Атроф табиат муҳитни муҳофаза қилиш ва табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий ҳуқуқий меҳанизм - Экология - Рефераты

Атроф табиат муҳитни муҳофаза қилиш ва табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий ҳуқуқий меҳанизм

Загружено в:

14.09.2022

Скачано:

0

Размер:

75.5 KB

Атроф табиат муҳитни муҳофаза қилиш ва табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий ҳуқуқий меҳанизм Режа: 1. Атроф табиат муҳитни муҳофаза қилиш ва табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий ҳуқуқий меҳанизм тушунчаси ва ўзига хос хусусиятлари. 2. Табиий ресурслардан фойдаланган учун халқ тўлаш. 3. Атроф табиий салбий тасъир этганлик учун ҳақ тўлаш. 4. Атроф табиат муҳитни муҳофаза қилишнинг иқтисодий рағбатлантириш.

Атроф табиат муҳитни муҳофаза қилиш ва табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий ҳуқуқий меҳанизм тушунчаси ва ўзига хос хусусиятлари . Атроф-муҳит табиат муҳафаза ва уни имкониятидан унумли фойдаланиш, қишлоқ хўжалиги ва ишлаб чиқариш долзарб муаммолариданг бири бўлиб келди. Инсониятни жамоатда табиатда бўлган муносабати усулида техник прогресс ва ахолини ўсиши социал – иқтисодий харакатлар пайдо бўлишига оқибатга инсон жамоатда ўзини табиатга бўлган социал – иқтисодий маънавий тушунчалар орқали кириб келмоқда. Иқтисодий-ҳуқуқ меҳанизми асосида атроф-муҳит табиатини сақлаш мақсадида табиатини сақлаш мақсадида таъминлаш ётади. Юридик ва жисмоний шахсларга социал-иқтисодий тадбирлар қўллаш, қайсики ўзини харакати билан табиат холатига кириб боруви яъни таъсир қилувчи, шу билан атроф муҳит табиати қонунлари қонунлари талабини бажариш чора тадбирларини белгилаш ҳисобланади. Шундай тадбирлар қўллаш билан экологик тарбия, курслар, қонуниятлар ва қонун асосида белгиланиш норматив актлар, ташкилот ва текширув назарий тадбирлар орқали, хохловчи ва чин дилдан бажарувчи муҳитни ташкил қилиш асоси бўлиб, экологик талаблар ишлаб чиқариш давомида асосий мезон хисобланади. Шу экологик-ҳуқуқий механизм табиатдан ва атроф-муҳит муҳофазаси орқали энг кучли ҳуқуқий институти, қайсини ўз ҳимоясига олган ҳуқуқий меъёр, шартларини бошқариб тушувчи ҳамда пул маблағларни назорат қилувчи соҳа бўлиб, бунда иқтисодий тушум атмосферагача зарарланиш оқибатда тушади. Тўлов ёки табиат муҳофазаси маблағларини ўлчови ва иқтисодий рағбатлантиришга йўналтирилган хўжалик субъектларини (солиқ) ёки иқтисодий ҳуқуқ меҳанизми иштирокчилари ролини экологияда иштирок этишда бажариш фаолияти билан аниқланади.

