xisobida U rtacha suv sarfi, sekundiga m 3 xisobida B oshlanish joyi K ushilish joyi T uyinishi Si rdaryo 2 982 1 50100 B ekobod sh.yonida 568 M arkaziy Tyanshan ’ tizmalari O rol dengizi M uzlik va korlar N 5 5 U M S M

www.arxiv.uz orin 78 9990 chkurgon sh.yonida 427 ar Tyanshan ’ tizmalari irdaryo uzlik va korlar K oradaryo 1 80 3 0100 1 22 F argona, oloy tizmalari S irdaryo K or va muzliklar C hirchik 1 74 2 7500 X ujakent yonida 224 G arbiy tyanshan’ tizmalari S irdaryo K or va muzliklar O xangaron 2 36 5 262 2 3 C hotkol Kurama tizmalari S irdaryo K orlar Sa ngzor 1 98 3 220 G ulkishlok yonida 1,7. Tuyatorla r arigi kushilgan dan sung Karki yonida T urkiston tizmasi va Zarafshon daryosi A rnasoy kuli K or va muzliklar A mudaryo 2 540 3 0900 K arki yonida 2000 P omir togli ulkasi O rol dengizi M uzlik va korlar S urxondary 1 96 1 3500 K oravultep X isor tog A mudaryo K or va

www.arxiv.uz o a yonida 70,2 tizmasi muzliklar S hYeroboda ryo 1 86 2 950 7 ,5 X isor tog tizmasi A mudaryo K orlar K ashkadaryo 3 32 1 2000 V araganza kishlogi yonida 5,4 X isor tog tizmasi K arshi chuli K orlar Z arafshon 7 81 1 2300 P anjakent sh.yonida 165 T urkiston, Zarafshon tizmalari K izilkum chuli K or va muzliklar Ma’lumotlarga kura atmosfera tarkibidagi changlar mikdori X1X asr oxiriga nisbatan 20% kupaydi. Sunggi yillarda atmosferaning ifloslanishida transport solmogining ortishini kuramiz. Chunki avtomashina ,samolyot,teplovoz,kishlok xujalik moshinalari. 2.Yer kurrasidagi suvlardan iborat bulgan kobik gidrosfera deb yuritiladi,unga sayyoramizdagi xamma suvlar okean dengiz,kul,daryo,muz,botkoklik va 5 km chukurlikkacha bulgan Yer osti suvlari kiradi.Yer yuzasida suv mikdorining 93,96% ini kura okean va dengiz suvlar 4,12% ini Yer osti suvlari,1,65% muzlikdagi suvlar 0,026 % kup suvlari,0,0001%chuchuk suvlar tashkil etadi.Xalk xujaligining turli soxolarida usimliklar va kishlok xujalik ekinlari umuman imkoniyat uchun zarur bulgan chuchuk suvning mikdori cheklangan bulib 84 million 827,2 ming km 2 ni tashkil kiladi.Butun gidrosferadagi umumiy suv mikdorining 6% demokdir.Ushbu chuchuk suvning 60.0 miln km 3 Yer osti suvlariga 24,0 mln km 3 muz va korlarga 750 mln km 3 kullarga 75 ming km 3 tuprokdagi suvlarga

www.arxiv.uz fakat 1,2 ming km 3 esa chuchuk daryo suvlariga tugri keladi.dunyodagi barcha daryolar bir yilda okeanlarga 45 ming km 3 suv olib keladi. (R.T.Nikitin,Yu.K.Novikov 1986) Gidrosferada suvlar doimo xarakat k ilib bir xolatdan ikkinchi xolatga utib aylanib yuradi.Suvlarning ikki aylanma xarakati mavjud. 1)katta aylanma xarakat.2)kichik aylanma xarakat.Suv-Yer kurrasidagi organizimlarning yashashi uchun zarur bulgan eng muxim minYeral xisoblanib organizimdagi bu tun jarayonlar suv muxitida sodir buladi. Usimlik va xayvonlar organizmida suvning mikdori 50-98% gacha buladi.Gusht tarkibida 5%t bulsa ,sutda 87-8 9% sabzavodlarda 80-98% etadi. Suv ayniksa kishi organizim uchun zzarur chunki inson vaznining 70% suvdan iborat.Uch kunlik bola organizimning 97% suv tashkil etadi. 1.Tonna ip-gazlama ishlab chikarish uchun 250 m3 1.t.sintetik tola ishlab chikarish uchun 2500 -500 0 m 3 1 t bugdoy etishtirish uchun 1500 l 1 t juxori etishtirish uchun 3 mln,1 t.sholi etishtirish uchun 20 mln l ,1 gektar paxta uchun esa 12-20 ming m 3 suv sarflanadi. 3.Suv shaxar va kishloklarimizni obodonlashtirishida iklimni yumshatishda sanitar vazifasini bajaradi. Matekiriklarning chuchuk suv bilan ta’minlanganligi ma tYeriklar daryolar umumiy okimi km3 axoli mln kishi xisobida yiliga axoli jon boshiga tugri keladigan suv ming m3 evropa 28 5 0 6 45 4.4 osiyo 14810 2400 6.2 afrika 5390 419 13,1 Sh.AmYe rika 8200 330 248 J.AmYeri ka 13400 260 51,5

www.arxiv.uz ma tYeriklar daryolar umumiy okimi km3 axoli mln kishi xisobida yiliga axoli jon boshiga tugri keladigan suv ming m3 avstroliya 350 13 26,9 Antartida doimiy okim yuk axoli yashamaydi. Yer shari buyicha 45000 4058 11,0 Ichimlik suv xavzalarining ifloslanish kishilar salomatligiga salbiy ta’sir etadi. Chunki kammunal maishiy korxonalardan,kasalxonalardan xammalardan xususan uylardan va sanoat korxonalaridan chikkan iflos suvlar tarkibida meda ichak kasalliklari,vabo epidemiyasi,tif,ichak burugi,va sil va boshka kasalliklar tarkaladi. Daryo va kul suvlarining zararli moddalar va zaxarli ximikatlar bilan ifloslanishi suvdagi organik xayotga ta’sir etib balik va suv utlarni zaxarlaydi kishlok xujalik ekinlarining normal usishiga ta’sir etadi. 1)Atmosferaning tuzilishi. 2)Suvning ifloslanishi va axamiyati.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1 Gerasimov I P ekalogicheskie problem’ v prrshloy nostoyashiy ibudushey geografii mir M Nauka 1985 2 Izrael’ Yu A ekalogiya ikontrol sostoyaniya prirodnoy sred’ M Gidrameteozdat 1984 3 Manitoring prirodnoy Srediu v basseyne Aral’kogo morya L Gidrometedizdat 1991 4 Tuxtaev A Xamidov A ekalogiya asoslari va tabiatni muxafoza kilish Toshkent Ukituvchi 1992 5 ChYYernova N M Biulova E M ekalogiya M Proveshenie 1989 6 egamberdiev R ekalogiya Toshkent Uzbekiston 1994 7 Novikovu G A Osnova obshey ekalogiya ioxrana prirodiu LGU 1979 8 Alimov T L Rafikov AA ekalogiya xatolik saboklari T 1991 9 Shodimetov Yu Ijtimoiy ekalogiyaga kirish T 1991 10 Mil’kov FN Landshaftnoya Sreda zemli M 1970 11. www.ziyonet.uz

Похожие

Ekologik tizim. Biosenoz

Ekotizimlar va organizmlar enyergetikasi

Ekologiya fanining tarixi

Inson ekologiyasi va adaptatsiya

Geografiya va ekologiyaning o‘zaro aloqadorligi va bog‘liqligi