Энг аввало эътибор этилгандай тенг иқтисодий таъминлаш табиатдан фойдаланиш ва атроф-муҳит муҳофазасини таъминлаш ҳисобланади. Бу тушунчаларини йўналтиришда бирин - кетин умумий миқдорлар орқали бажарилган яна мантиқий йўлланма киритилди. Экологик ҳуқуқ меҳанизмлар орқали асосий функция атроф табиий муҳитни асраш соҳасини таъминлаш вужудга келди. Иқтисодий меҳанизмда рағбатлантириш ташкилот ва муассасалар ҳуқуқий қизиқишга интилиш шартлари бажарилиши учун йўналтирилди. Иқтисодий-қонуний қонунлар талаблари асосида амалга оширилади. Бу функция доимо ҳамма иқтисодий таъминлашни ҳуқуқ меъёрларини йўналтирилиши билан баъзан қўшимча қилинган баъзи омиллар орқали амалга оширилди. Бу рағбатлантириш роли орқали тан олинган айрим тўловларни ўз ичига олади. a) Ер устки бойликлари субъектларидан ҳамда бошқа табиий имкониятлардан ва атроф-муҳитдан фойдаланилганлиги учун тўлов ер зарарланиши учун тўлов. b) Солиқ ва қоедит учун енгиллик ва бошқа кенг қўлланилган табиат муҳофазаси доирасида маълум бўлган меъёр ва рағбатлантириш; Экалогик суғурта иштирокида асосий экологик мақсадга йўналтирилганлиги тушунчаси. Биринчидан -экалогик иқтисодий сиёсий интерацияси, яъни экологик интерация мукаммалли гини иқтисодиётда таъминлаш; Иккинчидан-табиат ресурсларини тенг ҳуқуқли асосида ишлашини таъминлаш; Учинчидан -баъ з и республика ва регионларда ишлаб чиқариш ресурсларида кенг унумли фойдаланиш ; Тўртчидан-муҳофаза учун ресурсларни молиялаштириш орқали тарқатиш, тиклаш ва атмосфера муҳитини ишлаб чиқариш ҳам табиат ресурсларни потенциялаш;

Бешинчидан-табиатдан фойдаланувчиларни иқтисодий қизиқтириши ва унумли фойдаланиш табиат ресурсларини муҳофаза қилиш. Иқтисодий инструлинт- экологик сиёсатга амалга оширишда дунё етакчи мамалакатлари орасида кенг қўлланилади. Экологик интрулит- шу асосларга таянади-ки, яъни “тўла -ифлослантирувчи-”, табиатдан -тўла – фойдаланувчи принципи амал қилиши ҳисобланади. Иқтисодий меҳанизмни асосий йўналтиришга қўллаш шундан иборатки, табиат русурсларидан оқилона нархда адиквативлигини таъминлаш ва унумли қоида ўз йўналиши бўйича ишлатилишини таъминлашдир. Табиатдан фойдаланувчи ва табиий атроф-муҳитни муҳофазаси қуйидаги иқтисодий ҳуқуқий меҳанизм асосида белгиланган: - табиатдан фойдаланувчи табиат атроф-муҳит муҳофазаси режаси. - Атроф муҳит мухофазасини рағбатлантириш табиатдан фойдаланиш тўлови. - экологик суғурта . - иқтисодий рағбатлантириш меъёри. Асосий талаблар иқтисодий ўлчов табиатдан фойдаланувчи ва атроф- муҳит муҳофази, Ўзбекистон республикаси қонунчилиги асосида табиат муҳофазаси қонунчилиги 8-қисмида табиат муҳофазасини таъминлаш иқтисодий чоралари қўлланилган. Ушбу қонуни 33 қисмида иқтисодий механизми таъминлаш табиат муҳофазасини кўриб чиқади: - табиат ресурсларидан фойдаланилганда тўлов тушуми, ифлосланган табиат мухофазаси (қўшимча жойлашган чиқинди) ва бошқа таъсир қилувчи холат вужудга келди. - Солиқ, қоедит ва бошқа енгилликлар бўлганда кўрсатилган ташкилот муассаса ҳамда баъзи иш берувчи табиат мухофазасини ташкил этилган кам чиқимли ва табиат бойликларини керакли миқдорида иқтисод қилиб

ишловчи технология фаолияти амалга оширишни унумли қоидаларини қўллайди. - Корхоналар учун қўлланилган умумий ўта хафли экологик технологияни ва бошқа хавфли фаолиятларини олдини олади. Табиат махсулотларига хақ тўлаш Биринчидан-табиат ресурслари фойдаланганда. Иккинчидан-атроф муҳитга негатив холатлар келтирилганда олинади. Қисман табиат ресурсларини тўлов и табиат ресурслари қонунчилиги актлари б илан назорат қилинади. Ўзбекистон Республикаси ер тўғрисида қонуннинг 28 -моддаси ердан фойдаланиш пуллик юридик ва жисмоний шахслар шахсий фойдаланишида ер участкалари бўлса, ер учун тўлов тўланади. Ер учун тўлов хар йили ер солиғи деб олинади уни миқдори ерни шерати, жойлашиши, сув билан таъминланишга қараб белгиланади. Ерни ижарага беришда ер учун тўлов ижара сифатида олинади, тўлов иккала томондан келишилган ҳолатда белгиланади, кейин бир ёки уч ер солиғи миқдорида ерни қишлоқ хўжаликлари махсулоти йиғиштириш учун олинган ер соғлигини бир ставка миқдори олинади. Ердан фойдаланишни тўлов миқдорлари Ўзбекистон Республикаси ер кодекси белгиланган тўлов миқдорларини назорат қилиб бориш йўриқномалари билан бажарилади. Молия вазирлиги ва Давлат солиқ комитетини 2002 й ил 21 январда ги ер солиғи белгилаш қарори асос бўлади. Давлат солиқ комитетининг 2002 йил 31 январдаги қишлоқ хўжалиги махсулотларини йиғиштирувчиларга белгиланган ер солиғи қарорига асосан амалга оширилади. Ернинг фойдаланишда ер ва ер участкаси бор юридик ва жисмоний муассасалар ер солиқ тўловлари тўлайдилар. Ер участкаси бор юридик шахслар солиқ тўловчи субъект хисобланади. Солиқ миқдорлари қуйидагииасосларда белгиланади:

a) қонунга асосан хисоб лаб олинади . b) ўрмончилар қишлоқ хўжалик ходимларига имтиёзлар эътиборга олинган холда белгиланади; c) қишлоқ хўжалигига берилган бошқа мақсаддаги ерлар эътиборга олинади; d) Мулк ҳисобида олинган ташкилот бинолари жойи эътиборгаолинади Ер участкаси бор жисмони й шахслар соли қ тўловчилар деб хисобланади a) агар умрбодга меросга қолдириш шарти билан (деҳқон хўжаликлар) уй жойи билан берилган бўлса. b) уй-жой қуришга умрбодга меросга қолдириш билан берилган бўлса. c) боғдорчилиқ узумчилиқ полизчилик учун берилган бўлса. d) хизматчиликга қонун асосида берилган бўлса. e) совға ёки сотиб олинган уйи билан боғ мерос хисобида, ишлаш уй-жой фаолияти ҳуқуқи билан. f) қонун асосида мулк ҳисобида олинган: g) фаолият ёки тадбиркорлик учун ижарага берилган бўлса. Қишлоқ-хўжаликлар махсулот етиштирувчилар умумий давлат белгилаган солиқ ўрнига белгиланган, ер солиғини ишлаб чиқариш махсулотлари орқали тўлайди. Қишлоқ хўжалиги махсулоти ишлаб чиқарувчилар ўз махсулоти учун белгиланган ер солиғи тўланади, солиқ тўловини танлашга ҳуқуқлари йўқ. Ер солиғи толовчилари, кооперативлар, ширкатлар, фермер хўжаликлари агрофермер, шунингдек бошқа қишлоқ хўжаликлари махсулоти ишлаб чиқарувчилар ўрмон балиқчилиқ овчилик тажриба экспертиза ўтказувчи илмий иш олиб борувчи ташкилотлар, юридик қишлоқ ва деҳқон хўжалиги бўлмаганлар қишлоқ хўжаликлар махсулот ишлаб чиқаришдаги ёки етиштиришдан қатъий назар.

Агар белгиланган ер солиғи тўловчилар қишлоқ хўжаликлар махсулоти ишлаб чиқарувчилар ўзлари бошқа махсулот чиқариш билан шуғулланилса алоҳида (солиқ тўлайди) белгиланган қонун асосида. Агарда қишлоқ хўжаликлари махсулот ишлаб чиқарувчи миқоо фирма ёки кичик тадбиркор категорисига қарашли бўлса бошқа турлари бўйича (савдо умумий овқатланишда солиқ йиғимлар бўйича) солиғ тўлайдилар ёки умумий тартиб бўйича тўлайдилар. Ерни ижарага беришда қишлоқ хўжаликлар махсулоти етиштирувчилар томонидан (ички тартиб хисобида) ижарачини ер солиқ мажбурияти сақланиб қолади. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида фойдали қазилмалар, уни амалга оширишда технологик жараёнларни, тош ва руда ҳолатида маҳсулотларни олишда ва улардан чиққан ишлаб чиқариш чиқиндилари учун юридик ва хусусий шахслар моддий ресурслардан фойдаланганлик учун солиқ тўловини амалга оширишга мажбурдирлар. Тоғ руда маҳсулотларини қазишда руда таркибидаги рангли металлар, қимматбаҳо материаллар, қора металларни бир корхонадан иккинчи корхонага қайта ишлаш учун берилганда (экспорт, четга чиқарилади ва бошқа) ҳолларда қазиш ишларини амалга оширувчи ва тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқарувчи корхоналар учун ягона солиқ тўлови белгиланган ва шу корхоналар солиқ тўловчи ҳисобланади. Масалан, Олмалиқ мис қазиш корхонаси мис аралаш руда маҳсулотини, мис қуйиш учун Олмалиқ тоғ-кон металлургия заводига беради. комбинат тайёр маҳсулот, яъни мис қуймаси учун ягона солиқ тўлайди. Бу жараёнда мис рудаси қазигани учун солиқ тўламайди, солиқ тўловчи мис қуйиш корхонаси ҳисобланади. Руда маҳсулотларини Ўзбекистон Республикасидан ташқарида қайта ишлаш учун экспортни амалга оширилганда, руда маҳсулотларини қазувчи корхона солиқ тўловчи ҳисобланади. Заҳира ер ости бойликларидан фойдаланганлик учун қуйидаги корхоналар солиққа тортилувчи ҳисобланади:

а) моддий бойликларни қазишни амалга оширишда, шу жараёнда фойдали қазилмалар ва қимматбаҳо аралашмалар билан ҳисобланганда, ҳақиқий қазилманинг нархи, уни ишлаб чиқариш ва сотиш нархларига ҚҚС ва солиқ акцизи қўшиб ҳисобланади; б) технологик жараёнлар (қазилмалардан чиққан чиқиндилар ва табиий маҳсулотларни қайта ишлаш, ҳажмига шу фойдали қазилмаларни қазиш ва ишлаб чиқариш нархларига ҚҚС ва солиқ акцизи қўшиб ҳисобланади). Техноген жараёнларга хом-ашё маҳсулотларини қайта ишлаш ва шу жараёнда ҳосил бўлган чиқиндилар ва шу чиқиндилардан вақтинчалик маълум сабабларга ва технологик шароитларга кўра фойдаланилмаганда; в) тош ҳолидаги чиқиндилардан чиқарилган маҳсулот, уларни тўла етилмаганлиги ва геологик маҳсулотлар таркибини ҳақиқий нархларини ҳисобга олиш зарур. Ўзбекистон Республикасининг “Сув ва сувдан фойдаланганлиги тўғрисида”ги 1993 йил 6 майдаги Қонунига асосан ва Молия Вазирлигининг ва Давлат Солиқ Қўмитасининг № 7 ва № 2002-8 2002 йил 14 январдаги “Сув ресурсларидан фойдаланганлиги учун ундириладиган ва тўланадиган солиқлар” қўлланмасига асосан сувдан фойдаланганлар учун тўловлар тизими амалга оширилади. Юқоридаги қўлланмадан келиб чиқиб, қуйидагилар солиқ тўловчилар ҳисобланади: 1. Сувдан фойдаланувчи юридик шахслар, деҳқон хўжаликлар, жисмоний шахслар, шунингдек хусусий тадбиркорлар. 2. Давлат рўйхатидан ва Давлат солиқ қўмитасидан қаерда рўйхатдан ўтганлигидан қатъий назар, юридик шахслар сув ресурсларидан фойдаланган жойда тўловни амалга оширади. 3. Аҳолини сув таъминотини амалга оширувчи шахслар ўз фаолиятларида ишлатилган сув учун тўловни амалга оширади. Ер ости ва ер усти сувларидан фойдаланилганлиги учун солиққа тортилувчи ҳисобланади.

Ер усти сув манбалари, дарёлар, кўллар, сув омборлари, сув ҳавзалари, каналлар ва бошқалар киради. Ер ости сув манбаларига артезиан қудуқлари, сув чиқарувчи қудуқлар, дренажлар киради. Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ботаника институти маълумотларига кўра, Ўзбекистонда 4100 та ўсимлик тури бўлиб, шундан 3000 тури олий декоратив (салқин) ўсимлик бўлиб, унинг 9 % Ўзбекистон Республикаси ўсимлик дунёсининг бойлигини кўрсатади. Кейинги вақтларда ўсимлик дунёсига масъулиятсизлик билан қараш, ундан тўғри фойдаланмаслик оқибатида орқага кетиш ҳоллари, яъни ўсимлик дунёсини барбод қилишга қўл қўйилмоқда. 1991 йилда Ўзбекистон Республикасида 163 та ўсимлик тури Қизил китобга киритилган. 1996 йилда 301 та ўсимлик тури “Қизил китоб”га киритилган. Ўсимлик ва тирик мавжудотлар дунёсини сақлаш учун фойдаланишни тартибга солиш ҳамда тўловларни амалга ошириш учун бир неча қонунлар жорий қилинган. Ўсимликлар ва тирик мавжудотлар дунёсидан фойдаланганлиги учун тўловлар (табиат дунёсини қўриқлаш тўғрисида) 2004 йил 3 декабрдаги “Ўсимлик дунёси ва уни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги, “Тирик мавжудотлардан фойдаланиш ва муҳофаза қилиш тўғрисида”ги 26.12.1997 йилдаги Ўзбекистон Республикаси қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 18 октябрдаги 508-сонли қарорига асосан биологик ресурслардан фойдаланишни тартибга солиш ва уни назоратини кучайтириш ҳамда Ўзбекистон Республикасидан ташқарига олиб чиқиб кетиш Ўзбекистон Республикаси қонунлари бўйича таъқиқланади. А) Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги ўсимликлар туридан фойдалангани учун ҳар бир тури ва тури учун. Б) Бир кг декоратив турдаги доривор ва озиқ-овқат ўсимликлари ва ишлаб чиқариш учун ёки тайёрлаш учун ҳар бир кг нархида.

Ўзбекистон Республикасининг ов қилиш, балиқ ушлаш ҳавзалари 38 миллион гектар ни ташкил қилади. Ўзбекистон Республикасида 97 турдаги кам озиқланувчи, 428 турдаги қушлар, 83 турдаги балиқ турлари мавжуд бўлиб, 24 та кам озиқланувчи 48 турдаги қушлар, 16 турдаги судралувчилар, 18 турдаги балиқлар, 78 турдаги умуртқасизлар “Қизил китоб”га киритилган. 3776,4 минг га майдон балиқ овлаш, уларни кўпайтириш ҳавзаларига ажратилган бўлиб, улар Ўзбекистон Республикасининг ҳайвонот дунёсида фойдаланиш ва уни муҳофаза тўғрисидаги қонунлар асосида ишлаб чиқариш, ов қилишни амалга ошириш, шунингдеқ ёввойи ҳайвонларни сақлаш ва уни овқатлантириш ишлари амалга оширилади. Юқоридаги тадбирлар учун 2004 йилда 6514,7 минг сўм сарф қилинган, ёки ҳар бир бош учун 1,7 минг сўмни ташкил қилган. Бу жуда кам кўрсаткич ҳисобланади. Табиатни муҳофаза қилиш қонунларига зид ҳаракатлар учун тўловлар Табиатни муҳофаза қилишга қарши ҳаракатлар, табиатни ифлослантириш, экологик қонунларни бузганлар учун жарималар қўлланилади. Ишлаб чиқаришда тоза ҳавога чангларни, ифлосликларни нормадан ошиқ чиқаришга йўл қўйган, тозалаш ҳавзаларидан тўғри фойдаланмаган, меҳнат муҳофазасини тўғри йўлга қўймаган, юридик ва жисмоний шахсларга нисбатан қонунлар асосида чоралар кўрилади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 1 майдаги № 199 сонли “Атроф-муҳитни ифлослантириш ва чиқиндиларни ташлаганлиги учун жарималарни қўллаш тўғрисида”ги қарорига асосан тўловлар амалга оширилмоқда. Ўзбекистон Республикасининг “Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги қонуни 34-моддасига асосан атроф-муҳитни ифлослантиргани учун жарималар юридик шахслар олган даромадига нисбатан ҳисобланади. Бу жарималар табиатни муҳофаза қилиш қўмитаси фондига тушади. Атроф-муҳитни ва табиатни ифлослантиришга қуйидагилар киради:

- Атмосферага ортиқча ифлослик ва чанглар, заҳарли газлар чиқариш; - Чиқинди ва ифлосланган сувларни сув ҳавзаларига ташлаш; - Ишлаб чиқариш чиқиндиларини белгиланган жойга ташлаш ва ундан фойдаланишга йўл қўйган; - Атроф-муҳитга заҳарли газларни чиқариш, қаттиқ товуш, иссиқлиқ электромагнит ионларни нормадан ортиқ чиқариш. Атроф-муҳитни ифлослантиргани учун олинган жарималарни 50 фоизи табиатни муҳофаза қилиш фондига, 50 фоизи эса марказий бюджетга йўналтирилади. Юридик шахслар қаерда табиатни ифлослантирига ёки чиқиндиларни белгиланмаган жойга ташлаганлари учун ўша ҳудудни ўзида жаримага тортиладилар. Юридик шахслар тўлаган пуллар компенсация ҳисобланмайди. Етказилган зарарларни тўлаш бурчидан озод қилмайди. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш иқтисодий жараёнлари Ишлаб чиқаришни ривожлантириш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш табиатни сақлаш фаолияти билан ўзаро боғлиқ. Тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш атроф-муҳитни муҳофаза жараёни ўзаро боғлиқ. Атрофни муҳофаза қилишни иқтисодий жараёнлари хўжалик субъектларини шу соҳага боғлиқлигини кучайтириш, табиатни муҳофаза қилиш қонунлари ва талабларини тўлиқ бажариш биринчи навбатда уларга қўйилган солиқ тўловларини пасайтиришни амалга оширади. Атрофни муҳофаза қилиш жараёнлари қуйидагилар орқали амалга оширилади: - корхоналар, ташкилотлар ва фуқароларга табиий ресурслар ва табиатни сақлашлардан унумли фойдаланганларга солиқ тўловларидан имтиёз бериш; - табиий ресурслардан ва табиатни муҳофаза қилишдан унумли фойдаланганларга қисқа муддатли ва узоқ муддатли қоедитлар бериш; - асосий ишлаб чиқариш манбаларига оширилган меъёрларни

белгилаш; - ишлаб чиқаришдан чиққан чиқиндилар, ифлослантирувчи чиқиндиларни жойлаштиришни амалга ошириш учун тўловларни камайтириш; - ташкилотлар, корхоналар ва алоҳида фуқароларнинг атроф-муҳитга чиқиндиларни ва ифлослантирувчи нарсаларни ташлашни камайтириш мақсадида табиатни муҳофаза қилиш қўмитаси орқали шартнома асосида имтиёзлар ажратиш; - Ер тўғрисидаги қонунда ердан унумли фойдаланиш, ерни муҳофаза қилиш, ер эгаларини ердан фойдаланувчиларни, ижарачиларни ердан унумли фойдаланишни амалга ошириш омиллари; - янги ер ўзлаштириш ва суғориш ишларини яхшилаш тартибларини қонунлар асосида, ер солиқларидан озод қилиш имтиёзларини бериш; - ерни сақлаш ва ҳолатини яхшилаш бўйича юридик ва жисмоний шахсларга солиқ тўловлари ва қоедитлар бўйича имтиёзлар бериш; - ерларни сифатини яхшилаш, илмий асосда алмашлаб экишни ташкил қилганларга ерни ҳосилдорлигини оширган қишлоқ ва ўрмон хўжалиги ишлаб чиқаришда экологик тоза маҳсулот етиштирганларга; - марказий ва маҳаллий бюджетдан ерларни ўзлаштириш бўйича маблағ ажратиш; - ердан олинадиган фойдаларни вақтинчалик ер участкаларини вақтинчалик консервациялаш, ер эгалари ва ердан фойдаланувчиларни айблари бўлмаган ҳолда давлат бюджетига етказилган зарарни қоплаш учун маблағ ажратиш. Қуйидаги жисмоний шахслар молия вазирлигининг 21.01.2002 йилдаги № 19 ва давлат солиқ қўмитасининг № 2002-20 сонли Солиқ тўлаш тартибига кўра ер солиғидан озод қилинадилар: - чўпонлар, механизаторлар, чорвачилик бўйича ишчи ва

хизматчилар, ветеринария шифохоналари ва техникалари; - “Ўзбекистон қаҳрамони” унвони соҳиблари, совет иттифоқи қахрамонлари, меҳнат қахрамонлари, 3-даражали “Шуҳрат” ордени соҳиблари, 1941-1945 йиллар уруши қатнашчилари ва ногиронлари. Бу имтиёз эгалари Ўзбекистон қахрамони унвони билан тақдирланганлиги тўғрисидаги гувоҳномалари ва шу имтиёзлар олиш учун ҳуқуқ берувчи гувоҳномалари; - ҳарбий хизматчилар, ҳарбий хизматга чақирилувчилар, ҳарбий хизматни бошқа давлатда, жанговар ҳолатда адо этаётганлар; - ҳарбий хизматчилар оилалари, ҳақиқий ҳарбий хизматга чақирилувчилар, муддатли ҳарбий хизматга чақирилувчилар; - I-II гуруҳ ногиронлари; - якка нафақахўрларга, шунингдек якка ҳолда яшовчи ва вояга етмаган ёки ногирон боласи борларга; - боқувчисини йўқотган кўп болали оилаларга, 5 та боласи бор, 16 ёшга тўлмаган, боқувчилардан отаси ёки онасини йўқотганлар киради. Бу имтиёз туман социал таъминот бўлими маълумотлари орқали амалга оширилади. - Чернобил АЭСда иштирок этганлар, мажбурий кўчирилиб ўтказилган оилаларга ер участкасини ажратгандан бошлаб 5 йилга; - Имтиёзли нафақага чиққанлар; - Фермер хўжалиги тўғрисидаги қонуннинг 14-моддасига асосан ягона ер солиқларидан ўз ҳисобидан янги ерларни ўзлаштирганлар, ўзлаштирган кунидан 5 йилга озод этилади. Табиий бойликларни ўрганишда геологик ишларни олиб борувчи юридик ва жисмоний шахслар илмий-геологик ишларни олиб борувчилар. Қуйидагилар сув ресурсларида фойдаланганликлари учун солиқ тўловларидан озод қилинади: - бюджет таъминотидаги корхоналар;

- халқаро ва диний ташкилотлар; - хайрия ташкилотлари; - соғлиқни сақлаш муассасалари даволаш мақсадида ер ости минерал сувларидан фойдаланганда; - дори-дармон тайёрловчи корхоналар; - юридик шахслардан сув олувчи истеъмолчилар; - ер ости сувларини шахталардан чиқариб ташлаш; - ГЭСлар, электр ишлаб чиқариш учун ишлатилган сув; - Ишлатилган сувдан 2 марта фойдаланувчилар; - Шўрлашган ерни ювиш учун ишлатилган сувлар; - Ногиронлар жамияти, чернобилчилар ассоциацияси билан ходимлари; - 50 % дан ортиқ ногиронлари бор ташкилотлар.

Фойдаланилган манбалар: 1. Акимова Т.А., Хаскин В.В. Экология - М:. 1998.-455с. 2. Акимова Т.А., Кузьмин А.П., Хаскин В.В. Экология-М.: ЮНИТИ, 2001. 3. Баратов П. Табиатни муҳофаза қилиш. Тошкент, Ўқитувчи, 1991. 4. Бекназов Р.У., Ю.В. Новиков. Охрана природў Т.”Ўқитувчи” 1995. 5. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Иқлим ўзгариши бўйича рамкавий конвенцияси бўйича Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Миллий ахбороти. Тошкент., 1999. 6. Борейко В.Е. Постижение экологической теологии. Киевский эколого- культурнўй центр, 2000. 7. Валуконис Г.Ю, Мурадов Ш.О. Основў экологии. Том I Обҳая экология, Ташкент, «Мехнат», 2001. 8. Горелов А.А. Экология. –М.: «Центр», 1998. 9. Гладкий Ю.Н., Лавров С.Б. Глобальная география.- М.: Дрофа, 2002. 10. Данило Ж.Маркович Социальная экология. М.: «Просвеҳение», 1991. 11. Данилов- Данильян В.И.,Лосев К.С. «Экологический вўзов и устойчивое развитие » М.: 2000 . 12. Демина Т.А. Экология, природопользование, окружаюҳая среда М., Аспект Пресс 1996.- 143с. 13. Каримов И.А.. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т. : Ўзбекистон. 1997 14. Клечек Й., Якеш П. Вселенная и Земля. Артия 15. Коробкин В.И., Передельский Л.В. Экология в вопросах и ответах. – Ростов –на-Дону.: Феникс, 2002. 16. Красная Книга Узбекской ССР. Том I . Ташкент,. «Фан», 1983. 17. Красная Книга Узбекской ССР. Том II . Ташкент., «Фан», 1984.

18. Криксунов Е.А., Пасечник В.В.,Сидорин А.П. Экология. -М.: Дрофа,1995.-240с. 19. Мавриҳев В.В. Основў обҳей экологии. Минск,: «Вўшэйшая школа», 2000. 20. Насафий А. Зубдат ул ҳ ақойиқ. Тошкент. « Камалак”., 1995.

Похожие

Атроф-муҳитни канцероген моддалардан муҳофаза қилиш муаммолари

Табиатдан фойдаланишнинг экологик-иқтисодий хусусиятлари

Саноат, транспорт, қишлоқ хўжалиги, энергетика ва бошқа тармоқларда атроф табиий муҳитни ҳуқуқий муҳофаза қилиш

Табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий тамойиллари ва иқтисодий механизм элементлари

Табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий тамойиллари ва иқтисодий механизм элементлари